سىن تۇرعىسىنانا ويلاۋ
«سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ» تەحنولوگياسىنىڭ ادىستەرىن پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگى
XX عاسىردىڭ باسىنداعى ۇلتتىق ويشىلدارىمىزدىڭ ءبىرى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ «ساباق بەرۋ - ۇيرەنشىكتى جاي عانا شەبەرلىك ەمەس، ول – جاڭانى تاباتىن ونەر» - دەگەن ەكەن.
وسى ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ نەگىزىندە وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن پەداگوگ - عالىمدار مەن رەسپۋبليكا مۇعالىمدەرى جان - جاقتى ىزدەنىپ، وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋدا ءبىلىم بەرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن قاراستىرىپ، وقىتۋدىڭ جاڭا كوپ نۇسقالىق قاعيداسىن بەكىتتى. ونىڭ وزىنە وڭتايلىسىن تاڭداي ءبىلۋدى ۇسىندى. كەز - كەلگەن تەحنولوگيا مۇعالىمنەن تەرەڭ تەوريالىق ءبىلىم مەن ۇلكەن پەداگوگيكالىق شەبەرلىك، جان - جاقتى ىزدەنىس پەن بالانىڭ جان دۇنيەسىن تۇسىنە بىلەتىن پسيحولوگ بولۋدى تالاپ ەتەدى.
«سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ» تەحنولوگياسىنىڭ 60 - تان استام ستراتەگيالارى بار:
سونىڭ ىشىندە:
1. توپتاستىرۋ
2. ۆەنن دياگرامماسى
3. ىشىنە - سىرتىنا
4. دوڭگەلەك ۇستەل
5. بەس جولدى ولەن
6. وي شاقىرۋ
7. وي قوزعاۋ
8. سەمانتيكالىق كارتا تاعى باسقادا ستراتەگيالارىن ساباقتارىمدا پايدالانامىن.
سىني تۇرعىدان ويلاۋدى قالىپتاستىرۋدا «ۆەنن دياگرامماسىن»، «سەمانتيكالىق كارتانى»، «ءتۇرتىپ الۋ ءادىسىن»، پىكىرسايىستى، سالىستىرمالى ويلاۋدى، «ەكى ءتۇرلى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىك» جۇمىستارىن قولدانعان جاعدايدا، وقۋشىلار نە نارسەنىڭ بولسا دا جاقسى، جامان جاعىن سالىستىرۋ، نەنىڭ ساپالى، ساپاسىز ەكەنىن سارالاپ، وزىنە، ومىرگە دەگەن كوزقاراس قالىپتاستىرا باستايدى.
تاقىرىپ بويىنشا سىن تۇرعىسىندا ويلاۋدى سۇراق قويۋ تاسىلدەرى ارقىلى دامىتامىن. وقۋشىلار وزدەرىنە قويىلعان سۇراقتار ارقىلى ىزدەنەدى، يدەيالاردى جيناقتايدى، قورىتادى، تالدايدى. مەنىڭ ماقساتىم - وقۋشىلاردى ويلاۋ سالىسىنىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيىنەن جوعارعى، تەرەڭ ويلاۋ دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرمەلەپ جەتكىزۋ. بۇل وقۋشى دەڭگەيىن شىعارماشىلىق ساتىعا كوتەرەدى.
سونىڭ ناتيجەسىندە وقۋشىلار كەز كەلگەن ماسەلەنى شەشۋدە سىني ويلاۋ تۇرعىسىنان كەلە وتىرىپ، شىعارماشىلىق قاتىناس جاساۋعا داعدىلانادى. بۇل جۇمىستى دۇرىس ۇيىمداستىرعان جاعدايدا وقۋشىنىڭ ءوز دامۋ دەڭگەيىنە سايكەس ونى شىڭدالىپ، بەلگىلى جەتىستىكتەرگە جەتەدى:
1. ەركىن ويلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
2. اقىل - ويىن دامىتادى.
3. شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرادى.
4. ۇجىمدىق ءىس - ارەكەتكە تاربيەلەيدى.
5. ءتىل بايلىعىن جەتىلدىرەدى.
6. جان - جاقتى ىزدەنۋشىلىگىن ارتتىرادى.
7. بارلىق جۇمىستى وزدەرى اتقارۋعا ىنتا قويادى، بەلسەندىلىگى جوعارى بولادى.
8. العا قويعان ماقساتتى ورىنداۋعا تىرىسادى، پىكىر ايتادى.
كورنەكىلىك ادىستەرىنىڭ تاسىلدەرى پايدالانتىپ كورنەكىلىكتىڭ تۇرىنە قاراي وزگەرىپ وتىرادى. كورنەكىلىك ادىستەرى ارقىلى وقۋشىلارعا جاڭا ۇعىم بەرۋمەن قاتار.
ولاردىڭ بۇرىن العان ءبىلىمىن دە كەنەيتەدى جانە ول وقۋشىلاردىڭ ەموسيالىق كوڭىل - كۇيىنە اسەر ەتەدى. سونىڭ اسەرىنەن زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ قاسيەتتەرىن سالىستىرا بىلۋگە، ايىرماشىلىعى مەن ۇقساستارىن كورە بىلۋگە داعدىلانادى.
سوندىقتان ءمۇعالىم كورنەكىلىكتەرى كورسەتكەندە سوزبەن بايلانىستىرىپ، تولىقتىرىپ وتىرۋى كەرەك. سەبەبى كەز كەلگەن كورنەكى قۇرال جەكە نارسەنى كورسەتۋگە ارنالادى. تابيعات سۋرەتتەرى ارقىلى ادام بالاسىنىڭ ءومىر شىندىعىنا تىكەلەي قاتىناسى اشىلادى. قازىرگى تاڭداعى كەلەسى پروبلەمالاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن ۇلتتىق مادەنيەت ۇردىستەرىن وركەنيەتتى ومىرمەن بايلانىستىرىپ ءتالىم - تاربيەگە پايدالاندىم.
كورنەكىلىكتىڭ وقۋشىعا بەرەرى.
1. وقيتىن تاقىرىپتى تەرەڭ تۇسىنۋگە، نەگىزگى ءتۇيىنىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتەدى.
2. تاقىرىپتى جەڭىل، تەز تۇسىنۋگە ىقپال ەتەدى.
3. قايتالاۋ كەزىندە العان ءبىلىمدى جۇيەلەۋگە كومەكتەسەدى.
4. پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.
كورنەكى وقىتۋ - اقىل - ويىن، لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ.
ساباققا ءتيىمدى قولدانىلعان كورنەكىلىك تۇرلەرى ءمۇعالىمنىڭ ءتۇسىندىرىپ وتىرعان ماتەريالىن وقۋشىلاردىڭ اسا زور ىلتيپاتىمەن تاڭداپ، جەمىستى مەڭگەرۋىنە ىقپال ەتەدى. ويتكەنى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارى اينالاداعى كورگەن نارسەگە قىزىققىش كەلەدى.
تەز سەرگىپ، تاپسىرمانى جىلدام، دۇرىس ورىندايدى.
ويلاۋ قابىلەتتەرىن، ىزدەنىمپازدىعىن ارتتىرادى. سوزدىك قورلارىن كوبەيتۋگە، ءوز ويىن جۇيەلەپ بايلانىستىرىپ بايانداي بىلۋگە، ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋعا كوپ سەپتىگىن تيگىزەدى. بايقامپازدىعى ارتادى.
«ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ قولىندا، ال جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى ۇستازداردىڭ قولىندا» - دەپ، ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ايتقانداي قازىرگى قوعامىمىزعا ءبىلىمدى، تاربيەلى، سانالى ۇرپاقتى تاربيەلەپ دايىنداۋدا ءار ۇستاز ءوز شەبەرلىگىن شىڭداپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە ءتيىس.
«ءار بالا ءبىر جۇلدىز،
جارقىراۋىنا جاردەم بەر» - دەگەن ناقىلدى ۇستانىپ، ءار بالانىڭ قالاعان ءىسىن تاڭداۋعا، ءوز ويلارىن اشىق ايتۋعا، ءوزىن ەركىن سەزىنۋگە، جالپى ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرۋىمىز كەرەك.
XX عاسىردىڭ باسىنداعى ۇلتتىق ويشىلدارىمىزدىڭ ءبىرى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ «ساباق بەرۋ - ۇيرەنشىكتى جاي عانا شەبەرلىك ەمەس، ول – جاڭانى تاباتىن ونەر» - دەگەن ەكەن.
وسى ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ نەگىزىندە وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن پەداگوگ - عالىمدار مەن رەسپۋبليكا مۇعالىمدەرى جان - جاقتى ىزدەنىپ، وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋدا ءبىلىم بەرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن قاراستىرىپ، وقىتۋدىڭ جاڭا كوپ نۇسقالىق قاعيداسىن بەكىتتى. ونىڭ وزىنە وڭتايلىسىن تاڭداي ءبىلۋدى ۇسىندى. كەز - كەلگەن تەحنولوگيا مۇعالىمنەن تەرەڭ تەوريالىق ءبىلىم مەن ۇلكەن پەداگوگيكالىق شەبەرلىك، جان - جاقتى ىزدەنىس پەن بالانىڭ جان دۇنيەسىن تۇسىنە بىلەتىن پسيحولوگ بولۋدى تالاپ ەتەدى.
«سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ» تەحنولوگياسىنىڭ 60 - تان استام ستراتەگيالارى بار:
سونىڭ ىشىندە:
1. توپتاستىرۋ
2. ۆەنن دياگرامماسى
3. ىشىنە - سىرتىنا
4. دوڭگەلەك ۇستەل
5. بەس جولدى ولەن
6. وي شاقىرۋ
7. وي قوزعاۋ
8. سەمانتيكالىق كارتا تاعى باسقادا ستراتەگيالارىن ساباقتارىمدا پايدالانامىن.
سىني تۇرعىدان ويلاۋدى قالىپتاستىرۋدا «ۆەنن دياگرامماسىن»، «سەمانتيكالىق كارتانى»، «ءتۇرتىپ الۋ ءادىسىن»، پىكىرسايىستى، سالىستىرمالى ويلاۋدى، «ەكى ءتۇرلى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىك» جۇمىستارىن قولدانعان جاعدايدا، وقۋشىلار نە نارسەنىڭ بولسا دا جاقسى، جامان جاعىن سالىستىرۋ، نەنىڭ ساپالى، ساپاسىز ەكەنىن سارالاپ، وزىنە، ومىرگە دەگەن كوزقاراس قالىپتاستىرا باستايدى.
تاقىرىپ بويىنشا سىن تۇرعىسىندا ويلاۋدى سۇراق قويۋ تاسىلدەرى ارقىلى دامىتامىن. وقۋشىلار وزدەرىنە قويىلعان سۇراقتار ارقىلى ىزدەنەدى، يدەيالاردى جيناقتايدى، قورىتادى، تالدايدى. مەنىڭ ماقساتىم - وقۋشىلاردى ويلاۋ سالىسىنىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيىنەن جوعارعى، تەرەڭ ويلاۋ دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرمەلەپ جەتكىزۋ. بۇل وقۋشى دەڭگەيىن شىعارماشىلىق ساتىعا كوتەرەدى.
سونىڭ ناتيجەسىندە وقۋشىلار كەز كەلگەن ماسەلەنى شەشۋدە سىني ويلاۋ تۇرعىسىنان كەلە وتىرىپ، شىعارماشىلىق قاتىناس جاساۋعا داعدىلانادى. بۇل جۇمىستى دۇرىس ۇيىمداستىرعان جاعدايدا وقۋشىنىڭ ءوز دامۋ دەڭگەيىنە سايكەس ونى شىڭدالىپ، بەلگىلى جەتىستىكتەرگە جەتەدى:
1. ەركىن ويلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
2. اقىل - ويىن دامىتادى.
3. شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرادى.
4. ۇجىمدىق ءىس - ارەكەتكە تاربيەلەيدى.
5. ءتىل بايلىعىن جەتىلدىرەدى.
6. جان - جاقتى ىزدەنۋشىلىگىن ارتتىرادى.
7. بارلىق جۇمىستى وزدەرى اتقارۋعا ىنتا قويادى، بەلسەندىلىگى جوعارى بولادى.
8. العا قويعان ماقساتتى ورىنداۋعا تىرىسادى، پىكىر ايتادى.
كورنەكىلىك ادىستەرىنىڭ تاسىلدەرى پايدالانتىپ كورنەكىلىكتىڭ تۇرىنە قاراي وزگەرىپ وتىرادى. كورنەكىلىك ادىستەرى ارقىلى وقۋشىلارعا جاڭا ۇعىم بەرۋمەن قاتار.
ولاردىڭ بۇرىن العان ءبىلىمىن دە كەنەيتەدى جانە ول وقۋشىلاردىڭ ەموسيالىق كوڭىل - كۇيىنە اسەر ەتەدى. سونىڭ اسەرىنەن زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ قاسيەتتەرىن سالىستىرا بىلۋگە، ايىرماشىلىعى مەن ۇقساستارىن كورە بىلۋگە داعدىلانادى.
سوندىقتان ءمۇعالىم كورنەكىلىكتەرى كورسەتكەندە سوزبەن بايلانىستىرىپ، تولىقتىرىپ وتىرۋى كەرەك. سەبەبى كەز كەلگەن كورنەكى قۇرال جەكە نارسەنى كورسەتۋگە ارنالادى. تابيعات سۋرەتتەرى ارقىلى ادام بالاسىنىڭ ءومىر شىندىعىنا تىكەلەي قاتىناسى اشىلادى. قازىرگى تاڭداعى كەلەسى پروبلەمالاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن ۇلتتىق مادەنيەت ۇردىستەرىن وركەنيەتتى ومىرمەن بايلانىستىرىپ ءتالىم - تاربيەگە پايدالاندىم.
كورنەكىلىكتىڭ وقۋشىعا بەرەرى.
1. وقيتىن تاقىرىپتى تەرەڭ تۇسىنۋگە، نەگىزگى ءتۇيىنىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتەدى.
2. تاقىرىپتى جەڭىل، تەز تۇسىنۋگە ىقپال ەتەدى.
3. قايتالاۋ كەزىندە العان ءبىلىمدى جۇيەلەۋگە كومەكتەسەدى.
4. پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.
كورنەكى وقىتۋ - اقىل - ويىن، لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ.
ساباققا ءتيىمدى قولدانىلعان كورنەكىلىك تۇرلەرى ءمۇعالىمنىڭ ءتۇسىندىرىپ وتىرعان ماتەريالىن وقۋشىلاردىڭ اسا زور ىلتيپاتىمەن تاڭداپ، جەمىستى مەڭگەرۋىنە ىقپال ەتەدى. ويتكەنى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارى اينالاداعى كورگەن نارسەگە قىزىققىش كەلەدى.
تەز سەرگىپ، تاپسىرمانى جىلدام، دۇرىس ورىندايدى.
ويلاۋ قابىلەتتەرىن، ىزدەنىمپازدىعىن ارتتىرادى. سوزدىك قورلارىن كوبەيتۋگە، ءوز ويىن جۇيەلەپ بايلانىستىرىپ بايانداي بىلۋگە، ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋعا كوپ سەپتىگىن تيگىزەدى. بايقامپازدىعى ارتادى.
«ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ قولىندا، ال جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى ۇستازداردىڭ قولىندا» - دەپ، ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ايتقانداي قازىرگى قوعامىمىزعا ءبىلىمدى، تاربيەلى، سانالى ۇرپاقتى تاربيەلەپ دايىنداۋدا ءار ۇستاز ءوز شەبەرلىگىن شىڭداپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە ءتيىس.
«ءار بالا ءبىر جۇلدىز،
جارقىراۋىنا جاردەم بەر» - دەگەن ناقىلدى ۇستانىپ، ءار بالانىڭ قالاعان ءىسىن تاڭداۋعا، ءوز ويلارىن اشىق ايتۋعا، ءوزىن ەركىن سەزىنۋگە، جالپى ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرۋىمىز كەرەك.
You Might Also Like
