شىعارما: تابيعات پەن ادام
شىعارما: تابيعات پەن ادام
انا قۇرساعىنان شىر ەتكەن ءسابي جارىق الەمگە كەلىسىمەن كورىككە تۇنىپ تۇرعان تارتىمدى اعاشتاردى، ءمولدىر تازا تۇنىق تۇرعان قارقىندى بۇلاقتاردى، بولماعاندا اعىپ جاتقان بۇلاقتىڭ سىبدىرىن، اينالادا بولىپ جاتقان جۇمىستىڭ سىڭعىرىن، قۇستاردىڭ بۇلبۇلداي اسەم ءۇنىن، الەمنىڭ نۇر سىيلاعان جارىق كۇنىن ەستىپ - كورىپ ەرەكشە ەرەندەي كۇيگە تۇسەدى، بۇل كۇي – تابيعات كۇيى.
تابيعات – جاراتىلىستىڭ عاجاپ تۋىندىسى. تابيعاتتا بولىپ جاتقان الۋان ءتۇرلى وقيعالار جەلىسى، الۋان تۇرگە ەنەتىن اۋە كەڭىسى، قىزىل - جاسىلدى تۇزىلگەن اعاشتار جەمىسى ءبارى - ءبارى ادام بالاسىنىڭ تاڭدايىن قاعىپ، تاڭقالدىراتىنى ءسوزسىز. مىنە، سوندىقتان دا ادام بالاسىنىڭ تابيعاتتى جىرلاۋعا شەبەرلىگى، تابيعاتپەن سىرلاساتىن كورەگەندىگى وسىنىڭ ايعاعى. قانشا دەسەك تە، تابيعاتتىڭ كۇيىن، اسەم فورماسىن، قازىناعا تولى قويماسىن كورسەك جانىمىز تويعىسىز، جىرلاساق، ايتساق تا ءتىل جەتكىسىز. جەر جۇزىندەگى جەتى كەرەمەتكە ءوز ۇلەسىن قوسقان تابيعاتتىڭ شەبەرلىگىن ۇققان ادامزات ساندەنۋشىلىك (مودا)، سۋرەتشىلىك، ساۋلەتشىلىك (ارحيتەكتۋرا)، شەبەرلىك (ماستەر)، كۇيشىلىك سەكىلدى ت. س. س. قاستەرلى قاسيەتتەردى بويىنا دارىتقاندىعى داۋسىز. ماسەلەن، «الىستان اربالاعانشا، جاقىننان دوربالاپ» الىسقا بارماي - اق ءوزىمىزدىڭ الەمگە ايگىلى سۋرەتشىمىز ءابىلحان قاستەيەۆتى الايىق. بارشاعا ايان، سۋرەتشىلىك ونەرىمەن تالايدى تاڭعالدىرعان ءابىلحاننان «سەن مۇنداي ونەردى قايدان ۇيرەندىڭ؟»- دەپ سۇراعانعا:
«تاۋدىڭ بۇلاعىنان،
قويدىڭ قۇلاعىنان،
اپامنىڭ كيىزىنەن،
ەشكىنىڭ مۇيىزىنەن ۇيرەندىم»،- دەگەن.
ياعني، ادامزات ءومىر بويىنا تابيعاتتان ءبارىن ۇيرەنەر، ۇيرەنەدى، ۇيرەنە بەرمەك تە. مىنە، سوندىقتان دا تابيعاتقا ادامزاتتىڭ قىرۋار ولشەۋسىز قارىزدىلىعى ونىڭ تابيعات تىنىسىن تازارتىپ، ايالاي بىلۋىمەن قاتار، كادۋىلگى كوركەم بەينەسىن قالپىنا كەلتىرىپ، الەمنىڭ جەتى كەرەمەتىن جەتپىس كەرەمەتكە جەتكىزۋىمەن ولشەنەدى. دەسەك تە، ءبارىن قورشاعان ورتادان الىپ، قامباعا استىقتارىن سالىپ جاتساق تا، كەيبىرىمىز، اتموسفەرانى ءتۇرلى تۇتىندەرمەن لاستاپ، حوش ءيىستى گۇلدەرگە ۇسقىنسىز قوقىستاردى تاستاپ، ءتىپتى، اتوم بومباسىن دا جەر - انانىڭ ويۋلى كىلەمىندەي كورىكتى كوككە جارىپ، تاڭعاجايىپ تابيعاتتىڭ جەرىن قارىپ جاتاتىندىعىمىز داۋسىز. مۇنداي جاعدايلاردىڭ جەر بەتىندە قايتالاپ ورىن الماسى ءۇشىن قازاقتىڭ ادەمى «ساۋساق بىرىكپەي ينە ىلىكپەيدى» دەگەن ماتەلىن تۇڭعيىقپەن تۇسىنگەن الەم جۇمىلا ەڭبەك ەتۋدە. ءاۋ باستان دانا حالقىمىز سول سەبەپتى «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار» دەپ تەگىن ايتپاعان. بۇل ماتەلگە ارقاۋ بولار تىلسىم تابيعاتتىڭ توسىن جاساعان ادامزاتقا ارنالعان انتونيمدىك ارپالىستارى دا جوق ەمەس. ماسەلەن، الەمدەگى لاس قالالاردىڭ ءىرى بىرنەشەۋى ورىن العان يندونەزيا جەرىنىڭ بەتىن «اللاھ» دەپ جازىلعان 30مەترلىك سۋنامي از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە تىپ - تيپىل ەتكەن.
بۇل ءبىر عانا مىسال. الەمدە وسى سەكىلدى قانشاما تابيعات اپاتتارى، جەر سىلكىنىستەرى، قار كوشكىندەرى، تايفۋن، جەل، سەل، داۋىلدار، قۇيىندار تىركەلگەن. مۇنىڭ بارلىعى ءتىلسىز اشىنعان تابيعاتتىڭ قارۋىن اسىنعان ادامزاتقا ىسپەن قايتارعان جاۋابى. ال، قارۋىن اسىنباعان ادامزاتقا، ەشقاشان اشىنباعان تابيعات تا. قايتا ونداي ادامزاتقا «جىلى - جىلى سويلەسەڭ جىلان ىنىنەن شىعادى» دەگەندەي تابيعات تا ءوز ۇياسىنان شىعىپ، كوركەم بەينەسىنە ەنىپ، جەر الەمىنىڭ كەيبىر تۇستارى اسىل ادام بالاسىنىڭ ادامگەرشىلىك پرينسيپتەرىنە قاراي ءجانناتتىڭ ءبىر باقشاسىنداي جايقالىپ كوركەيۋدە. ادام بالاسىنىڭ ادامگەرشىلىكتى ءاربىرى نادانگەرشىلىكتى كەيبىرىن جازالاي وتىرىپ، الەمنىڭ كەيبىر ەمەس، ءاربىر تۇسىن جايقالتۋعا جۇمىلا جۇمىس جاساسا، بارىمىزگە نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. «تابيعاتىمىز - بايلىعىمىز» دەر بولساق، سول بايلىقتى ساقتايىق! لايىم سولاي بولعاي.
انا قۇرساعىنان شىر ەتكەن ءسابي جارىق الەمگە كەلىسىمەن كورىككە تۇنىپ تۇرعان تارتىمدى اعاشتاردى، ءمولدىر تازا تۇنىق تۇرعان قارقىندى بۇلاقتاردى، بولماعاندا اعىپ جاتقان بۇلاقتىڭ سىبدىرىن، اينالادا بولىپ جاتقان جۇمىستىڭ سىڭعىرىن، قۇستاردىڭ بۇلبۇلداي اسەم ءۇنىن، الەمنىڭ نۇر سىيلاعان جارىق كۇنىن ەستىپ - كورىپ ەرەكشە ەرەندەي كۇيگە تۇسەدى، بۇل كۇي – تابيعات كۇيى.
تابيعات – جاراتىلىستىڭ عاجاپ تۋىندىسى. تابيعاتتا بولىپ جاتقان الۋان ءتۇرلى وقيعالار جەلىسى، الۋان تۇرگە ەنەتىن اۋە كەڭىسى، قىزىل - جاسىلدى تۇزىلگەن اعاشتار جەمىسى ءبارى - ءبارى ادام بالاسىنىڭ تاڭدايىن قاعىپ، تاڭقالدىراتىنى ءسوزسىز. مىنە، سوندىقتان دا ادام بالاسىنىڭ تابيعاتتى جىرلاۋعا شەبەرلىگى، تابيعاتپەن سىرلاساتىن كورەگەندىگى وسىنىڭ ايعاعى. قانشا دەسەك تە، تابيعاتتىڭ كۇيىن، اسەم فورماسىن، قازىناعا تولى قويماسىن كورسەك جانىمىز تويعىسىز، جىرلاساق، ايتساق تا ءتىل جەتكىسىز. جەر جۇزىندەگى جەتى كەرەمەتكە ءوز ۇلەسىن قوسقان تابيعاتتىڭ شەبەرلىگىن ۇققان ادامزات ساندەنۋشىلىك (مودا)، سۋرەتشىلىك، ساۋلەتشىلىك (ارحيتەكتۋرا)، شەبەرلىك (ماستەر)، كۇيشىلىك سەكىلدى ت. س. س. قاستەرلى قاسيەتتەردى بويىنا دارىتقاندىعى داۋسىز. ماسەلەن، «الىستان اربالاعانشا، جاقىننان دوربالاپ» الىسقا بارماي - اق ءوزىمىزدىڭ الەمگە ايگىلى سۋرەتشىمىز ءابىلحان قاستەيەۆتى الايىق. بارشاعا ايان، سۋرەتشىلىك ونەرىمەن تالايدى تاڭعالدىرعان ءابىلحاننان «سەن مۇنداي ونەردى قايدان ۇيرەندىڭ؟»- دەپ سۇراعانعا:
«تاۋدىڭ بۇلاعىنان،
قويدىڭ قۇلاعىنان،
اپامنىڭ كيىزىنەن،
ەشكىنىڭ مۇيىزىنەن ۇيرەندىم»،- دەگەن.
ياعني، ادامزات ءومىر بويىنا تابيعاتتان ءبارىن ۇيرەنەر، ۇيرەنەدى، ۇيرەنە بەرمەك تە. مىنە، سوندىقتان دا تابيعاتقا ادامزاتتىڭ قىرۋار ولشەۋسىز قارىزدىلىعى ونىڭ تابيعات تىنىسىن تازارتىپ، ايالاي بىلۋىمەن قاتار، كادۋىلگى كوركەم بەينەسىن قالپىنا كەلتىرىپ، الەمنىڭ جەتى كەرەمەتىن جەتپىس كەرەمەتكە جەتكىزۋىمەن ولشەنەدى. دەسەك تە، ءبارىن قورشاعان ورتادان الىپ، قامباعا استىقتارىن سالىپ جاتساق تا، كەيبىرىمىز، اتموسفەرانى ءتۇرلى تۇتىندەرمەن لاستاپ، حوش ءيىستى گۇلدەرگە ۇسقىنسىز قوقىستاردى تاستاپ، ءتىپتى، اتوم بومباسىن دا جەر - انانىڭ ويۋلى كىلەمىندەي كورىكتى كوككە جارىپ، تاڭعاجايىپ تابيعاتتىڭ جەرىن قارىپ جاتاتىندىعىمىز داۋسىز. مۇنداي جاعدايلاردىڭ جەر بەتىندە قايتالاپ ورىن الماسى ءۇشىن قازاقتىڭ ادەمى «ساۋساق بىرىكپەي ينە ىلىكپەيدى» دەگەن ماتەلىن تۇڭعيىقپەن تۇسىنگەن الەم جۇمىلا ەڭبەك ەتۋدە. ءاۋ باستان دانا حالقىمىز سول سەبەپتى «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار» دەپ تەگىن ايتپاعان. بۇل ماتەلگە ارقاۋ بولار تىلسىم تابيعاتتىڭ توسىن جاساعان ادامزاتقا ارنالعان انتونيمدىك ارپالىستارى دا جوق ەمەس. ماسەلەن، الەمدەگى لاس قالالاردىڭ ءىرى بىرنەشەۋى ورىن العان يندونەزيا جەرىنىڭ بەتىن «اللاھ» دەپ جازىلعان 30مەترلىك سۋنامي از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە تىپ - تيپىل ەتكەن.
بۇل ءبىر عانا مىسال. الەمدە وسى سەكىلدى قانشاما تابيعات اپاتتارى، جەر سىلكىنىستەرى، قار كوشكىندەرى، تايفۋن، جەل، سەل، داۋىلدار، قۇيىندار تىركەلگەن. مۇنىڭ بارلىعى ءتىلسىز اشىنعان تابيعاتتىڭ قارۋىن اسىنعان ادامزاتقا ىسپەن قايتارعان جاۋابى. ال، قارۋىن اسىنباعان ادامزاتقا، ەشقاشان اشىنباعان تابيعات تا. قايتا ونداي ادامزاتقا «جىلى - جىلى سويلەسەڭ جىلان ىنىنەن شىعادى» دەگەندەي تابيعات تا ءوز ۇياسىنان شىعىپ، كوركەم بەينەسىنە ەنىپ، جەر الەمىنىڭ كەيبىر تۇستارى اسىل ادام بالاسىنىڭ ادامگەرشىلىك پرينسيپتەرىنە قاراي ءجانناتتىڭ ءبىر باقشاسىنداي جايقالىپ كوركەيۋدە. ادام بالاسىنىڭ ادامگەرشىلىكتى ءاربىرى نادانگەرشىلىكتى كەيبىرىن جازالاي وتىرىپ، الەمنىڭ كەيبىر ەمەس، ءاربىر تۇسىن جايقالتۋعا جۇمىلا جۇمىس جاساسا، بارىمىزگە نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. «تابيعاتىمىز - بايلىعىمىز» دەر بولساق، سول بايلىقتى ساقتايىق! لايىم سولاي بولعاي.
You Might Also Like
