شىندىقتىڭ جارشىسى بولعان “ادىلەت” گازەتى
حالقىمىزدىڭ سان عاسىرلىق تاريحى مەن تاعىلىمىن، كەشەگىسى مەن بۇگىنگىسىن سىر ساندىققا ساقتاپ، ماڭگى وشپەس التىن قازىناعا اينالدىرعان مەرزىمدى باسىلىمداردىڭ قاي سالادا بولسىن، ورنى ەرەكشە. «گازەت-حالىقتىڭ كوزى، قۇلاعى ءھام ءتىلى» - دەپ، ءبىر-اق اۋىز سوزبەن ماعىناسى مەن ءمانىن اشىپ بەرگەن الاش ارىسى احمەت بايتۇرسىن ۇلى ايتقانداي، حالىق ومىرىمەن بىتە-قايناسقان گازەت-وقىرمان قاۋىمعا شىنايى ءارى جىلدام حابار جەتكىزەتىن اقپاراتتىق-ساياسي، مادەني-تانىمدىق جەتەكشى قۇرال.
قازاق تاريحىندا سوناۋ الاششىل ۇكىمەتپەن بىرگە جاساسىپ، جاڭعىرىپ كەلە جاتقان گازەتتەر جەتەرلىك. سونىڭ جالعاسى ىسپەتتى، حح عاسىردىڭ سوڭعى جىلدارىندا جارىق كورگەن «ادىلەت» گازەتى – قازاق باسپا ءسوز تاريحىندا ەرەكشە ورىن العان بىرەگەي باسىلىم. «ادىلەت» گازەتى جۇمىسكەر حالىقتىڭ ءومىرىن بايانداۋمەن باستالىپ، ساياسي-الەۋمەتتىك وقيعالاردى اشىق تۇردە جازاتىن شىندىق پەن ادىلەتتىلىكتىڭ جارشىسىنا اينالدى. 14 مىڭنان اسا تيراجبەن شىعارىلعان باسىلىم «كىسىپوداق-ەڭبەك قورعاۋ»، «ۇندەمەۋگە قاقىم جوق»، «شەتەلدىك ارىپتەستەر تاجىريبەسىنەن» سەكىلدى ويلى دا وزىق ايدارلارىمەن ەرەكشەلەنەدى.
«ادىلەت» گازەتى قانداي ماقالا جاريالاسا دا، ونىڭ اۋقىمىن تولىق قامتىپ، تۇستەپ، تۇرلەپ، ناقتى دەرەكتەر كەلتىرىپ جاريالادى. سونداي حالىقتىڭ وي-ساناسىنا ءسىڭىپ، كوزى تۇسسە وقىماي وتپەيتىن ماقالاسىنىڭ ءبىرى - 11.03.2022 جىلعى سانىندا جارىق كورگەن «ۇلت ۇستازى ءھام الاشتىڭ احمەتى» ا.بايتۇرسىن ۇلىنىڭ تۋعانىنا 150 جىل تولۋىنا وراي شىعارىلعان ماقالاسى. اۆتورى-جازۋشى ن.قاپالبەك ۇلى. ماقالا اۋقىمدى كولەمدە، ادەبي-عىلىمي تىلمەن، پۋبليسيستيكالىق باعىتتا جازىلعان. ماقالاعا جوسپار قۇرساق:
1) كىرىسپە ءبولىم
ۇلتتىڭ ۇلى ۇستازى
2) نەگىزگى ءبولىم
ا) قازاق جاستارىنىڭ تەمىرقازىعى
ءا) «قازاق» ءۇنى جانە الاش اۆتونومياسى
ب) ا.بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ادەبيەت پەن ءتىل سالاسىنداعى ەڭبەكتەرى
3) قورىتىندى
«ازاماتتى» قۇرعان ەسىل ەر.
جازۋشى ۇلت زيالىسىنىڭ ءومىر جولىنان باستاپ، ونەگە جولىنا دەيىنگى ەلگە ەتكەن قىزمەتىن تولىق، تاراتىپ ايتادى.
كوزى قاراقتى بارشا قازاق ءۇشىن احمەت بايتۇرسىن ۇلى – ۇلت ۇستازىنا اينالعان ۇلى تۇلعا. ول - قاراڭعىلىقتىڭ تۇڭعيىعىنان اينالاسىنا شۋاعىن توگىپ، جارقىراپ شىققان الاششىل كوسەم. جاسىنان تاعدىردىڭ تاۋقىمەتىن تارتىپ، «وق ءتيىپ، ون ۇشىندە جارالانىپ»، ۇلت مۇددەسى ءۇشىن «باسىن تاۋعا دا، تاسقا دا» سوعىپ السا دا، اباقتىدا قامالىپ، «حالىق جاۋى» اتانىپ، اياۋسىز اتىلسا دا، ارتىنا ەلى ءۇشىن ەرەن ەڭبەك قالدىرىپ كەتتى. «احاڭ اشقان قازاق مەكتەبى، احاڭ تۇرلەگەن انا ءتىلى، احاڭ سالعان ادەبيەتتەگى ەلشىلدىك ۇرانى – «قىرىق مىسال» «ماسا»، «قازاق» گازەتىنىڭ 1916 جىلعى قازاقتىڭ قان جىلاعان بالاسىنا ىستەگەن ەڭبەگى، ونەر-بىلىم، ساياسات جولىنداعى قاجىماعان قايراتىن ءبىز ۇمىتساق تا، تاريح ۇمىتپايتىن ىستەر بولاتىن». ۇلى جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ كەمەڭگەر قايراتكەرگە بەرگەن باعاسىنان-اق، ا.بايتۇرسىن ۇلىنىڭ اتاق-داڭقى سول زاماندا-اق اشىق بولسىن، جاسىرىن بولسىن، شىن باعالانعانى انىق. ونى وقىپ، زەرتتەپ ءبىلىپ وتىرعان ۇرپاعى ءۇشىن بايتۇرسىن ۇلى ماڭگى جاساي بەرەتىن، لاۋلاي بەرەتىن شام ىسپەتتى. كۇن قالاي ساۋلەسىن بۇكىل الەمگە تاراتاتىنى سەكىلدى، احمەت تە «قاراڭعى قازاق كوگىنە، ورمەلەپ شىعىپ كۇن بولعان» كەمەڭگەر ازامات.
«ادىلەت» گازەتىندە جاريالانعان ا.بايتۇرسىن ۇلى تۋرالى ماقالا جاس ۇرپاقتى سۋسىنداتىپ، ءبىلىم كوزىن ەسەلەي اشا ءتۇسىپ، جۇرەك تۇكپىرىنە پاتريوتتىق سەزىم مەن رۋحتى جالىن ورناتىپ، بولماسا دا، ۇقساپ باعاتىن جاس بۋىن ءوسىپ شىعاتىنىنا سەنىمدىمىن.
جۋانقان ايتولقىن
You Might Also Like
-
«اق جول» گازەتىنىڭ 1925 جىلعى 15-ساۋىردەگى سانىندا باسىلعان «تىلشىلەردىڭ مىندەتى ءھام ءمانىسى تۋرالى» اتتى ماقالا گازەت تىلشىلەرىنىڭ ءبىرىنشى ماسليحاتىندا جاسالعان بايانداماسىنا...
