سويلەم سوڭىنا قويىلاتىن تىنىس بەلگىلەرى
قازاق ءتىلى 2 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سويلەم سوڭىنا قويىلاتىن تىنىس بەلگىلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك ماقساتى: ءار ءتۇرلى تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ تىنىس بەلگىلەرىنەن العان بىلىمدەرىن تياناقتاۋ، وقۋشى ءبىلىمىن ساراپقا سالۋ، تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكالىق تۇرعىدا تەكسەرۋ، ساۋاتتىلىقتارىن ارتتىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق ماقساتى: ءتۇرلى تاپسىرمالار، تانىمدىق ويىندار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن، ىنتاسىن ارتتىرۋ، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك ماقساتى: ورىندالاتىن تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردى ەلجاندىلىققا، ەڭبەكقورلىققا، جىلدامدىققا ۇيرەتۋ، ءتىل ونەرىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتاستىرۋ، سەمانتيكالىق كارتا، سۇراق - جاۋاپتار
كورنەكىلىگى: قيما قاعازدار.
ساباقتىڭ ءوتىلۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى تۇگەلدەپ، كەزەكشى مالىمەتتەرىن تىڭداپ، وقۋشى نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
وقۋشىلار، ءبىز بۇگىن تىنىس بەلگىلەرىنەن وتكەندەرىمىزدى ەسكە تۇسىرەمىز.
ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ.
“مەن باستايمىن، سەن جالعاستىر” ويىنى
1. سويلەم اياقتالعان ….… (ويدى بىلدىرەدى).
2. سويلەم سوزدەن ………… (قۇرالادى).
3. سويلەمدەگى سوزدەر .… (بولەك جازىلادى).
4. سويلەمنىڭ ءبىرىنشى …… (ءسوزى باس ارىپپەن باستالىپ جازىلادى).
5. سويلەمنىڭ سوڭىنا ……(نۇكتە قويىلادى).
6. حابارلى سويلەمنەن كەيىن ……… (نۇكتە قويىلادى).
7. سۇراۋلى سويلەمنەن كەيىن ……… (سۇراق بەلگىسى قويىلادى).
• سويلەم اياقتالعان ويدى بىلدىرەدى. سويلەمنەن سوڭ نۇكتە (.)، نە سۇراۋ بەلگىسى (؟)، نە لەپ بەلگىسى (!) قويىلادى.
• بىردەڭەنىڭ جايىن حابارلاۋ ماقساتىمەن ايتىلعان سويلەمدى حابارلى سويلەم دەيمىز. حابارلى سويلەمنىڭ سوڭىنا نۇكتە (.) قويىلادى
• جاۋاپ الۋ ماقساتىمەن ايتىلعان سويلەمدى سۇراۋلى سويلەم دەيمىز.
سۇراۋلى سويلەمنىڭ سوڭىنا سۇراۋ بەلگىسى (؟) قويىلادى
• ادامنىڭ كوڭىل كۇيىن، سەزىمىن بىلدىرەتىن سويلەمدى لەپتى سويلەم دەيمىز. ولار كوتەرىڭكى داۋىسپەن ايتىلادى. لەپتى سويلەمنەن سوڭ لەپ بەلگىسى (!) قويىلادى
«مەن تىنىس بەلگىسىمىن» قويىلىمى
ىلەباي: سەن نەگە وسى ايعايلاي بەرەسىڭ؟
سويلەمگە قانداي ماعىنا بەرەسىڭ؟
ءجون - جوسىعىڭدى ءتۇسىندىرشى،
جازۋدا قانداي جەردە كەلەسىڭ؟
لەپ بەلگىسى: مەن ىلعي ايعايلاي بەرمەيمىن،
قۋانا دا، كۇلە دە بىلمەيمىن.
كەيدە وكىنىپ، رەنجىسەم دە،
كوبىنەسە - اق كوتەرىڭكى، كوڭىلدى جۇرەم.
ءار ىسكە كوڭىل كۇيىن ءبىلدىرىپ،
تابىسىمىزعا تاڭدانىپ،
شاتتانا كۇلەم!
سويلەمدەرگە كوتەرىڭكى داۋىس بەرەم،
سونداي سويلەمدەردىڭ سوڭىندا كەلەم.
نۇكەن مەن نۇكتە
نۇكەن: ەي، كىشكەنتاي عانا نۇكتە!
سەنىڭ وسى كەرەگىڭ جوق - اۋ تۇككە!
كەرەك بولساڭ ايتا قويشى،
سىرىڭدى مەنەن بۇكپە.
نۇكتە: مەن سويلەمنىڭ سوڭىندا تۇرام،
سولىندا ەمەس، وڭىندا تۇرام.
سويلەمدەردىڭ جىگىن اجىراتىپ،
كىدىرىس بەلگىسى ورنىندا تۇرام.
وقۋلىقپەن جۇمىس
- جاتتىعۋ
ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ، سۇراۋلى جانە لەپتى سويلەمدەردى تاپ
ۇيگە تاپسىرما: «تىنىس بەلگىلەر الەمىنە ساياحات». وزدەرى قالاعان تىنىس بەلگىسىنە ەرتەگى قۇراۋ.
- جاتتىعۋ ( اۋىزشا )
تاڭدانۋدى، قۋانۋدى بىلدىرەتىن لەپتى سويلەمدەردى تاۋىپ ايت
- جاتتىعۋ
ءۇيدى قۇرىلىسشى سالادى ما؟ - ءۇيدى قۇرىلىسشى سالادى.
- كەرىكتىڭ موينى ۇزىن با؟ - كەرىكتىڭ موينى ۇزىن.
- دارىگەر اۋرۋدى ەمدەيدى مە؟ - دارىگەر اۋرۋدى ەمدەيدى.
سەرگىتۋ ءساتى
- جاتتىعۋ
سۋرەتتەر بويىنشا اڭگىمە قۇراۋ
1 - سۋرەت كۇنى بويى دوپ ويناپ شارشاعان ەركىن ساباعىنا دايىندالماستان ەرتە ۇيىقتاپ قالدى. ساباققا كيەتىن كيىمدەرىن ازىرلەمەدى.
2 - سۋرەت ەركىن تاڭەرتەڭ كەش تۇردى. ءار كيىمىن ءار جەردەن ىزدەپ، ارەڭ تاپتى.
3 - سۋرەت ەركىن ساباققا كەشىگىپ كەلدى. ول بۇل قىلىعىنا قاتتى ۇيالدى.
سايكەستەندىرۋ تەستى
------------------------------ قاسقىردىڭ ءتولى نە؟
------------------------------ مال جايىلدى.
حابارلى سويلەم ------- جۇيرىك وزادى
سۇراۋلى سويلەم ------- مىسىق قالاي دىبىستايدى؟
لەپتى سويلەم ----------- وركەنىڭ ءوسسىن، قاراعىم!
------------------------------ تاۋ الىستان كورىنەدى.
قورىتىندى
ءبىلىمدى بەكىتۋگە ارنالعان تەست سۇراقتارى
1. سويلەم ايتىلۋ ماقساتىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟
ا) 2 ءا) 3 ب) 4
2. سۇراۋعا جاۋاپ بولىپ كەلەتىن سويلەمنىڭ ءتۇرى
ا) سۇراۋلى ءا) حابارلى ب) لەپتى
3. لەپتى سويلەم دەگەنىمىز نە؟
ا) ءبىلى جانە جاۋاپ الۋ ماقساتىمەن ايتىلاتىن سويلەم
ءا) ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىن، سەزىمىن بىلدىرەتىن سويلەم
ب) بىردەڭەنىڭ جايىن حابارلاۋ ماقساتىمەن ايتىلعان سويلەم
4. نۇكتە قاي سويلەمنىڭ تىنىس بەلگىسى
ا) لەپتى ءا) حابارلى ب) سۇراۋلى
5. ولەڭ مازمۇنىنا قاراي جۇمباقتالىپ تۇرعان قانداي تىنىس بەلگىسى ەكەنىن تاپ:
قۋانۋ، رەنجۋ، وكىنۋ ۇراندى دا ايتامىن
ماقساتىم سونى سەزدىرۋ قارقىنداپ بارىپ قايتامىن
ا) نۇكتە ءا) سۇراۋ ب) لەپ
6. سۇراۋلىق ماعىنا بەرەتىن ءسوزدى بەلگىلە
ا) كوتەردى ءا) نەگە ب) ايتپا
7. سۇراۋلىق ماعىنادا تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) بارما ءا) سۇرتپە ب) بار ما
8. سۇراۋلى ماعىنا بەرەتىن ءسوز سويلەم ىشىندە قالاي وقىلادى؟
ا) ءبىرقالىپتى ءا) باسەڭ داۋىسپەن ب) كوتەرىڭكى داۋىسپەن
9. لەپتى سويلەم قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟
ا) سۇراۋلىق ءا) لەپتىك ماعىنانى ( ءوتىنۋ، بۇيىرۋ، قۋانۋ، تىلەك، ارمان، سەسكەندىرۋ، ۇران)
ب) بىرەۋ، بىرنارسە تۋرالى حابارلاۋ
10. «تۇر ورنىڭنان!» دەگەن لەپتى سويلەم قانداي مازمۇندى بەرەدى؟
ا) قۋانۋ ءا) بۇيىرۋ ب) ۇران
11. لەپتى سويلەمدە لەپتىك ماعىنانى بىلدىرەتىن سوزدەر قالاي وقىلادى؟
ا) كوتەرىڭكى داۋىسپەن ءا) ءبىرقالىپتى ب) باسەڭ داۋىسپەن
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سويلەم سوڭىنا قويىلاتىن تىنىس بەلگىلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك ماقساتى: ءار ءتۇرلى تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ تىنىس بەلگىلەرىنەن العان بىلىمدەرىن تياناقتاۋ، وقۋشى ءبىلىمىن ساراپقا سالۋ، تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكالىق تۇرعىدا تەكسەرۋ، ساۋاتتىلىقتارىن ارتتىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق ماقساتى: ءتۇرلى تاپسىرمالار، تانىمدىق ويىندار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن، ىنتاسىن ارتتىرۋ، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك ماقساتى: ورىندالاتىن تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردى ەلجاندىلىققا، ەڭبەكقورلىققا، جىلدامدىققا ۇيرەتۋ، ءتىل ونەرىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتاستىرۋ، سەمانتيكالىق كارتا، سۇراق - جاۋاپتار
كورنەكىلىگى: قيما قاعازدار.
ساباقتىڭ ءوتىلۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى تۇگەلدەپ، كەزەكشى مالىمەتتەرىن تىڭداپ، وقۋشى نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
وقۋشىلار، ءبىز بۇگىن تىنىس بەلگىلەرىنەن وتكەندەرىمىزدى ەسكە تۇسىرەمىز.
ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ.
“مەن باستايمىن، سەن جالعاستىر” ويىنى
1. سويلەم اياقتالعان ….… (ويدى بىلدىرەدى).
2. سويلەم سوزدەن ………… (قۇرالادى).
3. سويلەمدەگى سوزدەر .… (بولەك جازىلادى).
4. سويلەمنىڭ ءبىرىنشى …… (ءسوزى باس ارىپپەن باستالىپ جازىلادى).
5. سويلەمنىڭ سوڭىنا ……(نۇكتە قويىلادى).
6. حابارلى سويلەمنەن كەيىن ……… (نۇكتە قويىلادى).
7. سۇراۋلى سويلەمنەن كەيىن ……… (سۇراق بەلگىسى قويىلادى).
• سويلەم اياقتالعان ويدى بىلدىرەدى. سويلەمنەن سوڭ نۇكتە (.)، نە سۇراۋ بەلگىسى (؟)، نە لەپ بەلگىسى (!) قويىلادى.
• بىردەڭەنىڭ جايىن حابارلاۋ ماقساتىمەن ايتىلعان سويلەمدى حابارلى سويلەم دەيمىز. حابارلى سويلەمنىڭ سوڭىنا نۇكتە (.) قويىلادى
• جاۋاپ الۋ ماقساتىمەن ايتىلعان سويلەمدى سۇراۋلى سويلەم دەيمىز.
سۇراۋلى سويلەمنىڭ سوڭىنا سۇراۋ بەلگىسى (؟) قويىلادى
• ادامنىڭ كوڭىل كۇيىن، سەزىمىن بىلدىرەتىن سويلەمدى لەپتى سويلەم دەيمىز. ولار كوتەرىڭكى داۋىسپەن ايتىلادى. لەپتى سويلەمنەن سوڭ لەپ بەلگىسى (!) قويىلادى
«مەن تىنىس بەلگىسىمىن» قويىلىمى
ىلەباي: سەن نەگە وسى ايعايلاي بەرەسىڭ؟
سويلەمگە قانداي ماعىنا بەرەسىڭ؟
ءجون - جوسىعىڭدى ءتۇسىندىرشى،
جازۋدا قانداي جەردە كەلەسىڭ؟
لەپ بەلگىسى: مەن ىلعي ايعايلاي بەرمەيمىن،
قۋانا دا، كۇلە دە بىلمەيمىن.
كەيدە وكىنىپ، رەنجىسەم دە،
كوبىنەسە - اق كوتەرىڭكى، كوڭىلدى جۇرەم.
ءار ىسكە كوڭىل كۇيىن ءبىلدىرىپ،
تابىسىمىزعا تاڭدانىپ،
شاتتانا كۇلەم!
سويلەمدەرگە كوتەرىڭكى داۋىس بەرەم،
سونداي سويلەمدەردىڭ سوڭىندا كەلەم.
نۇكەن مەن نۇكتە
نۇكەن: ەي، كىشكەنتاي عانا نۇكتە!
سەنىڭ وسى كەرەگىڭ جوق - اۋ تۇككە!
كەرەك بولساڭ ايتا قويشى،
سىرىڭدى مەنەن بۇكپە.
نۇكتە: مەن سويلەمنىڭ سوڭىندا تۇرام،
سولىندا ەمەس، وڭىندا تۇرام.
سويلەمدەردىڭ جىگىن اجىراتىپ،
كىدىرىس بەلگىسى ورنىندا تۇرام.
وقۋلىقپەن جۇمىس
- جاتتىعۋ
ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ، سۇراۋلى جانە لەپتى سويلەمدەردى تاپ
ۇيگە تاپسىرما: «تىنىس بەلگىلەر الەمىنە ساياحات». وزدەرى قالاعان تىنىس بەلگىسىنە ەرتەگى قۇراۋ.
- جاتتىعۋ ( اۋىزشا )
تاڭدانۋدى، قۋانۋدى بىلدىرەتىن لەپتى سويلەمدەردى تاۋىپ ايت
- جاتتىعۋ
ءۇيدى قۇرىلىسشى سالادى ما؟ - ءۇيدى قۇرىلىسشى سالادى.
- كەرىكتىڭ موينى ۇزىن با؟ - كەرىكتىڭ موينى ۇزىن.
- دارىگەر اۋرۋدى ەمدەيدى مە؟ - دارىگەر اۋرۋدى ەمدەيدى.
سەرگىتۋ ءساتى
- جاتتىعۋ
سۋرەتتەر بويىنشا اڭگىمە قۇراۋ
1 - سۋرەت كۇنى بويى دوپ ويناپ شارشاعان ەركىن ساباعىنا دايىندالماستان ەرتە ۇيىقتاپ قالدى. ساباققا كيەتىن كيىمدەرىن ازىرلەمەدى.
2 - سۋرەت ەركىن تاڭەرتەڭ كەش تۇردى. ءار كيىمىن ءار جەردەن ىزدەپ، ارەڭ تاپتى.
3 - سۋرەت ەركىن ساباققا كەشىگىپ كەلدى. ول بۇل قىلىعىنا قاتتى ۇيالدى.
سايكەستەندىرۋ تەستى
------------------------------ قاسقىردىڭ ءتولى نە؟
------------------------------ مال جايىلدى.
حابارلى سويلەم ------- جۇيرىك وزادى
سۇراۋلى سويلەم ------- مىسىق قالاي دىبىستايدى؟
لەپتى سويلەم ----------- وركەنىڭ ءوسسىن، قاراعىم!
------------------------------ تاۋ الىستان كورىنەدى.
قورىتىندى
ءبىلىمدى بەكىتۋگە ارنالعان تەست سۇراقتارى
1. سويلەم ايتىلۋ ماقساتىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟
ا) 2 ءا) 3 ب) 4
2. سۇراۋعا جاۋاپ بولىپ كەلەتىن سويلەمنىڭ ءتۇرى
ا) سۇراۋلى ءا) حابارلى ب) لەپتى
3. لەپتى سويلەم دەگەنىمىز نە؟
ا) ءبىلى جانە جاۋاپ الۋ ماقساتىمەن ايتىلاتىن سويلەم
ءا) ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىن، سەزىمىن بىلدىرەتىن سويلەم
ب) بىردەڭەنىڭ جايىن حابارلاۋ ماقساتىمەن ايتىلعان سويلەم
4. نۇكتە قاي سويلەمنىڭ تىنىس بەلگىسى
ا) لەپتى ءا) حابارلى ب) سۇراۋلى
5. ولەڭ مازمۇنىنا قاراي جۇمباقتالىپ تۇرعان قانداي تىنىس بەلگىسى ەكەنىن تاپ:
قۋانۋ، رەنجۋ، وكىنۋ ۇراندى دا ايتامىن
ماقساتىم سونى سەزدىرۋ قارقىنداپ بارىپ قايتامىن
ا) نۇكتە ءا) سۇراۋ ب) لەپ
6. سۇراۋلىق ماعىنا بەرەتىن ءسوزدى بەلگىلە
ا) كوتەردى ءا) نەگە ب) ايتپا
7. سۇراۋلىق ماعىنادا تۇرعان ءسوزدى بەلگىلە
ا) بارما ءا) سۇرتپە ب) بار ما
8. سۇراۋلى ماعىنا بەرەتىن ءسوز سويلەم ىشىندە قالاي وقىلادى؟
ا) ءبىرقالىپتى ءا) باسەڭ داۋىسپەن ب) كوتەرىڭكى داۋىسپەن
9. لەپتى سويلەم قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟
ا) سۇراۋلىق ءا) لەپتىك ماعىنانى ( ءوتىنۋ، بۇيىرۋ، قۋانۋ، تىلەك، ارمان، سەسكەندىرۋ، ۇران)
ب) بىرەۋ، بىرنارسە تۋرالى حابارلاۋ
10. «تۇر ورنىڭنان!» دەگەن لەپتى سويلەم قانداي مازمۇندى بەرەدى؟
ا) قۋانۋ ءا) بۇيىرۋ ب) ۇران
11. لەپتى سويلەمدە لەپتىك ماعىنانى بىلدىرەتىن سوزدەر قالاي وقىلادى؟
ا) كوتەرىڭكى داۋىسپەن ءا) ءبىرقالىپتى ب) باسەڭ داۋىسپەن
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى: «نار يدىرگەن وسىلاي تۋعان» (پرەزەنتاسياسىمەن)
