ءسىزدىڭ بالاڭىز – ەرتەڭگى وقۋشى
ءسىزدىڭ بالاڭىز – ەرتەڭگى وقۋشى
ۇرپاعىمىزدى سانالى، سالاۋاتتى، دەنى ساۋ، رۋحى بيىك ەتىپ تاربيەلەۋ ءۇشىن، اتا - انامەن ۇستاز، بالا مەن ۇستاز اراسىنداعى بايلانىس تىعىز بولۋى شارت. «بالا اتا - انانىڭ باۋىر ەتى» دەپ، اتالعان اتا - انالار جينالىسىندا مىنا ومىردە بالانىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە ەكەنىنە كوز جەتكىزدى، اتا - انامەن بالا اراسىنداعى بايلانىستى كۇشەيتۋدى، وقۋشىلاردى يناباتتىلىققا، تارتىپتىلىككە، سالماقتىلىققا تاربيەلەۋدى كوزدەدىم.
«ادامعا ەڭ ءبىرىنشى ءبىلىم ەمەس تاربيە بەرىلۋى كەرەك، تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم – ادامزاتتىڭ قاس جاۋى، ول كەلەشەكتە ونىڭ بارلىق ومىرىنە اپات اكەلەدى» دەپ ءال - فارابي اتامىز ايتقانداي، تاربيەسىز ءبىلىم الۋ مۇمكىن ەمەس. تاربيەلى ادام دەگەنىمىز – ناداندىققا قارسى ەرەجەنىڭ ءبارىن ءبىر بويىنا جيناقتاعان ادام. ۇرپاقتىڭ قامىن ويلاۋ – بۇكىل قاۋىمعا ورتاق پارىز. سوندىقتان بالا ءوسىرۋ، ونى ونەر - بىلىمگە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ اتا - انا مەن ۇستازداردىڭ مىندەتى. قاي اتا - انا دا بالاسىن جامان بولسىن دەمەيدى. بارلىق اتا - انا بالام جاقسى بولىپ وسسە ەكەن، ەلىمنىڭ قالاۋلى ازاماتى بولسا ەكەن دەپ ارماندايدى. «بالانىڭ باس ۇستازى – اتا - اناسى» دەيدى. ەندەشە، بالانىڭ جاقسى بولىپ وسۋىنە وتباسىنىڭ ىقپالى زور. بولاشاق جاس وسپىرىمدەردى رۋحى مىقتى، ەڭسەلى ازامات ەتىپ تاربيەلەپ شىعارۋ ءۇشىن وسى ايتىلعان سوزدەردىڭ ماڭىزى ەرەكشە. بالانى تاربيەلەۋدە وزدەرى ءوسىپ كەلە جاتقان ورتالارى جانە اتا - انامەن ۇستازدىڭ ءرولى ەرەكشە ماڭىزدى.
اتا - انانىڭ مىندەتى:
1. بالانى ساباقتان قالدىرماۋ.
2. ۇيدە بالالار تارتىبىنە ۇنەمى كوڭىل ءبولۋى.
3. كەلە جاتقان اتاۋلى مەرەكەلەرگە ۇيىمشىلدىقپەن اتسالىسۋى.
4. سىنىپتاعى ءوتىلىپ جاتقان ءىس - شارالارعا كەلىپ، بالالاردىڭ ونەرىن تاماشالاۋى.
5. وقۋشىنىڭ بويىندا جاعىمدى قاسيەتتەردى دامىتىپ، جاعىمسىز قاسيەتتەردەن ارىلۋعا كومەكتەسۋ.
«ءوز بوبەگىڭىزدىڭ ىڭگاسىن ەستىگەن ساتىڭىزدەن باستاپ، ءسىزدىڭ وتە-موتە نازىك قوعامدىق قىزمەتىڭىز باستالادى. وتباسىلىق ءومىردىڭ باستى ءمانى دە، ماقساتى دا – بالالار تاربيەلەۋ. بالا تاربيەسىنىڭ ەڭ ۇلكەن مەكتەبى – ەر مەن ايەلدىڭ، اكە مەن شەشەنىڭ ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناسى» دەپ، تاماشا پەداگوگ - ۇستاز ۆ. ا. سۋحوملينسكيي ايتقانداي، اتا - اناسى ءوز بالاسىنىڭ تاربيەسى ءۇشىن قوعام، ەل، حالىق الدىندا جاۋاپتى. ءار ءبىر اتا - انا مەكتەپپەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ، ءوز بالالارىنىڭ پاراساتتى، ءبىلىمدى، مەيىربان، تاباندى ازامات بولىپ وسۋىنە جاعداي جاساۋلارى ءتيىس.
كۇنشىعىس حالقىنىڭ ءبىر ويشىلى:
«ءبىر جىلدىعىن ويلاعان – كۇرىش ەگەدى،
ون جىلدىعىن بۇرىن ويلاعان – اعاش ەگەدى،
ال، ءجۇز جىلدىعىن ويلاعان – بالا تاربيەلەيدى» دەگەن ەكەن. وسى ويدىڭ استارىنا تەرەڭ زەر سالىپ، بالا تاربيەسىنە بارشامىز اتسالىسىپ، ىنتىماقتاسا جۇمىس جۇرگىزەيىك دەگىم كەلەدى.
ىنتىماق بار جەردە تاربيە دە، بىرلىك تە، بەرەكە دە بار.
ۇرپاعىمىزدى سانالى، سالاۋاتتى، دەنى ساۋ، رۋحى بيىك ەتىپ تاربيەلەۋ ءۇشىن، اتا - انامەن ۇستاز، بالا مەن ۇستاز اراسىنداعى بايلانىس تىعىز بولۋى شارت. «بالا اتا - انانىڭ باۋىر ەتى» دەپ، اتالعان اتا - انالار جينالىسىندا مىنا ومىردە بالانىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە ەكەنىنە كوز جەتكىزدى، اتا - انامەن بالا اراسىنداعى بايلانىستى كۇشەيتۋدى، وقۋشىلاردى يناباتتىلىققا، تارتىپتىلىككە، سالماقتىلىققا تاربيەلەۋدى كوزدەدىم.
«ادامعا ەڭ ءبىرىنشى ءبىلىم ەمەس تاربيە بەرىلۋى كەرەك، تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم – ادامزاتتىڭ قاس جاۋى، ول كەلەشەكتە ونىڭ بارلىق ومىرىنە اپات اكەلەدى» دەپ ءال - فارابي اتامىز ايتقانداي، تاربيەسىز ءبىلىم الۋ مۇمكىن ەمەس. تاربيەلى ادام دەگەنىمىز – ناداندىققا قارسى ەرەجەنىڭ ءبارىن ءبىر بويىنا جيناقتاعان ادام. ۇرپاقتىڭ قامىن ويلاۋ – بۇكىل قاۋىمعا ورتاق پارىز. سوندىقتان بالا ءوسىرۋ، ونى ونەر - بىلىمگە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ اتا - انا مەن ۇستازداردىڭ مىندەتى. قاي اتا - انا دا بالاسىن جامان بولسىن دەمەيدى. بارلىق اتا - انا بالام جاقسى بولىپ وسسە ەكەن، ەلىمنىڭ قالاۋلى ازاماتى بولسا ەكەن دەپ ارماندايدى. «بالانىڭ باس ۇستازى – اتا - اناسى» دەيدى. ەندەشە، بالانىڭ جاقسى بولىپ وسۋىنە وتباسىنىڭ ىقپالى زور. بولاشاق جاس وسپىرىمدەردى رۋحى مىقتى، ەڭسەلى ازامات ەتىپ تاربيەلەپ شىعارۋ ءۇشىن وسى ايتىلعان سوزدەردىڭ ماڭىزى ەرەكشە. بالانى تاربيەلەۋدە وزدەرى ءوسىپ كەلە جاتقان ورتالارى جانە اتا - انامەن ۇستازدىڭ ءرولى ەرەكشە ماڭىزدى.
اتا - انانىڭ مىندەتى:
1. بالانى ساباقتان قالدىرماۋ.
2. ۇيدە بالالار تارتىبىنە ۇنەمى كوڭىل ءبولۋى.
3. كەلە جاتقان اتاۋلى مەرەكەلەرگە ۇيىمشىلدىقپەن اتسالىسۋى.
4. سىنىپتاعى ءوتىلىپ جاتقان ءىس - شارالارعا كەلىپ، بالالاردىڭ ونەرىن تاماشالاۋى.
5. وقۋشىنىڭ بويىندا جاعىمدى قاسيەتتەردى دامىتىپ، جاعىمسىز قاسيەتتەردەن ارىلۋعا كومەكتەسۋ.
«ءوز بوبەگىڭىزدىڭ ىڭگاسىن ەستىگەن ساتىڭىزدەن باستاپ، ءسىزدىڭ وتە-موتە نازىك قوعامدىق قىزمەتىڭىز باستالادى. وتباسىلىق ءومىردىڭ باستى ءمانى دە، ماقساتى دا – بالالار تاربيەلەۋ. بالا تاربيەسىنىڭ ەڭ ۇلكەن مەكتەبى – ەر مەن ايەلدىڭ، اكە مەن شەشەنىڭ ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناسى» دەپ، تاماشا پەداگوگ - ۇستاز ۆ. ا. سۋحوملينسكيي ايتقانداي، اتا - اناسى ءوز بالاسىنىڭ تاربيەسى ءۇشىن قوعام، ەل، حالىق الدىندا جاۋاپتى. ءار ءبىر اتا - انا مەكتەپپەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ، ءوز بالالارىنىڭ پاراساتتى، ءبىلىمدى، مەيىربان، تاباندى ازامات بولىپ وسۋىنە جاعداي جاساۋلارى ءتيىس.
كۇنشىعىس حالقىنىڭ ءبىر ويشىلى:
«ءبىر جىلدىعىن ويلاعان – كۇرىش ەگەدى،
ون جىلدىعىن بۇرىن ويلاعان – اعاش ەگەدى،
ال، ءجۇز جىلدىعىن ويلاعان – بالا تاربيەلەيدى» دەگەن ەكەن. وسى ويدىڭ استارىنا تەرەڭ زەر سالىپ، بالا تاربيەسىنە بارشامىز اتسالىسىپ، ىنتىماقتاسا جۇمىس جۇرگىزەيىك دەگىم كەلەدى.
ىنتىماق بار جەردە تاربيە دە، بىرلىك تە، بەرەكە دە بار.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: نيتراتتار. ازوتتىڭ تابيعاتتاعى اينالىمى
