بۇلبۇل. اندەرسەننiڭ ەرتەگiسi
اندەرسەننiڭ ەرتەگiسi
بۇلبۇل
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، باياعى وتكەن زاماندا جۇڭگو جەرىندەگى پاتشانىڭ سارايى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ادەمى، ەڭ عاجايىپ ساراي دەگەن اتاق الىپتى. نازىك، جۇقا فارفوردان تۇرعىزىلعان سارايعا، ءتىپتى، جاقىن داۋعا دا، وعان قول تيگىزۋگە دە ادام بالاسى باتا المايدى ەكەن.
ساراي وتە ادەمى باقشادا ورنالاسىپتى، اينالاسىندا تاڭعاجايىپ اعاشتار مەن گۇلدەر ءوسىپتى. اعاشتاردىڭ بۇتاقتارى مەن جاپىراقتارىنا، گۇلدەرگە كۇمىس قوڭىراۋلار ءىلىنىپتى. جەل سوققاندا سول قوڭىراۋلار شايقالىپ، سىڭعىرلايدى ەكەن.
كۇمىس قوڭىراۋلاردىڭ سىڭعىرى قۇستار سايراپ تۇرعانداي اسەر بەرىپ، جۇڭگو پاتشاسىنا قاتتى ۇناپتى.
الىسقا سوزىلىپ جاتقان باقتان كەيىن بىردەن نۋ ورمان باستالاتىن ەدى. سول ورماننىڭ ىشىندە بۇلبۇل دەگەن كىشكەنتاي قۇس ءومىر سۇرەدى. ول ادەمى ۇنىمەن سايراعاندا ەل تاڭدايلارىن قاعىپ، ونىڭ ءانىن تىڭداعان ادام بار دۇنيەنى ۇمىتىپ كەتەدى ەكەن.
جەر ءجۇزىنىڭ تۇكپىر - تۇكپىرىنەن جۇڭگو استاناسىنا كەلەتىن جولاۋشىلار ۇلكەن ساراي مەن تاماشا باقتى كورىپ تاڭعالادى، ءبىراق بۇلبۇلدىڭ سايراعانىن ەستىپ «مىنە، مىناۋ بارىنەن جاقسى!» دەيدى ەكەن. ءوز ەلدەرىنە قايتىپ كەلىسىمەن، «كىشكەنتاي بۇل بۇل قۇستىڭ ءانىن تىڭداۋ ءۇشىن قىتايعا بارىپ كەلگەن ءجون» دەپ، اڭگىمەلەرىن وسى جاڭالىقتان باستايدى ەكەن.
بۇل تۋرالى جۇڭگو پاتشاسى ەستىپ قالىپ، ءبىرىنشى ءۋازىرىن شاقىرىپ، بۇيرىق بەرەدى.
– بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى ەل بىلگەندە، مەن قالاي بىلمەيمىن! مەملەكەتىمدە كەرەمەت قۇس بار ەكەن عوي. مەن سول عاجايىپ قۇستى كورىپ، تىڭداعىم كەلەدى. بۇيىرامىن، بۇگىن كەشكە بۇلبۇل قۇس مەنىڭ الدىمدا سايراپ تۇراتىن بولسىن!
– ايتقانىڭىزدى ورىندايمىز، تاقسىر! – دەدى ءبىرىنشى ءۋازىر. ءيا، ايتۋعا وڭاي. قايدان ىزدەپ تاباسىڭ؟
ءۋازىر باسپالداقپەن جوعارى، تومەن جۇگىرىپ، كەزدەس كەن ادامداردىڭ بارلىعىنان سۇراستىردى. ءبىراق ەشكىم بۇلبۇلدىڭ قانداي قۇس ەكەنىن، ونىڭ قاي جەردە ءومىر سۇرەتىنىن ايتا المادى.
اقىرىندا، ءۋازىر مەن ساراي قىزمەتشىلەرى اسحانادا جۇمىس ىستەيتىن ادامدارعا كەلدى. وندا كىشكەنتاي قىز تاباق ءسۇرتىپ وتىر ەكەن. ءۋازىر قىزدان بۇلبۇلدىڭ قايدا تۇراتىنىن سۇراپ كورىپ ەدى، ول:
– بۇلبۇل؟ ارينە، بىلەمىن! ول ورماندا تۇرادى. ورماننىڭ شەتىندە ەسكى اعاش بار. ول اعاشتىڭ ۇلكەن قۋىسى جانە قالىڭ بۇتاقتارى بار. مەن ۇنەمى سول اعاشتىڭ تۇبىندە دەمالىپ وتىرعاندا بۇلبۇلدىڭ سايراعانىن ەستيمىن. ول وتە نازىك سايرايدى. ونى تىڭداپ وتىرىپ جىلاعىم كەلەدى، – دەدى.
– قىزىم! مەن ساعان پاتشانىڭ قالاي تاماق ىشەتىنىن كورۋگە رۇقسات بەرەمىن، ول ءۇشىن سەن بۇلبۇلدىڭ تۇراعىن كورسەتۋىڭ كەرەك. بۇل قۇس كەشكە ساراي الدىنا شاقىرىلعان، – دەدى ءبىرىنشى ءۋازىر.
مىنە، ءسويتىپ بارلىعى ورمانعا اتتاندى. الدىندا قىز، ارتىندا ءۋازىر جانە قىزمەتشىلەر ءجۇرىپ كەلەدى، ءجۇرىپ كەلەدى…
كەنەت، جاقىن ارادان سيىردىڭ موڭىرەگەن داۋىسى ەستىلدى.
– و! – دەدى قىزمەتشىلەر.
– قانداي قاتتى داۋىس! مۇمكىن وسى «بۇلبۇل» شىعار؟!
– بۇل سيىردىڭ داۋىسى، – دەدى قىز.
– بۇلبۇل تۇراتىن جەر ءالى الىس.
بارلىعى ارى قاراي ءجۇردى. ءبىر ۋاقىتتا باقىلداعان باقانىڭ داۋىسى ەستىلدى.
– كەرەمەت! – دەدى ساراي قىزمەتكەرى.
– اقىرى بۇلبۇلدىڭ داۋىسىن ەستىدىك!
– جوق، بۇل – باقا. جاقىن ارادا بۇلبۇلدىڭ دا داۋىسىن ەستيمىز، – دەدى قىز.
ءبىر كەزدە، جەلدىڭ سىبدىرىمەن الىستان ءبىر كەرەمەت ءان قۇلاققا جەتتى.
– مىنە، بۇلبۇلدىڭ ءۇنى! – دەدى قىز. – تىڭداڭدار، مىنە، ناعىز ءوزى!
ولار بۇلبۇل وتىراتىن اعاشقا جەتتى. قىز بۇتاقتا وتىرعان سۇر قۇستى كورسەتتى.
– بۇلبۇلىم! ءبىزدىڭ مەيىرىمدى پاتشا سەنى تىڭداعىسى كەلەدى! – دەپ، قىز بۇلبۇلعا جاقىندادى.
– مەن قۋانىشتىمىن! مەنىڭ داۋىسىمدى جاسىل ورماندا ەستىگەن، ءتىپتى، كەرەمەت، – دەدى بۇلبۇل سىڭعىرلاعان داۋىسپەن.
– مەنى سىزگە پاتشا جىبەردى، بۇگىنگى كەشتىڭ قوناعى بولىڭىز! – دەدى ءۋازىر. كەش ءتۇستى. ۇلكەن زالدىڭ ورتاسىندا پاتشا وتىر. پاتشانىڭ تاعىنا قارسى التىن تۇعىر ورناتىلعان، ونىڭ ەڭ جوعارى ۇشىنا بۇلبۇل قونىپتى.
ءبىر ءسات بۇلبۇل نازىك، سىڭعىرلاعان داۋىسىمەن سايراي جونەلدى. ونى تىڭداپ وتىرعان پاتشانىڭ كوزىنەن جاس سورعالادى. ءان اياقتالعاندا، پاتشا ءوزىنىڭ التىن ءتۋفليىن سىيعا ۇسىندى.
بۇلبۇل راقمەت ايتىپ، باس تارتتى.
– مەن ونسىز دا ريزامىن، پاتشانىڭ كوزىنەن اققان جاستى كوردىم، – دەدى بۇلبۇل.
پاتشانىڭ امىرىمەن بۇلبۇل سارايدا قالدىرىلىپ، ەرەكشە بولمەگە ورنالاستىرىلدى، قۇستى كۇتۋگە ارنايى قىزمەتشى بەكىتىلدى. قۇسقا كۇندىز 2 رەت، تۇندە 1 رەت قىدىرۋعا رۇقسات بەرىلدى.
بۇكىل قالا بۇلبۇل تۋرالى اڭگىمە قىلدى. 11 ساتۋشى ءوز بالالارىنىڭ اتىن «بۇلبۇل» اتادى.
ءبىر كۇنى پاتشاعا جاپونيادان جىبەك ماتاعا ورالعان جاشىك كەلدى. جاشىكتىڭ سىرتىندا «بۇلبۇل» دەگەن جازۋ بار ەكەن. اشىپ قاراسا، ىشىندە جاساندى ويىنشىق – بۇلبۇل جاتىر. ول ءتىرى بۇلبۇلدان اينىتپاي جاسالىپتى. اسىل تاستارمەن بەزەندىرىلىپتى. پاتشا ويىنشىق قۇستى بۇراپ ەدى، ول كادىمگى بۇلبۇل سياقتى ءان سالدى.
– نەتكەن عاجاپ؟ – دەدى بارلىعى.
كادىمگى بۇلبۇل كۇن سايىن جاڭا ءان ايتسا، مىنا ويىنشىق قۇس ءبىر ءاندى 33 رەت قايتالاپ بەردى. ءان ايتقاندا ءۇستى - باسى جارقىراپ، نەشە ءتۇرلى تۇسكە بولەندى. ءتىپتى، شارشامادى. – ەندى ءتىرى بۇلبۇلدى تىڭداپ، سالىستىرىپ كورەيىك، – دەدى پاتشا.
بارلىعى بۇرىلىپ، التىن تۇعىرعا قاراسا، بۇلبۇل جوق! اشىق تۇرعان تەرەزەدەن ونىڭ ۇشىپ كەتكەنىن ەشكىم اڭعارماعان.
– ەڭ جاقسى قۇس ءبارىبىر وسىندا قالدى! – دەدى بارلىعى. سوندا ويىنشىق قۇس ءوزىنىڭ جالعىز ءانىن وتىز ءتورتىنشى رەت قايتالاي باستادى.
سونىمەن، بۇل جاساندى قۇس «ءبىرىنشى ءانشى قۇس» دەگەن اتاق الىپ، پاتشا داستارقانىنىڭ سول جاعىن دا وتىراتىن بولدى.
ارادا ءبىر جىل ءوتتى. بىردە كەشكە جاساندى بۇلبۇل پاتشانىڭ الدىندا سايراپ تۇر ەدى. كەنەت، قۇس تىڭ ىشىندە بىردەمەلەر شىجىلداپ، شيقىلداپ بارىپ توقتاپ قالدى. پاتشا توسەگىنەن اتىپ تۇرىپ، ءوزىنىڭ ەمشىسىن شاقىرتتى. ال ەمشى نە جاساندى، نە ناعىز بۇلبۇلدى ەمدەي المايتىن ەدى. سوندىقتان ساعات جوندەۋشىنى كەلتىرتتى. ول جاساندى قۇستى بۇزىپ، بولشەكتەپ تاستادى دا، قايتا جينادى. ويىنشىق قۇستىڭ قوسالقى بولشەكتەرى توزعان ەدى.
جوندەۋشى بۇل ويىنشىقتى بايقاپ پايدالانۋدى ەسكەرتتى.
ءبارى قايعىرىپ قالدى. سوندا پاتشا جاساندى قۇستى جىلىنا ءبىر رەت قانا بۇراپ، سايراتۋعا جارلىق بەردى.
تاعى دا بەس جىل ءوتتى. پاتشا اياق استىنان سۋىق ءتيىپ، اۋىرىپ قالدى. ەمشىلەر ەمدەي الماي، باستارى قاتتى. حالىق ساراي الدىنا جينالىپ، پاتشانىڭ دەنساۋلىعىن ءبىرىنشى ۋازىرىنەن سۇرادى. ول نە ايتارىن بىلمەي باسىن شايقادى. سارايدا ءولى تىنىشتىق ورنادى. ءوڭى بوپ - بوز، دەنەسى سۋي باستاعان پاتشانى ۋازىرلەر مەن ساراي قىزمەتشىلەرى «ءولىپ قالعان» دەپ ساناپ، جاڭا پاتشا سايلاۋدى ويلاستىرا باستادى. ءبىراق پاتشا ءالى ولگەن جوق ەدى. تەرەزەدەن اي ساۋلەسى پاتشاعا جانە ويىنشىققا ءتۇسىپ تۇر. ەكەۋى دە قوزعالماستان سۇلىق جاتىر. پاتشا اقىرىنداپ كوزىن اشسا، كەۋدەسىندە اجال وتىرعان سياقتى. پاتشانىڭ كوزىنە ءوزىنىڭ جاساعان جاقسىلىقتارى مەن كۇنالارى ەلەستەي باستادى. ءبىراق سونىڭ ىشىندە جاماندىق ىستەرى كوپ بولىپ كورىندى.
– مەنىڭ سۇيىكتى التىن قۇسىم، شىرقاشى، سەنەن ەشتەڭەمدى ايامايمىن، قالاساڭ التىنمەن قاپتايمىن، ايتشى، ايتشى! ءبىراق قۇس ءۇن قاتپادى.
سول كەزدە تەرەزەدەن ادەمى ءان ەستىلدى. بۇل كىشكەنتاي قۇس ەدى. ول پاتشانىڭ اۋىرعانىن ەستىپ، ونىڭ كوڭىلىن كوتەرۋ ءۇشىن ۇشىپ كەلگەن بولاتىن. اجال بۇلبۇلدى تىڭداپ، اقىرىن عانا ءوزىنىڭ ۇيىنە – زيراتقا قاراي قايتىپ كەتتى.
– راقمەت ساعان، سۇيىكتى قۇس! – دەدى پاتشا. – سەن مەنىڭ توسەگىمنەن اجالدى قۋدىڭ. مەن ساعان نە سىيلايىن؟
– سەن ماعان ۇلكەن سىي جاساعانسىڭ، – دەدى بۇلبۇل. – مەن ەڭ العاش كەلگەندە سەنىڭ كوزىڭنەن اققان جاستى كوردىم. انشىلەر ءۇشىن بۇل شىن جۇرەكتەن شىققان جاس، مۇنى ەشقاشان ۇمىتپايمىن!
بۇلبۇل تاعى شىرقادى، ال پاتشا بولسا، جازىلىپ، قاتتى ۇيقىنىڭ قۇشاعىنا ەندى.
ول ويانعاندا ءۇيدىڭ ءىشى جارىق ەدى. قىزمەتشىلەردىڭ ەشقايسىسى پاتشاعا قارامادى، قاسىنا جولامادى. ولار ونى «ءولىپ قالدى» دەپ ويلادى. تەك قانا بۇلبۇل پاتشانى جالعىز تاستامادى. تەرەزەگە كەلىپ، تاعى ءان شىرقادى.
– وسىندا، سارايدا قال! – دەدى پاتشا.
– ءوزىڭنىڭ قالاۋىڭ بويىنشا شىرقايسىڭ، ويىنشىق قۇستى سىندىرىپ تاستايمىن.
– جوق! – دەدى بۇلبۇل.
– ول ساعان قىزمەت ەتتى. وزىڭە قالدىر. مەن سارايدا تۇرا المايمىن، ءبىراق ساعان ۇشىپ كەلىپ تۇرامىن. باقىتتى - باقىتسىز، كوڭىلدى - كوڭىلسىز اندەر شىرقايمىن، اينالاڭدا نە بولىپ جاتقانى تۋرالى ايتامىن. تەك سەن ماعان ۋادە بەر…
– نە قالاساڭ – سەنىكى! – دەدى پاتشا. ءوزى توسەكتەن تۇرىپ، كيىمىن كيىپ، توسىنە التىننان جاسالعان اۋىر قىلىشىن ءىلدى.
– سەنىڭ كىشكەنتاي قۇسىڭ بار ەكەنىن، ول ساعان بۇكىل دۇنيە ءجۇزى تۋرالى ايتىپ بەرەتىنىن ەشكىمگە ايتپايسىڭ! ماعان ۋادە بەر. ءيا، سولاي بولعانى دۇرىس!
وسىنى ايتتى دا، بۇلبۇل ۇشىپ كەتتى. وسى كەزدە كۇتۋشىلەر كەلىپ، ولگەن پاتشانى كورمەكشى بولدى.
ال پاتشا بولسا:
– سالەمەتسىڭدەر مە! قايىرلى تاڭ! – دەدى.
بۇلبۇل
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، باياعى وتكەن زاماندا جۇڭگو جەرىندەگى پاتشانىڭ سارايى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ادەمى، ەڭ عاجايىپ ساراي دەگەن اتاق الىپتى. نازىك، جۇقا فارفوردان تۇرعىزىلعان سارايعا، ءتىپتى، جاقىن داۋعا دا، وعان قول تيگىزۋگە دە ادام بالاسى باتا المايدى ەكەن.
ساراي وتە ادەمى باقشادا ورنالاسىپتى، اينالاسىندا تاڭعاجايىپ اعاشتار مەن گۇلدەر ءوسىپتى. اعاشتاردىڭ بۇتاقتارى مەن جاپىراقتارىنا، گۇلدەرگە كۇمىس قوڭىراۋلار ءىلىنىپتى. جەل سوققاندا سول قوڭىراۋلار شايقالىپ، سىڭعىرلايدى ەكەن.
كۇمىس قوڭىراۋلاردىڭ سىڭعىرى قۇستار سايراپ تۇرعانداي اسەر بەرىپ، جۇڭگو پاتشاسىنا قاتتى ۇناپتى.
الىسقا سوزىلىپ جاتقان باقتان كەيىن بىردەن نۋ ورمان باستالاتىن ەدى. سول ورماننىڭ ىشىندە بۇلبۇل دەگەن كىشكەنتاي قۇس ءومىر سۇرەدى. ول ادەمى ۇنىمەن سايراعاندا ەل تاڭدايلارىن قاعىپ، ونىڭ ءانىن تىڭداعان ادام بار دۇنيەنى ۇمىتىپ كەتەدى ەكەن.
جەر ءجۇزىنىڭ تۇكپىر - تۇكپىرىنەن جۇڭگو استاناسىنا كەلەتىن جولاۋشىلار ۇلكەن ساراي مەن تاماشا باقتى كورىپ تاڭعالادى، ءبىراق بۇلبۇلدىڭ سايراعانىن ەستىپ «مىنە، مىناۋ بارىنەن جاقسى!» دەيدى ەكەن. ءوز ەلدەرىنە قايتىپ كەلىسىمەن، «كىشكەنتاي بۇل بۇل قۇستىڭ ءانىن تىڭداۋ ءۇشىن قىتايعا بارىپ كەلگەن ءجون» دەپ، اڭگىمەلەرىن وسى جاڭالىقتان باستايدى ەكەن.
بۇل تۋرالى جۇڭگو پاتشاسى ەستىپ قالىپ، ءبىرىنشى ءۋازىرىن شاقىرىپ، بۇيرىق بەرەدى.
– بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى ەل بىلگەندە، مەن قالاي بىلمەيمىن! مەملەكەتىمدە كەرەمەت قۇس بار ەكەن عوي. مەن سول عاجايىپ قۇستى كورىپ، تىڭداعىم كەلەدى. بۇيىرامىن، بۇگىن كەشكە بۇلبۇل قۇس مەنىڭ الدىمدا سايراپ تۇراتىن بولسىن!
– ايتقانىڭىزدى ورىندايمىز، تاقسىر! – دەدى ءبىرىنشى ءۋازىر. ءيا، ايتۋعا وڭاي. قايدان ىزدەپ تاباسىڭ؟
ءۋازىر باسپالداقپەن جوعارى، تومەن جۇگىرىپ، كەزدەس كەن ادامداردىڭ بارلىعىنان سۇراستىردى. ءبىراق ەشكىم بۇلبۇلدىڭ قانداي قۇس ەكەنىن، ونىڭ قاي جەردە ءومىر سۇرەتىنىن ايتا المادى.
اقىرىندا، ءۋازىر مەن ساراي قىزمەتشىلەرى اسحانادا جۇمىس ىستەيتىن ادامدارعا كەلدى. وندا كىشكەنتاي قىز تاباق ءسۇرتىپ وتىر ەكەن. ءۋازىر قىزدان بۇلبۇلدىڭ قايدا تۇراتىنىن سۇراپ كورىپ ەدى، ول:
– بۇلبۇل؟ ارينە، بىلەمىن! ول ورماندا تۇرادى. ورماننىڭ شەتىندە ەسكى اعاش بار. ول اعاشتىڭ ۇلكەن قۋىسى جانە قالىڭ بۇتاقتارى بار. مەن ۇنەمى سول اعاشتىڭ تۇبىندە دەمالىپ وتىرعاندا بۇلبۇلدىڭ سايراعانىن ەستيمىن. ول وتە نازىك سايرايدى. ونى تىڭداپ وتىرىپ جىلاعىم كەلەدى، – دەدى.
– قىزىم! مەن ساعان پاتشانىڭ قالاي تاماق ىشەتىنىن كورۋگە رۇقسات بەرەمىن، ول ءۇشىن سەن بۇلبۇلدىڭ تۇراعىن كورسەتۋىڭ كەرەك. بۇل قۇس كەشكە ساراي الدىنا شاقىرىلعان، – دەدى ءبىرىنشى ءۋازىر.
مىنە، ءسويتىپ بارلىعى ورمانعا اتتاندى. الدىندا قىز، ارتىندا ءۋازىر جانە قىزمەتشىلەر ءجۇرىپ كەلەدى، ءجۇرىپ كەلەدى…
كەنەت، جاقىن ارادان سيىردىڭ موڭىرەگەن داۋىسى ەستىلدى.
– و! – دەدى قىزمەتشىلەر.
– قانداي قاتتى داۋىس! مۇمكىن وسى «بۇلبۇل» شىعار؟!
– بۇل سيىردىڭ داۋىسى، – دەدى قىز.
– بۇلبۇل تۇراتىن جەر ءالى الىس.
بارلىعى ارى قاراي ءجۇردى. ءبىر ۋاقىتتا باقىلداعان باقانىڭ داۋىسى ەستىلدى.
– كەرەمەت! – دەدى ساراي قىزمەتكەرى.
– اقىرى بۇلبۇلدىڭ داۋىسىن ەستىدىك!
– جوق، بۇل – باقا. جاقىن ارادا بۇلبۇلدىڭ دا داۋىسىن ەستيمىز، – دەدى قىز.
ءبىر كەزدە، جەلدىڭ سىبدىرىمەن الىستان ءبىر كەرەمەت ءان قۇلاققا جەتتى.
– مىنە، بۇلبۇلدىڭ ءۇنى! – دەدى قىز. – تىڭداڭدار، مىنە، ناعىز ءوزى!
ولار بۇلبۇل وتىراتىن اعاشقا جەتتى. قىز بۇتاقتا وتىرعان سۇر قۇستى كورسەتتى.
– بۇلبۇلىم! ءبىزدىڭ مەيىرىمدى پاتشا سەنى تىڭداعىسى كەلەدى! – دەپ، قىز بۇلبۇلعا جاقىندادى.
– مەن قۋانىشتىمىن! مەنىڭ داۋىسىمدى جاسىل ورماندا ەستىگەن، ءتىپتى، كەرەمەت، – دەدى بۇلبۇل سىڭعىرلاعان داۋىسپەن.
– مەنى سىزگە پاتشا جىبەردى، بۇگىنگى كەشتىڭ قوناعى بولىڭىز! – دەدى ءۋازىر. كەش ءتۇستى. ۇلكەن زالدىڭ ورتاسىندا پاتشا وتىر. پاتشانىڭ تاعىنا قارسى التىن تۇعىر ورناتىلعان، ونىڭ ەڭ جوعارى ۇشىنا بۇلبۇل قونىپتى.
ءبىر ءسات بۇلبۇل نازىك، سىڭعىرلاعان داۋىسىمەن سايراي جونەلدى. ونى تىڭداپ وتىرعان پاتشانىڭ كوزىنەن جاس سورعالادى. ءان اياقتالعاندا، پاتشا ءوزىنىڭ التىن ءتۋفليىن سىيعا ۇسىندى.
بۇلبۇل راقمەت ايتىپ، باس تارتتى.
– مەن ونسىز دا ريزامىن، پاتشانىڭ كوزىنەن اققان جاستى كوردىم، – دەدى بۇلبۇل.
پاتشانىڭ امىرىمەن بۇلبۇل سارايدا قالدىرىلىپ، ەرەكشە بولمەگە ورنالاستىرىلدى، قۇستى كۇتۋگە ارنايى قىزمەتشى بەكىتىلدى. قۇسقا كۇندىز 2 رەت، تۇندە 1 رەت قىدىرۋعا رۇقسات بەرىلدى.
بۇكىل قالا بۇلبۇل تۋرالى اڭگىمە قىلدى. 11 ساتۋشى ءوز بالالارىنىڭ اتىن «بۇلبۇل» اتادى.
ءبىر كۇنى پاتشاعا جاپونيادان جىبەك ماتاعا ورالعان جاشىك كەلدى. جاشىكتىڭ سىرتىندا «بۇلبۇل» دەگەن جازۋ بار ەكەن. اشىپ قاراسا، ىشىندە جاساندى ويىنشىق – بۇلبۇل جاتىر. ول ءتىرى بۇلبۇلدان اينىتپاي جاسالىپتى. اسىل تاستارمەن بەزەندىرىلىپتى. پاتشا ويىنشىق قۇستى بۇراپ ەدى، ول كادىمگى بۇلبۇل سياقتى ءان سالدى.
– نەتكەن عاجاپ؟ – دەدى بارلىعى.
كادىمگى بۇلبۇل كۇن سايىن جاڭا ءان ايتسا، مىنا ويىنشىق قۇس ءبىر ءاندى 33 رەت قايتالاپ بەردى. ءان ايتقاندا ءۇستى - باسى جارقىراپ، نەشە ءتۇرلى تۇسكە بولەندى. ءتىپتى، شارشامادى. – ەندى ءتىرى بۇلبۇلدى تىڭداپ، سالىستىرىپ كورەيىك، – دەدى پاتشا.
بارلىعى بۇرىلىپ، التىن تۇعىرعا قاراسا، بۇلبۇل جوق! اشىق تۇرعان تەرەزەدەن ونىڭ ۇشىپ كەتكەنىن ەشكىم اڭعارماعان.
– ەڭ جاقسى قۇس ءبارىبىر وسىندا قالدى! – دەدى بارلىعى. سوندا ويىنشىق قۇس ءوزىنىڭ جالعىز ءانىن وتىز ءتورتىنشى رەت قايتالاي باستادى.
سونىمەن، بۇل جاساندى قۇس «ءبىرىنشى ءانشى قۇس» دەگەن اتاق الىپ، پاتشا داستارقانىنىڭ سول جاعىن دا وتىراتىن بولدى.
ارادا ءبىر جىل ءوتتى. بىردە كەشكە جاساندى بۇلبۇل پاتشانىڭ الدىندا سايراپ تۇر ەدى. كەنەت، قۇس تىڭ ىشىندە بىردەمەلەر شىجىلداپ، شيقىلداپ بارىپ توقتاپ قالدى. پاتشا توسەگىنەن اتىپ تۇرىپ، ءوزىنىڭ ەمشىسىن شاقىرتتى. ال ەمشى نە جاساندى، نە ناعىز بۇلبۇلدى ەمدەي المايتىن ەدى. سوندىقتان ساعات جوندەۋشىنى كەلتىرتتى. ول جاساندى قۇستى بۇزىپ، بولشەكتەپ تاستادى دا، قايتا جينادى. ويىنشىق قۇستىڭ قوسالقى بولشەكتەرى توزعان ەدى.
جوندەۋشى بۇل ويىنشىقتى بايقاپ پايدالانۋدى ەسكەرتتى.
ءبارى قايعىرىپ قالدى. سوندا پاتشا جاساندى قۇستى جىلىنا ءبىر رەت قانا بۇراپ، سايراتۋعا جارلىق بەردى.
تاعى دا بەس جىل ءوتتى. پاتشا اياق استىنان سۋىق ءتيىپ، اۋىرىپ قالدى. ەمشىلەر ەمدەي الماي، باستارى قاتتى. حالىق ساراي الدىنا جينالىپ، پاتشانىڭ دەنساۋلىعىن ءبىرىنشى ۋازىرىنەن سۇرادى. ول نە ايتارىن بىلمەي باسىن شايقادى. سارايدا ءولى تىنىشتىق ورنادى. ءوڭى بوپ - بوز، دەنەسى سۋي باستاعان پاتشانى ۋازىرلەر مەن ساراي قىزمەتشىلەرى «ءولىپ قالعان» دەپ ساناپ، جاڭا پاتشا سايلاۋدى ويلاستىرا باستادى. ءبىراق پاتشا ءالى ولگەن جوق ەدى. تەرەزەدەن اي ساۋلەسى پاتشاعا جانە ويىنشىققا ءتۇسىپ تۇر. ەكەۋى دە قوزعالماستان سۇلىق جاتىر. پاتشا اقىرىنداپ كوزىن اشسا، كەۋدەسىندە اجال وتىرعان سياقتى. پاتشانىڭ كوزىنە ءوزىنىڭ جاساعان جاقسىلىقتارى مەن كۇنالارى ەلەستەي باستادى. ءبىراق سونىڭ ىشىندە جاماندىق ىستەرى كوپ بولىپ كورىندى.
– مەنىڭ سۇيىكتى التىن قۇسىم، شىرقاشى، سەنەن ەشتەڭەمدى ايامايمىن، قالاساڭ التىنمەن قاپتايمىن، ايتشى، ايتشى! ءبىراق قۇس ءۇن قاتپادى.
سول كەزدە تەرەزەدەن ادەمى ءان ەستىلدى. بۇل كىشكەنتاي قۇس ەدى. ول پاتشانىڭ اۋىرعانىن ەستىپ، ونىڭ كوڭىلىن كوتەرۋ ءۇشىن ۇشىپ كەلگەن بولاتىن. اجال بۇلبۇلدى تىڭداپ، اقىرىن عانا ءوزىنىڭ ۇيىنە – زيراتقا قاراي قايتىپ كەتتى.
– راقمەت ساعان، سۇيىكتى قۇس! – دەدى پاتشا. – سەن مەنىڭ توسەگىمنەن اجالدى قۋدىڭ. مەن ساعان نە سىيلايىن؟
– سەن ماعان ۇلكەن سىي جاساعانسىڭ، – دەدى بۇلبۇل. – مەن ەڭ العاش كەلگەندە سەنىڭ كوزىڭنەن اققان جاستى كوردىم. انشىلەر ءۇشىن بۇل شىن جۇرەكتەن شىققان جاس، مۇنى ەشقاشان ۇمىتپايمىن!
بۇلبۇل تاعى شىرقادى، ال پاتشا بولسا، جازىلىپ، قاتتى ۇيقىنىڭ قۇشاعىنا ەندى.
ول ويانعاندا ءۇيدىڭ ءىشى جارىق ەدى. قىزمەتشىلەردىڭ ەشقايسىسى پاتشاعا قارامادى، قاسىنا جولامادى. ولار ونى «ءولىپ قالدى» دەپ ويلادى. تەك قانا بۇلبۇل پاتشانى جالعىز تاستامادى. تەرەزەگە كەلىپ، تاعى ءان شىرقادى.
– وسىندا، سارايدا قال! – دەدى پاتشا.
– ءوزىڭنىڭ قالاۋىڭ بويىنشا شىرقايسىڭ، ويىنشىق قۇستى سىندىرىپ تاستايمىن.
– جوق! – دەدى بۇلبۇل.
– ول ساعان قىزمەت ەتتى. وزىڭە قالدىر. مەن سارايدا تۇرا المايمىن، ءبىراق ساعان ۇشىپ كەلىپ تۇرامىن. باقىتتى - باقىتسىز، كوڭىلدى - كوڭىلسىز اندەر شىرقايمىن، اينالاڭدا نە بولىپ جاتقانى تۋرالى ايتامىن. تەك سەن ماعان ۋادە بەر…
– نە قالاساڭ – سەنىكى! – دەدى پاتشا. ءوزى توسەكتەن تۇرىپ، كيىمىن كيىپ، توسىنە التىننان جاسالعان اۋىر قىلىشىن ءىلدى.
– سەنىڭ كىشكەنتاي قۇسىڭ بار ەكەنىن، ول ساعان بۇكىل دۇنيە ءجۇزى تۋرالى ايتىپ بەرەتىنىن ەشكىمگە ايتپايسىڭ! ماعان ۋادە بەر. ءيا، سولاي بولعانى دۇرىس!
وسىنى ايتتى دا، بۇلبۇل ۇشىپ كەتتى. وسى كەزدە كۇتۋشىلەر كەلىپ، ولگەن پاتشانى كورمەكشى بولدى.
ال پاتشا بولسا:
– سالەمەتسىڭدەر مە! قايىرلى تاڭ! – دەدى.
You Might Also Like
