سىرباي ماۋلەنوۆ "بالالاردىڭ باقىتى"
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بالالاردىڭ باقىتى. سىرباي ماۋلەنوۆ
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) ولەڭ اۆتورىمەن تانىسۋ. ولەڭدى تالداۋ ارقىلى ومىردەگى قۇندىلىقتاردىڭ، قاسيەتتى ۇعىمداردىڭ پارقىن اجىراتا بىلۋگە مۇمكىندىك بەرۋ.
ب) «باقىت» سوزىنە ءسوز تىركەستەرى مەن كوركەم سوزدەر تىزبەگىن قۇرۋ ارقىلى سويلەۋ ءتىلىنىڭ دامۋىنا جاعداي جاساۋ.
ۆ) باقىت نە ەكەنىن سەزىندىرۋ. وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى قۇرمەتتەي بىلۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
ءبىز قاشاندا بىرگەمىز
سوگىلمەسىن ىرگەمىز
قۇشىپ كۇننىڭ شۋاعىن
كەزدەسەيىك قۋانىپ
ءىى. ءۇيتاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
سۇراق - جاۋاپ:
- مۇرات كىم بولۋدى ارماندادى؟
- بالا مۇراتتىڭ ارمانى قالاي ىسكە استى؟
- تەڭىزشىگە قانداي مىنەز - قۇلىق كەرەك دەپ ويلايسىڭدار؟
- سەنىڭ ارمانىڭ قانداي؟
باقىت ءسوزىن توپتاستىرۋ.
سىرباي ماۋلەنوۆ - 17. 09. 1922، قوستاناي وبلىسى جانگەلدين اۋدانى تورعاي اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن — اقىن، حالىق جازۋشىسى. ماۋلەنوۆتىڭ العاشقى ولەڭى 1937 ج. جامبىل وبلىسى “كولحوزشى” گازەتىندە جاريالانعان. اقىننىڭ “ولەڭدەر” اتتى تۇڭعىش جىر جيناعى 1948 ج. جارىق كوردى. قازاق پوەزياسىندا ليريكا جانرىن دامىتۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان اقىننىڭ ءبىرى.
بالالاردىڭ باقىتى
اسپان تۇرسا كۇلىمدەپ،
ايقىن بيىك ورناتىپ.
اقسا بۇلاق گۇرىلدەپ،
بالالارعا سول باقىت.
بالالارعا سول باقىت -
بولسا وتانى امان – ساۋ.
باسىن بۇلتقا بايلاتىپ،
تۇرسا اسقاقتاپ الاتاۋ...
بالالارعا سول باقىتى –
امان بولسا اكەسى،
قاتار وسسە تاتەسى،
امان بولسا اناسى،
جۇرسە الدىندا اعاسى،
بولسا ءمولدىر وزەنى،
بولسا بايتاق دالاسى!
ءىىى. وقۋلىق پەن جۇمىس. ماعىنانى تانۋ.
1. تۇسىنۋگە قيىن سوزدەردى بەلگىلەۋ.
2. تىزبەكتەپ وقۋ
سەرگىتۋ ءساتى.
ورنىمىزدان تۇرايىق
الاقاندى ۇرايىق
ءبىر وتىرىپ، ءبىر تۇرىپ
جوعارى تومەن قارايىق
سولعا، وڭعا بۇرىلىپ
ورنىمىزعا قونايىق
ءىV. جۇپپەن جۇمىس. «باقىت اعاشىن» توپتاستىرۋ
شىعارماشىلىق تاپسىرما
ولەڭ ۇيقاسىن تاپ:
تاڭ شۋاعى ارايلاپ،
دالا نۇرعا...
بالالاردىڭ بارلىعى
ۇيقىسىنان...
V. باقىت الەمىندەگى جۇمباقتار
1 - جۇمباق: كىتاپتى كوپ وقيتىن، قىزىقتى تاريحي وقيعالاردى جاقسى بىلەتىن، ماقال - ماتەلدەردى ءجيى قولدانىپ سويلەيتىن، نەمەرەلەرىن ەركەلەتىپ، ۇنەمى قاسىنان تاستاماي ەرتىپ جۇرەتىن كىسىنى كىم دەيمىز؟ (اتا)
2 - جۇمباق: ايتارى مول عۇلاما،
كوپ جاساعان بۇل ادام.
اكەسى ول كوكەڭنىڭ
بىلەر ونى سۇراعىن. ول كىم؟
(اتاڭ)
3 - جۇمباق: بۇل كىم؟
بالا، بالا، بالا دەپ،
تۇندە شوشىپ ويانعان
ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ
تۇندە بەسىك تايانعان
ايالى قولدا تالپىنتقان
اينالاسىنا اس قويىپ
وزەندى كولدەي شالقىتقان
قولىن قاتتى تيگىزبەي
كىرلى كويلەك كيگىزبەي
ءيىسىن جۇپار اڭقىتقان
قايماقتى سۇتتەي قالقىتقان
سۋىق بولسا جورگەگى
قورعاسىنداي بالقىتقان
بۇل كىم؟ (انا)
4 - جۇمباق: الپەشتەپ وزىڭدەي وسىرگەن،
ناعاشى اجەڭنىڭ بالاسى
تورىندە جالپيىپ كوسىلگەن
بۇل كۇندە جيەننىڭ اناسى
ول كىم؟ (اناڭ)
5 - جۇمباق: ءبىز ءۇشىن ەڭ قىمباتتى، ەڭ ارداقتى ادام كىم؟ (انا)
6 - جۇمباق: ءوزى سالماقتى، بايسالدى، بوس ۋاقىتىن بالالارمەن وتكىزگەندى جاقسى كورەدى، سيرككە، تاعى دا باسقا جەرلەرگە اپارادى، وتباسىن قورعاۋشى، ساقتاۋشى. ول كىم؟ (اكە)
7 - جۇمباق: اتاڭنىڭ بالاسى
كەي كەزدە تالاسىپ
قالاسىڭ اجەگە
بىلگەنىڭ اسادى كادەگە
ول كىم؟ (اكەڭ)
8 - جۇمباق: ول وتە مەيىرىمدى، اق شاشتى، ءدامدى تاعامدار، ءتاتتى باۋىرساق پىسىرەدى، بىزگە جىلى قولعاپ، شۇلىق توقيدى، ۇيىقتار الدىندا ءان نەمەسە ەرتەگى ايتىپ بەرەدى. بۇل كىم؟ (اجە)
9 - جۇمباق: ايمالايدى كۇنىم دەپ
مەيىرىمدى ءجۇزى كۇلىمدەپ
ءتاتتى - اق دەيدى نەمەرە
بال شىرىنداي ءۇنىڭ دەپ
ول كىم؟ (اجەڭ)
Vءى. سۋرەتپەن جۇمىس.
بەكىتۋ.
“سوزدەردى اياقتا” ويىنى:
1. ءار كىمنىڭ....................................
2 باقىت ءسوزىن تىركەستىرىپ ايت............................
3. باقىت دەگەن...........................
باقىت دەگەن نەمەنە؟
ايتشى بىلسەڭ ەگەر دە،
باقىت دەگەن نەمەنە؟
باقىت دەگەن، شىراعىم
مىناۋ اسەم تۇراعىڭ.
نۋ ورماندار، گۇل باعى،
كۇننىڭ كۇلىپ تۇرعانى
باقىت - گ ۇلى دالاڭنىڭ
الاقانى اناڭنىڭ
بوتام دەۋى اجەڭنىڭ
تىنىشتىعى الەمنىڭ.
قايدا باقىت مەكەنى
قالاي وعان جەتەدى؟
ادال ەڭبەك ەتەسىڭ
سوندا عانا جەتەسىڭ.
ءۇي تاپسىرماسى:
1. بالالاردىڭ باقىتى وقۋ مانەرلەپ
2. وتباسى باقىتى اڭگىمەلەۋ
باعالاۋ. بالاردىڭ بىلىمدەرىن باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) ولەڭ اۆتورىمەن تانىسۋ. ولەڭدى تالداۋ ارقىلى ومىردەگى قۇندىلىقتاردىڭ، قاسيەتتى ۇعىمداردىڭ پارقىن اجىراتا بىلۋگە مۇمكىندىك بەرۋ.
ب) «باقىت» سوزىنە ءسوز تىركەستەرى مەن كوركەم سوزدەر تىزبەگىن قۇرۋ ارقىلى سويلەۋ ءتىلىنىڭ دامۋىنا جاعداي جاساۋ.
ۆ) باقىت نە ەكەنىن سەزىندىرۋ. وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى قۇرمەتتەي بىلۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
ءبىز قاشاندا بىرگەمىز
سوگىلمەسىن ىرگەمىز
قۇشىپ كۇننىڭ شۋاعىن
كەزدەسەيىك قۋانىپ
ءىى. ءۇيتاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
سۇراق - جاۋاپ:
- مۇرات كىم بولۋدى ارماندادى؟
- بالا مۇراتتىڭ ارمانى قالاي ىسكە استى؟
- تەڭىزشىگە قانداي مىنەز - قۇلىق كەرەك دەپ ويلايسىڭدار؟
- سەنىڭ ارمانىڭ قانداي؟
باقىت ءسوزىن توپتاستىرۋ.
سىرباي ماۋلەنوۆ - 17. 09. 1922، قوستاناي وبلىسى جانگەلدين اۋدانى تورعاي اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن — اقىن، حالىق جازۋشىسى. ماۋلەنوۆتىڭ العاشقى ولەڭى 1937 ج. جامبىل وبلىسى “كولحوزشى” گازەتىندە جاريالانعان. اقىننىڭ “ولەڭدەر” اتتى تۇڭعىش جىر جيناعى 1948 ج. جارىق كوردى. قازاق پوەزياسىندا ليريكا جانرىن دامىتۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان اقىننىڭ ءبىرى.
بالالاردىڭ باقىتى
اسپان تۇرسا كۇلىمدەپ،
ايقىن بيىك ورناتىپ.
اقسا بۇلاق گۇرىلدەپ،
بالالارعا سول باقىت.
بالالارعا سول باقىت -
بولسا وتانى امان – ساۋ.
باسىن بۇلتقا بايلاتىپ،
تۇرسا اسقاقتاپ الاتاۋ...
بالالارعا سول باقىتى –
امان بولسا اكەسى،
قاتار وسسە تاتەسى،
امان بولسا اناسى،
جۇرسە الدىندا اعاسى،
بولسا ءمولدىر وزەنى،
بولسا بايتاق دالاسى!
ءىىى. وقۋلىق پەن جۇمىس. ماعىنانى تانۋ.
1. تۇسىنۋگە قيىن سوزدەردى بەلگىلەۋ.
2. تىزبەكتەپ وقۋ
سەرگىتۋ ءساتى.
ورنىمىزدان تۇرايىق
الاقاندى ۇرايىق
ءبىر وتىرىپ، ءبىر تۇرىپ
جوعارى تومەن قارايىق
سولعا، وڭعا بۇرىلىپ
ورنىمىزعا قونايىق
ءىV. جۇپپەن جۇمىس. «باقىت اعاشىن» توپتاستىرۋ
شىعارماشىلىق تاپسىرما
ولەڭ ۇيقاسىن تاپ:
تاڭ شۋاعى ارايلاپ،
دالا نۇرعا...
بالالاردىڭ بارلىعى
ۇيقىسىنان...
V. باقىت الەمىندەگى جۇمباقتار
1 - جۇمباق: كىتاپتى كوپ وقيتىن، قىزىقتى تاريحي وقيعالاردى جاقسى بىلەتىن، ماقال - ماتەلدەردى ءجيى قولدانىپ سويلەيتىن، نەمەرەلەرىن ەركەلەتىپ، ۇنەمى قاسىنان تاستاماي ەرتىپ جۇرەتىن كىسىنى كىم دەيمىز؟ (اتا)
2 - جۇمباق: ايتارى مول عۇلاما،
كوپ جاساعان بۇل ادام.
اكەسى ول كوكەڭنىڭ
بىلەر ونى سۇراعىن. ول كىم؟
(اتاڭ)
3 - جۇمباق: بۇل كىم؟
بالا، بالا، بالا دەپ،
تۇندە شوشىپ ويانعان
ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ
تۇندە بەسىك تايانعان
ايالى قولدا تالپىنتقان
اينالاسىنا اس قويىپ
وزەندى كولدەي شالقىتقان
قولىن قاتتى تيگىزبەي
كىرلى كويلەك كيگىزبەي
ءيىسىن جۇپار اڭقىتقان
قايماقتى سۇتتەي قالقىتقان
سۋىق بولسا جورگەگى
قورعاسىنداي بالقىتقان
بۇل كىم؟ (انا)
4 - جۇمباق: الپەشتەپ وزىڭدەي وسىرگەن،
ناعاشى اجەڭنىڭ بالاسى
تورىندە جالپيىپ كوسىلگەن
بۇل كۇندە جيەننىڭ اناسى
ول كىم؟ (اناڭ)
5 - جۇمباق: ءبىز ءۇشىن ەڭ قىمباتتى، ەڭ ارداقتى ادام كىم؟ (انا)
6 - جۇمباق: ءوزى سالماقتى، بايسالدى، بوس ۋاقىتىن بالالارمەن وتكىزگەندى جاقسى كورەدى، سيرككە، تاعى دا باسقا جەرلەرگە اپارادى، وتباسىن قورعاۋشى، ساقتاۋشى. ول كىم؟ (اكە)
7 - جۇمباق: اتاڭنىڭ بالاسى
كەي كەزدە تالاسىپ
قالاسىڭ اجەگە
بىلگەنىڭ اسادى كادەگە
ول كىم؟ (اكەڭ)
8 - جۇمباق: ول وتە مەيىرىمدى، اق شاشتى، ءدامدى تاعامدار، ءتاتتى باۋىرساق پىسىرەدى، بىزگە جىلى قولعاپ، شۇلىق توقيدى، ۇيىقتار الدىندا ءان نەمەسە ەرتەگى ايتىپ بەرەدى. بۇل كىم؟ (اجە)
9 - جۇمباق: ايمالايدى كۇنىم دەپ
مەيىرىمدى ءجۇزى كۇلىمدەپ
ءتاتتى - اق دەيدى نەمەرە
بال شىرىنداي ءۇنىڭ دەپ
ول كىم؟ (اجەڭ)
Vءى. سۋرەتپەن جۇمىس.
بەكىتۋ.
“سوزدەردى اياقتا” ويىنى:
1. ءار كىمنىڭ....................................
2 باقىت ءسوزىن تىركەستىرىپ ايت............................
3. باقىت دەگەن...........................
باقىت دەگەن نەمەنە؟
ايتشى بىلسەڭ ەگەر دە،
باقىت دەگەن نەمەنە؟
باقىت دەگەن، شىراعىم
مىناۋ اسەم تۇراعىڭ.
نۋ ورماندار، گۇل باعى،
كۇننىڭ كۇلىپ تۇرعانى
باقىت - گ ۇلى دالاڭنىڭ
الاقانى اناڭنىڭ
بوتام دەۋى اجەڭنىڭ
تىنىشتىعى الەمنىڭ.
قايدا باقىت مەكەنى
قالاي وعان جەتەدى؟
ادال ەڭبەك ەتەسىڭ
سوندا عانا جەتەسىڭ.
ءۇي تاپسىرماسى:
1. بالالاردىڭ باقىتى وقۋ مانەرلەپ
2. وتباسى باقىتى اڭگىمەلەۋ
باعالاۋ. بالاردىڭ بىلىمدەرىن باعالاۋ.
You Might Also Like
