InfoHub Logo

ەرتەدە، قالماقتاردىڭ جاۋگەرشىلىك زامانىندا، قالماقتار قازاق اۋىلدارىنا شابۋىل جاساپ، ادامدارىن تۇتقىنداپ، مالدارىن ايداپ كەتىپتى. سول تۇتقىننىڭ ىشىندە جىلقىشى سايماقتا بار ەكەن. قالماق ەلىندە سايماق ءۇش جىل تۇتقىندا بولىپ، ولاردىڭ مالىن باعادى.

ءبىر كۇنى قالماقتىڭ حانى ۇلكەن توي جاساپ، ەلدەگى بارلىق ونەرپازداردى جينايدى. توي قىزىپ، انشىلەر، كۇيشىلەر، جىرشىلار ءوز بىلگەندەرىن سىنشىعا سىناتىپ الدىنان ءوتىپ جاتقاندا، وردا سىرتىنان سايراعان سىبىزعىنىڭ ءۇنى ەستىلەدى. حان دا، سىنشىلار دا، حالىق تا ەلەڭ ەتىپ، ءبارى دە مىنا ءبىر توسىننان ەستىلگەن سىبىزعى ۇنىنە تاڭىرقاي قۇلاقتارىن تۇرە قالادى. سىبىزعىشى ءبىر سازىن اياقتاپ، جاڭا كۇيگە كوشكەن كەزدە، حان ۋازىرلەرىنىڭ ءبىرىن شاقىرىپ:

— بۇل كىم بولدى ەكەن؟ بارىپ ءبىل دە، وسىندا الىپ كەل! —  دەيدى. حاننىڭ ايتقانىن ەكى ەتپەيتىن ءۋازىر وردادان شىعىپ اينالا ىزدەپ جۇرسە، ءبىر ءۇيدىڭ كولەڭكەسىندە ەكى كوزىن تاس جۇمىپ، سىبىزعىنىڭ سازىنا ابدەن بەرىلە تارتىپ وتىرعان، وزدەرىندە تۇتقىندا جۇرگەن سايماقتى كورەدى. ءۋازىر سايماقتىڭ قاسىنا كەلىپ:

— ءجۇر، سوڭىمنەن ەر! — دەپ، حاننىڭ الدىنا الىپ كەلەدى.

حان سايماقتى قارسى الدىنا وتىرعىزىپ:

— سەنىڭ مۇنداي ونەرىڭ بار ما ەدى؟ مىنا تويعا نەگە كەلمەدىڭ؟ — دەيدى. سوندا سايماق قولىن كەۋدەسىنە اپارىپ:

— تاقسىر! ەل-جۇرتىنان ايىرىلىپ، قاڭعىپ جۇرگەن مەندە توي تويلايتىن نە كوڭىل بار، وعان قوسا مەنى ەشكىم تويعا شاقىرعان جوق، — دەپتى. سايماقتىڭ بۇل ءسوزىن ەستىگەن حان:

— ءجا! ارىزىڭدى كەيىن ايتارسىڭ! كازىر ونەرىڭدى كورسەت! —  دەيدى.

سايماق سىبىزعىسىمەن ءبىر كۇيدى كۇڭىرەنتە تارتقاندا حالىق ۇيىپ تىڭدايدى. ول سىبىزعىسىن توي بىتكەنشە تارتادى. حالىق سايماققا ءدان رازى بولىپ، العىسىن ايتىپتى. حان دا سايماقتىڭ ونەرىنە باس ءيىپ:

— سەن ونەرىڭ بار ادام ەكەنسىڭ، مۇنان بىلاي مەنىڭ قۇلشىلىعىمدا جۇرمەي-اق قوي، ەلىڭە بارىپ ونەرىڭدى شىڭدا، رۇقسات ەتەمىن، — دەپتى.

بۇل سوزگە سايماق قۋانىپ، اۋىلىنا قايتۋعا ازىرلەنىپ جاتقاندا قاسىندا ۋازىرلەرى بار حان كەلىپ:

ات ءۇيىرىن ساعىنسا،
ارتقى اياعىن تەبىنەر.
ەر ەل-جۇرتىن ساعىنسا،
ەر-تۇرمانىن تاعىنار، —

دەگەندەي، ەلگە جۇرۋگە دايارلانىپ جاتىر ەكەنسىڭ، جاياۋ قايتپا، اناۋ جىلقىدان وزىڭە ۇناعان ءبىر اتتى ۇستاپ ءمىن، — دەپتى. حان ات مىنۋگە رۇقسات بەرگەن سوڭ سايماقتىڭ ەسىنە — ءوزىنىڭ قۇلىنىنان ۇيرەتىپ وسىرگەن سارجورعا اتى تۇسەدى. وسىدان ءۇش جىل بۇرىن سارجورعانى سايماقتان قالماقتار تارتىپ العان ەكەن، ەندى توپ جىلقىنىڭ ىشىنەن سايماق سارجورعانى ۇستاپ ءمىنىپ، ەلىنە تارتادى. اۋىلعا جاقىنداعاندا سارى وزەننەن ءوتىپ، ات شالدىرىپ، ءبىراز تىنىعىپ، تۋعان جەردىڭ توپىراعىنا ءبىر اۋناپ الۋدى ارمانداعان سايماق وزەننەن وتكەندە استىنداعى سارجورعا اتى، الدىڭعى اياعىن تارپىپ، وقىرانىپ، كىسىنەپ قويا بەرەدى. مۇنى كورگەن سايماق:

— شىركىن، جانۋارىم-اي! ەلىن، جەرىن، سۋىن بۇل دا ساعىنعان ەكەن عوي. پىسقىرىنىپ امانداسىپ جاتقانىن قاراشى، — دەپ، ءبىراز اينالاعا قاراپ تۇردى دا، «قوي، جانۋار ات تا ءوز جەرىنە كەلگەنىن ءبىلدىرىپ، قۋانىشتى ءۇنىن شىعارعاندا، مەنىڭ ءۇنسىز قالعانىم جاراماس»، — دەپ سىبىزعىدان ءبىر كۇيدى تەبىرەنتە تارتا بەرىپتى. كۇيىن ويناپ بىتكەن سوڭ، امان-ەسەن اۋىلىنا كەلىپتى. ەل-جۇرتى سايماقتى كورىپ قۋانىپ، ونى ورتاعا الىپ، كورگەن-بىلگەندەرىن سۇرايدى. سايماق قالماق حانىنىڭ قۇلشىلىعىن دا بولعانىن، ودان سىبىزعى تارتىپ بوساعانىن، ەلگە جاقىنداعان دا سارجورعانىڭ پىسقىرعانىن ايتا كەلىپ: «سارى وزەننەن وتكەندە مەن دە سىبىزعىدان ءبىر كۇي شىعارىپ ەدىم، ەندى سول سازىمدى دومبىراعا سالىپ تارتايىن، ونىڭ اتى «سارى وزەن» بولسىن»، — دەگەن ەكەن.

---