س.سەيفۋللين "اقساق كيىك"
ساباقتىڭ تاقىرىبى: س. سەيفۋللين «اقساق كيىك» (سلايدىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك. ولەڭدى مانەرلەپ وقۋعا ۇيرەتۋ، قىزىل كىتاپ جونىندە تۇسىنىكتەر بەرۋ
2. دامىتۋشىلىق. وقۋشىلارعا كوركەم سوزدەردىڭ ماعىناسىن مەڭگەرە وتىرىپ، ادەبي تىلمەن جۇيەلى، جيناقتاپ سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
3. تاربيەلىك. وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن ارتتىرۋ، وتانىن، ەلىن، جەرىن، تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، رەبۋستار، اقىن پورترەتى، تەكشە، سۋرەتتەر، كۇي، پەرفوكارتالار
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، توپتاستىرۋ، كۋبيزم ءادىسى
ساباقتىڭ ءجۇرىسى: I. ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارتۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
- بالالار ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىز بىرنەشە بولىمدەردەن تۇرادى.
1 - ءبولىم -«ءبىلىمدى مىڭدى جىعار» دەپ اتالادى. بۇل بولىمدە ءبىز ءۇي تاپسىرماسىنان ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالايىق.
«كوكشەتاۋ»ءماتىنىنىڭ مازمۇنىن سۇراۋ، ماتىننەن ءۇزىندى جاتقا ايتۋ.
تاقتادان كوكشەتاۋ تابيعاتىنىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتۋ. كوكشەتاۋ - تابيعاتى اسەم وڭىرلەردىڭ ءبىرى. ول - سارىارقانىڭ سولتۇستىگىندەگى تاۋ.
كوكشەتاۋدا ءمۇسىن كوپ،
كورگەن ادام تامسانعان.
ءاربىر تاسى شىر شەرتىپ،
اق قايىڭى ءان سالعان.
«بايگە» ويىنى ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ
2 - ءبولىم -«جۇيرىك بولساڭ جاسىڭنان»
رەبۋس شەشۋ -«اقساق كيىك»
داپتەرگە كۇن جادىن جازىپ، ساباق تاقىرىبىن جازدىرۋ
3 - ءبولىم -«وقۋ. وقۋ ءتۇبى - توقۋ» دەپ اتالادى. بۇل بولىمدە «اقساق كيىك»ولەڭىن وقىپ، تانىسايىق. ولەڭ اۆتورىمەن تانىستىرۋ.
ساكەن (ءسادۋاقاس) 1884 جىلى 15 قازاندا جەزقازعان وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. 1914 جىلى «وتكەن كۇندەر»
اتتى تۇڭعىش ولەڭدەر جيناعى شىققان. 1920 - 1936 جىلدارى كوپتەگەن قىزمەتتەر اتقارىپ، اتقارۋشى ورىنباسار، گازەت رەداكتورى، عىلىمي ورتالىق ءتوراعاسى، ينستيتۋت ديرەكتورى، جۋرنالدار باسشىسى بولعان. 1936 جىلى تۇڭعىش رەت قازاق جازۋشىلارى ىشىنەن قىزىل تۋ وردەنىمەن ماراپاتتالادى. 1938 جىلى جازىقسىز جالا جابىلىپ، قايتىس بولدى.
وقۋلىقتان ءمۇعالىمنىڭ ولەڭدى وقىپ، تۇسىندىرەدى.
- ارقانىڭ بەتپاقدالا دەگەن دالاسى بار. ول رەسپۋبليكامىزدىڭ وڭتۇستىگىندەگى شولەيتتى ءوڭىر. ول جەردە تۇزدى كولدەر، سور، تاقىر كوپ بولعاندىقتان ەشقانداي ەل جوق ەكەن. سول دالادا كيىكتەر مەكەندەيدى.
كيىك - ەڭ جۇيرىك، سۇلۋ، كيەلى جانۋارلاردىڭ ءبىرى. ونى اقبوكەن دەپ تە اتايدى، بالاسى
«قۇرالاي» دەپ اتالادى. كيىكتەر مامىر ايىندا تولدەي باستايدى، سول كەزدە اۋا - رايى بۇزىلىپ، جاۋىن - شاشىن بولادى. قازاقتار ونى «قۇرالايدىڭ سۋىعى» دەپ اتايدى.
كيىكتىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى - ولار ەشقاشان جەتىم قالعان لاقتارىن تاستامايدى.
كەز - كەلگەن كيىك ماڭىراپ شىققان قۇرالايدى كەزدەستىرسە، قاسىنا بارىپ، ەمىزىپ، وزىمەن
بىرگە ەرتىپ كەتەدى. كيىكتىڭ جۇيرىكتىگى سونداي تۋعانىنا ەكى كۇن بولعان قۇرالايدى ماشينامەن قۋىپ جەتە المايمىز ەكەن. كيىكتىڭ ءمۇيىزىن اڭشىلار شەت ەلدەرگە ساتىپ،
اقشا قىلادى. كيىكتىڭ سانى ازايىپ بارا جاتقاندىقتان، ول قورعاۋعا الىنىپ، 2006 جىلى «قىزىل كىتاپقا»ەندى.
4 - ءبولىم -«ويلى بولساڭ، وزىپ كور»وقۋشىلارعا كەستە تاراتىلادى.
كەستەنى تولتىرۋ.
زات ەسىم 1 ءسوز مىسالى: كيىك
سىن ەسىم 2 ءسوز سىمباتتى، جۇيرىك
ەتىستىك 3 ءسوز جۇگىردى، قاشتى، جەتكىزبەيدى
سويلەم 4 ءسوز ول قىزىل كىتاپقا ەنگەن.
5 - ءبولىم -«تاپقىر بولساڭ، تالاس جوق». كۋبيزم ءادىسى
اتاۋ. كيىكتى
سيپاتتا. كيىكتى
دالەلدە.«قۇرالاي جەلى»
زەرتتە.«كيىكتىڭ باۋىرمالدىعى»
تالقىلا«كيىكتى قورعاۋ»
جاريالا«قىزىل كىتاپ»
III. قورىتىندىلاۋ.
- كيىك سانىن قالاي كوبەيتە الامىز؟
اقبوكەن
دالا جانۋارى
جۇيرىك، سىمباتتى
كيىك
قىزىل كىتاپقا ەنگەن بالاسى قۇرالاي ءمۇيىزى قىمبات
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
- ماتىننەن اسەر ەتكەن وقيعا.
- سەنى وكىندىرگەن نە؟
- ۇناعان وي، ءسوز، سويلەم
- سەنى قۋانتقان تۇس.
-«ەگەمەندى ەلدىڭ ەرتەڭى - ءبىلىمدى ۇرپاق» دەپ ەلباسىمىز ن. ءابىش ۇلى ايتقانداي ءارقاشاندا ىزدەنىپ، ءبىلىمدى بولايىق!
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ.
ساباققا قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالاۋ. ساباقتى اياقتاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك. ولەڭدى مانەرلەپ وقۋعا ۇيرەتۋ، قىزىل كىتاپ جونىندە تۇسىنىكتەر بەرۋ
2. دامىتۋشىلىق. وقۋشىلارعا كوركەم سوزدەردىڭ ماعىناسىن مەڭگەرە وتىرىپ، ادەبي تىلمەن جۇيەلى، جيناقتاپ سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
3. تاربيەلىك. وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن ارتتىرۋ، وتانىن، ەلىن، جەرىن، تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، رەبۋستار، اقىن پورترەتى، تەكشە، سۋرەتتەر، كۇي، پەرفوكارتالار
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، توپتاستىرۋ، كۋبيزم ءادىسى
ساباقتىڭ ءجۇرىسى: I. ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارتۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
- بالالار ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىز بىرنەشە بولىمدەردەن تۇرادى.
1 - ءبولىم -«ءبىلىمدى مىڭدى جىعار» دەپ اتالادى. بۇل بولىمدە ءبىز ءۇي تاپسىرماسىنان ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالايىق.
«كوكشەتاۋ»ءماتىنىنىڭ مازمۇنىن سۇراۋ، ماتىننەن ءۇزىندى جاتقا ايتۋ.
تاقتادان كوكشەتاۋ تابيعاتىنىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتۋ. كوكشەتاۋ - تابيعاتى اسەم وڭىرلەردىڭ ءبىرى. ول - سارىارقانىڭ سولتۇستىگىندەگى تاۋ.
كوكشەتاۋدا ءمۇسىن كوپ،
كورگەن ادام تامسانعان.
ءاربىر تاسى شىر شەرتىپ،
اق قايىڭى ءان سالعان.
«بايگە» ويىنى ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن قورىتۋ
2 - ءبولىم -«جۇيرىك بولساڭ جاسىڭنان»
رەبۋس شەشۋ -«اقساق كيىك»
داپتەرگە كۇن جادىن جازىپ، ساباق تاقىرىبىن جازدىرۋ
3 - ءبولىم -«وقۋ. وقۋ ءتۇبى - توقۋ» دەپ اتالادى. بۇل بولىمدە «اقساق كيىك»ولەڭىن وقىپ، تانىسايىق. ولەڭ اۆتورىمەن تانىستىرۋ.
ساكەن (ءسادۋاقاس) 1884 جىلى 15 قازاندا جەزقازعان وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. 1914 جىلى «وتكەن كۇندەر»
اتتى تۇڭعىش ولەڭدەر جيناعى شىققان. 1920 - 1936 جىلدارى كوپتەگەن قىزمەتتەر اتقارىپ، اتقارۋشى ورىنباسار، گازەت رەداكتورى، عىلىمي ورتالىق ءتوراعاسى، ينستيتۋت ديرەكتورى، جۋرنالدار باسشىسى بولعان. 1936 جىلى تۇڭعىش رەت قازاق جازۋشىلارى ىشىنەن قىزىل تۋ وردەنىمەن ماراپاتتالادى. 1938 جىلى جازىقسىز جالا جابىلىپ، قايتىس بولدى.
وقۋلىقتان ءمۇعالىمنىڭ ولەڭدى وقىپ، تۇسىندىرەدى.
- ارقانىڭ بەتپاقدالا دەگەن دالاسى بار. ول رەسپۋبليكامىزدىڭ وڭتۇستىگىندەگى شولەيتتى ءوڭىر. ول جەردە تۇزدى كولدەر، سور، تاقىر كوپ بولعاندىقتان ەشقانداي ەل جوق ەكەن. سول دالادا كيىكتەر مەكەندەيدى.
كيىك - ەڭ جۇيرىك، سۇلۋ، كيەلى جانۋارلاردىڭ ءبىرى. ونى اقبوكەن دەپ تە اتايدى، بالاسى
«قۇرالاي» دەپ اتالادى. كيىكتەر مامىر ايىندا تولدەي باستايدى، سول كەزدە اۋا - رايى بۇزىلىپ، جاۋىن - شاشىن بولادى. قازاقتار ونى «قۇرالايدىڭ سۋىعى» دەپ اتايدى.
كيىكتىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى - ولار ەشقاشان جەتىم قالعان لاقتارىن تاستامايدى.
كەز - كەلگەن كيىك ماڭىراپ شىققان قۇرالايدى كەزدەستىرسە، قاسىنا بارىپ، ەمىزىپ، وزىمەن
بىرگە ەرتىپ كەتەدى. كيىكتىڭ جۇيرىكتىگى سونداي تۋعانىنا ەكى كۇن بولعان قۇرالايدى ماشينامەن قۋىپ جەتە المايمىز ەكەن. كيىكتىڭ ءمۇيىزىن اڭشىلار شەت ەلدەرگە ساتىپ،
اقشا قىلادى. كيىكتىڭ سانى ازايىپ بارا جاتقاندىقتان، ول قورعاۋعا الىنىپ، 2006 جىلى «قىزىل كىتاپقا»ەندى.
4 - ءبولىم -«ويلى بولساڭ، وزىپ كور»وقۋشىلارعا كەستە تاراتىلادى.
كەستەنى تولتىرۋ.
زات ەسىم 1 ءسوز مىسالى: كيىك
سىن ەسىم 2 ءسوز سىمباتتى، جۇيرىك
ەتىستىك 3 ءسوز جۇگىردى، قاشتى، جەتكىزبەيدى
سويلەم 4 ءسوز ول قىزىل كىتاپقا ەنگەن.
5 - ءبولىم -«تاپقىر بولساڭ، تالاس جوق». كۋبيزم ءادىسى
اتاۋ. كيىكتى
سيپاتتا. كيىكتى
دالەلدە.«قۇرالاي جەلى»
زەرتتە.«كيىكتىڭ باۋىرمالدىعى»
تالقىلا«كيىكتى قورعاۋ»
جاريالا«قىزىل كىتاپ»
III. قورىتىندىلاۋ.
- كيىك سانىن قالاي كوبەيتە الامىز؟
اقبوكەن
دالا جانۋارى
جۇيرىك، سىمباتتى
كيىك
قىزىل كىتاپقا ەنگەن بالاسى قۇرالاي ءمۇيىزى قىمبات
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
- ماتىننەن اسەر ەتكەن وقيعا.
- سەنى وكىندىرگەن نە؟
- ۇناعان وي، ءسوز، سويلەم
- سەنى قۋانتقان تۇس.
-«ەگەمەندى ەلدىڭ ەرتەڭى - ءبىلىمدى ۇرپاق» دەپ ەلباسىمىز ن. ءابىش ۇلى ايتقانداي ءارقاشاندا ىزدەنىپ، ءبىلىمدى بولايىق!
ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ.
ساباققا قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالاۋ. ساباقتى اياقتاۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
