گرامماتيكالىق ويىندار (ادىستەمەلىك قۇرال)

گرامماتيكالىق ويىندار (ادىستەمەلىك قۇرال)
العى ءسوز
بۇل ادىستەمەلىك قۇرالداعى گرامماتيكالىق ويىندار وقۋشىنىڭ ءتىلىن، وي - ۇشقىرلىعىن دامىتادى، تاپقىرلىققا جەتەلەيدى، وزىندىك پىكىر ايتۋعا جاعداي جاسادى جانە پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.
فونەتيكالىق ويىندار وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتىلىعىن ارتتىرادى، دىبىستاردى تەرەڭ مەڭگەرۋگە كومەكتەسەدى.
ويىنعا بالا بار ىنتاسىمەن بەرىلىپ، ونى بىلۋگە، مەڭگەرۋگە تالپىنىپ، الۋان ءتۇرلى داعدى، مالىمەتتەردى الىپ، شەبەرلىكتەرىن شىڭدايدى.
ولاردىڭ بىلىمدەرىن ودان ءارى دامىتادى، تەرەڭدەتەدى، ىزدەنىمپازدىعىن ارتتىرادى، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتادى.

«كىم جۇيرىك؟» ويىنى
كوڭىلدى شۋماقتار
1 - ءبىر
جە1 ەكەن 1قازان:
كە1 جەمدى 1قازان
1 - اق ساتتە قويدى جەپ،
كۇ1 ەتتى:
«تويدىم»،- دەپ.
ەستىپ 1 كەز ءدۇ1ءدى،
جاعاداعى ءتۇ1ءدى
پانالاۋعا جۇگىردى.

2 - ەكى
بالاسىنا ج2ءرىپ،
ۇرسىپ جاتىر ك2لىك:
- 2لەنىپ س2ءرىپ،
الىپ قاپسىڭ «2لىك».
2نشىلەي «2ءڭدى»
كورسەتپە!- دەپ ج2ءدى.
ك2رەيىپ بالاسى،
2لەنبەي تالاسىپ،
«جويماسام با 2ءمدى!»
دەپ ب2نگەن س2ءلدى.

3 - ءۇش
3 تەنتەك بالاسى
3ءىنشى كلاستىڭ
دوپ 3ءىن تالاسىپ،
ك3تەرىن سىناستى.
ءبىر دوپتى كىشكەنە
3ەۋى اپ قۇشاققا،
بارىنشا ك3ەنە،
تارتىستى 3 جاققا...
3 دوسقا
ۇيشىكتە
جاتقان كەپ ك3ىكتە،
تۇمسىعىن 3كىلدەۋ
كوتەرىپ، ت3كىردى.
«جاعداي م3كىلدەۋ»،-
دەگەندەي، 3 ءۇردى -
وزىنشە 3 دوستى
باسقانسىپ «3كىردى».

5 - بەس

«تەبەسىڭ،- دەپ،- قويلاردى»،
5ء-تى ايعىردى قورانىڭ
ءتو5ىنە لاقتىردىم.
5 اسپاپ باتىرمىن.
سەن5ەڭ، سۇراعىن:
5ىكتەگى بوپەمنەن،
5 جاستاعى كوكەمنەن.

6 - التى

6 بالا ەل س6ن باققان
تەپتى ۇزاق كۇن 6باقان.
ءبوستى بىزگە 6ش تىم:
- تۇرماۋشى ەدىم ق6تىراپ،
ب6قتا كوپ م6دىم:
جاۋىرىنىم ج6راپ،
كورىنبەيتىن ب6رىم.

10 - ون

10 بالا قورشادى
10ىنشى ۆاگوندى،
ت10 اكەپ قارسى الدى
اعايدى پوگ10دى.
قۇرمەتتى بۇل ق10اق
اۋىلعا ج10داعى،
س10اردا ول بولماق
اڭشىمەن س10داعى.

اداسقان اتاۋلار

قولىنا الىپ قازىقتى
اشقاراق اسقا اسىقتى

جاراسقا ءبارى كۇلىپتى.
جازدا ەسىك كيىپ ءجۇرىپتى

كوپەن قاتتى ىسقىردى،
كەپسەرلەردى ۇشىردى.

بالىق اۋلاي بارعانمىن مەن،
شورتان ءىلدىم بارماعىممەن.

قول بۇلعايدى بالالار،
كەلەدى ۇشىپ تىرمالار

اتام شاپان بايىرعى
قويىن كەرى قايىردى

ءتۇنى بويى بۇقالار
«ب ا ق - ب ا ق»- دەسىپ جاق تالار

تاتتى دا سورپانى،
مۇز سالدى ول تاعى

ەلەكتى ەرتتەپ الادى،
بازارعا اتام بارادى.

ءىنىم مەنىڭ مۇسكەنتاي
قولقاناتقا جارادى -
قالتاسىمەن كىشكەنتاي
كۇندە وتىن جارادى
.
ايمان اپاي اينالدى
ءبارىن جيىپ قاسىنا:
ءبىر - ءبىر بانتيك بايلادى
بەس قازىنىڭ شاشىنا.

وينى قانباس تىلەكتىڭ،
كۇنىمەن اسىق اتادى.
سىبانىپ اپ بىلەكتى،
باقاسىن باپتاپ جاتادى.

جازدا اۋىلدا اتاما
ءشوپ شابىستىم شاڭعىمەن
قىستا قاراپ جاتام با -
قىردان استىم شالعىمەن

ەكى جاسار شاماسى
قارىنداشى قىمباتتى
جەتى جاسار اتاسى -
جومارت كەلىپ جۇباتتى.

كەرى وقىپ كور
«ۋا!»- دەسىپ وتىرار
كەيدە ۇلكەندەر بىلسەندەر
«ۋا!»- دان تاعى ءسوز تۋار،
كەرى وقىپ كورسەڭدەر.

«اۋ!» بولادى ول ءسوزىن
ەكى ارىپتەن تۇرادى -
كورىپ جۇرگەن كۇندە ءوزىڭ
بالىقشىنىڭ قۇرالى.

«ءسۇت»- سۇيىكتى تاماعىڭ،
تەرىس وقىپ قاراعىن:
كەيدە ۇيقىدا كورەتىن
«ءتۇس» بوپ شىعار جاڭاعىن.

كوپ قوي ىدىس تۇرلەرى،
«كەسە» دەگەن جانە بار.
كوپ جۇك ارتىپ جۇرەدى،
«ەسەك»- كۇشتى جانۋار.

وڭعا قاراي وقىساڭ،
قامىت - ابزەل بۇيىمى.
سولعا قاراي وقىساڭ،
تىماق – قىسقى كيىمىن.

كەرى وقۋعا كەلەتىن
تەڭ ماعىنا بەرەتىن.
قىزىق سوزدەر تاعى بار،
ونى وزدەرىڭ تابىڭدار!

پاۆلودار قالاسى
№9 جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ گيمنازيا – مەكتەبى
كارمانوۆا ن. ا.
گرامماتيكالىق ويىندار (ادىستەمەلىك قۇرال) جۇكتەۋ