سۋرەت سالۋدىڭ ءادىس – تاسىلدەرى
Cۋرەت جانە سىزۋ ءپانى ءمۇعالىمى سەرالييەۆا ايگەريم كۋانىشبايەۆنا
بەينەلەۋ ونەرى 5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سۋرەت سالۋدىڭ ءادىس – تاسىلدەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى ساۋاتتى سۋرەت سالۋعا ۇيرەتۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: سۋرەت سالۋدىڭ زاڭدىلىقتارىنا باۋلۋ.
ب) تاربيەلىلىك: سۇلۋلىق تاربيەسى، تابيعات پەن ونەردەگى سۇلۋلىقتى تۇسىنە ءبىلۋ.
قۇرال - جابدىقتار، كورنەكتى قۇرالدار: كورنەكىلىك قۇرالدار، البوم، قارىنداش، قاعاز، وقۋ قۇرالى، ادىستەمەلەر.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
4. تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
ساباقتىڭ بارىسى:
وقۋشىلاردى زاتتاردىڭ وزىنە قاراپ بەينەلەتۋ ارقىلى ساۋاتتى سۋرەت سالۋعا ۇيرەتۋ ماسەلەلەرىنە كوڭىل بولىنەدى. ەڭ الدىمەن بەينەلەنەتىن زاتتىڭ جالپى ءپىشىنىن قاعاز بەتىنە دۇرىس بەلگىلەۋدەن باستاۋ قاجەت. ول ءۇشىن وقۋشىلارعا بەينەلەۋ ونەرىنە بايلانىستى زاڭدىلىقتاردان تەوريالىق ءبىلىم بەرەمىن.
كومپونوۆكا – قاعاز بەتىنە بەينەلەنەتىن زاتتى ۇيلەسىمدى ورنالاستىرۋ دەگەن ءسوز.
پروپورسيا بەينەلەنەتىن زاتتاردىڭ ۇلكەندى - كىشىلى بولىگىنىڭ اراقاتىناسىن سالىستىرىپ بەلگىلەۋ دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى.
جارىق دەپ بەينەلەنەتىن زاتتاردىڭ كۇن ساۋلەسى تۇسكەن بولىگىن اتايمىز.
كولەڭكە دەگەنىمىز زاتتاردىڭ بەتىنە جارىق تۇسپەگەن بولىگى. ياعني ول مەنشىكتى كولەڭكە دەپ تە اتالادى. بەينەلەنەتىن زاتتىڭ كولەمى جانە فورماسى جارىق پەن كولەڭكە ارقىلى بەرىلەدى.
سوندىقتان زاتتى قاراپايىم قارىنداش ارقىلى بەينەلەۋدە سۋرەت سالۋ ەرەجەلەرىنە سۇيەنگەن دۇرىس. سۋرەت سالۋعا ۇيرەتۋ بەينەلەۋ ونەرىنىڭ ەڭ نەگىزگى مىندەتى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان سىزىق ارقىلى نوباي، دولبار جاساۋعا ۇنەمى جاتتىعامىز. كوزبەن كورگەن نارسەسىن ەستە ساقتاپ، جىلدام بەينەلەۋگە ۇيرەنەمىز. دولبار جاساۋدا ناقتى زاتتىڭ ءپىشىنى جىڭىشكە ءارى جۋان تۇتاس سىزىق ارقىلى بەينەلەنەدى. سۋرەتتە ءتۇزۋ سىزىقتان گورى قيسىق سىزىق الدەقانداي جاندى بولىپ كەلەدى. اسىرەسە قيمىلدى جانۋارلار مەن ادام وبرازىن بەينەلەۋدە دولباردىڭ ءرولى زور. سوندىقتان جاندى نارسەلەردى بەينەلەۋدەن بۇرىن، ەڭ الدىمەن قاراپايىم زاتتاردىڭ سۋرەتىن سالىپ ۇيرەنگەنىمىز دۇرىس. تەك قانا ءاربىر زاتتىڭ پىشىندىك ۇقساستىعىن تاۋىپ قانا قويماي، ونىڭ رەڭدىك قاتىناسىنا دا باسا نازار اۋدارعان ءجون. رەڭدىك قاتىناستار جارىق پەن كولەڭكە بولىكتەرىن بەرۋ ارقىلى شەشىلەدى. سۋرەت سالۋدى بىرنەشە كەزەڭگە ءبولىپ قاراۋعا بولادى.
1 - كەزەڭ. ەڭ الدىمەن بەينەلەيتىن گەومەتريالىق دەنەلەردىڭ
جالپى نۇسقاسىن تۇتاستاي قابىلداپ، ونى قاعاز بەتىنە ورنالاستىرۋعا باسا نازار اۋدارۋ. سونان كەيىن ءاربىر گەومەتريالىق دەنەلەردىڭ بيىكتىگى مەن ەنىن شاما جاعىنان سالىستىرا وتىرىپ بەينەلەۋ.
2 - كەزەڭ. سۋرەتى سالىناتىن گەومەتريالىق دەنەلەردىڭ كونسترۋكسيالىق قۇرىلىمىنا نازار اۋدارۋ كەرەك. بەينەلەيتىن زاتتاردىڭ ولشەم بىرلىكتەرى قاتىناسىنىڭ دۇرىس بولۋىنا ايرىقشا
كوڭىل ءبولۋ قاجەت. سۋرەت سالۋ بارىسىندا ءاربىر زاتتى سالىستىرا قاراۋ ءۇشىن كومەكشى جىڭىشكە سىزىقتار پايدالانعان ءجون. زاتتاردىڭ نەگىزگى كونسترۋكسيالىق قۇرىلىمى تابىلعان سوڭ جارىق پەن كولەڭكەنىڭ شەكارالارىن كومەكشى سىزىقپەن بەلگىلەپ قويۋ كەرەك.
سۋرەتتى شتريحتاۋ ءىسى كولەڭكەدەن باستالادى.
3 - كەزەڭ. زاتتاردىڭ جارىق كولەڭكەسىن شتريحتاۋ ارقىلى ولاردىڭ ءپىشىنىن، كولەمىن شىعارامىز. زاتتىڭ ءوڭى جارىق پەن كولەڭكە ارقىلى ايقىندالادى. ءاربىر زاتتىڭ ءوڭىنىڭ كومەسكى نە قاراڭعى بولۋى جاساندى جانە تابيعي جارىقتىڭ تۇسۋىنە بايلانىستى.
سۋرەتتىڭ ءوڭىن ايقىنداعاندا زاتتىڭ ەڭ جارىق، ەڭ قاراڭعى جەرىن انىقتاپ الۋ كەرەك. ياعني رەڭدىك قاتىناستى دۇرىس ايقىنداۋعا ۇيرەنۋ كەرەك. زاتتى شتريحتاۋدى مەنشىكتى كولەڭكەدەن باستاعان ءجون. مەشيىكتى كولەڭكە دەگەنىمىز - زاتتىڭ ساۋلە تۇسپەگەن بەتىندە پايدا بولعان كولەڭكە. جارىق دەپ تابيعي ساۋلە مەن جاساندى جارىق تۇسكەن بەتتى ايتامىز. جىلت دەگەنىمىز - جارىقتىڭ اسا مول مولشەردە تۇسكەن جەرى. مۇنى شىنى نەمەسە جىلتىر تەمىر ىدىستاردا ايقىن بايقاۋعا بولادى. تۇسپە كولەڭكە دەگەنىمىز - ناقتى بەينەلەنگەن زاتتان جازىقتىقتىڭ بەتىنە تۇسكەن كولەڭكە. جارتىلاي كولەڭكە دەگەنىمىز - مەنشىكتى كولەڭكە مەن جارىقتىڭ اراسىندا پايدا بولعان كولەڭكە. رەفلەكس دەگەنىمىز - زاتتىڭ مەنشىكتى كولەڭكەسىنىڭ شەت جاعىندا، ارتقى جازىقتىق اراسىندا پايدا بولعان كومەسكى جارىق تارىزدەس قۇبىلىس. سونىمەن زاتتى شتريحتاۋ ارقىلى ءوڭىن، ءپىشىنىن، كولەمىن انىقتاۋدا جوعارىدا اتالعان سۋرەت سالۋ زاڭدىلىقتارىنا سۇيەنۋ كەرەك.
4 - كەزەڭ. بۇل بەينەلەگەن زاتتاردى تولىقتاي انىقتاۋ كەزەڭى دەپ اتالادى. مۇندا سۋرەت سالۋ ەرەجەلەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، كەيبىر ەلەۋلى ارتىق كەتكەن جارىق پەن قاراڭعى داقتاردى باسەڭدەتەمىز. ءبىرتۇتاس رەڭدىك قاتىناسقا باعىندىرامىز. ورىندالعان سۋرەتتىڭ جاراسىمدى بولىپ شىعۋىنا باسا نازار اۋدارامىز.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: نارسەگە قاراپ سۋرەت سال. ناتيۋرمورت ورىندا.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
بەينەلەۋ ونەرى 5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سۋرەت سالۋدىڭ ءادىس – تاسىلدەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى ساۋاتتى سۋرەت سالۋعا ۇيرەتۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: سۋرەت سالۋدىڭ زاڭدىلىقتارىنا باۋلۋ.
ب) تاربيەلىلىك: سۇلۋلىق تاربيەسى، تابيعات پەن ونەردەگى سۇلۋلىقتى تۇسىنە ءبىلۋ.
قۇرال - جابدىقتار، كورنەكتى قۇرالدار: كورنەكىلىك قۇرالدار، البوم، قارىنداش، قاعاز، وقۋ قۇرالى، ادىستەمەلەر.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
4. تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
ساباقتىڭ بارىسى:
وقۋشىلاردى زاتتاردىڭ وزىنە قاراپ بەينەلەتۋ ارقىلى ساۋاتتى سۋرەت سالۋعا ۇيرەتۋ ماسەلەلەرىنە كوڭىل بولىنەدى. ەڭ الدىمەن بەينەلەنەتىن زاتتىڭ جالپى ءپىشىنىن قاعاز بەتىنە دۇرىس بەلگىلەۋدەن باستاۋ قاجەت. ول ءۇشىن وقۋشىلارعا بەينەلەۋ ونەرىنە بايلانىستى زاڭدىلىقتاردان تەوريالىق ءبىلىم بەرەمىن.
كومپونوۆكا – قاعاز بەتىنە بەينەلەنەتىن زاتتى ۇيلەسىمدى ورنالاستىرۋ دەگەن ءسوز.
پروپورسيا بەينەلەنەتىن زاتتاردىڭ ۇلكەندى - كىشىلى بولىگىنىڭ اراقاتىناسىن سالىستىرىپ بەلگىلەۋ دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى.
جارىق دەپ بەينەلەنەتىن زاتتاردىڭ كۇن ساۋلەسى تۇسكەن بولىگىن اتايمىز.
كولەڭكە دەگەنىمىز زاتتاردىڭ بەتىنە جارىق تۇسپەگەن بولىگى. ياعني ول مەنشىكتى كولەڭكە دەپ تە اتالادى. بەينەلەنەتىن زاتتىڭ كولەمى جانە فورماسى جارىق پەن كولەڭكە ارقىلى بەرىلەدى.
سوندىقتان زاتتى قاراپايىم قارىنداش ارقىلى بەينەلەۋدە سۋرەت سالۋ ەرەجەلەرىنە سۇيەنگەن دۇرىس. سۋرەت سالۋعا ۇيرەتۋ بەينەلەۋ ونەرىنىڭ ەڭ نەگىزگى مىندەتى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان سىزىق ارقىلى نوباي، دولبار جاساۋعا ۇنەمى جاتتىعامىز. كوزبەن كورگەن نارسەسىن ەستە ساقتاپ، جىلدام بەينەلەۋگە ۇيرەنەمىز. دولبار جاساۋدا ناقتى زاتتىڭ ءپىشىنى جىڭىشكە ءارى جۋان تۇتاس سىزىق ارقىلى بەينەلەنەدى. سۋرەتتە ءتۇزۋ سىزىقتان گورى قيسىق سىزىق الدەقانداي جاندى بولىپ كەلەدى. اسىرەسە قيمىلدى جانۋارلار مەن ادام وبرازىن بەينەلەۋدە دولباردىڭ ءرولى زور. سوندىقتان جاندى نارسەلەردى بەينەلەۋدەن بۇرىن، ەڭ الدىمەن قاراپايىم زاتتاردىڭ سۋرەتىن سالىپ ۇيرەنگەنىمىز دۇرىس. تەك قانا ءاربىر زاتتىڭ پىشىندىك ۇقساستىعىن تاۋىپ قانا قويماي، ونىڭ رەڭدىك قاتىناسىنا دا باسا نازار اۋدارعان ءجون. رەڭدىك قاتىناستار جارىق پەن كولەڭكە بولىكتەرىن بەرۋ ارقىلى شەشىلەدى. سۋرەت سالۋدى بىرنەشە كەزەڭگە ءبولىپ قاراۋعا بولادى.
1 - كەزەڭ. ەڭ الدىمەن بەينەلەيتىن گەومەتريالىق دەنەلەردىڭ
جالپى نۇسقاسىن تۇتاستاي قابىلداپ، ونى قاعاز بەتىنە ورنالاستىرۋعا باسا نازار اۋدارۋ. سونان كەيىن ءاربىر گەومەتريالىق دەنەلەردىڭ بيىكتىگى مەن ەنىن شاما جاعىنان سالىستىرا وتىرىپ بەينەلەۋ.
2 - كەزەڭ. سۋرەتى سالىناتىن گەومەتريالىق دەنەلەردىڭ كونسترۋكسيالىق قۇرىلىمىنا نازار اۋدارۋ كەرەك. بەينەلەيتىن زاتتاردىڭ ولشەم بىرلىكتەرى قاتىناسىنىڭ دۇرىس بولۋىنا ايرىقشا
كوڭىل ءبولۋ قاجەت. سۋرەت سالۋ بارىسىندا ءاربىر زاتتى سالىستىرا قاراۋ ءۇشىن كومەكشى جىڭىشكە سىزىقتار پايدالانعان ءجون. زاتتاردىڭ نەگىزگى كونسترۋكسيالىق قۇرىلىمى تابىلعان سوڭ جارىق پەن كولەڭكەنىڭ شەكارالارىن كومەكشى سىزىقپەن بەلگىلەپ قويۋ كەرەك.
سۋرەتتى شتريحتاۋ ءىسى كولەڭكەدەن باستالادى.
3 - كەزەڭ. زاتتاردىڭ جارىق كولەڭكەسىن شتريحتاۋ ارقىلى ولاردىڭ ءپىشىنىن، كولەمىن شىعارامىز. زاتتىڭ ءوڭى جارىق پەن كولەڭكە ارقىلى ايقىندالادى. ءاربىر زاتتىڭ ءوڭىنىڭ كومەسكى نە قاراڭعى بولۋى جاساندى جانە تابيعي جارىقتىڭ تۇسۋىنە بايلانىستى.
سۋرەتتىڭ ءوڭىن ايقىنداعاندا زاتتىڭ ەڭ جارىق، ەڭ قاراڭعى جەرىن انىقتاپ الۋ كەرەك. ياعني رەڭدىك قاتىناستى دۇرىس ايقىنداۋعا ۇيرەنۋ كەرەك. زاتتى شتريحتاۋدى مەنشىكتى كولەڭكەدەن باستاعان ءجون. مەشيىكتى كولەڭكە دەگەنىمىز - زاتتىڭ ساۋلە تۇسپەگەن بەتىندە پايدا بولعان كولەڭكە. جارىق دەپ تابيعي ساۋلە مەن جاساندى جارىق تۇسكەن بەتتى ايتامىز. جىلت دەگەنىمىز - جارىقتىڭ اسا مول مولشەردە تۇسكەن جەرى. مۇنى شىنى نەمەسە جىلتىر تەمىر ىدىستاردا ايقىن بايقاۋعا بولادى. تۇسپە كولەڭكە دەگەنىمىز - ناقتى بەينەلەنگەن زاتتان جازىقتىقتىڭ بەتىنە تۇسكەن كولەڭكە. جارتىلاي كولەڭكە دەگەنىمىز - مەنشىكتى كولەڭكە مەن جارىقتىڭ اراسىندا پايدا بولعان كولەڭكە. رەفلەكس دەگەنىمىز - زاتتىڭ مەنشىكتى كولەڭكەسىنىڭ شەت جاعىندا، ارتقى جازىقتىق اراسىندا پايدا بولعان كومەسكى جارىق تارىزدەس قۇبىلىس. سونىمەن زاتتى شتريحتاۋ ارقىلى ءوڭىن، ءپىشىنىن، كولەمىن انىقتاۋدا جوعارىدا اتالعان سۋرەت سالۋ زاڭدىلىقتارىنا سۇيەنۋ كەرەك.
4 - كەزەڭ. بۇل بەينەلەگەن زاتتاردى تولىقتاي انىقتاۋ كەزەڭى دەپ اتالادى. مۇندا سۋرەت سالۋ ەرەجەلەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، كەيبىر ەلەۋلى ارتىق كەتكەن جارىق پەن قاراڭعى داقتاردى باسەڭدەتەمىز. ءبىرتۇتاس رەڭدىك قاتىناسقا باعىندىرامىز. ورىندالعان سۋرەتتىڭ جاراسىمدى بولىپ شىعۋىنا باسا نازار اۋدارامىز.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: نارسەگە قاراپ سۋرەت سال. ناتيۋرمورت ورىندا.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
