شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭى
ادەبيەت 6 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، «ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭى جايلى تولىق تۇردە مالىمەت بەرە وتىرىپ ولاردىڭ وي - پىكىرىن قالىپتاستىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وي - ءورىسىن، ويلاۋ بەلسەندىلىگىن، سويلەۋ شەبەرلىگىن، ءتىل مادەنيەتىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باۋلۋ.
ب) تاربيەلىك؛ ەلىن، جەرىن، وتانىن قادىرلەۋگە، ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۋرەتتەۋ، سالىستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، سوزدىكپەن جۇمىس، باعالاۋ، بەكىتۋ، قورىتىندىلاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كوركەم ادەبيەتتەر، بەينەلى سۋرەتتەر، رەفەراتتار، بۇكتەمەلەر.
ساباقتىڭ فورمالارى: جەكە بالامەن، توپپەن، سىنىپ ۇجىمىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
سالەمدەسۋ. كەزەكشى مالىمدەمەسى. جۋرنال بويىنشا تۇگەلدەۋ. جاڭا ساباققا دايىندىق.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
«قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار»، «اسەمپاز بولما ارنەگە» ولەڭدەرىنىڭ قالاعانىن جاتقا سۇرايمىن. قوسىمشا سۇراقتار قويىپ، وتكەن تاقىرىپتى قورىتىندىلايمىن
ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
بۇگىنگى جاڭا ساباقتا وقۋشىلارعا شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، «ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭى جايلى تۇسىندىرەمىن.
شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى 1858 جىلى قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسى اباي اۋدانىنداعى شىڭعىس تاۋىنىڭ بوكتەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ اكەسى قۇدايبەردى - ابايدىڭ تۋعان اعاسى. اكەسىنەن جاستاي ايىرىلعان شاكارىم نەمەرە اعاسى ابايدىڭ تىكەلەي تاربيەسىن كورىپ وسەدى. تۋمىسىنان تالانتتى بالا ۇلى اقىننىڭ ۇلكەن جۇرەگىن ءجىتى اڭعارىپ، تاربيەسىنە تابىنا باس قويعان. وعان ابايعا ارناعان ولەڭدەرى دالەل. ونىڭ ءبىر ۇلگىسىن وزدەرىڭە ۇسىنىلىپ وتىرعان ولەڭنەن دە بايقارسىڭدار.
ارنايى وقۋ تاۋىسپاعانمەن، شاكارىم ابايدىڭ جول باسشىلىعىمەن تۇرىك، اراب، پارسى، ورىس تىلدەرىن جەتىك مەڭگەرىپ، ءوز زامانىنىڭ ءبىلىمپاز، وزىق ويلى ادامى بولىپ قالىپتاسادى. ەكى رەت قاجىعا بارىپ، ول ساپارلارىن ءوزىنىڭ عىلىم - ءبىلىمىن تولىقتىرۋعا دا پايدالانادى.
ورىس ادەبيەتىنىڭ ۇلى كلاسسيگى ل. ن. تولستويمەن پىكىرلەس بولىپ، حات جازىسىپ تۇرادى. ءبىر ءسات تولستوي يدەياسىنا بەرىلىپ، ەلدەن اۋلاقتانىپ، تازا ادەبي جۇمىسپەن اينالىسادى. ۇلى اقىن 1931 جىلى ناقاقتان قازاعا ۇشىراپ، شىعارمالارى قاپاستا ۇستالىپ كەلدى.
ادامشىلىقتىڭ اق جولىن جىر ەتكەن اقىن شىعارمالارى ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى عانا حالىق يگىلىگىنە اينالىپ كەلەدى. «جولاما قۋلار ماڭايعا»، «ادامدىق. بورىشىڭ» سياقتى ولەڭدەردەن اقىننىڭ اق، ادال كوڭىلىنىڭ امانات، وسيەتىن تانيسىڭدار.
IV. ساباقتى بەكىتۋ. وقۋلىقپەن جۇمىس
ادامدىق بورىشىڭ. ادامدىق بورىشىڭ
حالقىڭا ەڭبەك قىل، اق جولدان اينىماي
ار ساقتا، ونى ءبىل. تالاپتان دا، ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەن، ءبىلىمسىز،
ونەرسىز،
بولادى اقىن تۇل.
ماقتانعا سالىنبا
مانساپتىڭ تاعى ءۇشىن، ناپسىڭە بيلەتپە
باسىڭنىڭ باعى ءۇشىن. ءومىرىڭدى سارپ قىل ولگەنشە، جوبا تاپ،
جول كورسەت،
كەلەشەك قامى ءۇشىن.
قايتادان قايرىلىپ،
قاۋىمعا كەلمەيسىڭ، بارىڭدى، ءنارىڭدى
تىرلىكتە بەرگەيسىڭ. عيبرات الار ارتىڭا ءىز قالدىرساڭ، شىن باقىت —
وسىنى ۇق،
ماڭگىلىك ولمەيسىڭ!
V. ساباقتىڭ قورىتىندىسى:
ساباق سوڭىندا سۇراق قويۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى قورىتىندىلايمىن.
باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ بەرگەن جاۋاپتارىنا قاراي بىلىمدەرىن باعالايمىن.
ۇيگە تاپسىرما: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعى. «ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭىن جاتقا جاتتاپ كەلۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، «ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭى جايلى تولىق تۇردە مالىمەت بەرە وتىرىپ ولاردىڭ وي - پىكىرىن قالىپتاستىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وي - ءورىسىن، ويلاۋ بەلسەندىلىگىن، سويلەۋ شەبەرلىگىن، ءتىل مادەنيەتىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باۋلۋ.
ب) تاربيەلىك؛ ەلىن، جەرىن، وتانىن قادىرلەۋگە، ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۋرەتتەۋ، سالىستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، سوزدىكپەن جۇمىس، باعالاۋ، بەكىتۋ، قورىتىندىلاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كوركەم ادەبيەتتەر، بەينەلى سۋرەتتەر، رەفەراتتار، بۇكتەمەلەر.
ساباقتىڭ فورمالارى: جەكە بالامەن، توپپەن، سىنىپ ۇجىمىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
سالەمدەسۋ. كەزەكشى مالىمدەمەسى. جۋرنال بويىنشا تۇگەلدەۋ. جاڭا ساباققا دايىندىق.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
«قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار»، «اسەمپاز بولما ارنەگە» ولەڭدەرىنىڭ قالاعانىن جاتقا سۇرايمىن. قوسىمشا سۇراقتار قويىپ، وتكەن تاقىرىپتى قورىتىندىلايمىن
ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
بۇگىنگى جاڭا ساباقتا وقۋشىلارعا شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، «ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭى جايلى تۇسىندىرەمىن.
شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى 1858 جىلى قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسى اباي اۋدانىنداعى شىڭعىس تاۋىنىڭ بوكتەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ اكەسى قۇدايبەردى - ابايدىڭ تۋعان اعاسى. اكەسىنەن جاستاي ايىرىلعان شاكارىم نەمەرە اعاسى ابايدىڭ تىكەلەي تاربيەسىن كورىپ وسەدى. تۋمىسىنان تالانتتى بالا ۇلى اقىننىڭ ۇلكەن جۇرەگىن ءجىتى اڭعارىپ، تاربيەسىنە تابىنا باس قويعان. وعان ابايعا ارناعان ولەڭدەرى دالەل. ونىڭ ءبىر ۇلگىسىن وزدەرىڭە ۇسىنىلىپ وتىرعان ولەڭنەن دە بايقارسىڭدار.
ارنايى وقۋ تاۋىسپاعانمەن، شاكارىم ابايدىڭ جول باسشىلىعىمەن تۇرىك، اراب، پارسى، ورىس تىلدەرىن جەتىك مەڭگەرىپ، ءوز زامانىنىڭ ءبىلىمپاز، وزىق ويلى ادامى بولىپ قالىپتاسادى. ەكى رەت قاجىعا بارىپ، ول ساپارلارىن ءوزىنىڭ عىلىم - ءبىلىمىن تولىقتىرۋعا دا پايدالانادى.
ورىس ادەبيەتىنىڭ ۇلى كلاسسيگى ل. ن. تولستويمەن پىكىرلەس بولىپ، حات جازىسىپ تۇرادى. ءبىر ءسات تولستوي يدەياسىنا بەرىلىپ، ەلدەن اۋلاقتانىپ، تازا ادەبي جۇمىسپەن اينالىسادى. ۇلى اقىن 1931 جىلى ناقاقتان قازاعا ۇشىراپ، شىعارمالارى قاپاستا ۇستالىپ كەلدى.
ادامشىلىقتىڭ اق جولىن جىر ەتكەن اقىن شىعارمالارى ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى عانا حالىق يگىلىگىنە اينالىپ كەلەدى. «جولاما قۋلار ماڭايعا»، «ادامدىق. بورىشىڭ» سياقتى ولەڭدەردەن اقىننىڭ اق، ادال كوڭىلىنىڭ امانات، وسيەتىن تانيسىڭدار.
IV. ساباقتى بەكىتۋ. وقۋلىقپەن جۇمىس
ادامدىق بورىشىڭ. ادامدىق بورىشىڭ
حالقىڭا ەڭبەك قىل، اق جولدان اينىماي
ار ساقتا، ونى ءبىل. تالاپتان دا، ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەن، ءبىلىمسىز،
ونەرسىز،
بولادى اقىن تۇل.
ماقتانعا سالىنبا
مانساپتىڭ تاعى ءۇشىن، ناپسىڭە بيلەتپە
باسىڭنىڭ باعى ءۇشىن. ءومىرىڭدى سارپ قىل ولگەنشە، جوبا تاپ،
جول كورسەت،
كەلەشەك قامى ءۇشىن.
قايتادان قايرىلىپ،
قاۋىمعا كەلمەيسىڭ، بارىڭدى، ءنارىڭدى
تىرلىكتە بەرگەيسىڭ. عيبرات الار ارتىڭا ءىز قالدىرساڭ، شىن باقىت —
وسىنى ۇق،
ماڭگىلىك ولمەيسىڭ!
V. ساباقتىڭ قورىتىندىسى:
ساباق سوڭىندا سۇراق قويۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى قورىتىندىلايمىن.
باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ بەرگەن جاۋاپتارىنا قاراي بىلىمدەرىن باعالايمىن.
ۇيگە تاپسىرما: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعى. «ادامدىق بورىشىڭ» ولەڭىن جاتقا جاتتاپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
«ءتىلدى ءسۇيۋ – تال بەسىكتەن»
-
ماقساتى: بالالاردى ادامگەرشىلىككە، وتانىن سۇيۋگە، ونى قورعاۋعا باۋلۋ. وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. ولارعا پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ. بالالاردى ۇلى وتان سوعىسىمەن، قازاقستاندىقتاردىڭ ەرلىك ىستە...
