InfoHub Logo

ماقساتى: مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى بالالاردىڭ سەنسورلىق تاربيەسى جونىندە اتا - انالاردىڭ ويلارىن كەڭەيتۋ جانە نىعايتۋ.
مىندەتتەرى:
● اتا - انالاردى بالالاردىڭ زاتتاردىڭ سەنسورلىق قاسيەتتەرىنە زەيىندەرىن اۋداراتىن، بىركەلكى نىسانالاردىڭ كولەمى، ءپىشىنى، ءتۇسى بويىنشا ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارىن انىقتاۋدىڭ قاراپايىم جولدارىن قالىپتاستىراتىن، سەنسورلىق دامۋىنا ىقپال ەتەتىن ديداكتيكالىق ويىندارمەن تانىستىرۋ؛
● ويىن - پراكتيكۋمنىڭ تاقىرىبى بويىنشا اتا - انالاردىڭ پەداگوگيكالىق تاجىريبەسىن بەلسەندىرۋ؛
● وتباسى مەن پەداگوگيكالىق ۇجىمنىڭ قارىم - قاتىناسىن نىعايتۋ.
وتكىزۋ ءادىسى: ويىن - پراكتيكۋم.
قاتىسۋشىلار: اتا - انالار، تاربيەشىلەر.

وتكىزۋ جوسپارى:
كىرىسپە كەزەڭى:
- ماسەلەگە كىرىسپە؛
- پروبلەمالىق جاعدايات تۋدىرۋ.
نەگىزگى كىرىسپە: ستانسيالارعا پوەزبەن ساياحات جاساۋ ارقىلى ويىن.
قورىتىندى ءبولىم:
- ويىن - پراكتيكۋمنىڭ شەشىمىن شىعارۋ؛
- رەفلەكسيا.

ءوتۋ بارىسى:
ازىرلىك كەزەڭى.
- سەنسورلىق تاربيەگە ارنالعان ديداكتيكالىق ويىندار مەن پوسوبيالاردى دايىنداۋ.
- پراكتيكۋمنىڭ تاقىرىبى بويىنشا ۇسىنىستاردى جيناقتاۋ جانە بەزەندىرۋ.
- «مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى بالالاردىڭ سەنسورلىق تاربيەسى مەن دامۋى» اتتى كەڭەس ازىرلەۋ.
- «تۇيسىك جاشىگىن» جانە ونىڭ ىشىنە سالاتىن زات ازىرلەۋ.
- كورنەكى اقپاراتتاردى بەزەندىرۋ: دايەكسوزدەر ازىرلەۋ.
- مۋزىكا ازىرلەۋ.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- سەنسورلىق تاربيەگە بايلانىستى كورمە ازىرلەۋ
/ ادەبيەتتەر، ويىنشىقتار، ديداكتيكالىق ويىندار مەن پوسوبيالار/
- ويىن - پراكتيكۋمنىڭ وتكىزۋ ورنى مەن كەرەكتى قۇرال - جابدىقتاردى دايىنداۋ.

كىرىسپە كەزەڭى.
- قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى اتا - انالار! بىزدەر سىزدەرمەن كەزدەسىپ وتىرعانىمىزعا قۋانىشتىمىز. ۋاقىت تاۋىپ ويىن - پراكتيكۋمعا كەلگەنىڭىزگە راحمەت. بالالارىمىزدىڭ بالالىق شاعى باقىتتى بولۋ ءۇشىن، ولاردىڭ ومىرىندە ويىن نەگىزگى ورىن الۋ قاجەت. بالالىق شاقتا بالادا ويىنعا دەگەن قاجەتتىلىك بولادى.. سوندىقتان، سول قاجەتتىلىكتى قاناعاتتاندىرۋ قاجەت، سەبەبى بالا ويناي ءجۇرىپ ءومىردى تاني باستايدى.

«ويىن بالانىڭ بۇكىل ومىرىنە اسەر ەتەدى. بۇل قۇشتارلىق، ونى قاناعاتتاندىرۋ قاجەت. بالا ءومىرىن سول ويىنمەن سۋسىنداتۋ كەرەك، سەبەبى ونىڭ ءومىرى - ويىن» ا. س. ماكارەنكو.
كىشكەنتاي بالالار – سۇيكىمدى، باقىتتى نەشە ءتۇرلى وقيعالارعا تاپ بولىپ، ءومىردى تانيتىن تەنتەكتەر. ولار وزدەرىنىڭ اشقان جاڭالىقتارىن بىرەۋمەن بولىسكىسى كەلەدى، ولار وزدەرى جاقسى كورەتىن ادامدار بولىپ تابىلادى. ءبىراقتا، اكەسى جۇمىستا، اناسى ءۇيدىڭ جۇمىسىنان بوسامايدى، بالاسىنا ۋاقىتى بولمايدى. سوعان قاراماي، اتا - انالار ۋاقىت ءبولىپ، بالاسىمەن ويناپ، سويلەسىپ، وعان بىردەڭە ۇيرەتۋ كەرەك. بۇگىن بىزدەر سىزدەرمەن وزدەرىمىزدىڭ بالالارمەن جۇمىستانۋ كەزىندە جيناقتاعان ءىس - تاجىريبەمىزبەن ءبولىسىپ، بالالارمەن وينايتىن سەنسورلىق ديداكتيكالىق ويىندار تۋرالى اڭگىمەلەسەمىز جانە سول ويىنداردى ۇيدە دە ويناۋعا بولاتىنى تۋرالى كەڭەس بەرەمىز. وسى كەزدەسۋىمىزدى ءداستۇرلى ەمەس، سەنسوريكا الەمىنە ويىن - ساياحات رەتىندە وتكىزەمىز. ءبىراقتا الدىمەنەن، سەنسورلىق تاربيە نە ەكەندىگىمىزدى ەسكە ءتۇسىرىپ الايىق.
بالانىڭ بالاباقشادا، مەكتەپتە، ودان قالسا وسكەندە ەڭبەكتەنگەن كەزىندە دە، سەنسورلىق، سەنسوموتورلىق دامۋى اقىل - وي دامۋىنا فۋندامەنت بولىپ تابىلاتىنى پسيحولوگ ماماندار دالەلدەگەن.

بالا ومىرىندە ءار - ءتۇرلى ءپىشىن، ءتۇس، زاتتاردىڭ /ويىنشىقتار مەن ءۇي ىشىندەگى زاتتار /ءار - ءتۇرلى قاسيەتتەرىمەن كەزدەسەدى. ءار بالا ولارمەن كەزدەسكەن كەزدە ونى وزىنشە قابىلدايدى. سول قابىلداۋ جىلدام، ۇلكەندەردىڭ پەداگوگيكالىق باسقارۋسىز جۇرەدى، ءبىراقتا ول ساپاسىز بولادى. وسى جەردە وعان سەنسورلىق تاربيە كومەككە كەلەدى - ول تاربيە ءبىر باعىتتا جوسپارلى بالانى ادامزاتتىڭ سەنسورلىق مادەنيەتىمەن تانىستىرادى.
ءار ءبىر جاستا سەنسورلىق تاربيەنىڭ ءوز ماقسات، مىندەتتەرى بولادى، سولار ارقىلى سەنسورلىق مادەنيەتتىڭ ناقتى ءبىر بولىگى قالىپتاسادى. بالا ەكى - ءۇش جاستا ءتۇستى، ءپىشىندى، ءار ءبىر زاتتىڭ ەرەكشەلىگىن ايىرا ءبىلۋ قاجەت، نەگىزگى ءار ءتۇرلى تۇستەر مەن پىشىندەر جانە ەكى زاتتىڭ كولەمى تۋرالى تۇسىنىكتەر جيناقتالۋ كەرەك.

ال ءتورت جاسىنان باستاپ بالادا سەنسورلى ەتالون قالىپتاسادى.
- ءسىز «سەنسورلى ەتالون» دەگەن نە ەكەنىن بىلەسىز بە؟
سەنسورلى ەتالون – ول تۇستەر، گەومەتريالىق پىشىندەر، بىرنەشە زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى مەن كولەمدەرى تۋرالى تۇراقتى، سوزدىك قورىندا بەكىتىلىپ قولدانىلاتىن تۇسىنىكتەر.
جايىراق بالانى ءتۇرلى تۇستەرمەن، گەومەتريالىق پىشىندەردىڭ نۇسقالارىمەن ءار ءتۇرلى كولەمدەگى، كوپ ساندى زاتتارمەن تانىستىرعان ءجون. سەنسورلىق ەتالوننىڭ قالىپتاسۋىمەن قاتار، بالالارعا زاتتاردى زەرتتەۋ ادىستەرىن ۇيرەتۋ قاجەت: مىسالى، زاتتى ءتۇسى مەن پىشىنىنە قاراي توپتاستىرۋ، باعىتىمەن قاراپ شىعىپ، ونىڭ ءتۇرىن سيپاتتاۋ جانە دە ودان دا قيىن كوزقىراعىلىعى قاجەت ءىس - ارەكەتتەر ورىنداتۋ.

وسىنداي تاپسىرمالار نەگىزىندە ديداكتيكالىق ويىندار مەن جاتتىعۋلاردىڭ جۇيەسى جاسالىنعان. بالالارعا ارنالعان سەنسورلىق ديداكتيكالىق ويىنداردىڭ نەگىزگى باعىتى – ءار ءتۇرلى سەنسورلى ءىس - تاجىريبە جيناقتاعان سوڭ، ونى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ كەلەسى كەزەڭىندە پايدالانۋ: سۋرەت، قۇراستىرۋ ءۇوىا - دە، سول جيناقتالعان ءىس - تاجىريبەلەر ءار - ءتۇرلى جاعداياتتاردا، كۇندەلىكتى ومىردە پايداسىن تيگىزەدى.
- سىزدەر بالالارىڭىزبەن وتباسى جاعدايىندا قانداي ديداكتيكالىق سەنسورلىق ويىندار وينايسىڭدار؟ بولسا، بالدارىڭىزبەن قالاي وينايسىڭدار؟ سول ويىندار بالدارىڭىزعا نەگە ۇيرەتەدى؟
/اتا - انالاردىڭ پىكىرلەرى تىڭدالادى/

- ديداكتيكالىق ويىندار وتكىزگەن كەزدە تاربيەشى بالاباقشادا، ال اتا - انا ۇيدە بالاعا قىسقا - نۇسقا ءتۇسىندىرىپ، ورىندايىن دەپ وتىرعان تاپسىرماسىنان الاڭداتپاۋ قاجەت. ەرەسەكتەرگە بالادان مىندەتتى تۇردە ەستە ساقتاپ الۋدى جانە تۇستەر مەن ءپىشىننىڭ وزىنشە ايتۋدى تالاپ ەتپەۋ كەرەك.
بۇل جەردە، ماڭىزدى - بالانىڭ تاپسىرمانى بەلسەندى ورىنداعانى، ولاردىڭ قاسيەتتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، سەبەبى ويىن پروسەسىندە سول زاتتاردىڭ قاسيەتتەرى جونىندە ويلار مەن تۇسىنىكتەر پايدا بولىپ، جيناقتالادى.
پروبلەمالىق جاعدايات تۋدىرۋ.
«نە؟ قايدا؟ قاشان؟»تەلە پەرەداچانىڭ مۋزىكاسى وينالادى، اتا - انالار الدىنا «تۇيسىك جاشىگى» كورسەتىلەدى.

- سىزدەردىڭ الدارىڭىزدا پروبلەمالىق جاعدايات تۋىندادى - سىزدەر «تۇيسىك جاشىگى» ىشىندە تۇيسىك ارقىلى نە بار ەكەندىگىن تابۋ كەرەكسىز.
ءۇش اتا - اناعا جاشىك ىشىندە تۇيسىك ارقىلى نە بار ەكەندىگىن تابۋ ۇسىنىلادى. اتا - انالار قولدارىن سالىپ زاتتى ۇستاپ قارايدى. ولاردىڭ تالقىلاعان ۇسىنىستارى قابىلدانادى.
- سىزدەر قيىن جاعداياتقا تاپ بولدىڭىز. ونداي جاعداي كوبىنەسە، ادام شارشاپ، قورقىپ، قوزىپ، الدە بەيمالىم وبەكتپەن كەزدەسكەندە بولادى. بالانى تۋعانىنان باستاپ نەشە ءتۇرلى زاتتار مەن قۇبىلىستار قورشايدى، ولار ءارتۇرلى قاسيەتتەر مەن ساپالاردان تۇرادى. قورشاعان ورتا تۋرالى تۇسىنىكتتەردى قالىپتاستىرۋ پروسەستەرىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن بالانى نەگىزگى اقىل - وي ءىس - ارەكەتتەرى مەن قابىلداۋ ەرەجەلەرىن ورىنداتۋعا ۇيرەتۋ قاجەت.

- بۇگىن بىزدەر سىزدەرگە بالا كەيپىنە اينالىپ، بالانىڭ جولىن وتۋگە ۇسىنىس بىلدىرەمىز.
مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى بالالاردىڭ سەنسورلىق دامۋى، سەنسورلىق ەتالوندارىنىڭ مەڭگەرۋى ءۇشىن جاسالىنعان ديداكتيكالىق ويىندار، پوسوبيالارمەن تانىساسىزدار. ماستەر - كلاسس ارقىلى سىزدەر كەرەك ەمەس ماتەريالداردان ديداكتيكالىق ويىنداردى جاساۋ جولدارىن جانە داستۇردەن تىس سۋرەت سالۋ ءادىس - تاسىلدەرگە ۇيرەنەسىزدەر. سوڭىندا، سىزدەر، مىنا جاشىك ىشىندە نە بار ەكەنىن تابۋ كەرەكسىز.
سىزدەر كىشكەنتاي بالداردىڭ اتا - انالارىسىز، بارلىق بالالار ويناۋدى جاقسى كورەدى، سوندىقتان مەن دە سىزدەردى ويناۋعا شاقىرامىن، بالالىق شاقتارىڭدى ەسكە ءتۇسىرىپ جانە بالالاردىڭ ديداكتيكالىق ويىن ارقىلى سەنسورلى ءبىلىمدى قالاي مەڭگەرەتىنى جونىندە تۇسىنىك الۋلارىڭ قاجەت.

- ۋاقىتشا سىزدەر ەرەسەك ادام ەكەنىڭىزدى ۇمىتىڭىز، بالا بولىڭىز، وندا ويىندى باستايىق. ويناعىلارىڭ كەلە مە؟
ەندەشە، بىزدەر ءبارىمىز سەنسوريكا الەمىنە ساياحات جاسايمىز!

«ەرتەگى ەلى»اتتى ءان قوسىلادى. ادىسكەر باسىنا كورونا كيەدى، ۇستىنە ناكيدكا كيەدى، قولىنا سيقىرلى تاياقشا الادى.
قولىمەن سەرمەيدى دە:
«ءبارىڭىز شەڭبەرگە تۇرىڭىز، ءبىر - ءبىرىڭىزدى ۇستاڭىز،، كوزدەرىڭىزدى جۇمىڭىز، ەندى اينالامىز، بالاعا اينالامىز، سىزدەرگە مەن شاشقا تاعاتىن زاكولكا رەزينكا بەرەمىن، جىلدام تاعايىق، جىلدام تاعايىق، ەندى ساياحاتقا شىعۋعا ءازىرمىز بە؟ ەندەشە پاروۆوزعا مىنەيىك،/اتا - انالار پاروۆوز بولىپ تۇرادى/پۋپ - پۋپ، چيك - چيك، سەنسوريكا الەمىنە جەتەيىك!»
- تىڭداڭىزدار، تىڭداڭىزدار، ءبىزدىڭ پوەزد ستانسياعا جەتتى. بۇل قانداي ستانسيا ەكەن؟ بىزدەردى كىم قارسى الادى ەكەن؟ ۆاگوندارىڭىزدان ءتۇسىپ، جايعاسىپ وتىرىڭىزدار، بۇل ستانسيانىڭ اتى قالاي ەكەن؟
مەن سىزدەرگە سۇراق قويامىن. «جۇمىرتقا مەن بالاپاننىڭ، كۇن مەن قۇمنىڭ ءتۇسى قانداي؟»/سارى/
ال، باقا مەن كروكوديلدىڭ، ءشوپتىڭ ءتۇسى قانداي؟/جاسىل/
قاننىڭ ءتۇسى قانداي؟/قىزىل/
ەندى، ەستەرىڭىزگە ءتۇستى مە؟ بۇل ستانسيا «تۇستەر ستانسيا»دەپ اتالادى. وسى ستانسيادا ويىن ويناپ، تاپسىرمالاردى ورىنداساق، بىزگە كىرپى جاشىگىمىزدىڭ ىشىندە نە بار ەكەنىن ايتادى.
ءبىر تاربيەشى سەرگىتۋ ءساتىن ورىنداتادى.
ويىن «مۇنارا تۇرعىزايىق»
ماقساتى: بەلگىلى ءبىر ءتۇستى ايىرۋعا ۇيرەتۋ.
ءار ءتۇرلى كۋبيكتار ەدەنگە شاشىلادى، بالالارعا بەلگىلى ءبىر تۇستەن تۇراتىن كۋبيك ارقىلى مۇنارا تۇرعىزۋ دەگەن تاپسىرما بەرىلەدى.
بالالارعا قىزىل ءتۇستى كۋبيك كورسەتىلەدى، ونى ەدەنگە قويىپ «مىنا ءتۇستى كۋبيكتى الىپ مۇنارا تۇرعىزايىق! وسىنداي ءتۇستى كۋبيك تابىڭدار». بالاعا اكەلگەن كۋبيگىن سالىستىرۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ جانە كومەكتەسۋ. سودان سوڭ ەكى اتا - انانى شىعارىپ جارىستىرۋ، كىم جىلدام مۇنارانى قۇرادى. كىم ءبىرىنشى قۇرادى سول جەڭىمپاز بولادى. وسى ويىندى 1 - 2 رەت ويناتۋ.
«ءتۇرلى ءتۇستى تۋلار» ويىنى
بالالاردىڭ زەيىنى مەن رەاكسياسىن دامۋىنا ارنالعان
ەكى جاستان اسقان بالالارعا ارنالعان كوڭىلدى جانە قيمىلدى ويىن - سەرگىتۋ. جانە دە ءتۇستى اجىراتۋعا ارنالعان ويىن.
ويىننىڭ ءوتۋ بارىسى: ويىن ءۇشىن بىرنەشە ءتۇستى تۋلار الۋ قاجەت. جۇرگىزۋشى قىزىل ءتۇستى تۋدى كوتەرگەندە بالالار سەكىرۋ، جاسىل ءتۇستى تۋدى كوتەرگەندە شاپالاقتاۋ، كوكتى - ورىندا تۇرىپ ءجۇرۋ، سارىنى قولدارىنان ۇستاۋعا قاجەت بولادى.
«تەرەكتىڭ جاپىراقتارىن جينايىق» ويىنى.
ماقساتى: تەرەكتىڭ ءتۇسى بويىنشا جاپىراقتاردى جيناپ تابۋعا ۇيرەتۋ، تۇستەر تۋرالى بىلىمدەرىن نىعايتۋ.
ماتەريالى: ءۇش ءتۇرلى ءتۇستى تەرەكتىڭ بەينەسى/سارى، قىزىل، جاسىل/،
سەبەتتەر، جاپىراقتار.
ءوتۋ بارىسى: بالانىڭ الدىنا ءۇش ءتۇرلى ءتۇستى تەرەكتىڭ بەينەسى قويىلادى، ولاردىڭ قاسىندا سەببەتتەرى بولادى، سول سەبەتتەرگە الدىندا شاشىلىپ جاتقان جاپىراقتاردى تۇستەرى بويىنشا جيناستىرۋ.
- جارايسىڭدار، بالالار بىزگە كىرپى جاشىك ىشىندە سارى ءتۇستى زات بار ەكەنىن ايتتى.
- راحمەت، كىرپى، سەن بىزدەرگە تۇستەر تۋرالى جاقسى بىرنەشە ويىندار كورسەتتىڭ. بىزدەر تاعى جولعا شىعامىز.
/ءبارىن تۇرعىزىپ، پاروۆوز سەكىلدى، شەڭبەر بويىنشا ءجۇرۋ/
2. بۇل ستانسيامىز قالاي اتالادى ەكەن، قانە تابايىقشى؟