سالت ءداستۇرىم قازىنام
تاقىرىبى: «سالت – ءداستۇرىم قازىنام»
ماقساتى: ەڭبەك ءپانى بويىنشا العان ءبىلىمىن ناسيحاتتاۋ جانە سالت - ءداستۇرىمىزدى،
ادەت-عۇرپىمىزدى ۇيالاتۋمەن قاتار، ءداستۇرلى ونەرگە باۋلىپ جانە دە وسى سايىسكەر توپ اراسىنان ونەرلى ورەندەرىمىزدى انىقتاۋ.
– قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! بۇگىنگى وقۋشىلار اراسىنداعى ونەر سايىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر. قولونەر – ەجەلدەن كەلە جاتقان كاسىپ. ول ۇرپاقتان - ۇرپاققا زامان تالابىنا ساي دامىپ جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. قازاق حالقى قولونەرىن جوعارى باعالاعان. بالانى جاستايىنان ونەرگە باۋلىپ، ەركىن ويلاپ، كەڭ كوسىلىپ سويلەۋگە باۋلىعان.
قۇرمەتتى ۇستازدار، جانكۇيەرلەر «سالت - ءداستۇرىم - قازىنام» اتتى سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
سايىس كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ.
1. سالەمدەسۋ. تانىستىرۋ. «سالەم – ءسوزدىڭ اتاسى».
2. داستارحان مادەنيەتى. «اس ادامنىڭ ارقاۋى»
3. ۇلتتىق قولونەر. «ويۋ – ويعاننىڭ ويى ۇشقىر»
4. وزگە ەلدىڭ ونەرى. «شەبەرلىك شىڭعا جەتكىزەر». (يزونيت)
5. ءداستۇرلى ولشەمدەر. «جاقسى ءداستۇر – ساقتار ەلدىڭ ەلدىگىن».
6. اقىلدى – مىڭدى جەڭەدى.
سۇراق - جاۋاپ
ال ەندى كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن
قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ونەر مەن شەبەرلىكتىڭ سايىسىندا
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى،
- دەپ بۇگىنگى دودانى سارالايتىن ادىلقازىلارمەن تانىستىرايىن.
( )
1. «بولار ەلدىڭ بالاسىن سانىمەن ەمەس، سالەمىمەن تانيسىڭ» - دەمەكشى، العاشقى كەزەڭ «سالەم – ءسوزدىڭ اناسى».
2. «بەرەكەلى، مەرەكەلى اق داستارحان مادەنيەتى»
اس – ادامنىڭ ارقاۋى.
3. «ويۋ - ويعاننىڭ ويى ۇشقىر» ۇلتتىق قولونەر سايىسى
ويۋ - ورنەك قاراساڭ،
وڭكەي ءمۇيىز تىزىلگەن
قايسىسىن قالاساڭ،
قيىپ ال سىزعان ىزىڭمەن
قيۋ وڭاي دەمەڭدەر،
وعان دا ونەر، وي كەرەك.
4. «شەبەرلىك شىڭعا جەتكىزەر» وزگە ەلدىڭ ونەرىن دە ۇيرەنسەك ارتىق بولمايدى. (يزونيت)
بۇگىنگى جاستارعا وقۋ مىندەت،
تەك قانا وقۋمەنەن ونەر بىلمەك
بار قيىندى تەك قانا عىلىم جەڭبەك
وقىسا باسقا ەلدەردەي قاتارعا ەنبەك.
5. حالىق اراسىندا «شەبەردىڭ ولشەۋىشى وزىمەن بىرگە جۇرەدى» دەگەن ءسوز بەكەر ايتىلماعان. كەرەكتى ولشەمدى قولىنىڭ ساۋساقتارىن، بۋىندارىن پايدالانىپ ولشەگەن. وسى ءداستۇرلى ولشەمدەر كەيىننەن پايدا بولعان حالىقارالىق ولشەم بىرلىكتەرىمەن سايكەس كەلگەن. ءداستۇرلى ولشەم تۇرلەرىمەن بەلدەمشە ۇزىندىعىن، بەلدەمشەنىڭ كەڭدىگىن نەمەسە قۇراق بولىكتەرىن ولشەۋگە ۇيرەنىپ كورەيىك.
جاقسى ءداستۇر – ساقتار ەلدىڭ ەلدىگىن
ەكەندىگىن ۇعىناسىڭ سەن بۇگىن
ءى - توپ
1 سۇراق: جاس نارەستەنى بەسىككە سالعاندا، بەسىك ۇستىنە قانداي 7 نارسە جابىلادى؟ (بەسىك جاپقىش، اۋىل اقساقالىنىڭ شاپانى، اكەسىنىڭ سىرت كيىمى، قاپشىق، باس كيىم، سىرت كيىم، اجەسىنىڭ جاۋلىعى)، بۇل جەتى نارسەنى ىرىمداپ اۋىلدىڭ اقىلدى قاريالارىنىڭ، بەدەلدى ازاماتتارىنىڭ كيىمدەرىن جابادى، جاقسى قاسيەتتەرى بالاعا دارىسىن دەگەن نيەتپەن، ۇيقىسى تىنىش بولسىن دەپ قاپ جابادى.
ءىى - توپ
2 سۇراق: ناۋرىز كوجەگە سالىناتىن 7ءدامدى اتا. (سۋ، تۇز، ەت، قۇرت، جۇگەرى، بيداي، ءسۇت)
ءىىى - توپ
3 سۇراق: باتا قانداي جاعدايدا بەرىلەدى؟ (قازاقتىڭ سالت - ءداستۇرلى تويلارىندا، تۇساۋ كەسەردە، ەر بالا وتاۋ قۇرعاندا، شىلدەحانا - سۇندەت تويلاردا)
6. اقىلدى – مىڭدى جىعادى. سۇراق - جاۋاپ سايىسى.
ءار توپقا 10 سۇراقتان بەرىلىپ ۇپايلارى ەسەپتەلەدى.
كىمدەر بىلگىر، كىمدەر ۇشقىر،
سالىستىرىپ كوردىڭىزدەر
قارا قىلدى قاق جارىپ
ءادىلىن ايتىپ بەرىڭىزدەر!
ءادىلقازىلارعا ءسوز كەزەگىن بەرەمىز. جوعارى ۇپاي جيناعان توپقا «ەڭ ۇزدىك توپ» جۇلدەسى ۇسىنىلادى
ايتەكە بي كەنتىندەگى №170 ورتا مەكتەبىندە باستاۋىش 2 - 4 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا
“سالت - ءداستۇرىم – قازىنام”تاقىرىبىندا وتكىزىلگەن ءىس - شارانىڭ
انىقتاماسى
20013 جىلى قاڭتاردىڭ 4 جۇلدىزىندا ەڭبەك ءپانى ءمۇعالىمى تۇرىكبەنبايەۆا كۇلايىم 2 - 4 سىنىپتار اراسىندا “سالت - ءداستۇرىم – قازىنام” تاقىرىبىندا سايىس وتكىزدى. سايىس بىرنەشە كەزەڭمەن ءوتتى.
1 - كەزەڭ «سالەم – ءسوزدىڭ اناسى» سالەمدەسۋ، تانىستىرۋ
2 - كەزەڭ «اس – ادامنىڭ ارقاۋى» داستارحان مادەنيەتى
3 - كەزەڭ «ويۋ - ويعاننىڭ ويى ۇشقىر» ۇلتتىق قولونەر
4 - كەزەڭ «شەبەرلىك شىڭعا جەتكىزەر» وزگە ەلدىڭ ونەرىن دە ۇيرەنەيىك
5 - كەزەڭ ءداستۇرلى ولشەمدەر
6 - كەزەڭ اقىلدى – مىڭدى جەڭەدى.
سايىستا “اتامەكەن”، “شاڭىراق”، “اتاجۇرت” توپتارى دوداعا ءتۇستى. سايىستىڭ ءار كەزەڭى ەڭبەك ءپانى بويىنشا العان ءبىلىمىن، شەبەرلىگىن، سالت - ءداستۇرىمىزدى، ادەت-عۇرپىمىزدى قانشالىقتى مەڭگەرىپ، يگەرگەندىگىن كورسەتتى. وقۋشىلاردىڭ قولونەردى قازىرگى زامان تالابىنا ساي قاجەتىنشە قولدانىپ، وزگە ەل ونەرىن دە ۇيرەنىپ، جىپپەن بەينەلەۋ (يزونيت) ونەرىمەن جۇمىس تۇرلەرىن كورسەتە ءبىلدى. سونىمەن قاتار ءوز شىعارماشىلىعىن، ەركىن ويلاپ، كەڭ كوسىلە الاتىندىعىن كورسەتە ءبىلدى.
ءادىلقازىلاردىڭ باعالاۋىمەن ناعىز مىقتى توپ انىقتالدى. بىلىمدىلىگىمەن، شەبەرلىگىمەن جانە ونەرىمەن تانىلعان “ اتامەكەن” توبى ءى - ورىن، “ شاڭىراق” توبى ءىى - ورىن، “اتا جۇرت ”توبى ءىىى - ورىن ماقتاۋ قاعازىمەن ماراپاتتالدى.
ماقساتى: ەڭبەك ءپانى بويىنشا العان ءبىلىمىن ناسيحاتتاۋ جانە سالت - ءداستۇرىمىزدى،
ادەت-عۇرپىمىزدى ۇيالاتۋمەن قاتار، ءداستۇرلى ونەرگە باۋلىپ جانە دە وسى سايىسكەر توپ اراسىنان ونەرلى ورەندەرىمىزدى انىقتاۋ.
– قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! بۇگىنگى وقۋشىلار اراسىنداعى ونەر سايىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر. قولونەر – ەجەلدەن كەلە جاتقان كاسىپ. ول ۇرپاقتان - ۇرپاققا زامان تالابىنا ساي دامىپ جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. قازاق حالقى قولونەرىن جوعارى باعالاعان. بالانى جاستايىنان ونەرگە باۋلىپ، ەركىن ويلاپ، كەڭ كوسىلىپ سويلەۋگە باۋلىعان.
قۇرمەتتى ۇستازدار، جانكۇيەرلەر «سالت - ءداستۇرىم - قازىنام» اتتى سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
سايىس كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ.
1. سالەمدەسۋ. تانىستىرۋ. «سالەم – ءسوزدىڭ اتاسى».
2. داستارحان مادەنيەتى. «اس ادامنىڭ ارقاۋى»
3. ۇلتتىق قولونەر. «ويۋ – ويعاننىڭ ويى ۇشقىر»
4. وزگە ەلدىڭ ونەرى. «شەبەرلىك شىڭعا جەتكىزەر». (يزونيت)
5. ءداستۇرلى ولشەمدەر. «جاقسى ءداستۇر – ساقتار ەلدىڭ ەلدىگىن».
6. اقىلدى – مىڭدى جەڭەدى.
سۇراق - جاۋاپ
ال ەندى كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن
قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ونەر مەن شەبەرلىكتىڭ سايىسىندا
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى،
- دەپ بۇگىنگى دودانى سارالايتىن ادىلقازىلارمەن تانىستىرايىن.
( )
1. «بولار ەلدىڭ بالاسىن سانىمەن ەمەس، سالەمىمەن تانيسىڭ» - دەمەكشى، العاشقى كەزەڭ «سالەم – ءسوزدىڭ اناسى».
2. «بەرەكەلى، مەرەكەلى اق داستارحان مادەنيەتى»
اس – ادامنىڭ ارقاۋى.
3. «ويۋ - ويعاننىڭ ويى ۇشقىر» ۇلتتىق قولونەر سايىسى
ويۋ - ورنەك قاراساڭ،
وڭكەي ءمۇيىز تىزىلگەن
قايسىسىن قالاساڭ،
قيىپ ال سىزعان ىزىڭمەن
قيۋ وڭاي دەمەڭدەر،
وعان دا ونەر، وي كەرەك.
4. «شەبەرلىك شىڭعا جەتكىزەر» وزگە ەلدىڭ ونەرىن دە ۇيرەنسەك ارتىق بولمايدى. (يزونيت)
بۇگىنگى جاستارعا وقۋ مىندەت،
تەك قانا وقۋمەنەن ونەر بىلمەك
بار قيىندى تەك قانا عىلىم جەڭبەك
وقىسا باسقا ەلدەردەي قاتارعا ەنبەك.
5. حالىق اراسىندا «شەبەردىڭ ولشەۋىشى وزىمەن بىرگە جۇرەدى» دەگەن ءسوز بەكەر ايتىلماعان. كەرەكتى ولشەمدى قولىنىڭ ساۋساقتارىن، بۋىندارىن پايدالانىپ ولشەگەن. وسى ءداستۇرلى ولشەمدەر كەيىننەن پايدا بولعان حالىقارالىق ولشەم بىرلىكتەرىمەن سايكەس كەلگەن. ءداستۇرلى ولشەم تۇرلەرىمەن بەلدەمشە ۇزىندىعىن، بەلدەمشەنىڭ كەڭدىگىن نەمەسە قۇراق بولىكتەرىن ولشەۋگە ۇيرەنىپ كورەيىك.
جاقسى ءداستۇر – ساقتار ەلدىڭ ەلدىگىن
ەكەندىگىن ۇعىناسىڭ سەن بۇگىن
ءى - توپ
1 سۇراق: جاس نارەستەنى بەسىككە سالعاندا، بەسىك ۇستىنە قانداي 7 نارسە جابىلادى؟ (بەسىك جاپقىش، اۋىل اقساقالىنىڭ شاپانى، اكەسىنىڭ سىرت كيىمى، قاپشىق، باس كيىم، سىرت كيىم، اجەسىنىڭ جاۋلىعى)، بۇل جەتى نارسەنى ىرىمداپ اۋىلدىڭ اقىلدى قاريالارىنىڭ، بەدەلدى ازاماتتارىنىڭ كيىمدەرىن جابادى، جاقسى قاسيەتتەرى بالاعا دارىسىن دەگەن نيەتپەن، ۇيقىسى تىنىش بولسىن دەپ قاپ جابادى.
ءىى - توپ
2 سۇراق: ناۋرىز كوجەگە سالىناتىن 7ءدامدى اتا. (سۋ، تۇز، ەت، قۇرت، جۇگەرى، بيداي، ءسۇت)
ءىىى - توپ
3 سۇراق: باتا قانداي جاعدايدا بەرىلەدى؟ (قازاقتىڭ سالت - ءداستۇرلى تويلارىندا، تۇساۋ كەسەردە، ەر بالا وتاۋ قۇرعاندا، شىلدەحانا - سۇندەت تويلاردا)
6. اقىلدى – مىڭدى جىعادى. سۇراق - جاۋاپ سايىسى.
ءار توپقا 10 سۇراقتان بەرىلىپ ۇپايلارى ەسەپتەلەدى.
كىمدەر بىلگىر، كىمدەر ۇشقىر،
سالىستىرىپ كوردىڭىزدەر
قارا قىلدى قاق جارىپ
ءادىلىن ايتىپ بەرىڭىزدەر!
ءادىلقازىلارعا ءسوز كەزەگىن بەرەمىز. جوعارى ۇپاي جيناعان توپقا «ەڭ ۇزدىك توپ» جۇلدەسى ۇسىنىلادى
ايتەكە بي كەنتىندەگى №170 ورتا مەكتەبىندە باستاۋىش 2 - 4 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا
“سالت - ءداستۇرىم – قازىنام”تاقىرىبىندا وتكىزىلگەن ءىس - شارانىڭ
انىقتاماسى
20013 جىلى قاڭتاردىڭ 4 جۇلدىزىندا ەڭبەك ءپانى ءمۇعالىمى تۇرىكبەنبايەۆا كۇلايىم 2 - 4 سىنىپتار اراسىندا “سالت - ءداستۇرىم – قازىنام” تاقىرىبىندا سايىس وتكىزدى. سايىس بىرنەشە كەزەڭمەن ءوتتى.
1 - كەزەڭ «سالەم – ءسوزدىڭ اناسى» سالەمدەسۋ، تانىستىرۋ
2 - كەزەڭ «اس – ادامنىڭ ارقاۋى» داستارحان مادەنيەتى
3 - كەزەڭ «ويۋ - ويعاننىڭ ويى ۇشقىر» ۇلتتىق قولونەر
4 - كەزەڭ «شەبەرلىك شىڭعا جەتكىزەر» وزگە ەلدىڭ ونەرىن دە ۇيرەنەيىك
5 - كەزەڭ ءداستۇرلى ولشەمدەر
6 - كەزەڭ اقىلدى – مىڭدى جەڭەدى.
سايىستا “اتامەكەن”، “شاڭىراق”، “اتاجۇرت” توپتارى دوداعا ءتۇستى. سايىستىڭ ءار كەزەڭى ەڭبەك ءپانى بويىنشا العان ءبىلىمىن، شەبەرلىگىن، سالت - ءداستۇرىمىزدى، ادەت-عۇرپىمىزدى قانشالىقتى مەڭگەرىپ، يگەرگەندىگىن كورسەتتى. وقۋشىلاردىڭ قولونەردى قازىرگى زامان تالابىنا ساي قاجەتىنشە قولدانىپ، وزگە ەل ونەرىن دە ۇيرەنىپ، جىپپەن بەينەلەۋ (يزونيت) ونەرىمەن جۇمىس تۇرلەرىن كورسەتە ءبىلدى. سونىمەن قاتار ءوز شىعارماشىلىعىن، ەركىن ويلاپ، كەڭ كوسىلە الاتىندىعىن كورسەتە ءبىلدى.
ءادىلقازىلاردىڭ باعالاۋىمەن ناعىز مىقتى توپ انىقتالدى. بىلىمدىلىگىمەن، شەبەرلىگىمەن جانە ونەرىمەن تانىلعان “ اتامەكەن” توبى ءى - ورىن، “ شاڭىراق” توبى ءىى - ورىن، “اتا جۇرت ”توبى ءىىى - ورىن ماقتاۋ قاعازىمەن ماراپاتتالدى.
You Might Also Like
