سۇيىكتى اجەلەر مەن اتالار
اشىق ساباق
تاقىرىبى: سۇيىكتى اجەلەر مەن اتالار.
ماقساتى:
1. وقۋشىلاردى اتا – انانى قادىرلەۋگە، ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋگە تاربيەلەۋ.
2. وقۋشىلار بويىنداعى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرى، مەيىرىمدىلىكتى، قايىرىمدىلىقتى،
قامقورلىقتى، كىشىپەيىلدىلىكتى دامىتۋ.
3. وقۋشىلارعا قاريالار جونىندە، ولاردىڭ بىزگە قالدىراتىن باتالى سوزدەرى مەن ىستەرى جونىندە ماعلۇمات بەرۋ.
4. حالقىنىڭ سالت – داستۇرىنەن ءنار الۋعا، يناباتتىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى، سۋرەتتەر، ءۇنتاسپا، كىتاپتار.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
- سالەمەتسىزدەر مە بالالار، اتا - اجەلەر! قانە بالالار، بارلىعىمىز قولىمىزدى جۇرەك تۇسىنا قويىپ، تىپ - تىنىش تۇرىپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانىن تىڭدايمىز.
- ق ر مەملەكەتتىك ءانۇرانىن ورىنداۋ
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
ءجۇز دەيمىز – اۋ!
ءسوز بولىپ پا سو – داعى!
تەك سول ءۇشىن جازباس ەدىم ودانى.
قاريا ما؟
قاريا ول
قارتايماس
جاس جۇرەك پەن دانا باستىڭ وداعى – دەپ جەرلەس اقىنىمىز قادىر اعا جىرلاعانداي قاريالار ماڭگى باقي ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدە جۇرەدى. ءبىز ولاردى ۇلعايعان جاسى ءۇشىن ەمەس، كوپتى كورگەن باسى ءۇشىن قۇرمەت تۇتۋىمىز قاجەت.
- بالالار، 1 - قازان قارتتار كۇنى دەپ بەلگىلەنگەن. وسى مەرەكەلەرىڭىزبەن سىزدەردى اسىل جاندى اجەلەر مەن اتالارىمىزدى قۇتتىقتايمىز. قارت ادامداردى ماداقتاپ، ماڭگى ەستە ساقتاۋ ءوسىپ كەلە جاتقان جاستاردىڭ مىندەتى. ول كىسىلەردى ۇمىتپاي، اقىلدارىن تىڭداپ، كومەكتەسۋ ءبارىمىزدىڭ مىندەتىمىز. وسى كۇنگە ارناپ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز - قاريالار كۇنىنە «سۇيىكتى اجەلەر مەن اتالار» دەگەن تاقىرىپتا وتپەك.
- قانە كىم ايتادى اتا دەگەن كىم ءوزى؟ (اكەمىزدىڭ اكەسى، انامىزدىڭ اكەسى)
- اجە دەگەن كىم بولادى ەندەشە؟ (اكەمىزدىڭ اناسى، انامىزدىڭ اناسى)
- تاماشا! دۇرىس ايتاسىزدار، ءبىزدىڭ اجەلەرىمىزگە، اتالارىمىزعا ارناپ جاتتاعان تاقپاقتارىمىز بار قانە تىڭدايىق:
مەنى جاقسى كورەدى،
كۇندەي كۇلىپ كەلەدى،
كوپ ەرتەگى بىلەدى،
ماعان ايتىپ بەرەدى.
الپەشتەگەن ايالاعان،
اق ءسۇت بەرگەن اپاتايىم.
سالەم جازىپ بۇگىن ساعان،
مەيرامىن مەن قۇتتىقتايمىن.
انا – بۇلاق،
بالا جاعاسىنداعى قۇراق.
قاريالاردى ارداقتاپ وتسەڭ، قۇرمەتتەسەڭ،
قارتايعاندا سەنى دە ەتەر ىزەت.
كوپ جاساعان قاريا -
اقىلى تەڭىز داريا.
كوپ ونەگە ءسوزى بار،
ءسوزى – سوقپاق، ءسوزى – ءنار.
اتا سالتى ارداقتى،
ءاربىر ءسوزى سالماقتى.
سول سوزدەردى ۇقپاساڭ،
تىستەرسىڭ ءبىر كۇن بارماقتى.
اتام مەنىڭ ءاماندا،
ادەپتى جان بول دەگەن
اتام ءسوزى سانامدا،
جاسى ۇلكەنگە جول بەرەم.
الدىن وراپ كىسىنىڭ،
كەسىپ وتپە كولدەنەڭ
ىزەتىمەن كىشىنىڭ
سالەمدەسىپ قول بەرەم اتا – اناڭدى قۇرمەتتەسەڭ،
سەندە جاقسىلىق يگىلىك كورەسىڭ
اتاڭا نە قىلساڭ، الدىڭا سول كەلەر
اتا – بايتەرەك،
بالا – جاپىراق
اكە – اسقار تاۋ،
- راحمەت، بالالار، قۇرمەتتى اتا - اجەلەرىمىز دايىندىق توبىنىڭ ۇلدارىنىڭ ورىنداۋىندا:
اق اجەم
ءوزىڭ مەنى وسىرگەن،
اينالايىن اق اجەم.
تەنتەك بولسام كەشىرگەن
شولدەدىڭ بە، دانا اجەم؟
شاي قايناتىپ كەلەيىن،
شەكەر سالىپ، جان اجەم.
ءوزىم قۇيىپ بەرەيىن.
بالداي ءتاتتى بال اجەم. /2رەت.
- كىم دە كىمنىڭ ۇيىندە قارتايىپ وتىرعان اكە - شەشەسى نەمەسە اتاسى مەن اجەسى سەكىلدى قىمباتتى «قوناعى» بولسا، ول - ۇيىنە ولاردان ارتىق قۇدايدىڭ قۇرمەتتى وكىلى كەلەدى دەپ ويلاماسىن، ەگەر ءۇيدىڭ يەسى ولارعا دۇرىس قاراپ، قامقورلىق جاساسا، قارتايعان اتا - اناسى ونىڭ وتباسىنىڭ قۇتى بولىپ تابىلادى.
قارت كىسىنى قۇت - بەرەكە دەپ تانىساق - ول ۇرپاق كورەگەندىگى. ۇرپاعى قۇرمەتتەگەن اتا - انا ءار كەزدە دە باقىتتى.
- ولاي بولسا ءبىز اتا - اجە، اكە - شەشە تۋرالى جاتتاعان ماقال - ماتەلدەرىمىزدى ايتساق قالاي قارايسىزدار؟
1 - وقۋشى: ۇلكەنگە ۇنەمى سالەم بەر.
2 - وقۋشى: ۇلكەنگە قارسى شىقپا
3 - وقۋشى: ۇلكەننىڭ باتاسىن قابىل ال.
4 - وقۋشى: ۇلكەن كىسىنى رەنجىتپە.
5 - وقۋشى: اۋىلىڭدا قاريا بولسا،
جازىپ قويعان حاتپەن تەڭ.
6 - وقۋشى: كارى، كارىنىڭ ءسوزى – ءدارى.
7 - وقۋشى: اقىلدى قاريا – اعىپ جاتقان داريا.
8 - وقۋشى: وتكەن مەنەن كەتكەندى،
كوپ جاساعان قارت بىلەر.
- جارايسىڭدار، جاقسى دا، ناقىل دا، اسىل سوزدەردى تىڭداپ كوپ وي تۇيگەن بولارمىز دەپ ويلايمىن.
- مىنە ايتىپ جاتىرمىز «ۇلكەندەردى قۇرمەتتە، سىيلا، مەيىرىمدى بول!» - دەپ ايتىپ جاتىرمىز، وسى سوزدەردى وزدەرىڭىز قالاي تۇسىنەسىزدەر ايتىڭىزدارشى؟ (وقۋشىلاردىڭ جاۋابى)
يا، دۇرىس ايتاسىزدار قۇرمەت، ىزەت، مەيىرىمدىلىك دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى وسى. كارىلىكتىڭ ءوزىنىڭ ءسانى – ءمانى بار. اتا - اناعا نە ىستەسەڭ، الدىڭا سول قايتادى. دۇنيە كەزەك. سەن ءومىر بويى جاس بولىپ تۇرمايسىڭ. سەن اتا - اناڭدى سىيلاساڭ، سەنىڭ بالالارىڭ دا قارتايعاندا ءوزىڭدى ايالاپ كۇتىپ، باعىپ - قاعاتىن بولادى.
(بالالار بارلىعى بىرگە ايتا وتىرىپ قولدان جاساعان سىيلىقتارىن بەرەدى)
قۇتتىقتايمىز مەيرامىڭمەن اتالار!
ءار كۇلگەنىڭ بىزگە باقىت سانالار
ەڭبەگىڭدى ەش ەتپەيتىن ومىردە
ەلىڭ، جۇرتىڭ، ۇل مەن قىزىڭ باعالار
انا مەيىر كۇن كوزىمەن پارا - پار
تۇلا بويعا قۋات بولىپ تارالار
ومىرىمە شۋاق شاشىپ ءارقاشان
كوپ جاساڭدار اتالار مەن انالار!
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم.
- بالالار، باتا دەگەن نە؟
- باتانى كىم بەرەدى؟
-«ۇلكەننەن باتا الۋعا اسىق!» دەپ ايتىپ جاتادى وسى ناقىل ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟ تاماشا، بالالار، ولاي بولسا، ءقازىر، وسى جەردە وتىرعان جاسى ۇلكەن اتامىز شىعىپ بولاشاق ازاماتتارىمىزعا باتاڭىزدى بەرسەڭىز دەپ وتىنەمىز.
«ساباعىڭدى وقى بەسكە،
جاقسىلىعىڭ جەتسىن كوپكە.
ءۇيىنىڭ قۋانىشى بول،
باۋىرىڭنىڭ جۇبانىشى بول.
سەنىمىن اقتا ۇلكەندەردىڭ،
تۇلەسىن كوكتەپ مەكەنىڭ!»
- قۇرمەتتى وقۋشىلار، قاريالاردى تەك قاريالار كۇنى ەسكە المايىق، ءارقاشان جادىمىزدا ءجۇرسىڭ. اتا – انا ارداقتايىق، قۇرمەتتەيىك. دۇنيەنىڭ قاي شەتىندە جۇرسەڭىز دە ۇمىتپاعايسىزدار.
وزگەرگەن نە؟
ادام با؟ الدە زامان با؟
اتا – اناعا دەگەن پارىز قالماعان با، ادامدا،
ەي، ادامدار!
قۇرمەتتەڭدەر ۇلكەندى
ودان ەشكىم كەم بولعان جوق عالامدا!- دەپ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز اياقتالادى.
كەلىپ قاتىسقاندارىڭىزعا كوپ راحمەت، كەلەسى جۇزدەسكەنشە ساۋ - سالامات بولايىق!
تاقىرىبى: سۇيىكتى اجەلەر مەن اتالار.
ماقساتى:
1. وقۋشىلاردى اتا – انانى قادىرلەۋگە، ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋگە تاربيەلەۋ.
2. وقۋشىلار بويىنداعى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرى، مەيىرىمدىلىكتى، قايىرىمدىلىقتى،
قامقورلىقتى، كىشىپەيىلدىلىكتى دامىتۋ.
3. وقۋشىلارعا قاريالار جونىندە، ولاردىڭ بىزگە قالدىراتىن باتالى سوزدەرى مەن ىستەرى جونىندە ماعلۇمات بەرۋ.
4. حالقىنىڭ سالت – داستۇرىنەن ءنار الۋعا، يناباتتىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى، سۋرەتتەر، ءۇنتاسپا، كىتاپتار.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
- سالەمەتسىزدەر مە بالالار، اتا - اجەلەر! قانە بالالار، بارلىعىمىز قولىمىزدى جۇرەك تۇسىنا قويىپ، تىپ - تىنىش تۇرىپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانىن تىڭدايمىز.
- ق ر مەملەكەتتىك ءانۇرانىن ورىنداۋ
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
ءجۇز دەيمىز – اۋ!
ءسوز بولىپ پا سو – داعى!
تەك سول ءۇشىن جازباس ەدىم ودانى.
قاريا ما؟
قاريا ول
قارتايماس
جاس جۇرەك پەن دانا باستىڭ وداعى – دەپ جەرلەس اقىنىمىز قادىر اعا جىرلاعانداي قاريالار ماڭگى باقي ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدە جۇرەدى. ءبىز ولاردى ۇلعايعان جاسى ءۇشىن ەمەس، كوپتى كورگەن باسى ءۇشىن قۇرمەت تۇتۋىمىز قاجەت.
- بالالار، 1 - قازان قارتتار كۇنى دەپ بەلگىلەنگەن. وسى مەرەكەلەرىڭىزبەن سىزدەردى اسىل جاندى اجەلەر مەن اتالارىمىزدى قۇتتىقتايمىز. قارت ادامداردى ماداقتاپ، ماڭگى ەستە ساقتاۋ ءوسىپ كەلە جاتقان جاستاردىڭ مىندەتى. ول كىسىلەردى ۇمىتپاي، اقىلدارىن تىڭداپ، كومەكتەسۋ ءبارىمىزدىڭ مىندەتىمىز. وسى كۇنگە ارناپ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز - قاريالار كۇنىنە «سۇيىكتى اجەلەر مەن اتالار» دەگەن تاقىرىپتا وتپەك.
- قانە كىم ايتادى اتا دەگەن كىم ءوزى؟ (اكەمىزدىڭ اكەسى، انامىزدىڭ اكەسى)
- اجە دەگەن كىم بولادى ەندەشە؟ (اكەمىزدىڭ اناسى، انامىزدىڭ اناسى)
- تاماشا! دۇرىس ايتاسىزدار، ءبىزدىڭ اجەلەرىمىزگە، اتالارىمىزعا ارناپ جاتتاعان تاقپاقتارىمىز بار قانە تىڭدايىق:
مەنى جاقسى كورەدى،
كۇندەي كۇلىپ كەلەدى،
كوپ ەرتەگى بىلەدى،
ماعان ايتىپ بەرەدى.
الپەشتەگەن ايالاعان،
اق ءسۇت بەرگەن اپاتايىم.
سالەم جازىپ بۇگىن ساعان،
مەيرامىن مەن قۇتتىقتايمىن.
انا – بۇلاق،
بالا جاعاسىنداعى قۇراق.
قاريالاردى ارداقتاپ وتسەڭ، قۇرمەتتەسەڭ،
قارتايعاندا سەنى دە ەتەر ىزەت.
كوپ جاساعان قاريا -
اقىلى تەڭىز داريا.
كوپ ونەگە ءسوزى بار،
ءسوزى – سوقپاق، ءسوزى – ءنار.
اتا سالتى ارداقتى،
ءاربىر ءسوزى سالماقتى.
سول سوزدەردى ۇقپاساڭ،
تىستەرسىڭ ءبىر كۇن بارماقتى.
اتام مەنىڭ ءاماندا،
ادەپتى جان بول دەگەن
اتام ءسوزى سانامدا،
جاسى ۇلكەنگە جول بەرەم.
الدىن وراپ كىسىنىڭ،
كەسىپ وتپە كولدەنەڭ
ىزەتىمەن كىشىنىڭ
سالەمدەسىپ قول بەرەم اتا – اناڭدى قۇرمەتتەسەڭ،
سەندە جاقسىلىق يگىلىك كورەسىڭ
اتاڭا نە قىلساڭ، الدىڭا سول كەلەر
اتا – بايتەرەك،
بالا – جاپىراق
اكە – اسقار تاۋ،
- راحمەت، بالالار، قۇرمەتتى اتا - اجەلەرىمىز دايىندىق توبىنىڭ ۇلدارىنىڭ ورىنداۋىندا:
اق اجەم
ءوزىڭ مەنى وسىرگەن،
اينالايىن اق اجەم.
تەنتەك بولسام كەشىرگەن
شولدەدىڭ بە، دانا اجەم؟
شاي قايناتىپ كەلەيىن،
شەكەر سالىپ، جان اجەم.
ءوزىم قۇيىپ بەرەيىن.
بالداي ءتاتتى بال اجەم. /2رەت.
- كىم دە كىمنىڭ ۇيىندە قارتايىپ وتىرعان اكە - شەشەسى نەمەسە اتاسى مەن اجەسى سەكىلدى قىمباتتى «قوناعى» بولسا، ول - ۇيىنە ولاردان ارتىق قۇدايدىڭ قۇرمەتتى وكىلى كەلەدى دەپ ويلاماسىن، ەگەر ءۇيدىڭ يەسى ولارعا دۇرىس قاراپ، قامقورلىق جاساسا، قارتايعان اتا - اناسى ونىڭ وتباسىنىڭ قۇتى بولىپ تابىلادى.
قارت كىسىنى قۇت - بەرەكە دەپ تانىساق - ول ۇرپاق كورەگەندىگى. ۇرپاعى قۇرمەتتەگەن اتا - انا ءار كەزدە دە باقىتتى.
- ولاي بولسا ءبىز اتا - اجە، اكە - شەشە تۋرالى جاتتاعان ماقال - ماتەلدەرىمىزدى ايتساق قالاي قارايسىزدار؟
1 - وقۋشى: ۇلكەنگە ۇنەمى سالەم بەر.
2 - وقۋشى: ۇلكەنگە قارسى شىقپا
3 - وقۋشى: ۇلكەننىڭ باتاسىن قابىل ال.
4 - وقۋشى: ۇلكەن كىسىنى رەنجىتپە.
5 - وقۋشى: اۋىلىڭدا قاريا بولسا،
جازىپ قويعان حاتپەن تەڭ.
6 - وقۋشى: كارى، كارىنىڭ ءسوزى – ءدارى.
7 - وقۋشى: اقىلدى قاريا – اعىپ جاتقان داريا.
8 - وقۋشى: وتكەن مەنەن كەتكەندى،
كوپ جاساعان قارت بىلەر.
- جارايسىڭدار، جاقسى دا، ناقىل دا، اسىل سوزدەردى تىڭداپ كوپ وي تۇيگەن بولارمىز دەپ ويلايمىن.
- مىنە ايتىپ جاتىرمىز «ۇلكەندەردى قۇرمەتتە، سىيلا، مەيىرىمدى بول!» - دەپ ايتىپ جاتىرمىز، وسى سوزدەردى وزدەرىڭىز قالاي تۇسىنەسىزدەر ايتىڭىزدارشى؟ (وقۋشىلاردىڭ جاۋابى)
يا، دۇرىس ايتاسىزدار قۇرمەت، ىزەت، مەيىرىمدىلىك دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى وسى. كارىلىكتىڭ ءوزىنىڭ ءسانى – ءمانى بار. اتا - اناعا نە ىستەسەڭ، الدىڭا سول قايتادى. دۇنيە كەزەك. سەن ءومىر بويى جاس بولىپ تۇرمايسىڭ. سەن اتا - اناڭدى سىيلاساڭ، سەنىڭ بالالارىڭ دا قارتايعاندا ءوزىڭدى ايالاپ كۇتىپ، باعىپ - قاعاتىن بولادى.
(بالالار بارلىعى بىرگە ايتا وتىرىپ قولدان جاساعان سىيلىقتارىن بەرەدى)
قۇتتىقتايمىز مەيرامىڭمەن اتالار!
ءار كۇلگەنىڭ بىزگە باقىت سانالار
ەڭبەگىڭدى ەش ەتپەيتىن ومىردە
ەلىڭ، جۇرتىڭ، ۇل مەن قىزىڭ باعالار
انا مەيىر كۇن كوزىمەن پارا - پار
تۇلا بويعا قۋات بولىپ تارالار
ومىرىمە شۋاق شاشىپ ءارقاشان
كوپ جاساڭدار اتالار مەن انالار!
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم.
- بالالار، باتا دەگەن نە؟
- باتانى كىم بەرەدى؟
-«ۇلكەننەن باتا الۋعا اسىق!» دەپ ايتىپ جاتادى وسى ناقىل ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟ تاماشا، بالالار، ولاي بولسا، ءقازىر، وسى جەردە وتىرعان جاسى ۇلكەن اتامىز شىعىپ بولاشاق ازاماتتارىمىزعا باتاڭىزدى بەرسەڭىز دەپ وتىنەمىز.
«ساباعىڭدى وقى بەسكە،
جاقسىلىعىڭ جەتسىن كوپكە.
ءۇيىنىڭ قۋانىشى بول،
باۋىرىڭنىڭ جۇبانىشى بول.
سەنىمىن اقتا ۇلكەندەردىڭ،
تۇلەسىن كوكتەپ مەكەنىڭ!»
- قۇرمەتتى وقۋشىلار، قاريالاردى تەك قاريالار كۇنى ەسكە المايىق، ءارقاشان جادىمىزدا ءجۇرسىڭ. اتا – انا ارداقتايىق، قۇرمەتتەيىك. دۇنيەنىڭ قاي شەتىندە جۇرسەڭىز دە ۇمىتپاعايسىزدار.
وزگەرگەن نە؟
ادام با؟ الدە زامان با؟
اتا – اناعا دەگەن پارىز قالماعان با، ادامدا،
ەي، ادامدار!
قۇرمەتتەڭدەر ۇلكەندى
ودان ەشكىم كەم بولعان جوق عالامدا!- دەپ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز اياقتالادى.
كەلىپ قاتىسقاندارىڭىزعا كوپ راحمەت، كەلەسى جۇزدەسكەنشە ساۋ - سالامات بولايىق!
You Might Also Like
-
قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا جىلدىق كۇنتىزبەلىك جوسپار، 7 سىنىپ
-
قازالى اۋداندىق بالالار اۋەز مەكتەبى
