سىنىپ جەتەكشىلەر وتىرىسىندا وقىلعان بايانداما
سىنىپ جەتەكشىلەر وتىرىسىندا وقىلعان بايانداما
جانۇيا تاربيەسى
«ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەيدى حالىق. ويتكەنى بالا جانى وتە سەزىمتال جانە تەز ەلىكتەگىش كەلەدى. بالالار كوبىنە كوپ ۋاقىتتارىن ۇيدە، اتا – انالارىمەن بىرگە وتكىزەدى. جانۇيا ولار ءۇشىن ءومىردىڭ ەڭ العاشقى مەكتەبى. ۇلكەن ومىرگە قۇلاش ۇرىپ، ۇشىپ شىعاتىن ۇياسى ىسپەتتەس.
ادەتتە بالالار اتا - انالارىنىڭ بويىنداعى قاسيەتتەردى بويىنا دارىتا، سولارعا ەلىكتەيدى.
اتا – انالارى ءبىرىن – ءبىرى سىيلاي بىلە مە، كورشىلەرىمەن تاتۋ ما، قالاي كيىنەدى، ادامدارمەن قارىم – قاتىناس كەزىندە ءوزىن قالاي ۇستايدى، ءتىپتى قالاي قۋانادى، قالاي اشۋلانادى، جۇمىس ورنىندا بەدەلى قانداي؟ مىنە، بالا وسىنىڭ ءبارىن كورىپ، ءبىلىپ وسەدى.
وكىنىشكە وراي، ءاربىر جانۇيا وسى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە – بالالاردى تاربيەلەۋ ىسىنە كوپ كوڭىل بولە قويمايدى. بالالارعا جايلى ءومىر جاسايمىز، ولاردىڭ بەتىنەن قاقپايمىز، بالالارىم بالالىق شاقتارىن قىزىقتى وتكىزسىن دەگەن ماقساتپەن كوپشىلىك اتا - انالار قاتەلىككە ۇرىنادى. وسى قاتەلىكتىڭ سالدارىنان وپىق جەيدى. سوندىقتان وسىنداي اتا – انالاردىڭ «بالانى جاستان تاربيەلە» دەگەن اتالى ەستەرىنە ۇستاعانى دۇرىس.
اتا – انالاردىڭ وسىنداي قامقورلىعىنا سۇيەنىپ، كوپتەگەن بالالار ءتۇرلى كەلەڭسىز وقيعالارعا كەزىگەدى. ال، اتا – انالار شە؟ ولار بولسا، ءوز بالالارىن قىزعىشتاي قورىپ، كىنانى باسقا بىرەۋگە اۋدارۋعا بەيىم تۇرادى. بۇل سەكىلدى ورىنسىز قورعاشتاۋدىڭ بالانىڭ مىنەز-قۇلقىنا كەرى اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. كەيبىر اتا - انالار ءوز بالالارىنا شامادان تىس ەركىندىك بەرىپ قويادى. ولاردىڭ بوس ۋاقىتتارىن قالاي وتكىزىپ جۇرگەندىكتەرىنە، ارالاسىپ جۇرگەن دوستارى مەن ورتاسىنىڭ قانداي ەكەندىگىنە ونشالىق ءمان بەرمەيدى. ەندى ءبىر اتا - انالار بالالاردى قاتال ۇستاۋ، ۇرىپ - سوعۋ دۇرىس دەپ تۇسىنەدى.
«بالا تاربيەسى - بەسىكتەن» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز بار حالقىمىزدا. بالا تاربيەلەۋدە ەڭ الدىمەن ولاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى دارىتا ءبىلۋىمىز قاجەت. بۇل الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ماسەلەنى شەشۋگە اتا - انا جەتەكشى رول اتقارادى.
اتا - انانىڭ بالاعا ۇلگى بولارلىق بەدەلى ونىڭ ومىرىنەن، قىزمەتىنەن، مىنەز-قۇلقىنان كورىنۋى ءتيىس. اتا - انانىڭ بالاعا قوياتىن تالابى ءبىرىڭعاي بولىپ، ءبىرىن - ءبىرى قۇپتاپ، قۋاتتاپ وتىرسا جاقسى. تاربيە وسىنى تالاپ ەتەدى.
«اتا كورگەن – وق جونار، انا كورگەن – تون پىشەر» - دەگەندەي اتا - انالار الدىمەن وزدەرى ۇلگىلى بولىپ، بالانى بەتىمەن جىبەرمەي بەسىكتەن بەلى شىقپاعان كەزىنەن باستاپ جاقسىلىققا ۇيرەتىپ، جاماندىقتان جيرەنتىپ، جانۇيادا قازاقتىڭ تاربيەلىك ءمانى بار اڭگىمەلەرىن، ماقال – ماتەلدەرىن، ادەت – عۇرىپ، سالت – داستۇرلەرىن بالا بويىنا سىڭىرە بەرۋ كەرەك. قازىرگى پسيحولوگيا، پەداگوگيكا عىلىمدارى ادامنىڭ مىنەز – قۇلىق بەلگىلەرىنىڭ كوبىسى جاس كەزىندە جانۇياداعى ۇلگى - ونەگە ناتيجەسىندە قالىپتاساتىنىن دالەلدەپ وتىر. سوندىقتان بالانى تاربيەلەگەندە ونەگەلى بولۋ كەرەك. بالانىڭ تالابى مەن قابىلەتىن ۇشتاپ، دەمەپ، سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ – اتا - انانىڭ ءوز ۇرپاعى الدىنداعى بيىك، ىزگى بورىشى.
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى،
جانكەلدين سەلوسى، ءا. جانكەلدين اتىنداعى ورتا مەكتەپ
باستاۋىش ءمۇعالىمى اجىبايەۆا گۇلسىم ايتجان قىزى
جانۇيا تاربيەسى
«ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەيدى حالىق. ويتكەنى بالا جانى وتە سەزىمتال جانە تەز ەلىكتەگىش كەلەدى. بالالار كوبىنە كوپ ۋاقىتتارىن ۇيدە، اتا – انالارىمەن بىرگە وتكىزەدى. جانۇيا ولار ءۇشىن ءومىردىڭ ەڭ العاشقى مەكتەبى. ۇلكەن ومىرگە قۇلاش ۇرىپ، ۇشىپ شىعاتىن ۇياسى ىسپەتتەس.
ادەتتە بالالار اتا - انالارىنىڭ بويىنداعى قاسيەتتەردى بويىنا دارىتا، سولارعا ەلىكتەيدى.
اتا – انالارى ءبىرىن – ءبىرى سىيلاي بىلە مە، كورشىلەرىمەن تاتۋ ما، قالاي كيىنەدى، ادامدارمەن قارىم – قاتىناس كەزىندە ءوزىن قالاي ۇستايدى، ءتىپتى قالاي قۋانادى، قالاي اشۋلانادى، جۇمىس ورنىندا بەدەلى قانداي؟ مىنە، بالا وسىنىڭ ءبارىن كورىپ، ءبىلىپ وسەدى.
وكىنىشكە وراي، ءاربىر جانۇيا وسى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە – بالالاردى تاربيەلەۋ ىسىنە كوپ كوڭىل بولە قويمايدى. بالالارعا جايلى ءومىر جاسايمىز، ولاردىڭ بەتىنەن قاقپايمىز، بالالارىم بالالىق شاقتارىن قىزىقتى وتكىزسىن دەگەن ماقساتپەن كوپشىلىك اتا - انالار قاتەلىككە ۇرىنادى. وسى قاتەلىكتىڭ سالدارىنان وپىق جەيدى. سوندىقتان وسىنداي اتا – انالاردىڭ «بالانى جاستان تاربيەلە» دەگەن اتالى ەستەرىنە ۇستاعانى دۇرىس.
اتا – انالاردىڭ وسىنداي قامقورلىعىنا سۇيەنىپ، كوپتەگەن بالالار ءتۇرلى كەلەڭسىز وقيعالارعا كەزىگەدى. ال، اتا – انالار شە؟ ولار بولسا، ءوز بالالارىن قىزعىشتاي قورىپ، كىنانى باسقا بىرەۋگە اۋدارۋعا بەيىم تۇرادى. بۇل سەكىلدى ورىنسىز قورعاشتاۋدىڭ بالانىڭ مىنەز-قۇلقىنا كەرى اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. كەيبىر اتا - انالار ءوز بالالارىنا شامادان تىس ەركىندىك بەرىپ قويادى. ولاردىڭ بوس ۋاقىتتارىن قالاي وتكىزىپ جۇرگەندىكتەرىنە، ارالاسىپ جۇرگەن دوستارى مەن ورتاسىنىڭ قانداي ەكەندىگىنە ونشالىق ءمان بەرمەيدى. ەندى ءبىر اتا - انالار بالالاردى قاتال ۇستاۋ، ۇرىپ - سوعۋ دۇرىس دەپ تۇسىنەدى.
«بالا تاربيەسى - بەسىكتەن» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز بار حالقىمىزدا. بالا تاربيەلەۋدە ەڭ الدىمەن ولاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى دارىتا ءبىلۋىمىز قاجەت. بۇل الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ماسەلەنى شەشۋگە اتا - انا جەتەكشى رول اتقارادى.
اتا - انانىڭ بالاعا ۇلگى بولارلىق بەدەلى ونىڭ ومىرىنەن، قىزمەتىنەن، مىنەز-قۇلقىنان كورىنۋى ءتيىس. اتا - انانىڭ بالاعا قوياتىن تالابى ءبىرىڭعاي بولىپ، ءبىرىن - ءبىرى قۇپتاپ، قۋاتتاپ وتىرسا جاقسى. تاربيە وسىنى تالاپ ەتەدى.
«اتا كورگەن – وق جونار، انا كورگەن – تون پىشەر» - دەگەندەي اتا - انالار الدىمەن وزدەرى ۇلگىلى بولىپ، بالانى بەتىمەن جىبەرمەي بەسىكتەن بەلى شىقپاعان كەزىنەن باستاپ جاقسىلىققا ۇيرەتىپ، جاماندىقتان جيرەنتىپ، جانۇيادا قازاقتىڭ تاربيەلىك ءمانى بار اڭگىمەلەرىن، ماقال – ماتەلدەرىن، ادەت – عۇرىپ، سالت – داستۇرلەرىن بالا بويىنا سىڭىرە بەرۋ كەرەك. قازىرگى پسيحولوگيا، پەداگوگيكا عىلىمدارى ادامنىڭ مىنەز – قۇلىق بەلگىلەرىنىڭ كوبىسى جاس كەزىندە جانۇياداعى ۇلگى - ونەگە ناتيجەسىندە قالىپتاساتىنىن دالەلدەپ وتىر. سوندىقتان بالانى تاربيەلەگەندە ونەگەلى بولۋ كەرەك. بالانىڭ تالابى مەن قابىلەتىن ۇشتاپ، دەمەپ، سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ – اتا - انانىڭ ءوز ۇرپاعى الدىنداعى بيىك، ىزگى بورىشى.
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى،
جانكەلدين سەلوسى، ءا. جانكەلدين اتىنداعى ورتا مەكتەپ
باستاۋىش ءمۇعالىمى اجىبايەۆا گۇلسىم ايتجان قىزى
You Might Also Like
-
ماقساتى: 8 ناۋرىز حالىقارالىق ايەلدەر كۇنى مەرەكەسىنىڭ سالتاناتىن سەزىندىرۋ. اناعا دەگەن ماحابباتتارىن ارتتىرۋ.
