شانشار اتايدىڭ شەرتپەگى
شانشار اتاي قىزىق ءوزى. بالا بىتكەنگە بۇيىدەي تيەدى. قاشان كورسەڭ، شەرتپەك الىپ جاتقانى بالالاردىڭ شەكەسىنەن. اۋىلداعى بالا بىتكەن شانشار اتايعا باسىن توسۋدى كەشپەس قارىز دەپ بىلەدى. كىمدە-كىم شاقىرعانىنا بارماي، قيقاڭداپ قاشىپ كەتسە، شانشار قارت ەرىنبەي جالىقپاي، ونى كەشكە ۇيىنە ادەيىلەپ ىزدەپ بارىپ، شەرتپەكتى اكە-شەشەسىنىڭ كوزىنشە الادى. اتاي ەندى ايامايدى، باعانا قاشقانىڭنىڭ جازاسىنا دەپ، اۋزىنا نەشە شەرتپەكتىڭ سانى تۇسسە، سونى الادى. ءۇش ىلىكسە — ۇشەۋ، بەس دەپ قالسا — بەسەۋ، ون بەس دەدى ەكەن — ون بەس.
ءبىر قىزىعى، اۋىلدا جان ادام ول كىسىنىڭ بەتىن قاعىپ كورگەن ەمەس. «ءاي دەيتىن اجا، قوي دەيتىن قوجا جوقتىڭ» ءدال ءوزى بۇل شانشار اتاي. بۇعان بالالار قاشانعى شىداسىن، البەتتە، ءا دەگەندە اۋىرسىنادى، ءبىراق وعان اتاي ءمىز باقپايدى. بالالار نە قىلسا، ول قىلسىن، ءبىراق وعان بىردە-بىر اتا-انا اراشا ءتۇسىپ كورگەن ەمەس.
— وزىڭدىكى جاقسى ما ەندى؟ باعانا شاقىرعاندا قارىزىڭدى بەرىپ كەتسەڭ، بولمايتىن با ەدى؟ ۇلكەن كىسىنى اۋرەلەپ، قاراشى، — دەپ قايتا بالانىڭ ءوزىن كىنالايدى.
شانشار اتايدىڭ بۇل سىرىن بىلەتىن بالالار تىنىشى وسى دەپ، انادايدان شاقىرعاننان-اق شەكەلەرىن توسىپ، يكەمدەلە باستايدى. ال سوندايدا شەرتپەك الىپ قانا جىبەرسە ءجون عوي، ودان راحاتى بار ما؟ شەرتپەك الۋ دەگەن جاي اتى، ونىمەن ءىس بىتپەيدى. سىلتاۋى تولىپ جاتىر اتايدىڭ. الدىمەن شۇقشيىپ تۇرىپ ءۇستى-باسىڭدى قاراپ وتەدى. ەگەر كيىم-كەشەگىڭنەن نە اياق-قولىڭنان ءبىر شي شىعىپ قالسا، بالەنىڭ بولعانى دەي بەر. وندا شەرتپەك ۇستىنە شەرتپەك جامالادى.
— مىنا ەردىڭ قۇلاعىنا قاراڭدار. كىرى بەس ەلى تۋرا! بەس شەرتپەك. تىرناعى ايۋداي بوپ كەتىپتى عوي مىنا سابازدىڭ، ماسقارا-اي! ءتورت شەرتپەك... شاشىڭدى نەگە الدىرماعانسىڭ؟ مۇنىڭ ءۇشىن ءۇش شەرتپەك. ءپالى، سيانىڭ ءبارى مىنا شىركىننىڭ قولىندا ءجۇر عوي. ازىپ-توزۋىن سونشا ءباتشاعاردىڭ! ەكى شارتپەك، — دەپ تىزە بەرەدى، تىزە بەرەدى.
قۇتىلىپ كور ەندى. بارشا بالالاردىڭ الدىندا بەتىڭ بار، ءجۇزىڭ بار دەمەي، ماسقارا ەتەدى ءوستىپ.
ال ءۇستى-باسى تاپ-تۇيناقتاي، اياق-قولى تاپ-تازا بالالاردى:
— ە-ە، مىنە، ازامات! ادام بولاتىن بالانى قويساڭشى بۇ. جاسىنان تىندىرىمدى بولادى بۇلار، — دەپ جەر-كوككە سىيعىزباي ماقتاپ الا جونەلەدى.
شەرتپەك بەرۋدەن قۇتىلۋدىڭ ءبىر-اق جولى بار، ول ءۇشىن دويبى ويناپ، شانشار اتايدى ۇتۋىڭ كەرەك. ۇتىلساڭ، تاعى پالە، ءار ۇتىلعانىڭا ءۇش شەرتپەكتەن جامالىپ وتىرادى. ال ول كىسىنى ءالى كۇنگە بىردە-بىر بالا ۇتىپ كورگەن ەمەس.
شانشار اتاي — دويبىعا جانى قۇمار، اتاقتى ويىنشى ادام. دويبى دەسە، ىشكەن اسىن جەرگە قويادى. اناۋ-مىناۋ ويىنشىساماقتاردى تورت-بەس جۇرىسكە كەلتىرمەي قاعىپ تاستايدى. ال ونىڭ سوڭى ءبىزدىڭ شەكەمىزگە كەلىپ ءبىر-اق تىرەلەدى. سوندىقتان بالا بىتكەن شانشار اتايدىڭ الدىنان قيا وتپەيمىز. سونادايدان سالەم بەرىپ، سىزىلىپ تۇرامىز. بارلىعىمىز دا ول كىسىگە تەك جاقسى جاعىمىزبەن كورىنۋگە تىرىسامىز.
اتايدىڭ بالالاردىڭ شەكەسىن تىزىلداتۋعا نەگە سونشا قۇمارتىپ تۇراتىنىن بىردە-بىرىمىز بىلمەۋشى ەدىك. ءتىپتى ۇلكەندەر دە بىلمەيتىن. «ءبىر ەرىككەن شال» دەسەتىن دە قوياتىن. ال اتايدىڭ شەرتپەك الۋى مۇلدە ەرىككەندىك ەمەس بولاتىن. ەگەر بەكەنگە شانشار اتايدىڭ ءوزى ايتپاعاندا، ول جايدى مۇمكىن ەشكىم بىلە الماس تا ما ەدى، كىم ءبىلسىن...
اتايدىڭ ايتۋىنشا، بەكەن — ادام بولاتىن بالالاردىڭ ءبىرى. وزدەرى كورشى تۇرادى. سول بەكەن بيىلعى جازعى دەمالىستا لاگەرگە بارعان. سودان ءبىر اي دەم الىپ، ۇيىنە بۇگىن ءتۇس اۋا كەلدى. «ۇيگە بارىسىمەن، اماندىقتان سوڭ شانشار اتايعا جولىعىپ، سالەم بەرەمىن» دەپ-اق ويلاپ كەلىپ ەدى، ءبىراق ءۇي ءىشى ءوزىن قاتتى ساعىنىپ قالعان ەكەن، كوكەسى مەن اپاسى ارنەنى كەزەك-كەزەك سۇراپ، بوساتار بولمادى. بىرنەشە رەت تەرەزەدەن كوز تاستاپ ەدى، ۇنەمى قىبىرلاپ دالادا، ەسىگىنىڭ الدىندا جۇرەتىن اتاي كورىنە قويمادى بەكەنگە. سودان ءۇي ىشىنەن ارەڭ دەگەندە بوساپ، سالەم بەرۋگە كەلسە، شانشار اتاي قولدان شاپقان قوڭىر دومبىراسىن شەرتىپ، ەكى قابات كورپەنىڭ ۇستىندە جانتايىپ جاتىر ەكەن. شىنتاعىندا جاستىق، جانىندا دويبى.
— اسسالاۋماعالەيكۋم، اتا!
— ا-اليكۋماسسالام. بەكەن بە، ەي، مىناۋ؟! قاشان كەپ قالعانسىڭ؟ ءاي، اينالايىن-اي، اتاڭدى سىيلاپ سالەم بەرۋگە كەلدىڭ عوي. باسە-باسە، بەكەننەن باسقا بالالاردىڭ ءبارى كوشە تاپتارلار دەمەپ پە ەدىم؟ اۋىرىپ جاتقانىمدا بىرەۋى ەسىكتەن سىعالامادى-اۋ، — دەپ شانشار اتاي بەكەننىڭ قولىن الىپ، كەبەرسىگەن ەرنىمەن ماڭدايىنان ءسۇيدى.
بەكەن ەندى بايقادى، شانشار اتايدىڭ اتجاقتى ۇلكەن اق سۇر ءجۇزى سارعىش تارتىپ، ازىپ، ءالى كۇنگە جانارى سونبەگەن قوي كوزدەرى شۇڭىرەيىپ قالعان ەكەن.
— اۋىرىپ قالدىڭىز با، اتا؟!
— سەن كەتكەن كۇننىڭ ەرتەڭىنە وڭباي جىعىلىپ ەدىم، شۇكىر، ايتەۋىر. جان قالدى ءبىر جولعا. ءوتىپ بارا جاتقان زامان-اي دەسەڭشى، سوعان دا، مىنە، ايعا جۋىقتاپ قالىپتى عوي. ە-ە، ايتپاقشى، شەكەڭ شەرتپەكتى ساعىنىپ قالعان جوق پا؟ ءبىراق سەنى قويشى، تازا جەردە دەم الىپ، اسىر سالىپ ويناپ قايتتىڭ. بارىنەن دە كوشەدەگى شاڭعا اۋناپ جۇرگەن سۋمۇرىنداردى ايتساڭشى. بەتىنەن قاعاتىن پەندە جوق. سىپىرا ءبىر شەرتپەك الىپ، تارتىپكە كەلتىرەر مە ەدى وزدەرىن... ال، قاراپ وتىرمالىق، بەرمەن جاقىندا، شەرتپەك تىگىپ، دويبى ويناپ جىبەرەلىك. بايقايىن سەنى... بەكەن لاگەردە دويبىنى ءجان-تانىن سالا كوپ ويناپ، ابدەن ۇيرەنىپ قايتقان. العاش كەيبىرەۋلەردەن ۇتىلىپ قاپ ءجۇرىپ، كەيىنگى كەزدە ويىنشىلدىعىنا جان شاق كەلمەي قويعان.
دەگەنمەن دە، بەكەننىڭ ويىنشا، شانشار اتايدان اسقان ويىنشى جوق، «ءقازىر جەڭىلىپ قاپ، شەرتپەك بەرەتىن شىعارمىن» دەپ قورقاقتاڭقىرادى. شانشار اتاي جاستىعىن بيىكتەتىپ، كوتەرىلىڭكىرەپ وتىردى.
ءبىر رەت وينادى. شانشار اتاي ۇتىلدى.
— شالىمىما كەلمەۋشى ەڭ. اپىراي، نە عىپ جىبەردى؟ اپاي-توپايىمدى شىعاردى-اۋ لەزدە. قايتا تىكشى.
شانشار اتاي ەكىنشى رەت تاعى ۇتىلدى.
— مىناۋ، قايتەدى، ەي؟ جان قوياتىن ءتۇرى جوق قوي ءوزىنىڭ. ەندى ءبىر كورەيىنشى.
اتاي بۇل جولى دا جەڭىلدى.
— پاح، شىركىن، وقىعان بالانى قويساڭشى بۇل، ءجونى بولەك قوي... بۇلارعا تەڭ كەلىپ بولمايدى. بۇلار بىلىممەن وينايدى عوي، ال بىزدىكى ءقايبىر ويىن دەيسىڭ. تاعى تىگىپ جىبەر، بەكەنجان.
— شەرتپەگىمدى بەرىڭىز.
— ءاي، جامان نەمە، شەرتپەكتى مەن سەندەردەن ءقايبىر قولىم قىشىعاننان الىپ ءجۇر دەيسىڭ. وسىلار نامىستانسىن، ونەگەلى بولىپ ءوسسىن، ءۇستى-باسى تازا ءجۇرسىن، ونەر ۇيرەنسىن دەپ الام دا. مىنە، سەنىڭ باسىڭ پىسكەن ەكەن، ەندى سەنەن المايمىن، سەن دە مەنى كەش. ال انا شىرىكتەر دە مەنى ءوستىپ جەڭىپ قۇتىلمايىنشا، شەرتپەك العانىم العان.
شەكەنى ويىپ كەتە جازداپ تىزىلداتاتىن شەرتپەكتەردىڭ سىرىن بەكەن ەندى ءتۇسىندى. بۇرىن اتايدىڭ بۇل قىلىعىنا كەيدە ىزا بولىپ قالاتىن، باقسا، ءبارى بوس تۇسىنبەۋشىلىك ەكەن عوي. شانشار اتاي بۇلارعا تيتتەي دە جاماندىق ويلامايدى ەكەن، قايتا بارلىعىن وسىلار ادام بولسىن دەپ ىستەيدى ەكەن. سويتكەن ابزال اتايدى قايتا-قايتا جەڭە بەرگەنى ءۇشىن ءبىرتۇرلى اياپ، ءىشى-باۋىرى ەلجىرەپ كەتتى. مەيلى، ءجۇز رەت وينايىق دەسە دە، ماقۇل.
— اتا، ءقازىر ءسىز جەڭەتىن شىعارسىز. ءجۇرىڭىز.
— سەن مەنى ءويتىپ الداۋسىراتپا. مەن جەڭگەنىمە قۋانبايمىن، جەڭىلگەنىمە قۋانام. ءبىز ءقايبىر ويىنشى دەيسىڭ. كەزەك سەنىكى، ءوزىڭ باستاپ جۇرە بەر، — دەدى شانشار اتاي كەۋدەسىن كەرە ءبىر دەم الىپ.
اتاي جاستىعىن جوعارىلاتىپ وتىردى.
— ال، وندا جۇردىك، اتا.
بەكەن العاشقى ءجۇرىستى جاساۋعا قۇلشىنا قول سوزدى.
You Might Also Like
-
جەلتوقسان كوتەرىلىسى — 1986 جىلى 16 — 18 جەلتوقسان ارالىعىندا الماتىدا بولعان قازاق جاستارىنىڭ كسرو ۇكىمەتىنىڭ وتارشىلدىق، امىرشىل-اكىمشىل جۇيەسىنە قارسى نارازىلىق ءىس-قيمىلدارى. بوستاند...
-
التاي سوڭعى كەزدە «مىناۋ قىزدىڭ، مىناۋ ۇلدىڭ جۇمىسى» دەگەندى شىعارىپ الدى. قۇندىز جۇمساي قالسا، سونى سىلتاۋراتىپ بەزەرىپ وتىرىپ الاتىن بولدى.
