شارتتى ولشەۋىشتىڭ كومەگىمەن سۇيىق جانە سۋسىمالى زاتتاردى ولشەۋ
اقتوبە قالاسى
№20 ديدار بالاباقشاسىنىڭ 1 ساناتتى تاربيەشىسى
مۋكاتوۆا جانىلسىن بەسپاي قىزى
ءبىلىم سالاسى: تانىم
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ - ءىس - ارەكەتى: ماتەماتيكا ( ق. م. ۇ. ق )
تاقىرىبى: « شارتتى ولشەۋىشتىڭ كومەگىمەن سۇيىق جانە سۋسىمالى زاتتاردى ولشەۋ»
ماقساتى: شارتتى ولشەۋىشتەردىڭ كومەگىمەن سۇيىق جانە سۋسىمالى زاتتاردى ولشەۋدى ۇيرەتۋ؛ ولشەۋ ناتيجەسىنىڭ ولشەۋىشتىڭ كولەمىنە بايلانىستى ەكەنىن كورسەتۋ؛ «اۋىر - جەڭىل» ۇعىمدارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپاستىرۋ، سالىستىرۋدا «اۋىر»، «جەڭىل» سوزدەرىن پايدالانا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛ گەومەتريالىق دەنەلەر؛ تەكشە، ءسيليندردى تاني ءبىلۋ؛ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
كورنەكى قۇرالدار:
1) ساۋىسقان جانە 2 بالاپاننىڭ سۋرەتى؛
2) شەلەگى بار تاۋىقتىڭ جانە كوبەلەكتىڭ سۋرەتى؛
3) 3 تارەلكە؛
4) تارىسى بار ىدىس؛
5) 2 قاسىق؛
6) ستاقان، بوكال؛
7) 2 ۇلكەن وجاۋ؛
8) 2 شەلەك سۋ (كولەمى ءار ءتۇرلى)، بىردەي 2 لەگەن؛
9) تارازى؛
10) قۇمى بار قاپشىقتار (5)؛
11) ءۇي سۋرەتى، وت؛
12) شارتتى ولشەۋىشتەر بەينەلەنگەن سۋرەتتەر ( ادىم، قاسىق، ستاقان، شانىشقى، بوكال)؛
ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار:
1) تەكشە - فيشكالار (ءار بالاعا 10 دانادان)؛
2) سيليندر - فيشكالار (ءار بالاعا 10 دانادان)؛
3) ەكى قىزىل جولاعى بار كارتوچكالار
ساباقتىڭ بارىسى.
1. - ساۋىسقان پەش جاعىپ، بالاپاندارىنا تاماق ءپىسىردى. تارىسى بار ىدىس پەن 2 تارەلكە قويىلادى، ۋاقىت بولىكتەرىن اتا.
- تارىنى بالاپاندارعا 2 تارەلكەگە تەڭ ءبولىپ بەرۋ كەرەك. قالاي بولەمىز؟
بالالار ءوز ويلارىن ايتادى. سودان سوڭ تاربيەشى كىشكەنتاي ستاكان مەن قاسىقتى قويادى. ءبىر تارەلكەگە تارىنى قاسىقپەن سالادى. بالالار تارىنى سالعان سايىن قاسىقتى ساناپ، جوعارعى جولاققا سونشا تەكشە - فيشكانى قويادى. ەكىنشى تارەلكەگە تاربيەشى تارىنى ستاكانمەن سالادى. بالالار ونى ساناپ، سيليندر – فيشكالاردى تومەنگى جولاققا قويادى. ناتيجەسى تەكسەرىلەدى: فيشكالاردىڭ سانى تەڭ، ءبىراق تارى ءبىر تارەلكەدە كوپ، ەكىنشىسىندە از؟
- نەگە بۇلاي بولدى؟
سۋسىمالى زاتتاردى ولشەۋ ءۇشىن بىردەي شارتتى ولشەۋىشتى قولدانۋ كەرەكتىگىنە بالالاردىڭ كوزدەرى جەتەدى.
سودان كەيىن تاربيەشى ەكى بالادان بالاپاندار ءۇشىن تارەلكەلەرگە بىردەي مولشەردە تارى سالىپ بەرۋدى سۇرايدى. شارتتى ولشەۋىش ءۇشىن قاسىق الىنادى جانە تارىنى قاسىققا تولتىرىپ سالۋ كەرەك. ءار بالا ساناۋ ءۇشىن فيشكالاردى پايدالانادى. سودان كەيىن بالالار تارەلكەدەگى تارىنىڭ مولشەرىن كوز مولشەرمەن تەكسەرەدى دە، فيشكالاردى ساناپ، تارى تەڭ ءبولىنىپ سالىندى دەگەن قورىتىندىعا كەلەدى.
تاربيەشى تاعى ءبىر بالانى شاقىرىپ، تارەلكەلەردىڭ بىرىندەگى تارىنى
( بالاپان ءۇشىن ولشەنگەن ) ساۋىسقاننىڭ ( اناسىنىڭ ) تارەلكەسىنە سالۋدى سۇرايدى. ءبىراق شارتتى ولشەۋىش ءۇشىن ستاقان الىنادى. بالا ولشەۋ ناتيجەسىن فيشكالارمەن بەلگىلەيدى.
بالالار ساۋىسقان مەن بالاپاننىڭ تارەلكەسىندەگى تارىنى ولشەگەندەگى سانىنىڭ ناتيجەسىن سالىستىرادى. بالالار ولشەۋ قۇرالى كىشى بولعان سايىن قورىتىندى سان ارتىق بولادى، ولشەۋىش ۇلكەن بولسا قورىتىندى سان كەم بولادى دەگەن پىكىرگە كەلەدى.
2.«اۋىر-جەڭىل» ۇعىمدارى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
- بالالار، ءار تارەلكەدەگى تارىنى ساناي الاسىڭدار ما؟ نەگە؟
- تاعى دا ساناۋعا بولمايتىن قانداي سۋسىمالى زاتتاردى بىلەسىڭدەر؟
(ۇن، قانت، قۇم، كۇرىش، تۇز، ت. ب.)
- ولاردىڭ سالماعىن ولشەۋ ءۇشىن ادامدار تارازىنى ويلاپ تاپتى. سەندەردىڭ قولدارىندى تارازى دەپ ەسەپتەيىك. وڭ قولدارىڭا تەمىر گىر تاسىن، سول قولدارىڭا پلاستماسسا گىر تاسىن الىڭدار.
- قاي قولداعى تومەن ءتۇسىپ كەتتى؟ نەگە؟
- تارازى دا وسىلاي قۇراستىرىلعان: قاي جاعىنداعى زات اۋىر بولسا، سول جاعىنداعى تاباق تومەن تۇسەدى، جەڭىل جاعى جوعارى كوتەرىلەدى. سالماقتى كيلوگرامممەن ولشەيدى.
تارازىمەن جۇمىس.
- وڭ جاقتاعى تاباققا 2 كگ قانت، سول جاققا 1 كگ قانت قويامىز. قايسىسى ارتىق؟
- وڭ جاق تاباقتا 2 كگ ۇن، سول جاققا 2 كگ ۇن قويامىز. قايسىسى ارتىق؟
سەرگىتۋ ءساتى.
بالالار قولدارىنىڭ ۇشىمەن تارازى سترەلكاسىن كەلتىرەدى.
- وڭ قولىندا – ءپىل، سول قولىندا تىشقان (ءپىل تىشقاننان اۋىر).
- سول قولىندا – تاۋىق، وڭ قولىندا – بالاپان. قايسىسى جەڭىل؟
- وڭ قولىندا 4 كگ كۇرىش، سول قولىندا – 5كگ قانت. قايسىسى اۋىر؟
لوگيكالىق تاپسىرمالار.
- وڭ قولىندا 1 كگ تەمىر، سول قولىندا 1 كگ ماقتا. نە جەڭىل؟
- اتەش 3 كگ ارتادى. ەگەر ول ءبىر اياعىمەن تۇرسا نەشە كگ ارتادى؟
3. تاقتادا ءۇي سۋرەتى.
سودان كەيىن تاۋىق پەن كوبەلەكتىڭ سۋرەتى قويىلادى.
- قالاي ويلايسىڭدار، ءورتتى ءسوندىرۋ ءۇشىن سۋدى قايسىسى كوبىرەك اكەلەدى؟
- قاي شەلەكتەگى سۋ كوپ ەكەنىن قالاي بىلۋگە بولادى؟
سۋى بار ەكى شەلەك ( بىرەۋى – كەڭ، ءبىراق الاسا، ەكىنشىسى – تار، ءبىراق بيىك)
جانە ەكى شارتتى ولشەۋىش – وجاۋ مەن بوكال قويىلادى.
ەكى بالا كەزەكپەن شەلەكتەگى سۋدىڭ كولەمىن وجاۋمەن انىقتايدى. تاربيەشى سۋدى وجاۋمەن تولتىرىپ الۋ كەرەكتىگىن ەستەرىنە سالادى. قالعان بالالار جوعارعى جولاقتارعا تاۋىقتىڭ شەلەگىندەگى سۋدى ولشەگەن وجاۋدىڭ سانىن كورسەتەتىن سيليندر - فيشكالاردى، تومەنگى جولاققا كوبەلەكتىڭ شەلەگىندەگى سۋدى ولشەگەن وجاۋدىڭ سانىن كورسەتەتىن تەكشە – فيشكالاردى قويادى.
- قاي شەلەكتە سۋ كوپ؟ نەگە؟ بۇل ساندى ەستەرىڭە ساقتاڭدار.
بالالار سانى كوپ فيشكالاردى جولاققا قالدىرىپ، سانى از فيشكالاردى الىپ تاستايدى.
ءۇشىنشى بالا سۋى كوپ شەلەكتى ستاكانمەن ولشەيدى. بالالار جولاققا فيشكالاردى قويىپ وتىرادى.
- قاي ولشەۋىش ۇلكەن؟ قاي ولشەۋىش كىشى؟
تاربيەشى ولشەۋىش كىشى بولسا، ولشەۋ سانى كوپ بولاتىنىن تاعى دا ەستەرىنە سالاددى.
- تاۋىق مەن كوبەلەك مىسىققا ءورتتى سوندىرۋگە كومەكتەستى، مىسىق ولارعا العىسىن ءبىلدىرىپ جاتىر (سۋرەتتەن وتتى الىپ تاستاۋ).
- تاعى قانداي سۇيىق زاتتاردى بىلەسىڭدەر؟
4. لوگيكالىق ەسەپ.
ا) قۇمىرسقا تاۋدىڭ باسىنان ءتۇسىپ كەلە جاتتى، وعان قاراما - قارسى تۇيە كەلەدى. تۇيە قۇمىرسقادان: «تاۋدىڭ باسىندا سۋ بار ما» - دەپ سۇرايدى. «ول جەردە ۇلكەن كول بار» - دەيدى قۇمىرسقا. قۋانىپ كەتكەن تۇيە ەڭ ۇشىنا كوتەرىلەدى. ءبىراق قانشا ءشولىن قاندىرعىسى كەلسە دە، كولدى تابا المايدى. «قۇمىرسقا مەنى الدادى»، - دەپ ويلادى تۇيە.
- قالاي ويلايسىڭدار، قۇمىرسقا تۇيەنى الدادى ما؟ تاۋدىڭ باسىندا كول بولا ما؟
- سۋسىمالى جانە سۇيىق زاتتاردى نەمەن ولشەۋگە بولمايدى؟
ساباقتى قورىتۋ.
- ءبىز قانداي زاتتاردى ولشەدىك؟ (سۇيىق جانە سۋسىمالى)
- تارازىمەن نە ولشەنەدى؟
№20 ديدار بالاباقشاسىنىڭ 1 ساناتتى تاربيەشىسى
مۋكاتوۆا جانىلسىن بەسپاي قىزى
ءبىلىم سالاسى: تانىم
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ - ءىس - ارەكەتى: ماتەماتيكا ( ق. م. ۇ. ق )
تاقىرىبى: « شارتتى ولشەۋىشتىڭ كومەگىمەن سۇيىق جانە سۋسىمالى زاتتاردى ولشەۋ»
ماقساتى: شارتتى ولشەۋىشتەردىڭ كومەگىمەن سۇيىق جانە سۋسىمالى زاتتاردى ولشەۋدى ۇيرەتۋ؛ ولشەۋ ناتيجەسىنىڭ ولشەۋىشتىڭ كولەمىنە بايلانىستى ەكەنىن كورسەتۋ؛ «اۋىر - جەڭىل» ۇعىمدارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپاستىرۋ، سالىستىرۋدا «اۋىر»، «جەڭىل» سوزدەرىن پايدالانا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛ گەومەتريالىق دەنەلەر؛ تەكشە، ءسيليندردى تاني ءبىلۋ؛ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
كورنەكى قۇرالدار:
1) ساۋىسقان جانە 2 بالاپاننىڭ سۋرەتى؛
2) شەلەگى بار تاۋىقتىڭ جانە كوبەلەكتىڭ سۋرەتى؛
3) 3 تارەلكە؛
4) تارىسى بار ىدىس؛
5) 2 قاسىق؛
6) ستاقان، بوكال؛
7) 2 ۇلكەن وجاۋ؛
8) 2 شەلەك سۋ (كولەمى ءار ءتۇرلى)، بىردەي 2 لەگەن؛
9) تارازى؛
10) قۇمى بار قاپشىقتار (5)؛
11) ءۇي سۋرەتى، وت؛
12) شارتتى ولشەۋىشتەر بەينەلەنگەن سۋرەتتەر ( ادىم، قاسىق، ستاقان، شانىشقى، بوكال)؛
ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار:
1) تەكشە - فيشكالار (ءار بالاعا 10 دانادان)؛
2) سيليندر - فيشكالار (ءار بالاعا 10 دانادان)؛
3) ەكى قىزىل جولاعى بار كارتوچكالار
ساباقتىڭ بارىسى.
1. - ساۋىسقان پەش جاعىپ، بالاپاندارىنا تاماق ءپىسىردى. تارىسى بار ىدىس پەن 2 تارەلكە قويىلادى، ۋاقىت بولىكتەرىن اتا.
- تارىنى بالاپاندارعا 2 تارەلكەگە تەڭ ءبولىپ بەرۋ كەرەك. قالاي بولەمىز؟
بالالار ءوز ويلارىن ايتادى. سودان سوڭ تاربيەشى كىشكەنتاي ستاكان مەن قاسىقتى قويادى. ءبىر تارەلكەگە تارىنى قاسىقپەن سالادى. بالالار تارىنى سالعان سايىن قاسىقتى ساناپ، جوعارعى جولاققا سونشا تەكشە - فيشكانى قويادى. ەكىنشى تارەلكەگە تاربيەشى تارىنى ستاكانمەن سالادى. بالالار ونى ساناپ، سيليندر – فيشكالاردى تومەنگى جولاققا قويادى. ناتيجەسى تەكسەرىلەدى: فيشكالاردىڭ سانى تەڭ، ءبىراق تارى ءبىر تارەلكەدە كوپ، ەكىنشىسىندە از؟
- نەگە بۇلاي بولدى؟
سۋسىمالى زاتتاردى ولشەۋ ءۇشىن بىردەي شارتتى ولشەۋىشتى قولدانۋ كەرەكتىگىنە بالالاردىڭ كوزدەرى جەتەدى.
سودان كەيىن تاربيەشى ەكى بالادان بالاپاندار ءۇشىن تارەلكەلەرگە بىردەي مولشەردە تارى سالىپ بەرۋدى سۇرايدى. شارتتى ولشەۋىش ءۇشىن قاسىق الىنادى جانە تارىنى قاسىققا تولتىرىپ سالۋ كەرەك. ءار بالا ساناۋ ءۇشىن فيشكالاردى پايدالانادى. سودان كەيىن بالالار تارەلكەدەگى تارىنىڭ مولشەرىن كوز مولشەرمەن تەكسەرەدى دە، فيشكالاردى ساناپ، تارى تەڭ ءبولىنىپ سالىندى دەگەن قورىتىندىعا كەلەدى.
تاربيەشى تاعى ءبىر بالانى شاقىرىپ، تارەلكەلەردىڭ بىرىندەگى تارىنى
( بالاپان ءۇشىن ولشەنگەن ) ساۋىسقاننىڭ ( اناسىنىڭ ) تارەلكەسىنە سالۋدى سۇرايدى. ءبىراق شارتتى ولشەۋىش ءۇشىن ستاقان الىنادى. بالا ولشەۋ ناتيجەسىن فيشكالارمەن بەلگىلەيدى.
بالالار ساۋىسقان مەن بالاپاننىڭ تارەلكەسىندەگى تارىنى ولشەگەندەگى سانىنىڭ ناتيجەسىن سالىستىرادى. بالالار ولشەۋ قۇرالى كىشى بولعان سايىن قورىتىندى سان ارتىق بولادى، ولشەۋىش ۇلكەن بولسا قورىتىندى سان كەم بولادى دەگەن پىكىرگە كەلەدى.
2.«اۋىر-جەڭىل» ۇعىمدارى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
- بالالار، ءار تارەلكەدەگى تارىنى ساناي الاسىڭدار ما؟ نەگە؟
- تاعى دا ساناۋعا بولمايتىن قانداي سۋسىمالى زاتتاردى بىلەسىڭدەر؟
(ۇن، قانت، قۇم، كۇرىش، تۇز، ت. ب.)
- ولاردىڭ سالماعىن ولشەۋ ءۇشىن ادامدار تارازىنى ويلاپ تاپتى. سەندەردىڭ قولدارىندى تارازى دەپ ەسەپتەيىك. وڭ قولدارىڭا تەمىر گىر تاسىن، سول قولدارىڭا پلاستماسسا گىر تاسىن الىڭدار.
- قاي قولداعى تومەن ءتۇسىپ كەتتى؟ نەگە؟
- تارازى دا وسىلاي قۇراستىرىلعان: قاي جاعىنداعى زات اۋىر بولسا، سول جاعىنداعى تاباق تومەن تۇسەدى، جەڭىل جاعى جوعارى كوتەرىلەدى. سالماقتى كيلوگرامممەن ولشەيدى.
تارازىمەن جۇمىس.
- وڭ جاقتاعى تاباققا 2 كگ قانت، سول جاققا 1 كگ قانت قويامىز. قايسىسى ارتىق؟
- وڭ جاق تاباقتا 2 كگ ۇن، سول جاققا 2 كگ ۇن قويامىز. قايسىسى ارتىق؟
سەرگىتۋ ءساتى.
بالالار قولدارىنىڭ ۇشىمەن تارازى سترەلكاسىن كەلتىرەدى.
- وڭ قولىندا – ءپىل، سول قولىندا تىشقان (ءپىل تىشقاننان اۋىر).
- سول قولىندا – تاۋىق، وڭ قولىندا – بالاپان. قايسىسى جەڭىل؟
- وڭ قولىندا 4 كگ كۇرىش، سول قولىندا – 5كگ قانت. قايسىسى اۋىر؟
لوگيكالىق تاپسىرمالار.
- وڭ قولىندا 1 كگ تەمىر، سول قولىندا 1 كگ ماقتا. نە جەڭىل؟
- اتەش 3 كگ ارتادى. ەگەر ول ءبىر اياعىمەن تۇرسا نەشە كگ ارتادى؟
3. تاقتادا ءۇي سۋرەتى.
سودان كەيىن تاۋىق پەن كوبەلەكتىڭ سۋرەتى قويىلادى.
- قالاي ويلايسىڭدار، ءورتتى ءسوندىرۋ ءۇشىن سۋدى قايسىسى كوبىرەك اكەلەدى؟
- قاي شەلەكتەگى سۋ كوپ ەكەنىن قالاي بىلۋگە بولادى؟
سۋى بار ەكى شەلەك ( بىرەۋى – كەڭ، ءبىراق الاسا، ەكىنشىسى – تار، ءبىراق بيىك)
جانە ەكى شارتتى ولشەۋىش – وجاۋ مەن بوكال قويىلادى.
ەكى بالا كەزەكپەن شەلەكتەگى سۋدىڭ كولەمىن وجاۋمەن انىقتايدى. تاربيەشى سۋدى وجاۋمەن تولتىرىپ الۋ كەرەكتىگىن ەستەرىنە سالادى. قالعان بالالار جوعارعى جولاقتارعا تاۋىقتىڭ شەلەگىندەگى سۋدى ولشەگەن وجاۋدىڭ سانىن كورسەتەتىن سيليندر - فيشكالاردى، تومەنگى جولاققا كوبەلەكتىڭ شەلەگىندەگى سۋدى ولشەگەن وجاۋدىڭ سانىن كورسەتەتىن تەكشە – فيشكالاردى قويادى.
- قاي شەلەكتە سۋ كوپ؟ نەگە؟ بۇل ساندى ەستەرىڭە ساقتاڭدار.
بالالار سانى كوپ فيشكالاردى جولاققا قالدىرىپ، سانى از فيشكالاردى الىپ تاستايدى.
ءۇشىنشى بالا سۋى كوپ شەلەكتى ستاكانمەن ولشەيدى. بالالار جولاققا فيشكالاردى قويىپ وتىرادى.
- قاي ولشەۋىش ۇلكەن؟ قاي ولشەۋىش كىشى؟
تاربيەشى ولشەۋىش كىشى بولسا، ولشەۋ سانى كوپ بولاتىنىن تاعى دا ەستەرىنە سالاددى.
- تاۋىق مەن كوبەلەك مىسىققا ءورتتى سوندىرۋگە كومەكتەستى، مىسىق ولارعا العىسىن ءبىلدىرىپ جاتىر (سۋرەتتەن وتتى الىپ تاستاۋ).
- تاعى قانداي سۇيىق زاتتاردى بىلەسىڭدەر؟
4. لوگيكالىق ەسەپ.
ا) قۇمىرسقا تاۋدىڭ باسىنان ءتۇسىپ كەلە جاتتى، وعان قاراما - قارسى تۇيە كەلەدى. تۇيە قۇمىرسقادان: «تاۋدىڭ باسىندا سۋ بار ما» - دەپ سۇرايدى. «ول جەردە ۇلكەن كول بار» - دەيدى قۇمىرسقا. قۋانىپ كەتكەن تۇيە ەڭ ۇشىنا كوتەرىلەدى. ءبىراق قانشا ءشولىن قاندىرعىسى كەلسە دە، كولدى تابا المايدى. «قۇمىرسقا مەنى الدادى»، - دەپ ويلادى تۇيە.
- قالاي ويلايسىڭدار، قۇمىرسقا تۇيەنى الدادى ما؟ تاۋدىڭ باسىندا كول بولا ما؟
- سۋسىمالى جانە سۇيىق زاتتاردى نەمەن ولشەۋگە بولمايدى؟
ساباقتى قورىتۋ.
- ءبىز قانداي زاتتاردى ولشەدىك؟ (سۇيىق جانە سۋسىمالى)
- تارازىمەن نە ولشەنەدى؟
You Might Also Like
-
№20 ديدار بالاباقشاسىنىڭ 1 ساناتتى تاربيەشىسى
