مەكتەپالدى دايارلىق توپ بالالارىن ەڭبەككە باۋلۋ ەرەكشەلىكتەرى
مەكتەپالدى دايارلىق توپ بالالارىن ەڭبەككە باۋلۋ ەرەكشەلىكتەرى
بالاباقشادا مەكتەپكە دايارلىق توپتارىندا بالالاردىڭ كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىقتى جانە وعان ۇقىپتىلىقپەن قاراۋدى قالىپتاستىرۋ ودان ءارى جالعاسادى. تاربيەشى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردى كوركەم شىعارمامەن تانىستىرا وتىرىپ، شىعارمانىڭ باستى يدەياسىن ءتۇسىنىپ، جانرىن (ءتۇرىن) ايىرىپ، ەرتەگىنىڭ، اڭگىمەنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن اتاۋىنا قول جەتكىزدى.
6 - 7 جاستاعى بالالاردى كەيىپكەرلەردىڭ ءىس - ارەكەتىن، اۆتوردىڭ كوزقاراسىن جانە ونىڭ ءوز كەيىپكەرلەرىنە قارىم - قاتىناسىن تۇسىنۋگە ۇيرەتەدى. بالالار كىتاپ قالاي دۇنيەگە كەلەدى، ول وقىرمانعا جەتۋ ءۇشىن قانشاما ادامدار ەڭبەكتەنەتىنى جونىندە تەرەڭىرەك ءبىلىم الادى. سونداي - اق، تاربيەشى يلليۋستراسيالاردى كورسەتە وتىرىپ، جازۋشىلار مەن سۋرەتشىلەر، ارنايى ماشينالاردىڭ كومەگىمەن كىتاپتاردى باسىپ جانە ولاردى قاتتى مۇقابالارمەن قاپتايتىن باسپاحانا جۇمىسشىلارى جونىندە اڭگىمەلەيدى. كىتاپتاردى جاساۋ پروسەسىمەن تانىسقاننان كەيىن، بالالار كىتاپتاردى ساقتاۋ جانە وعان ۇقىپتى قاراۋ كەرەكتىگىن، بۇل كوپتەگەن ادامداردىڭ ەڭبەگى ەكەندىگىن تۇسىنە باستايدى.
مەكتەپ كىتاپحاناسىندا ۇيىمداستىرىلعان ساياحاتتار بالالارعا وتە ۇنايدى. تاربيەشى بالالاردىڭ كوڭىلىن مۇندا ءارتۇرلى قىزىقتى كىتاپتاردىڭ كوپتىگىنە، ولاردى ۇيگە الىپ وقۋعا بولاتىنىنا كوڭىل اۋدارادى. سونداي - اق، بالالاردىڭ كوركەم شىعارمالاردى جاپپاي، دۇرىس ۇستاۋ كەرەكتىگىن، ويتكەنى ونى باسقا بالالاردا الىپ پايدالانا الاتىنداي ەتىپ، ۇقىپتىلىقپەن ساقتايتىنىن اتاپ كورسەتەدى.
بالاباقشاداعى مەكتەپالدى دايارلىق توبىندا كىتاپتار ءمۇيىسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ دا ماڭىزى ەرەكشە ەكەندىگىنە كوڭىل بولىنەدى. مۇندا مىناداي كىتاپتار ورنالاسادى:
- «بالبوبەك» باعدارلاماسىندا كورسەتىلگەن كىتاپتار؛
- مازمۇندى ەرتەگىلەر، ادەبي شىعارمالار، مۋلتفيلمدەردىڭ تاقىرىپتارىنا بايلانىستى سۋرەتتەر جيناعى؛
- بالالاردىڭ ءتىلىن دامىتاتىن ويىندار: «ەرتەگىنى اياقتا»، «كەيىپكەردى تانى»، «سۋرەتتەردى لايىقتاپ جينا»؛
- جازۋشىلار مەن اقىنداردىڭ سۋرەتتەرى؛
- سۇيىكتى شىعارمالار مازمۇنىنا سايكەس بالالاردىڭ سالعان سۋرەتتەرى؛
- بالالاردىڭ وزدەرى دايارلاعان كىتاپشالار.
بالالاردىڭ اڭگىمەلەرىنەن كىتاپ قۇراستىرۋعا بولادى. مىسالى: «كوڭىلدى كىتاپشالار»، «ءبىزدىڭ ەلىمىز تۋرالى كىتاپتار»، «قازاقستان – رەسپۋبليكام مەنىڭ» اتتى تاقىرىپتىق كورمەلەر ۇيىمداستىرۋدىڭ دا زور ماڭىزى بار. بۇلاردى دايىنداۋعا بالالار بەلسەندى تۇردە ارالاسادى. «مەنىڭ سۇيىكتى كىتابىم» اتتى كورمەگە ولار ۇيلەرىنەن ءوز كىتاپتارىن اكەلەدى. بالالاردىڭ الدىنا مىناداي شارت قويىلادى: اركىم ءوزى اكەلگەن كىتاپتاردىڭ اتىن، اۆتورىن جاقسى ءبىلىپ، جانە ونى قىسقاشا مازمۇنىن ايتىپ بەرە الاتىنداي بولۋى كەرەك. بالالار باسقا توپ بالالارىنا، اتا - انالارعا ءوز كورمەلەرىن كورسەتىپ، سۇيىكتى شىعارمالارى جونىندە اڭگىمەلەيدى. تاربيەشى بالالارمەن اڭگىمەنى يلليۋستراسيالار كورسەتۋ، قايتالاپ وقۋ، ويىن - دراماتيزاسيالار ۇيىمداستىرۋمەن ۇيلەستىرگەن ءجون.
بۇرىنعى وقىلعان كىتاپتارعا قايتىپ ورالعانى پايدالى، سەبەبى بالالار جاسى وسكەن سايىن ولاردى وزگەشە قابىلداپ، سانالى تۇسىنەدى. ارينە، قازىرگى وقىتۋ تەحنولوگيالارىن بالاباقشاعا لايىقتى تۇرلەرىن ىرىكتەپ وقۋ تاربيە پروسەسىنە ەنگىزىپ، بالالاردىڭ تانىم بەلسەندىلىگى مەن بولاشاقتاعى وقۋ ارەكەتىنە دەگەن ىنتاسىن ارتتىرۋدا ماڭىزى زور. ءبىراق بالاباقشالاردا جاڭا تەحنولوگيالار قولدانىلماي ءجۇر دەگەننەن اۋلاقپىز، ويىن ارقىلى وقىتۋ، دامىتا وتىرىپ وقىتۋ تەحنولوگياسى قولدانىلىپ كەلەتىندىگىن تاجىريبە كورسەتىپ وتىر. عالىم س. جيەنبايەۆانىڭ 6 - 7 جاستاعى بالالاردى قول ەڭبەگىنە باۋلۋدا سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ تاجىريبەسى دە ناقتىلاي تۇسەدى. دەگەنمەن، جاپپاي تاربيەشى - پەداگوگتاردىڭ بالالاردىڭ تانىم بەلسەندىلىگىن دامىتۋدا ءتيىمدى ادىستەردى قولدانۋى ءوزىنىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋىنە تىعىز بايلانىستى. ءوزىنىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ دەگەنىمىز – جەكە باسىنىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن شىڭداۋى، پەداگوگيكالىق ارەكەتىن شىعارماشىلىقپەن ۇيىمداستىرا ءبىلۋى.
پەداگوگ ماماندىعىنىڭ الەۋمەتتىك ءمانى – تاربيەلەنۋشىلەرىن قازىرگى قوعامنىڭ وزگەرمەلى الەۋمەتتىك مادەنيەتىنە بەيىمدەلۋىنە، ولاردى ەرەجە، زاڭ بويىنشا ءومىر سۇرۋگە جول اشىپ، كەيىن ولار ءۇشىن يدەياعا اينالدىرۋ. تاربيەشى پەداگوگتىڭ پەداگوگيكالىق ارەكەتتەرىنىڭ كومپونەنتتەرى: پەداگوگيكالىق ءموتيۆى، ماقساتى ا. ن. لەونتيەۆ، قارىم - قاتىناسى (سۋبەكتى - سۋبەكتى)، پەداگوگيكالىق تەحنيكا، بىلىكتىلىگى، ءوز ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە تالداۋى. مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمە ماماندارىنىڭ كاسىپتىك باعىتتارى، پەداگوگيكالىق ارەكەتتەرى تۋرالى ە. ا. پانكو، ل. گ. سەمۋشينا، ۆ. ي. لاگينوۆا، ر. س. بۋرە، ق. ا. ايماعانبەتوۆا، ب. و. ارزانبايەۆا زەرتتەۋلەرىندەگى پەداگوگ تاربيەشىلەردىڭ قىزمەتى، پروفەسسيوگرامماسى ماسەلەلەرى تۋرالى اتاپ كەتكەن. پروفەسسيوگرامما – بۇل عىلىمي نەگىزدەلگەن پەداگوگتىڭ جەكە تۇلعالىق كاسىپتىك ساپالارىنا تالاپتار، دۇنيەگە كوزقاراسى، جالپى مادەنيەتى، پسيحولوگيالىق - پەداگوگيكالىق، ارناۋلى ءبىلىمى، سول سياقتى پەداگوگيكالىق بىلىكتىلىگى مەن داعدىسى.
قورىتا ايتقاندا، بۇگىنگى تاڭدا بولاشاق ۇرپاققا الەمدىك عىلىم مەن پروگرەسس دەڭگەيىنە سايكەس ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدە، ونىڭ رۋحاني بايلىعى مەن مادەنيەتىن ارتتىرۋدا تانىمدىق بەلسەندىلىگىن دامىتۋدىڭ ماڭىزى زور. باستى مەجەنى شەشۋدە تاربيەشى - پەداگوگتىڭ ورنى ەرەكشە دەي وتىرىپ، تەرەڭ زەرتتەۋدى تالاپ ەتەتىن كۇردەلى ماسەلە دەيمىز.
بالاباقشادا مەكتەپكە دايارلىق توپتارىندا بالالاردىڭ كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىقتى جانە وعان ۇقىپتىلىقپەن قاراۋدى قالىپتاستىرۋ ودان ءارى جالعاسادى. تاربيەشى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردى كوركەم شىعارمامەن تانىستىرا وتىرىپ، شىعارمانىڭ باستى يدەياسىن ءتۇسىنىپ، جانرىن (ءتۇرىن) ايىرىپ، ەرتەگىنىڭ، اڭگىمەنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن اتاۋىنا قول جەتكىزدى.
6 - 7 جاستاعى بالالاردى كەيىپكەرلەردىڭ ءىس - ارەكەتىن، اۆتوردىڭ كوزقاراسىن جانە ونىڭ ءوز كەيىپكەرلەرىنە قارىم - قاتىناسىن تۇسىنۋگە ۇيرەتەدى. بالالار كىتاپ قالاي دۇنيەگە كەلەدى، ول وقىرمانعا جەتۋ ءۇشىن قانشاما ادامدار ەڭبەكتەنەتىنى جونىندە تەرەڭىرەك ءبىلىم الادى. سونداي - اق، تاربيەشى يلليۋستراسيالاردى كورسەتە وتىرىپ، جازۋشىلار مەن سۋرەتشىلەر، ارنايى ماشينالاردىڭ كومەگىمەن كىتاپتاردى باسىپ جانە ولاردى قاتتى مۇقابالارمەن قاپتايتىن باسپاحانا جۇمىسشىلارى جونىندە اڭگىمەلەيدى. كىتاپتاردى جاساۋ پروسەسىمەن تانىسقاننان كەيىن، بالالار كىتاپتاردى ساقتاۋ جانە وعان ۇقىپتى قاراۋ كەرەكتىگىن، بۇل كوپتەگەن ادامداردىڭ ەڭبەگى ەكەندىگىن تۇسىنە باستايدى.
مەكتەپ كىتاپحاناسىندا ۇيىمداستىرىلعان ساياحاتتار بالالارعا وتە ۇنايدى. تاربيەشى بالالاردىڭ كوڭىلىن مۇندا ءارتۇرلى قىزىقتى كىتاپتاردىڭ كوپتىگىنە، ولاردى ۇيگە الىپ وقۋعا بولاتىنىنا كوڭىل اۋدارادى. سونداي - اق، بالالاردىڭ كوركەم شىعارمالاردى جاپپاي، دۇرىس ۇستاۋ كەرەكتىگىن، ويتكەنى ونى باسقا بالالاردا الىپ پايدالانا الاتىنداي ەتىپ، ۇقىپتىلىقپەن ساقتايتىنىن اتاپ كورسەتەدى.
بالاباقشاداعى مەكتەپالدى دايارلىق توبىندا كىتاپتار ءمۇيىسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ دا ماڭىزى ەرەكشە ەكەندىگىنە كوڭىل بولىنەدى. مۇندا مىناداي كىتاپتار ورنالاسادى:
- «بالبوبەك» باعدارلاماسىندا كورسەتىلگەن كىتاپتار؛
- مازمۇندى ەرتەگىلەر، ادەبي شىعارمالار، مۋلتفيلمدەردىڭ تاقىرىپتارىنا بايلانىستى سۋرەتتەر جيناعى؛
- بالالاردىڭ ءتىلىن دامىتاتىن ويىندار: «ەرتەگىنى اياقتا»، «كەيىپكەردى تانى»، «سۋرەتتەردى لايىقتاپ جينا»؛
- جازۋشىلار مەن اقىنداردىڭ سۋرەتتەرى؛
- سۇيىكتى شىعارمالار مازمۇنىنا سايكەس بالالاردىڭ سالعان سۋرەتتەرى؛
- بالالاردىڭ وزدەرى دايارلاعان كىتاپشالار.
بالالاردىڭ اڭگىمەلەرىنەن كىتاپ قۇراستىرۋعا بولادى. مىسالى: «كوڭىلدى كىتاپشالار»، «ءبىزدىڭ ەلىمىز تۋرالى كىتاپتار»، «قازاقستان – رەسپۋبليكام مەنىڭ» اتتى تاقىرىپتىق كورمەلەر ۇيىمداستىرۋدىڭ دا زور ماڭىزى بار. بۇلاردى دايىنداۋعا بالالار بەلسەندى تۇردە ارالاسادى. «مەنىڭ سۇيىكتى كىتابىم» اتتى كورمەگە ولار ۇيلەرىنەن ءوز كىتاپتارىن اكەلەدى. بالالاردىڭ الدىنا مىناداي شارت قويىلادى: اركىم ءوزى اكەلگەن كىتاپتاردىڭ اتىن، اۆتورىن جاقسى ءبىلىپ، جانە ونى قىسقاشا مازمۇنىن ايتىپ بەرە الاتىنداي بولۋى كەرەك. بالالار باسقا توپ بالالارىنا، اتا - انالارعا ءوز كورمەلەرىن كورسەتىپ، سۇيىكتى شىعارمالارى جونىندە اڭگىمەلەيدى. تاربيەشى بالالارمەن اڭگىمەنى يلليۋستراسيالار كورسەتۋ، قايتالاپ وقۋ، ويىن - دراماتيزاسيالار ۇيىمداستىرۋمەن ۇيلەستىرگەن ءجون.
بۇرىنعى وقىلعان كىتاپتارعا قايتىپ ورالعانى پايدالى، سەبەبى بالالار جاسى وسكەن سايىن ولاردى وزگەشە قابىلداپ، سانالى تۇسىنەدى. ارينە، قازىرگى وقىتۋ تەحنولوگيالارىن بالاباقشاعا لايىقتى تۇرلەرىن ىرىكتەپ وقۋ تاربيە پروسەسىنە ەنگىزىپ، بالالاردىڭ تانىم بەلسەندىلىگى مەن بولاشاقتاعى وقۋ ارەكەتىنە دەگەن ىنتاسىن ارتتىرۋدا ماڭىزى زور. ءبىراق بالاباقشالاردا جاڭا تەحنولوگيالار قولدانىلماي ءجۇر دەگەننەن اۋلاقپىز، ويىن ارقىلى وقىتۋ، دامىتا وتىرىپ وقىتۋ تەحنولوگياسى قولدانىلىپ كەلەتىندىگىن تاجىريبە كورسەتىپ وتىر. عالىم س. جيەنبايەۆانىڭ 6 - 7 جاستاعى بالالاردى قول ەڭبەگىنە باۋلۋدا سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ تاجىريبەسى دە ناقتىلاي تۇسەدى. دەگەنمەن، جاپپاي تاربيەشى - پەداگوگتاردىڭ بالالاردىڭ تانىم بەلسەندىلىگىن دامىتۋدا ءتيىمدى ادىستەردى قولدانۋى ءوزىنىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋىنە تىعىز بايلانىستى. ءوزىنىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ دەگەنىمىز – جەكە باسىنىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن شىڭداۋى، پەداگوگيكالىق ارەكەتىن شىعارماشىلىقپەن ۇيىمداستىرا ءبىلۋى.
پەداگوگ ماماندىعىنىڭ الەۋمەتتىك ءمانى – تاربيەلەنۋشىلەرىن قازىرگى قوعامنىڭ وزگەرمەلى الەۋمەتتىك مادەنيەتىنە بەيىمدەلۋىنە، ولاردى ەرەجە، زاڭ بويىنشا ءومىر سۇرۋگە جول اشىپ، كەيىن ولار ءۇشىن يدەياعا اينالدىرۋ. تاربيەشى پەداگوگتىڭ پەداگوگيكالىق ارەكەتتەرىنىڭ كومپونەنتتەرى: پەداگوگيكالىق ءموتيۆى، ماقساتى ا. ن. لەونتيەۆ، قارىم - قاتىناسى (سۋبەكتى - سۋبەكتى)، پەداگوگيكالىق تەحنيكا، بىلىكتىلىگى، ءوز ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە تالداۋى. مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمە ماماندارىنىڭ كاسىپتىك باعىتتارى، پەداگوگيكالىق ارەكەتتەرى تۋرالى ە. ا. پانكو، ل. گ. سەمۋشينا، ۆ. ي. لاگينوۆا، ر. س. بۋرە، ق. ا. ايماعانبەتوۆا، ب. و. ارزانبايەۆا زەرتتەۋلەرىندەگى پەداگوگ تاربيەشىلەردىڭ قىزمەتى، پروفەسسيوگرامماسى ماسەلەلەرى تۋرالى اتاپ كەتكەن. پروفەسسيوگرامما – بۇل عىلىمي نەگىزدەلگەن پەداگوگتىڭ جەكە تۇلعالىق كاسىپتىك ساپالارىنا تالاپتار، دۇنيەگە كوزقاراسى، جالپى مادەنيەتى، پسيحولوگيالىق - پەداگوگيكالىق، ارناۋلى ءبىلىمى، سول سياقتى پەداگوگيكالىق بىلىكتىلىگى مەن داعدىسى.
قورىتا ايتقاندا، بۇگىنگى تاڭدا بولاشاق ۇرپاققا الەمدىك عىلىم مەن پروگرەسس دەڭگەيىنە سايكەس ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدە، ونىڭ رۋحاني بايلىعى مەن مادەنيەتىن ارتتىرۋدا تانىمدىق بەلسەندىلىگىن دامىتۋدىڭ ماڭىزى زور. باستى مەجەنى شەشۋدە تاربيەشى - پەداگوگتىڭ ورنى ەرەكشە دەي وتىرىپ، تەرەڭ زەرتتەۋدى تالاپ ەتەتىن كۇردەلى ماسەلە دەيمىز.
You Might Also Like
