ساكەن سەيفۋللين «سىر ساندىق» ولەڭى
ساباق ماقساتى: اقىننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى تولىقتىرا وتىرىپ، «سىر ساندىق» ولەڭىن وقىپ، تاقىرىبى مەن يدەياسىن كوركەمدىگىن اشۋ، ليريكالىق كەيىپكەر، بەينەلەۋ قۇرالى سيمۆول تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
ءسوز ەركىندىگىنە باۋلۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باعىتتاۋ، ءسوز ونەرىنە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، پوەزيانى تۇسىنۋگە، سىرىنا ۇڭىلۋگە شاقىرۋ.
3. ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى دارىپتەۋ اسەمدىكتى تانۋ، ەستەتيكالىق رۋحاني باعدار بەرۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا شىعارماشىلىق ساباق.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، مۋلتيمەديالىق كورسەتىلىم، تىرەك - سىزبالار پايدالانۋ، سۋرەتتەر، تەست سۇراقتارى، ءتۇسىندىرۋ، وي تالقى، حرونولوگيالىق كەستە، تالداۋ.
ساباقتا قولدانىلعان تەحنولوگيا: دامىتا وقىتۋ، ستو تەحنولوگياسىنىڭ كەيبىر ەلەمەنتتەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىن سۋرەتتەرى، وتباسى، ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەل، تاپسىرمالار، ەستەلىكتەر.
ءپانارالىق بايلانىس: مۋزىكا، تاريح.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ.
ساباققا ازىرلىك
II. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىز حح عاسىر ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى قايراتكەرى، سۇلۋ جاندى ساكەن اقىنعا ارنالادى. ساباقتىڭ ەپيگرافى رەتىندە
ومىردە جان ەكەنسىڭ قيا المايتىن
ولەڭنىڭ قۇشاعىنا سيا المايتىن
قازاقتى كورگىڭ كەلسە، مىنە، وسى دەپ،
كورسەتسە جەر جۇزىنە ۇيالمايتىن،-
دەپ س. ماۋلەنوۆ جىرلاعانداي بۇگىنگى ساباقتىڭ پەردەسىن وسى ولەڭ جولدارىمەن اشىپ وتىرمىن.
وي قوزعاۋ:
مەن ۇيگە اقىننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىسىپ، وقىپ كەلىڭدەر دەپ الدىن - الا تاپسىرما بەرگەنمىن. ولاي بولسا، اقىن ومىرىمەن تانىستىق پا؟
I. نە ءبىلىپ كەلدىك؟
1. ساكەن قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلدى؟
2. ساكەننىڭ اتا - اناسى كىمدەر؟ سەيفوللا قانداي اكە؟ ساكەنگە قانداي ىستەرى ۇلگى بولدى؟ اناسىنىڭ ەرتەگىلەرىن تىڭداپ وسكەن ساكەن ءبىلىم الۋدا قانداي دەڭگەيگە جەتتى؟
3. اقىننىڭ ەڭ العاشقى جيناعى قاي جىلى، قاي جەردە باسىلىپ شىقتى؟
4. ساكەننىڭ قانداي شىعارمالارىمەن تانىستىق؟ ەستەرىڭدە بار ما؟ مۇمكىن، ءۇزىندى جاتقا ايتامىز با؟
5. ەستەلىكتەر سىر شەرتەدى. م. اۋەزوۆ، گ. سەرەبرياكوۆا ەستەلىكتەرىنەن ءۇزىندى.
III. ماعىنانى تانۋ: نەنى بىلگىمىز كەلەدى؟
«سىر ساندىق» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
ولەڭنىڭ نەگىزگى مازمۇنى تۋرالى ءمۇعالىم ءسوزى:
بۇل «سىر ساندىق» ولەڭى 1926 جىلى جازىلعان. اقىن ولەڭىن «دوسقا جازىلعان حات» دەپ اتاعان. اقىن ومىرىندەگى 1923 جىلى قىزىلجار قالاسىندا بولعان جاعدايعا بايلانىستى تۋعان. حالىق كوميسسارى ساكەندى ءبىر ساپارىندا ۆوكزالدان كۇتكەن دوسى ءشارىپجان توتويەۆ اياعىن سىندىرىپ الادى. ءبىراق كەيىنگى ءبىر كەزدەسۋگە ساكەندى تانىمايدى، شاقىرتقانعا كەلمەپتى. سوندا كوڭىلى قالعان ساكەن اقىن: «ۇلكەن شەندىلەرگە تابىنعىش، جارامساق. بىلتىر كۇتىپ، اياعىن سىندىرعان دوس سىماعىم ۇلىق بولسام شىرق اينالار سوقىر تاۋىق بولعانى ما؟» دەگەندى ويلاپتى. ارينە، بۇل دەرەك ساكەن تۋرالى ەستەلىكتەردە(فيل. عىل. دوكتورى س. تالجانوۆ) وسىلاي ساقتالعانىمەن، ساكەن بۇل ولەڭىندە شىنايى ادال دوستىقتى تىلگە تيەك ەتكەن. ءومىر، دوستىق تۋرالى تەرەڭ تولعانعان اقىننىڭ جانى تازا، ەشكىمگە قياناتى جوق. ادالدىق پەن ارامدىق، مانساپ پەن ار - ۇجدان، دوستىق پەن قاستىقتىڭ ارا جىگىن اشا جازىپ، ادام ءۇشىن قۇندى بايلىق - دوستىقتى جىرلايدى. دوس كوڭىلىن شىڭداعى قويماعا، التىن سارايعا بالايدى. ليريكالىق كەيىپكەر اقىننىڭ ءوزى دوستىق سەزىمىن قۇزدى شىڭعا، نۋلى شاتقالعا، ءمولدىر سۋعا، قىمبات جاساۋعا ۇقساتادى. جاناما، جاعىمسىز دوستاردى قالامايدى. التىن ساراي - شىن دوستىققا ناعىز دوس يە بولادى دەگەندى ايتادى. سۇلۋ پەرنەلەر - ادام بويىنداعى جاقسى، جاعىمدى قاسيەتتەر. ادامداعى اسىل قاسيەتتەر شىن دوستىققا جەتكىزەتىنىن اقىن تەبىرەنە جىرلايدى.
نەنى بىلەمىز؟
IV. ولەڭ جولدارىنا تالداۋ جاساۋ.
ولەڭدى وقىپ، ولەڭنەن ايشىقتى سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن داپتەرگە تەرىپ جازىڭدار.
تىركەستەر مەن ايشىقتى سوزدەر: ناعىز دوس، سىباتتى تاۋ، قۇزدى شات، اققان سۋ، سىلدىراعان بۇلاق، شىڭ باسى، التىن جازۋ، قىمبات جاساۋ، سىر پەرنە، التىن ساراي، سۇلۋ سىم ت. ب.
ءسوز ەركىندىگىنە باۋلۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باعىتتاۋ، ءسوز ونەرىنە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، پوەزيانى تۇسىنۋگە، سىرىنا ۇڭىلۋگە شاقىرۋ.
3. ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى دارىپتەۋ اسەمدىكتى تانۋ، ەستەتيكالىق رۋحاني باعدار بەرۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا شىعارماشىلىق ساباق.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، مۋلتيمەديالىق كورسەتىلىم، تىرەك - سىزبالار پايدالانۋ، سۋرەتتەر، تەست سۇراقتارى، ءتۇسىندىرۋ، وي تالقى، حرونولوگيالىق كەستە، تالداۋ.
ساباقتا قولدانىلعان تەحنولوگيا: دامىتا وقىتۋ، ستو تەحنولوگياسىنىڭ كەيبىر ەلەمەنتتەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىن سۋرەتتەرى، وتباسى، ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەل، تاپسىرمالار، ەستەلىكتەر.
ءپانارالىق بايلانىس: مۋزىكا، تاريح.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ.
ساباققا ازىرلىك
II. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىز حح عاسىر ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى قايراتكەرى، سۇلۋ جاندى ساكەن اقىنعا ارنالادى. ساباقتىڭ ەپيگرافى رەتىندە
ومىردە جان ەكەنسىڭ قيا المايتىن
ولەڭنىڭ قۇشاعىنا سيا المايتىن
قازاقتى كورگىڭ كەلسە، مىنە، وسى دەپ،
كورسەتسە جەر جۇزىنە ۇيالمايتىن،-
دەپ س. ماۋلەنوۆ جىرلاعانداي بۇگىنگى ساباقتىڭ پەردەسىن وسى ولەڭ جولدارىمەن اشىپ وتىرمىن.
وي قوزعاۋ:
مەن ۇيگە اقىننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىسىپ، وقىپ كەلىڭدەر دەپ الدىن - الا تاپسىرما بەرگەنمىن. ولاي بولسا، اقىن ومىرىمەن تانىستىق پا؟
I. نە ءبىلىپ كەلدىك؟
1. ساكەن قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلدى؟
2. ساكەننىڭ اتا - اناسى كىمدەر؟ سەيفوللا قانداي اكە؟ ساكەنگە قانداي ىستەرى ۇلگى بولدى؟ اناسىنىڭ ەرتەگىلەرىن تىڭداپ وسكەن ساكەن ءبىلىم الۋدا قانداي دەڭگەيگە جەتتى؟
3. اقىننىڭ ەڭ العاشقى جيناعى قاي جىلى، قاي جەردە باسىلىپ شىقتى؟
4. ساكەننىڭ قانداي شىعارمالارىمەن تانىستىق؟ ەستەرىڭدە بار ما؟ مۇمكىن، ءۇزىندى جاتقا ايتامىز با؟
5. ەستەلىكتەر سىر شەرتەدى. م. اۋەزوۆ، گ. سەرەبرياكوۆا ەستەلىكتەرىنەن ءۇزىندى.
III. ماعىنانى تانۋ: نەنى بىلگىمىز كەلەدى؟
«سىر ساندىق» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ.
ولەڭنىڭ نەگىزگى مازمۇنى تۋرالى ءمۇعالىم ءسوزى:
بۇل «سىر ساندىق» ولەڭى 1926 جىلى جازىلعان. اقىن ولەڭىن «دوسقا جازىلعان حات» دەپ اتاعان. اقىن ومىرىندەگى 1923 جىلى قىزىلجار قالاسىندا بولعان جاعدايعا بايلانىستى تۋعان. حالىق كوميسسارى ساكەندى ءبىر ساپارىندا ۆوكزالدان كۇتكەن دوسى ءشارىپجان توتويەۆ اياعىن سىندىرىپ الادى. ءبىراق كەيىنگى ءبىر كەزدەسۋگە ساكەندى تانىمايدى، شاقىرتقانعا كەلمەپتى. سوندا كوڭىلى قالعان ساكەن اقىن: «ۇلكەن شەندىلەرگە تابىنعىش، جارامساق. بىلتىر كۇتىپ، اياعىن سىندىرعان دوس سىماعىم ۇلىق بولسام شىرق اينالار سوقىر تاۋىق بولعانى ما؟» دەگەندى ويلاپتى. ارينە، بۇل دەرەك ساكەن تۋرالى ەستەلىكتەردە(فيل. عىل. دوكتورى س. تالجانوۆ) وسىلاي ساقتالعانىمەن، ساكەن بۇل ولەڭىندە شىنايى ادال دوستىقتى تىلگە تيەك ەتكەن. ءومىر، دوستىق تۋرالى تەرەڭ تولعانعان اقىننىڭ جانى تازا، ەشكىمگە قياناتى جوق. ادالدىق پەن ارامدىق، مانساپ پەن ار - ۇجدان، دوستىق پەن قاستىقتىڭ ارا جىگىن اشا جازىپ، ادام ءۇشىن قۇندى بايلىق - دوستىقتى جىرلايدى. دوس كوڭىلىن شىڭداعى قويماعا، التىن سارايعا بالايدى. ليريكالىق كەيىپكەر اقىننىڭ ءوزى دوستىق سەزىمىن قۇزدى شىڭعا، نۋلى شاتقالعا، ءمولدىر سۋعا، قىمبات جاساۋعا ۇقساتادى. جاناما، جاعىمسىز دوستاردى قالامايدى. التىن ساراي - شىن دوستىققا ناعىز دوس يە بولادى دەگەندى ايتادى. سۇلۋ پەرنەلەر - ادام بويىنداعى جاقسى، جاعىمدى قاسيەتتەر. ادامداعى اسىل قاسيەتتەر شىن دوستىققا جەتكىزەتىنىن اقىن تەبىرەنە جىرلايدى.
نەنى بىلەمىز؟
IV. ولەڭ جولدارىنا تالداۋ جاساۋ.
ولەڭدى وقىپ، ولەڭنەن ايشىقتى سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن داپتەرگە تەرىپ جازىڭدار.
تىركەستەر مەن ايشىقتى سوزدەر: ناعىز دوس، سىباتتى تاۋ، قۇزدى شات، اققان سۋ، سىلدىراعان بۇلاق، شىڭ باسى، التىن جازۋ، قىمبات جاساۋ، سىر پەرنە، التىن ساراي، سۇلۋ سىم ت. ب.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ءداريس ماۆزۋسي: ءتاسۆيريي ءساات ءتۇرليري ءبيلان جانرليري.
