InfoHub Logo

راحيمجانوۆا ا. ح.
تاقىرىبى: سالت - ءداستۇرى حالقىمنىڭ

ماقساتى: وقۋشىلاردى ۇلتتىق قۇندىلىقتار نەگىزىندە، ۇلتتىق سالت - ءداستۇر، ادەت - عۇرىپتاردى بويلارىنا سىڭىرە وتىرىپ، رۋحاني - ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ءادىسى: اجەلەر سايىسى
كورنەكىلىگى: وتباسى، ىنتىماق - بىرلىك تۋرالى، ۇلتتىق ناقىل سوزدەر...

بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
تاربيەشى: قۇرمەتتى اجەلەر، قوناقتار، اپايلار، بالالار!
«سالت - ءداستۇرى حالقىمنىڭ» اتتى سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
كىرىسپە ءسوز:
ناۋرىز - قازاق حالقىنىڭ مىڭداعان جىلدار بويىڭا قوسىلا جاساسىپ كەلە جاتقان ءتول مەرەكەسى. مۇسىلمان ءدىنى كەلمەي تۇرعاندا جانىنا، مالىنا قاراتىپ ايتاتىن اق تىلەۋ باتاسىنىڭ العى شارتى، ادەمى سالتى. «وسى مەن كەشە قانداي ەدىم، بۇگىن قاندايمىن؟ ەرتەڭىم بۇگىنىمنەن ءتاۋىر بولعاي» دەيدى ءار ادام بۇل كۇنى. بۇل مەرەكە تابيعات پەن ادامنىڭ ۇندەستىگىن كورسەتەدى. ناۋرىز قازاق حالقى ۇشىندە بىرلىكتىڭ تاتۋلىقتىڭ، ىنتىماقتىڭ كوكتەمنىڭ، ىزگىلىكتىڭ، باقىتتىڭ مەرەكەسى رەتىندە تويلانادى
ناۋرىز – كۇندەرى ادامدار ءبىر - بىرىنە سىيلىقتار تاراتادى. ناۋرىز ءان - كۇي، بي مەرەكەسى..
مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن، ارداقتى حالايىق!
اشىق جارقىن جۇزبەن
ءادىلقازىلار ءبىزدىڭ
تاڭداپ باعا بەرۋگە
شاقىرامىز تورگە – دەپ بۇگىنگى سايىسىمىزدى تارازىلايتىن ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىس بولىڭىزدار.
ادىسكەر 1. --------
2.------
3.-----------
ايزادا
باسى بارلىق ىرىستىڭ
باسى بارلىق ۇلى ءىستىڭ
قۇتتى بولسىن، ناۋرىز توي
ۇلى كۇنى ۇلىستىڭ 1
كاميلا
مالدار تولدەپ قوي قوزداپ
سۇتتەن بۇلاق اعىزعان
جاڭا جىلدىڭ سيپاتى
مولشىلىققا اڭىز بوپ
باستالىپتى ناۋرىزدان
ايدانا
حالقىمنىڭ ادەت سالتىنا
ويلانا قاراپ، ءتۇيىن ءتۇي
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە
جالعاسا بەرسىن ءان مەن كۇي.
اسىلايىن موينىڭا
ەركەلەيىن قوينىڭدا
شوپىلدەتىپ سۇيەيىن،
اجەمىزدى ساعىنا.
ولاي بولسا سايىسكەر اجەلەرىمىزدى قارسى الايىق!
( «ەركە سىلقىم» كۇيى باياۋ ەستىلىپ تۇرادى).
تاربيەشى:
ال، قانەكەي حالايىق
اسقاق انگە سالايىق،
باسى بولسىن بۇل تويدىڭ
شىرقاپ انگە سالايىق! - دەپ بۇگىنگى سايىسىمىزدى «ناۋرىز» انىمەن ايزادا قىزىمىز اشادى.
سىزدەردى سايىستىڭ شارتىمەن تانىستىرىپ وتەيىن.
1. ءوزىن تانىستىرۋ.
2. حالىق ءتالىمى - تاربيە باستاۋى.
سالت - داستۇرگە، ادەت - عۇرىپقا بايلانىستى سۇراقتار. قويۋ
3 ءوز ونەرلەرىن كورسەتۋ
4. « ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەر» قولونەر سايىسى.
ا). ۇلتتىق بۇيىم جاساپ كەلۋ (ءۇي تاپسىرماسى).
ءا). ويۋ ويىپ، قاعاز بەتىنە ءتۇسىرۋ.
5. ۇلتتىق تاعامداردى جاساپ اكەلۋ (ءۇي تاپسىرماسى)
تاربيەشى:
توي دەپ بۇگىن كوڭىل شىركىن تاسيدى
توي دەپ بۇگىن حالقىم شاشۋ شاشادى.
توبىمىزدا بۇگىن بولار سايىستىڭ، 2
سوزگە جۇيرىك انا بەتىن اشادى.،- دەي كەلە سايىس سالتاناتىنا تىلەك ايتۋ ءۇشىن گۇلبارشىن اجەيگە ءسوز بەرەمىن.

سايىستىڭ 1 كەزەگىندە:
اجەلەر كەلىپ جەتتى تانىسۋعا
سىپىردى توماعاسىن وسى دۇعا.
قىزىپ كەلگەن قىرانداي كەرىلتەدى،
ادەپپەنەن، ىزەتپەن تانىسۋعا، - دەي كەلە اجەلەرىمىز وزدەرىن تانىستىرىپ ءوتسىن. (ءادىلقازىلار باعا بەرگەنشە توپ قىزدارىنىڭ بيلەۋىندە «بايشەشەك» ءبيىن تاماشالاڭىزدار.)

سايىسىمىزدىڭ 2 بولىمىندە
حالىق ءتالىمى – تاربيە باستاۋى. سالت - داستۇرگە، ادەت - عۇرىپقا، ىرىم - تيىمعا بايلانىستى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋلەرىڭىز كەرەك.( قورجىننان سۇراقتار الادى)
1. شىلدەحانا
2. بەسىككە سالۋ
3 توقىمقاعار
4. توي باستار
5. سۇندەت توي
6 تۇساۋ كەسەر
ءبىز ۇندەمەلىك، دومبىرا ءبىر سويلەسىن
ەكى ىشەگى - ەكى جۇرەك تابا بىلگەن ۇيلەسىم
كولدەنەڭ سىر، كولدەنەڭ جىر ومىراۋلاپ كيمەسىن،
ءبىز ۇندەمەلىك، دومبىرا ءبىر سويلەسىن!
سىزدەردىڭ الدارىڭىزدا دومبىراشىلاردىڭ ورىنداۋىندا « جاستار كۇيى» تىڭداڭىزدار
سايىسىمىزدىڭ 3 كەزەگىندە اجەلەرىمىز ونەرلەرىن كورسەتۋى كەرەك.
ال كىمنىڭ ونەرى بار قانشالىقتى،
بي بيلەپ، ال بىرەۋى ءان سالىپتى
بۇگىنگى سايىستا بايگە الۋعا
اجەلەر، ايانباي - اق جان سالىپتى - دەپ اجەلەرىمىزدىڭ ونەرلەرىن تاماشالايىق.
اجەلەر ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى..

اجەلەرىمىزدىڭ باعاسىن شىعارعانشا توپ بيشىلەرىنىڭ «سىعان»ءبيىن تاماشالاڭىزدار.
كەلەسى كەزەكتە « ۇيادا نە كورسەڭ ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەمەكشى بالالارىنا قانداي قول - ونەرلەرىن الىپ كەلدى ەكەن سونى تاماشالايىق. 3
ا) ۇلتتىق بۇيىم جاساپ كەلۋ ( ءۇي تاپسىرماسىن ءادىلقازىلارعا كورسەتۋ كەرەك.)
ءا) قاعازدان نە ماتادان ويۋ ويىپ كورسەتەدى.
اجەلەرىمىزگە قولداۋ كورسەتىپ ايدانا قىزىمىز «اجەمە» انىمەن شاشۋ شاشادى.
كورەرمەندەرمەن ماقال - ماتەلدى قانشالىقتى بىلەتىنىن سىناپ كورەلىك.
«ماقال - ماتەلدى جالعاستىر» ويىنى
1. بالا ادامنىڭ.....(باۋىر ەتى)
2. كارىگە قۇرمەت...(بالاعا مىندەت)
3. ادام بولاتىن بالا...(الىسقا قارايدى)
4بەل استىنداعىدان...(بالا ۇمىتتەنەدى)
5. ادەپتى بالا ارلى بالا...( ادەپسىز بالا سورلى بالا)
6. قىز ەلدىڭ كوركى...(گۇل جەردىڭ كوركى)
سايىسىمىزدىڭ كەلەسى ءبولىمى: ۇلتتىق تاعامدار دايىنداپ كەلۋ ( ءۇي تاپسىرماسى)
قازاق حالقى ءۇشىن قازاق داستارحانىنان ۇلكەن نارسە جوق. «اس ءقادىرىن بىلمەگەن اشتان ولەدى»، « ات ءقادىرىن بىلمەگەن، جاياۋ قالار» دەمەكشى اجەلەرىمىزدىڭ التىن قولىنان جاساعان ۇلتتىق تاعامدارىن تانىستىرىپ قورعاماق.
سايىسىمىز دا اياقتالۋعا جاقىن قازىلار القاسى قورىتىندى شىعارعانشا «جاقسى ءسوز - جارىم ىرىس»دەيدى عوي نەمەسە «كوپ بىلگەننەن ەمەس، كوپ كورگەننەن سۇرا» دەمەكشى ونەگە ۇلگىلەرىن اجەلەرىمىز مىنا وتىرعان جاستارعا، نەمەرەلەرىنە قانداي وسيەت ايتار ەكەن سونى تىڭداساق. ال بالالار سەندەر ايتىلعان ءسوزدى سانالارىڭا ءسىڭىرىپ، ويلارىڭا ءتۇيىپ الىڭدار. اجەلەر ويعا تۇيگەنىن ايتادى (اجەلەر تىلەكتەرىن ايتادى)
مەيىرىم نۇرىن، شاپاعات جىرىن سەن بەردىڭ
سوندىقتان سەنى تاڭىرگە عانا تەڭەدىم
دومالاق انا، كۇنىكەي سۇلۋ، قىز قۇرتقا،
ماڭگىلىك سونبەس رامىزدەرىڭ سەندەردىڭ.
سونىمەن بۇگىنگى «سالت – ءداستۇرى حالقىمنىڭ» اتتى اجەلەر سايىسى ءوز مارەسىنە جەتتى دەپ ويلايمىن. جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار شىعادى» دەمەي مە. سەندەر بالالار اجەلەرىڭنىڭ باتىلدىعىنا، تاپقىرلىعىنا كۋا بولدىڭدار. وزدەرىڭە اجەلەرىڭنىڭ ۇلگى ونەگەلەرى مەن ونەرلەرىن وسيەت رەتىندە قابىلداپ، ءارقاشاندا قازاعىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارى سالت - ءداستۇرى، ادەت - عۇرپىن ەستە ساقتاپ،، ارداقتاي بىلىڭدەر.
سالت - ءداستۇرى حالقىمنىڭ جۇكتەۋ