سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 اپتا بۇرىن)
ساقتاردىڭ تۇرمىسى مەن شارۋاشىلىعى
تاقىرىپ: ساقتاردىڭ تۇرمىسى مەن شارۋاشىلىعى (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ا) وقۋشىلاردى ءتىزىم بويىنشا تەكسەرۋ
ب) وقۋشىلاردى ساباققا دايىنداۋ

2. ءۇي تاپسىرماسى
تاقىرىپ: ساقتاردىڭ تۇرمىسى مەن شارۋاشىلىعى
(ءۇي تاپسىرماسىن ويىن ارقىلى تەكسەرۋ)
1. اداسقان ارىپتەر ويىنى.(ارىپتەردى دۇرىس قوي)
ل ى ى ق ج – جىلقى
ر س ى ي – سيىر
و ق ي – قوي
ي ءۇ ە ت – تۇيە
ى ت ر ا – تارى
ا ا پ ر – ارپا
ق ا ل ا – القا
ق ا ي س ا ن ا ر ع ى ل س ر ا – ساقينا سىرعالار
ر ق ۋ ا ر ا ا ق ج – قارۋ جاراق
ە ە ج ب – جەبە
ي ا ن ا ز – نايزا

2. تومەندەگى سوزدەردى كىم ايتقان؟
1. كيىمى مەن ءومىر ءسۇرۋ داعدىسى سكيفتەرگە ۇقساس ولار ەگىن ەكپەيدى، ءۇي مالدارى مەن وزەننەن اۋلايتىن بالىقتاردى ازىق ەتەدى. ءسۇت ىشەدى دەپ جازعان تاريحشى كىم؟ (گەرودوت)
2. جازىق جەردە تۇرعان مەن ولار ەگىنشىلىك پەن اينالىسپايدى كوشپەلىلەر، سكيفتەر سياقتى مالشىلىق جانە بالىق اۋلاۋ مەن كۇن كورەدى. (سترابون)
3. زىمىران سۇراقتار ويىن
1. ساقتاردىڭ ومىرىندە قاي تۇلىك ماڭىزدى ورىن الدى؟ (جىلقى، قوي)
2. ساقتاردىڭ قوسىمشا كاسىبى؟ (بالىق اۋلاۋ)
3. ساقتاردىڭ 3 الەمىن اتاڭدار؟ (اسپان، جەر ءۇستى جەر استى)
4. ساقتاردىڭ قىش ىدىستارى قاي قورعاننان تابىلدى؟ (ەسىك قورعان)
5. ساقتاردىڭ ءومىر سۇرگەن باسپاناسى؟ (كيىز ءۇي)
6. ساقتار ولگەن ادامدى قالاي جەرلەگەن؟ (دۇنيە مۇلىكتەرىن قوسا جەرلەگەن)
7. ساقتار نەگە تابىندى؟ (اتا - بابا ارۋاعىنا)
8. ساق ەلىنىڭ باستى قۇدايى نە بولدى؟ (كۇن قۇدايى)
9. ساقتاردىڭ نەگىزگى شارۋاشىلىعى نە بولدى؟(مال شارۋاشىلىعى)

ساقتار ءوز زامانىندا وتانىن جەرىن باسقا جات جەرلىك شاپقىنشىلىقتاردان قورعاۋدا ءىرى – ءىرى شايقاستاردى باسىنان كەشىردى. بۇگىن ءبىز وسى ساقتاردىڭ كورشىلەرمەن قارىم - قاتىناسى ساياسي تاريحى تۋرالى ماعلۇمات الامىز - دەپ جاڭا تاقىرىپقا كوشەمىز.

جاڭا تاقىرىپ: ساقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: باسقارۋ ءىسى، قوعامدىق قۇرىلىسى، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن جۇرگىزگەن سوعىستارى تاريحى تۇلعالار مەن ولاردىڭ ەرلىكتەرى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ساقتار تۋرالى بىلىمدەرىن ودان ءارى جەتىلدىرىپ، ويلاۋ، كارتانى قوسىمشا كومەك قۇرالى رەتىندە پايدالانا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن، اڭىز - دەرەكتەرى، تاريحي وقيعالاردىڭ تاريحي شەڭبەرى مەن كەڭىستىگى تۋرالى بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
ۆ) تاربيەلىك: وتانشىلدىققا، مەملەكەتتى جانە تاۋەلسىزدىكتى سۇيۋگە، ۇلت جاندىلىققا تاريحي تۇلعالاردىڭ ەرلىك ءىسى نەگىزىندە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، وزىندىك جۇمىس، ىزدەنىس، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كارتا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، توميريس سۋرەتى، شىراق سۋرەتى، كەستە.
ساباقتىڭ ەپيگرافى: «باتىر جاۋدا سىنالادى، جۋاس جايدا سىنالادى»
كىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
توپتاستىرۋ بەتىن بەرەمىن.
ساقتار تۋرالى نە بىلەمىز

- تاۋەلسىزدىك قانداي كيەلى ءسوز. وسى ءبىر قۇدىرەتتى سوزگە كوز جىبەرىپ وي ەلەگىنەن وتكىزسەك اتا بابالارىمىزدىڭ عاسىرلار بويى اسىل ارمانى ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان تالاي بوزداقتاردىڭ ۇرپاقتارىنا قالدىرعان اماناتى ەكەنى ءسوزسىز.
- تاۋەلسىزدىك جولىندا ءبىزدىڭ اعا – اپالارىمىز - دا ءوز ومىرلەرىن قۇربان ەتتى.
- ولار كىمدەر
- بىلەمىز بە؟
- ولاردىڭ ەسىمى ماڭگىلىك تاريحتا، ءبىزدىڭ جادىمىزدا قالماق
وسىنداي ەرجۇرەك، قايراتكەر باتىل قولباسشىلار ساق تايپالارىندا بولعان. ولار ەل تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن. ءوز ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن الۋ ءۇشىن ەلىن جەرىن دۇشپاندارىنان الىپ قالۋ ءۇشىن ەرلىكتەرمەن كورسەتە وتىرىپ، باتىل - دا ەرجۇرەك اتانعان ساق كوسەمدەرى - دە بولعان
ساق قوعامىندا ايەلدەرىن قۇرمەتتەپ، قاستەرلەگەن، سىيلاعان. ساق ايەلدەرى تايپا كوسەمدەرى بولىپ - تا سايلاناتىن. مىسالى. ساقتاردى پاتشايىم توميريس باسقاردى. ەجەلگى دەرەكتەردىڭ بىرىندە ساقتاردىڭ ۇيلەنۋى تۋرالى، ەگەر ساق جىگىت قىزعا ۇيلەنگىسى كەلسە ونىمەن اۋەلى كۇش سىناسۋى كەرەك. قىز جەڭسە، جىگىت ونىڭ تۇتقىنى بولىپ ەسەپتەلىنەدى. تەك جەڭگەن جىگىت وعان ءوز بيلىگىن جۇرگىزە الادى دەپ جازىلعان.
- بالالار بۇدان ءبىز نەنى بايقايمىز
- ساقتاردىڭ قىزدارى قايراتتى، شىمىر، باتىل ەر جۇرەك ەكەندىكتەرىن.
(باعالاۋ ءۇشىن جەتوندار ۇيلەستىرەمىن)

2 ماعىنانى اشۋ
ءتۇرتىپ الۋ ستراتەگياسى (تاقىرىپتىڭ ىشىنەن كەزدەسكەن سوزدەر)
پومپەي تروگ – ريم تاريحشىسى
توميريس - ساق پاتشايىمى
شىراك - ساق جاۋنگەرى
1 داريي – پارسى پاتشاسى
سپارگاپيس – توميريستىڭ ۇلى
پوليەن – گرەك تاريحشىسى
ا. ماكەدونسكيي - ۇلى گرەك قولباسشىسى
سپيتامەن – ساق جاۋىنگەرى
بەحيستۋن جازۋى - سىنا جازۋى

3 كەستە تاريحى دەرەكتەر
دەرەكتەردە قالاي اتالادى
يراندىقتاردا ---------- جۇيرىك اتتى تۋرلار
ەۋروپادا ----------------- سكيفتەر
گرەكتەردە ---------------- دايلار، ماسساگەتتەر
پارسىلاردا ------------- قۇدىرەتتى ەركەكتەر

كەستە «ساقتار»
قاي جەردە مەكەندەگەن --------------------------→ ورتا ازيا مەن قازاقستان، شىعىس تۇركىستان جەرىندە
قاشان ءومىر ءسۇردى ----------------------------------→ ب. ز. ب 1 مىڭجىلدىق
قاي ەلدەرمەن قارىم قاتناس جاسادى -------→ اسسيريا، ينديا، احامەنيتتەر

ساقتاردىڭ كوكتەن تۇسكەن سيقىرلى سىيى.

سوقا مەن قامىت ---------------→ ەگىنشىلەرگە.
نايزا مەن ساداق-------------- → ساربازدارعا
جايپاق توستاعان -------------→ ابىزدارعا ارنالعان.

كەستە «ساقتاردىڭ تايپالىق قۇرامى»
ساق تايپالارىنىڭ اتى -------------------------------------------- مەكەندەرى
پارادارايا (تەڭىزدىڭ ارعى جاعىنداعى ساقتار) ------------ قارا تەڭىزىنىڭ سولتۇستىگى، ارال جاعالاۋى، ---------------------------------------------------------------------------------سىرداريا امۋداريا تومەنگى اعىسى
تيگراحاۋدا (شوشاق بورىك ءقيىپ جۇرەتىن ساقتار) ------------ سىرداريانىڭ ورتا اعىسى، جەتىسۋ
حاۋماۆارگا(حاوما سۋسىنىن دايىندايتىن ساقتار ------ مۇرعاب اڭعارىندا(تۇرىكمەنستان)

5 ماعىنانى اشۋ
1. ءتوميريستىڭ ەرلىگى
2شىراقتىڭ ەرلىگى
6 ەرلىك تۋرالى ماقال - ماتەل
1 «باتىر مايداندا شىنىعادى، (بولات قايناۋدا شىنىعادى)
2 قاس باتىر وتكىنشى جاڭبىرداي (ءبىلىمى ءمىردىڭ وعىنداي)
3 ەر جىگىتتىڭ ەكى سويلەگەنى (ولگەنى)
4 باتىر ەل ءۇشىن تۋادى (ەل ءۇشىن ولەدى)
5 ەرلىك ءتۇبى (بىرلىك)

7 تاريحى سىناق حات
1 ب. ز. ب. 1مىڭ جىلدىقتا ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىندە مەكەن ەتكەن ەجەلگى تايپا................ نە دەپ اتالادى؟ (ساقتار)
2ساق قوعامىندا.......................... مەن...................... دەپ اتالاتىن 3 توپ پايدا بولدى.
(ەگىنشىلەر، مالشىلار، ابىزدار، جاۋىنگەرلەر)
3ب. ز. ب. 8 عاسىردان باستاپ دالالى ايماقتار وڭىرىندە اڭداردى بەينەلەۋ.............. پايدا بولدى. (ساقتاردا)

8 تەست تاپسىرماسى
1 ب. ز. ب قاي جىلى ساق جەرىنە كير باستاعان پارسى اسكەرلەرى باسىپ كىردى؟
ا) ب ز ب 530 ج ءا) ب ز ب 519 ب) ب ز ب 540
2. ساقتاردىڭ پارسى پاتشاسى كيرگە قارسى كۇرەسىن باسقارعان بيلەۋشى؟
ا) سپيتامەن ءا) سكۋنحا ب) توميريس
3توميريس پاتشايىم ءومىر سۇرگەن جىلدارى؟
ا) ب ز ب 570 - 520 ءا) ب ز ب 570 - 530 ب) ب ز ب 580 - 530
4 كير قاي ەلدىڭ پاتشاسى؟
ا) ساق ءا) ماكەدونيا ب) پارسى
5 ايەل بولسا - دا، جاۋدىڭ شاپقىنشىلىعىنان قورىققان جوق دەپ جازعان كىم؟
ا) پومپەي تروگ ءا) گەرودوت ب) سترابون
6 ءى داريي اسكەرىن ءشول دالاعا اپارىپ اداستىرعان ساق مالشىسى
ا) شارىش ءا) سپارگاپىس ب) شىراق

قورىتىندى
تاۋەلسىزدىك ءۇشىن مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن قازاق ەلى، قۇداي قالاسا، گۇلدەنىپ ماڭگى جاساي بەرمەك.
تاۋەلسىزدىگىمىزدى التىنىمىزداي ارداقتاپ، اسىلىمىزداي باعالايىق، قىمباتىمىزداي قۇرمەتتەي بىلەيىك.
باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما

نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما