InfoHub Logo

1933 جىلدىڭ دەكابرىنەن باستاپ قاراعاندىنىڭ وسى كيروۆ اتىنداعى ءۇشىنشى شاحتاسىنا زابويششيك بولىپ جۇمىسقا ءتۇستىم. ول كەزدە No3-26 شاحتا دەپ اتالاتىن. دونباسستان زابويششيكتىكتى ۇيرەنىپ كەلگەن بىزگە اۋىلدان كەلگەن ءبىر-بىر جاستى قوسىپ بەرىپ جاتىر. ءوزىمىز دونباسستىقتاردان ۇيرەنسەك، بۇل جەردە باسقانى ۇيرەتەتىن بولدىق. مەنىڭ قاسىما دا ءبىر كىسىنى قوسىپ بەردى. ونىڭ اتى جولدىباي ەدى. وي، ءوزى دە جالقاۋ ەدى. راس، اۋىلدان كەلگەن جاستاردىڭ ىشىندە جۇمىستى ىنتاسىمەن ىستەپ، زابويششيكتىكتى تەز ۇيرەنگەندەر دە كوپ بولدى. ال جولدىبايدىڭ باسى تولعان ۇيقى، قاي جەر بولسا دا سول جەرگە قيسايا كەتەدى. جانە ناعىز اس ءىشىپ، اياق بوساتاردىڭ ءوزى ەدى. قۇربىلارى:

— ۇيقىسى ءبىر قانباعان،
ون كاشىنى جالماعان.
قىز، كەلىنشەك كۇلەدى
بۇيەن دەپ سەنى وڭباعان، —

دەپ ولەڭ ايتاتىن. سودان الگى «بۇيەن» اتالىپ كەتتى.

ءبىر كۇنى مىناداي ءبىر قىزىق بولدى. ءبىز ول كەزدە ىلعي جاستار ءبىر جاتاقحانادا جاتامىز. جۇمىستان شىعىپ كومناتادا دەم الىپ جاتىر ەدىك، سول بۇيەنمەن بىرگە جاتاتىن ءبىر جىگىت جۇگىرىپ كەلدى.

— جۇمىستان قاشان شىقتىڭدار؟ — دەپ سۇرايدى.

— كۇندەگى شىعاتىن ۋاقىتىمىزدا شىقتىق، — دەيمىن مەن.

— بۇيەن سەندەرمەن بىرگە جۇمىسقا ءتۇستى مە؟

— تۇسكەن.

— ەندەشە ول قايدا ءجۇر؟

— بىلمەيمىن.

— شاحتادا اۆاريا بولىپ، ءولىپ قاپ جۇرگەن جوق پا ەكەن؟ — دەيدى ول. ويتكەنى ول كەزدە اۆاريا ءجيى بولىپ تۇراتىن.

— جوق، ءبىزدىڭ سمەنادا اماندىق. ال ءتۇسۋىن بىرگە تۇسكەن، شىققاندا اڭعارا العانىم جوق. ارينە، شىقتى عوي. قايدا كەتتى دەيسىڭ، جۇرگەن شىعار...

سويتسەك، ۇيىقتاپ قالىپتى عوي. كەلەسى سمەناعا بارعاندار وياتىپ جىبەرىپتى. ويپىر-اي، ىشەك-سىلەمىز قاتىپ كۇلمەسىمىز بار ما؟ الگىنىڭ ۇيىقتاپ قالعانى كۇللى جۇرتقا جايىلسىن.

ءبىر رەتتە ايدىڭ اياعىندا اقشا الۋعا باردىق. كۇللى جۇرت جينالعان ەكەن. بىزبەن بىرگە الگى بۇيەن دە بارعان. جينالعان جەردە جۇرت ءازىلسىز، قالجىڭسىز بولا ما؟ باسقا ءبىر زابويششيكتەر بريگاداسىنىڭ بريگاديرى راقىشيەۆ ماعاۋيا دەيتىن جىگىت الگى اقشا الۋعا كەلگەن بۇيەنگە:

— بولعاندا ۇيقىڭ قانىق، بويىڭ سەرگەك،
شاحتاعا ءتۇسىپ، شىعىپ ەتتىڭ ەرمەك.
كوپ شاپقان كومىرىنە، بۇيەن سالىم،
قازىنا قانشا ايىنا اقشا بەرمەك؟ —

دەدى. سوندا ءابىلقارىس دەيتىن ءبىر جۇمىسكەر:

— تاماق توق، كويلەگىڭ كوك، ءوزىڭ تولدىڭ،
ءتۇزۋىن ايىرمايسىڭ وڭ مەن سولدىڭ.
اتالىپ «بريگادا جالقاۋى» دەپ،
جاعىلعان ءبىزدىڭ بەتكە كۇيە بولدىڭ، —

دەپ ونىڭ ءسوزىن ءىلىپ الا جونەلدى. وي، كۇلە، كۇلە جۇرت. وي، جالقاۋ ەدى. ءتىپتى كەي ۋاقىتتا كۇرەگىن اكەلسە قايلاسىن، قايلاسىن اكەلسە كۇرەگىن ۇمىتىپ كەتەدى. سايمانسىز شاحتا استىندا نە بىتىرمەك؟ كوبىنە ۋاقىتى بوس وتەدى. ال كازىر ايتقانىڭدى ەرتەڭ ۇمىتىپ كەتەدى. ءوزىمدى ابدەن قاجىتسىن. سودان الگىمەن بىرگە جۇمىس ىستەۋدەن مەن باس تارتايىن. ويتكەنى ءومىرى كۇندىك بەرەتىن كومىردى ورىنداي المايمىن. نورما دەگەن ورىندالۋدى قويدى. نورما ورىندالماسا، اقشانى دا از الاسىڭ. سونسوڭ بريگاديرگە، ودان ۋچاستكانىڭ باستىعىنا ارىز بەردىم: «بۇيەن ايتقانىمدى تىڭدامايدى، جۇمىس ىستەگىسى كەلمەيدى»، — دەپ. الگىنى مەنەن باسقا زابويششيكتەرگە قوسپاق بولدى. ەشكىم الماسىن. ءتىپتى كەرەكسىز ادام بولسىن. راقىشيەۆ ماعاۋيانىڭ بريگاداسىنا جىبەرەدى. ول ءوزى اقىندىعى بار، ولەڭدەتىپ، تاقپاقتاپ سويلەيتىن جىگىت ەدى. بۇيەنگە:

— كۇرەك الساڭ قولىنا،
قايلانى ۇيدە ۇمىتقان.
سەندەي كەجىر ادامدى،
تۇسىنبەس سوزگە ناداندى،
ماڭىما دا جۋىتپان، جونەل اۋلاق! —

دەيدى عوي. بۇل ولەڭدەردىڭ ءبارىن بۇيەننىڭ قۇربىلارى جاتتاپ الىپ ايتىپ جۇرەتىن بولدى. قايدا بارسا الگى ولەڭدەر الدىنان شىعادى. «سوزدە قاڭقۋ جامان، اۋرۋدا شانشۋ جامان» دەيدى عوي. سودان ءبىرازدان كەيىن، جوق، بۇيەنىمىز بۇرىنعىداي ەمەس، جۇمىسقا ىنتالى قيمىلداي باستادى.

ءبىر كۇنى كۇللى جاستار جينالعان. جىگىتتەردىڭ كەيبىرەۋلەرى الگى ولەڭدەردى ايتىپ بۇيەندى مازاقتاي بەردى. وسى ءسوزدىڭ وزىنەن دە بۇيەن قاجىپ بىتكەن بولۋ كەرەك. ءبىر ۋاقىتتا بۇيەننىڭ:

— ءاي، باۋىرلارىم، وسى ولەڭدەرىڭدى ايتپاڭدارشى. تىلەگىم بولسىن! اقىسىنا...

سوندا بىرەۋ:

— بۇل ءسوزدى، بۇل ولەڭدى جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. بىلگەندەردى ءبارىن سۋارۋعا اقشاڭ جەتە مە سەنىڭ؟ ودان دا بۇدان بىلاي جالقاۋلىعىڭدى تاستاساڭ، بۇل ولەڭدەر دە تاستالادى، — دەدى.

بۇيەن:

— ال، ەندەشە، جالقاۋلىعىمدى تاستادىم، — دەسىن.

شىنىندا، سودان كەيىن الگى بۇيەنىمىز تاڭداۋلى جۇمىسكەرلەردىڭ ءبىرى بولىپ، تۇزەلىپ كەتتى. ءبىراق جولدىباي اتى جوعالىپ، بۇيەن اتى قالدى. انەكي، «سىن تۇزەلمەي، ءمىن تۇزەلمەيدى» دەگەن سول ەكەن.

---