ءسابيت مۇقانوۆ "لاشىن" اڭگىمەسى
5 كلاسس. ادەبيەت.
ءى. ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءسابيت مۇقانوۆ "لاشىن" اڭگىمەسى
ءىى. ساباقتىڭ ماقساتى: س.ءابيت مۇقانوۆ "لاشىن" اڭگىمەسىنىڭ ءوي-تۇيىنىن، تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ
ءىىى. ساباقتىڭ مىندەتى: ب) اڭگىمە مازمۇنىن، كەيىپكەرلەر سىرىن تانىتۋ
ت) وقۋشىلاردىڭ"اڭشىلىق"، "ساياتشىلىق" تۋرالى قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ
د) وقۋشىلاردى جۇيەلى مازمۇنداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
ءىۇ. ساباقتىڭ ءتۇرى: ىزدەنىس ساباعى
ءۇ. ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ۇعىمدى مەڭگەرتۋ
ءۇى. ءادىسى: ءسوز ءادىسى (تۇسىندىرمەلى، بايانداۋ، تالداۋ، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار، توپتاستىرۋ ستراتەگياسى، سەنكۋەن ءادىسى)
ءۇىى. ساباقتىڭ بارىسى: 1) ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى (2 مينۋت)
2) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ؛ ا) م. اۋەزوۆ "اقىن قوناقتارى"
شولۋ سۇراقتارى:
ا) اڭگىمە قالاي باستالىپ ەدى؟
ءا) اڭگىمە كەيىپكەرلەرى كىمدەر؟
ب) ابايدىڭ سىرت كەلبەتى قالاي سۋرەتتەلگەن؟
ۆ) ابايدىڭ سىرقاتىنان ايىعۋىنا نە سەبەپ بولدى؟
گ) زەرە مەن ۇلجان اڭگىمەلەرى
د) قۇتتى قوناق جىرلارى
ە) بارلاس بەرگەن باتا. باتانىڭ قازاق تاربيەسىندەگى ءمانى
ي) قوناقتارعا ريزالىق
اكتۋالداۋ: جاقسى، بالالار، وسى اڭگىمەدە ابايدىڭ ءومىرىنىڭ ءبىر كەزەڭى-بالالىق شاعى تۋرالى ايتىلادى. سەبەبى، م. اۋەزوۆتىڭ بالالىق شاعى دا وسى اۋىلدا وتكەن ەدى. اباي ولەڭدەرىنەن جاستاي ءنار الىپ، سىرىنا قانىق ەدى. سوندىقتان، م. اۋەزوۆ اباي تۋرالى، ونىڭ ءومىرى تۋرالى كوسىلتە جازۋىنىڭ دا ءبىر سىرى وسىندا جاتسا كەرەك. ەندى كەيبىر جازۋشىلارىمىز ءوزى باستان كەشكەن وقيعالاردى، بالالىق شاعىن ءوزى جازادى. ونى "اۆتوبيوگرافيالىق اڭگىمە" دەپ تە اتايدى. سونداي شىعارمالاردىڭ ءبىرى-س. مۇقانوۆتىڭ "ءومىر مەكتەبى" رومانى. ءبىز بۇگىن سول روماننىڭ ۇزىندىسىمەن تانىسامىز.
جاڭا ساباق: س. مۇقانوۆ 1900 جىلى سولتۇستىك قازاقستاندا دۇنيەگە كەلگەن. مولدادان وقىپ ساۋات اشقان. ابايدىڭ، ع. توقايدىڭ شىعارمالارىن سۇيسىنە وقىپ، ودان ءتالىم العان. ومبى قالاسىنان مۇعالىمدىك وقۋدى بىتىرەدى. شىعارمالارى: "ءمولدىر ماحاببات"، "اققان جۇلدىز"، "بالۋان شولاق"، "بوتاگوز" ت. ب. ەندى ءبىز بۇگىن وتكەلى وتىرعان"ءومىر مەكتەبى"- نەن الىنعان ءۇزىندى "لاشىن"- دا
- ءبىز لاشىن تۋرالى بۇرىننان بىلەمىز بە؟
- ءيا، اڭگىمە قالاي باستالعان ەدى؟
- بالعابايدىڭ احمەتى كىم؟
-"اتبەگى"، "قۇسبەگى" دەگەنىمىز كىمدەر؟
- لاشىن كەلبەتى اڭگىمەدە قالاي سيپاتتالادى؟
- لاشىندى اڭعا قاي مەزگىلدە سالادى؟
- ۇيرەك الۋ ءتاسىلى
- لاشىننىڭ تۇرلەرى
- قازدى الۋ ءتاسىلى
- دۋاداق قانداي قۇس؟
- قۇس سالۋدىڭ قىزىقتى كەزەڭى قانداي؟
- احمەتتىڭ ايلاسى قانداي؟
- ءبىزدى تاڭقالدىرعان قۋانىش
دامىتۋ: دەڭگەيلىك تاپسىرمالار:
1-دەڭگەي: اڭگىمەدەن لاشىننىڭ، احمەتتىڭ پورترەتىن تاۋىپ جاز.
2-دەڭگەي: ساياتشىلىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ اڭشىلىق تۋرالى ماقال-ماتەلدەر جاز.
3-دەڭگەي: "ساياتشىلىق – ءومىردىڭ ءبىر قىزىعى" (وي-تولعاۋ جازۋ)
جەكە وقۋشىلارمەن جۇمىس: ءاربىر قۇستىڭ سايراۋ دىبىس ءارتۇرلى.
ولاي بولسا، قانە، ويلانىپ كورەلىك:
سۇڭقار ساڭقىلدايدى
قاز...
بۇركىت شاڭقىلدايدى
ۇيرەك...
قۇر، كەپتەر قۇرىلدايدى
قارعا...
جاپالاق بارقىلدايدى
شاعالا...
اققۋ سۇڭقىلدايدى
تىرنا...
قارلىعاش شيقىلدايدى
تورعاي...
ساۋىسقان شىقىلىقتايدى
تاۋىق...
باتپىلداق باتپىلدايدى
كوكەك...
2) اڭگىمەدە قانداي كاسىپ تۋرالى ايتىلادى؟ "قۇسبەگىلىككە"قاتىستى قانداي كاسىبي سوزدەر بار؟ توماعا، دابىل، دابىلداتۋ، ساياتشىلىق، ساڭعۋ، وتتاۋ، تۇعىر، بيالاي سوزدەرىنىڭ ءمانىن اشۋ كەرەك.
(دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى تەكسەرۋ)
بەكىتۋ: مىنا ۇزىندىدەن تەڭەۋ سوزدەردى تەرىپ جازىڭدار:
لاشىن دەنەسىنىڭ بار كولەمى جۇدىرىقتاي عانا، ءبىراق قانات، قۇيرىعىمەن تۇتاس العاندا سۇڭگۋىر قايىقتاي ۇپ-ۇزىن كورىنەتىن، ماڭدايى جايپاقتاۋ كەلگەن، تۇمسىعى جولبارىستىڭ تىرناعىنداي يىلگەن، سارعىلت ساۋساقتارىنىڭ باسىنا يميە بىتكەن سۇرعىلت تۇياقتارىنىڭ ۇشى ەگەلگەن بىزدەي وتكىر، جازعان قاناتىنىڭ ۇش جاعى ىپ-ىستىك بوپ كەتكەن، قۇيرىقتارى ساۋىسقانداي ۇزىنشا. (جۇدىرىقتاي، قايىقتاي، جولبارىس تىرناعىنداي، بىزدەي، ساۋىسقانداي)
قورىتۋ: "ءبىر قىزىق ءىسىم ەكەن سۇم جالعاندا" دەپ اباي ايتپاقشى، اباي ولەڭىنە نازار اۋدارالىق. (1-2 شۋماعىن وقىتۋ) (قاناتتى سوزدەر ارقىلى قورىتۋ)
لاشىن
(سيپاتتاما بەرۋ)
نە؟ قانداي؟ قاشان؟ قايدا؟ نە ىستەيدى؟
لاشىن جىرتقىش شىلدەدە اڭعا تۇسەدى.
ۇيگە تاپسىرما: ا) اڭگىمەنى وقۋ، مازمۇنداۋ
ءا) اڭشىلىق تۋرالى ماقال-ماتەلدەر جازىپ كەلۋ
ب) دۋاداق، ۇيرەك، قاز تۋرالى مالىمەت جيناۋ
وقۋشىلاردىڭ ەڭبەگىن باعالاۋ.
ءى. ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءسابيت مۇقانوۆ "لاشىن" اڭگىمەسى
ءىى. ساباقتىڭ ماقساتى: س.ءابيت مۇقانوۆ "لاشىن" اڭگىمەسىنىڭ ءوي-تۇيىنىن، تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ
ءىىى. ساباقتىڭ مىندەتى: ب) اڭگىمە مازمۇنىن، كەيىپكەرلەر سىرىن تانىتۋ
ت) وقۋشىلاردىڭ"اڭشىلىق"، "ساياتشىلىق" تۋرالى قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ
د) وقۋشىلاردى جۇيەلى مازمۇنداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
ءىۇ. ساباقتىڭ ءتۇرى: ىزدەنىس ساباعى
ءۇ. ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ۇعىمدى مەڭگەرتۋ
ءۇى. ءادىسى: ءسوز ءادىسى (تۇسىندىرمەلى، بايانداۋ، تالداۋ، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار، توپتاستىرۋ ستراتەگياسى، سەنكۋەن ءادىسى)
ءۇىى. ساباقتىڭ بارىسى: 1) ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى (2 مينۋت)
2) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ؛ ا) م. اۋەزوۆ "اقىن قوناقتارى"
شولۋ سۇراقتارى:
ا) اڭگىمە قالاي باستالىپ ەدى؟
ءا) اڭگىمە كەيىپكەرلەرى كىمدەر؟
ب) ابايدىڭ سىرت كەلبەتى قالاي سۋرەتتەلگەن؟
ۆ) ابايدىڭ سىرقاتىنان ايىعۋىنا نە سەبەپ بولدى؟
گ) زەرە مەن ۇلجان اڭگىمەلەرى
د) قۇتتى قوناق جىرلارى
ە) بارلاس بەرگەن باتا. باتانىڭ قازاق تاربيەسىندەگى ءمانى
ي) قوناقتارعا ريزالىق
اكتۋالداۋ: جاقسى، بالالار، وسى اڭگىمەدە ابايدىڭ ءومىرىنىڭ ءبىر كەزەڭى-بالالىق شاعى تۋرالى ايتىلادى. سەبەبى، م. اۋەزوۆتىڭ بالالىق شاعى دا وسى اۋىلدا وتكەن ەدى. اباي ولەڭدەرىنەن جاستاي ءنار الىپ، سىرىنا قانىق ەدى. سوندىقتان، م. اۋەزوۆ اباي تۋرالى، ونىڭ ءومىرى تۋرالى كوسىلتە جازۋىنىڭ دا ءبىر سىرى وسىندا جاتسا كەرەك. ەندى كەيبىر جازۋشىلارىمىز ءوزى باستان كەشكەن وقيعالاردى، بالالىق شاعىن ءوزى جازادى. ونى "اۆتوبيوگرافيالىق اڭگىمە" دەپ تە اتايدى. سونداي شىعارمالاردىڭ ءبىرى-س. مۇقانوۆتىڭ "ءومىر مەكتەبى" رومانى. ءبىز بۇگىن سول روماننىڭ ۇزىندىسىمەن تانىسامىز.
جاڭا ساباق: س. مۇقانوۆ 1900 جىلى سولتۇستىك قازاقستاندا دۇنيەگە كەلگەن. مولدادان وقىپ ساۋات اشقان. ابايدىڭ، ع. توقايدىڭ شىعارمالارىن سۇيسىنە وقىپ، ودان ءتالىم العان. ومبى قالاسىنان مۇعالىمدىك وقۋدى بىتىرەدى. شىعارمالارى: "ءمولدىر ماحاببات"، "اققان جۇلدىز"، "بالۋان شولاق"، "بوتاگوز" ت. ب. ەندى ءبىز بۇگىن وتكەلى وتىرعان"ءومىر مەكتەبى"- نەن الىنعان ءۇزىندى "لاشىن"- دا
- ءبىز لاشىن تۋرالى بۇرىننان بىلەمىز بە؟
- ءيا، اڭگىمە قالاي باستالعان ەدى؟
- بالعابايدىڭ احمەتى كىم؟
-"اتبەگى"، "قۇسبەگى" دەگەنىمىز كىمدەر؟
- لاشىن كەلبەتى اڭگىمەدە قالاي سيپاتتالادى؟
- لاشىندى اڭعا قاي مەزگىلدە سالادى؟
- ۇيرەك الۋ ءتاسىلى
- لاشىننىڭ تۇرلەرى
- قازدى الۋ ءتاسىلى
- دۋاداق قانداي قۇس؟
- قۇس سالۋدىڭ قىزىقتى كەزەڭى قانداي؟
- احمەتتىڭ ايلاسى قانداي؟
- ءبىزدى تاڭقالدىرعان قۋانىش
دامىتۋ: دەڭگەيلىك تاپسىرمالار:
1-دەڭگەي: اڭگىمەدەن لاشىننىڭ، احمەتتىڭ پورترەتىن تاۋىپ جاز.
2-دەڭگەي: ساياتشىلىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ اڭشىلىق تۋرالى ماقال-ماتەلدەر جاز.
3-دەڭگەي: "ساياتشىلىق – ءومىردىڭ ءبىر قىزىعى" (وي-تولعاۋ جازۋ)
جەكە وقۋشىلارمەن جۇمىس: ءاربىر قۇستىڭ سايراۋ دىبىس ءارتۇرلى.
ولاي بولسا، قانە، ويلانىپ كورەلىك:
سۇڭقار ساڭقىلدايدى
قاز...
بۇركىت شاڭقىلدايدى
ۇيرەك...
قۇر، كەپتەر قۇرىلدايدى
قارعا...
جاپالاق بارقىلدايدى
شاعالا...
اققۋ سۇڭقىلدايدى
تىرنا...
قارلىعاش شيقىلدايدى
تورعاي...
ساۋىسقان شىقىلىقتايدى
تاۋىق...
باتپىلداق باتپىلدايدى
كوكەك...
2) اڭگىمەدە قانداي كاسىپ تۋرالى ايتىلادى؟ "قۇسبەگىلىككە"قاتىستى قانداي كاسىبي سوزدەر بار؟ توماعا، دابىل، دابىلداتۋ، ساياتشىلىق، ساڭعۋ، وتتاۋ، تۇعىر، بيالاي سوزدەرىنىڭ ءمانىن اشۋ كەرەك.
(دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى تەكسەرۋ)
بەكىتۋ: مىنا ۇزىندىدەن تەڭەۋ سوزدەردى تەرىپ جازىڭدار:
لاشىن دەنەسىنىڭ بار كولەمى جۇدىرىقتاي عانا، ءبىراق قانات، قۇيرىعىمەن تۇتاس العاندا سۇڭگۋىر قايىقتاي ۇپ-ۇزىن كورىنەتىن، ماڭدايى جايپاقتاۋ كەلگەن، تۇمسىعى جولبارىستىڭ تىرناعىنداي يىلگەن، سارعىلت ساۋساقتارىنىڭ باسىنا يميە بىتكەن سۇرعىلت تۇياقتارىنىڭ ۇشى ەگەلگەن بىزدەي وتكىر، جازعان قاناتىنىڭ ۇش جاعى ىپ-ىستىك بوپ كەتكەن، قۇيرىقتارى ساۋىسقانداي ۇزىنشا. (جۇدىرىقتاي، قايىقتاي، جولبارىس تىرناعىنداي، بىزدەي، ساۋىسقانداي)
قورىتۋ: "ءبىر قىزىق ءىسىم ەكەن سۇم جالعاندا" دەپ اباي ايتپاقشى، اباي ولەڭىنە نازار اۋدارالىق. (1-2 شۋماعىن وقىتۋ) (قاناتتى سوزدەر ارقىلى قورىتۋ)
لاشىن
(سيپاتتاما بەرۋ)
نە؟ قانداي؟ قاشان؟ قايدا؟ نە ىستەيدى؟
لاشىن جىرتقىش شىلدەدە اڭعا تۇسەدى.
ۇيگە تاپسىرما: ا) اڭگىمەنى وقۋ، مازمۇنداۋ
ءا) اڭشىلىق تۋرالى ماقال-ماتەلدەر جازىپ كەلۋ
ب) دۋاداق، ۇيرەك، قاز تۋرالى مالىمەت جيناۋ
وقۋشىلاردىڭ ەڭبەگىن باعالاۋ.
You Might Also Like
