1-قازان – حالىقارالىق قارتتار كۇنى جانە بۇكىلالەمدىك مۋزىكا كۇنىنە ارنالعان مەرەكەلىك ءىس-شارا
قىزىلوردا وبلىسى،
قازالى اۋداندىق بالالار اۋەز مەكتەبى
«فورتەپيانو» كلاسىنىڭ وقىتۋشىسى
ءىزماحانوۆا قۇرالاي ەلامان قىزى
1 - جۇرگىزۋشى:
ارمىسىزدار قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار!!! «جاستار ۇيىمىنىڭ» ۇيىمداستىرۋمەن وتەتىن
1 - قازان بۇكىلالەمدىك مۋزىكا كۇنىنە جانە قارتتار كۇنىنە ارنالعان مەرەكەلىك كەشىمىزگە قوش كەلىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى:
- ءومىر ىرعاق، نازىك اۋەن، اسقاق ءۇن، ايدىن، دالا اسپان - ءۇن!
- عۇمىرى جوق ىرعاقتاردان باسقانىڭ!
- ەي، ادامزات، باس اۋەنگە، قوس انگە،
- شىرقات بيىك تىرشىلىكتىڭ داستانىن!!
1 - جۇرگىزۋشى:
حالىقارالىق مۋزىكا كۇنى 1975 جىلى 1 قازاندا يۋنەسكو شەشىمىمەن بەكىتىلدى.
حالىقارالىق مۋزىكا كۇنىن بەكىتۋ باستاماشىلارىنىڭ ءبىرى كومپوزيتور دميتريي شوستاكوۆيچ بولىپ تابىلادى. مەرەكە بۇكىل الەمدە جىل سايىن ۇزدىك ارتيستەر مەن كوركەم ۇجىمنىڭ قاتىسۋىمەن ۇيىمداستىرىلعان كونسەرتتىك باعدارلامالارمەن مەرەكەلەنەدى. بۇل كۇنى الەم مادەنيەتىنىڭ قۇندىلىعىنا ەنگەن تۋىندىلار شىرقالادى.
2 - جۇرگىزۋشى:
زىمىراعان ساعات ءتىلىنىڭ شەكسىز تىقىلداپ سوعۋىنا ءمان بەرمەگەن ءبىز ۋاقىتتىڭ قالاي جىلدام ءوتىپ كەتكەنىن سەزبەي قالىپپىز. ەندى مىنە، الدىمىزدا 1 - قازان قارتتار كۇنى مەرەكەسى دە كەلىپ قالدى. نەتكەن شىركىن ۋاقىت دەسەڭشى، وسىلايشا ورتامىزدا جۇرگەن قاريالارىمىزدىڭ ءبىر كەزدە ەلى، حالقى، كەلەشەك ۇرپاعى ءۇشىن جاساعان يگى ىستەرى ەرەكشە ورىن الادى. قازىرگى كەزدە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە قارتتارعا ۇلكەن ءمان بەرىپ، كوڭىل اۋدارىپ، جان - جاقتى ۇكىمەت تاراپىنان قامقورلىق جاسالۋدا. قازاقستاننىڭ ءوسىپ - وركەندەۋىنە، ەلىمىزدىڭ بەيبىتشىلىك تىنىش ءومىر كەشۋىنە ءوز ۇلەستەرىن قوسقان وسى ارداقتى دا اياۋلى قارتتارىمىزدىڭ ارقاسى دەپ ەسەپتەيمىز. مىنە، ەندى قارتتار كۇنى سانالى عۇمىرلارىن وتان دەپ، تىنىمسىز ەڭبەكتەرىمەن مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزىن سالۋعا جول اشقان الدىڭعى بۋىن اعا - اپالارىمىزدىڭ ءتول مەرەكەسى. ولاردىڭ ءومىر جولدارى بۇگىنگى ۇرپاققا تابىلماس قازىنا.
1 - جۇرگىزۋشى:
قارتتار – ءبىزدىڭ اسىل قازىنامىز. ولاي بولسا وسىندا وتىرعان اتالارىمىز بەن اپالارىمىزدىڭ مەيرامى قۇتتى بولسىن! كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ءسوز كەزەگىن مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورى ءالىش ساۋكەن اعايعا بەرەمىز.
كوپ جاساعان قاريا -
اقىلى تەڭىز داريا.
كوپ ونەگە ءسوزى بار،
ءسوزى – سوقپاق، ءسوزى – ءنار.
2 - جۇرگىزۋشى:
اتا سالتى ارداقتى،
ءاربىر ءسوزى سالماقتى.
سول سوزدەردى ۇقپاساڭ،
تىستەرسىڭ ءبىر كۇن بارماقتى.
1 - جۇرگىزۋشى:
جانارىن جالىندى ەگىلگەن
جانىڭدى جادىراتار تىلەگىمەن
ىزگىلىك يمانىمەن ءنار بەرەتىن
ءلاززات ال انشىلەردىڭ جۇرەگىنەن.
ءان. ءالىش بەيبارىس
2 - جۇرگىزۋشى:
مۋزىكا الەمى - ادامزات مادەنيەتىنىڭ بايلىعى ىشىندەگى مۇحيتتاي شەكسىز، عاجاپ دۇنيە.
مۋزىكادا ادامنىڭ اسقاق ويلارى مەن ءار ءتۇرلى سەزىم يىرىمدەرى بەينەلەنەدى.
مۋزىكانىڭ ادام جان دۇنيەسىنە تيگىزەتىن اسەرى وراسان زور،
سوندىقتان ونى شىنايى ىقىلاسپەن قابىلداۋ ارقىلى عانا تۇسىنۋگە بولادى.
1 - جۇرگىزۋشى:
مۋزىكانىڭ جانرلارى، تۇرلەرى وتە كوپ:
ولار: وپەرالىق، بالەتتىك، سيمفونيالىق، كامەرالىق، حالىقتىق مۋزىكالار، اسكەري جانە
اسپاپتىق، ۆوكالدىق، ەسترادالىق، بيگە ارنالعان، بالالارعا ارنالعان، جانە ت. ب. مۋزىكا تۇرلەرى بار.
الەمدىك مۋزىكا قورىنا ءار حالىق، ءار ۇلت وزىنە ءتان ورنەكپەن ولشەۋسىز ۇلەس قوسىپ كەلەدى.
ولاردىڭ مۋزىكالارى ءار ءتۇرلى جانردى قامتيدى. ءار حالىقتىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى بولادى.
ول ەرەكشەلىك ادام مىنەز - قۇلقى، ءىس - ارەكەتى، ومىردەگى تۇرمىس تىرشىلىگى، ادەت – عۇرپى،
تۇسىنىك - تۇيسىگى مەن ويلاۋ، سەزىنۋ قاسيەتتەرى سياقتى دارا سيپاتتارعا بايلانىستى.
2 - جۇرگىزۋشى:
سوندىقتان مۋزىكانىڭ ەرەكشەلىگى ەسكەرمەي، ءبىر ولشەممەن ولشەۋگە بولمايدى.
مۋزىكانىڭ شىنايىلىعى مەن ومىرشەڭدىگى دە سول حالىقتىعىندا.
مۋزىكانىڭ حالىقتىق، كلاسسيكالىق، جالىندى، جىگەرلى، ءتىپتى جەڭىل تۇرلەرىنىڭ ءبارى دە - ومىرىمىزگە قاجەت دۇنيەلەر. ءبىراق مۋزىكانى تىڭداپ، ءتۇسىنۋ ءۇشىن دۇرىس تانىم، تالعام بولۋى ءتيىس.
قازاق حالقىنىڭ مۋزىكاسى – حالىقپەن بىرگە جاساسىپ، تاريحي الەۋمەتتىك ءومىرى مەن تولعانىس تەبىرەنىستەرىن ۇزدىكسىز بايان ەتىپ كەلە جاتقان سالاسى.
«قازاقتىڭ قارا بالاسى» ءانى ورىندايتىندار مەكتەپ وقۋشىلارى
2 - جۇرگىزۋشى:
ادامدار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستا ادامگەرشىلىك، ادەپ، ينابات ۇردىستەرىنىڭ قانشالىقتى كەڭ جايىلىپ، تەرەڭ تامىرلانۋى، ەڭ الدىمەن، ولاردىڭ جەكەلەگەن وتباسىندا وركەن جايۋىنا، ياعني بالانىڭ اتا - اناسىن جان - جۇرەك قالاۋىمەن، سانالى تۇردە ارداقتاپ، ينابات تاعىلىمىمەن ۇلكەندەرگە دەگەن قارىم - قاتىناستارىندا ونى مۇلتىكسىز جۇزەگە اسىرىلۋىنا بايلانىستى.
1 - جۇرگىزۋشى:
قارتتاردى قۇرمەتتەمەيتىن، ولاردىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن ۇلكەن ىنتامەن ورىندامايتىن، ادەپتىلىك، كىشىپەيىلدىلىك، سەرگەك سەزىمتالدىق كورسەتپەيتىن، بۇل قاسيەتتەر قانىنا ءسىڭىپ، جۇرەگىنە ۇيالاماعان ۇرپاقتان نە وپا، نە قايىر؟! ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ءمانى مەن سۇلۋلىعى، ادامنىڭ كەلەشەگىنە سەنىمدىلىگى – بالانىڭ اتا - اناسىن ارداق تۇتىپ، ءوزىنىڭ پەرزەنتتىك قارىزىن ءبىر ساتكە دە ەسىنەن شىعارماۋىندا. ءوز وتباسىنان جىلۋ تاپپاعان قانشاما قارتتارىمىز قارتتار ۇيلەرىندە ومىرلەرىن جالعاستىرۋدا.
قارتتار ءۇيى – جاسى ۇلعايىپ، قاراۋسىز قالعان قارتتارىمىزدى قامقورلىققا الاتىن، الەۋمەتتىك قورعاۋ نىساندارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى جانە ول مەملەكەتتىك مەكەمە.
2 - جۇرگىزۋشى:
قارتايۋ – بيولوگيالىق پروسەسس، بەلگىلى ءبىر جاسقا جەتكەننەن كەيىن ورگانيزمنىڭ مۇمكىنشىلىكتەرىنىڭ ۇدەمەلى تومەندەۋى.
قاي جەردە دە اتا - اناعا قىزمەت كورسەتۋگە تيىستىلىگىڭدى ۇمىتۋ استە جارامايدى. قارت ادامداردىڭ ۇيرەتۋگە دە، اقىل ايتۋعا دا مورالدىك قۇقى بار.
بۇل مورالدىك قۇقىنى قۇرمەتتەي ءبىلۋ كەرەك.
1 - جۇرگىزۋشى:
كىم دە كىمنىڭ ۇيىندە قارتايىپ وتىرعان اكە - شەشەسى نەمەسە اتاسى مەن اجەسى سەكىلدى قىمباتتى «قوناعى» بولسا، ول - ۇيىنە ولاردان ارتىق قۇدايدىڭ قۇرمەتتى وكىلى كەلەدى دەپ ويلاماسىن، ەگەر ءۇيدىڭ يەسى ولارعا دۇرىس قاراپ، قامقورلىق جاساسا، قارتايعان اتا - اناسى ونىڭ وتباسىنىڭ قۇتى بولىپ تابىلادى.
سىزدەرگە ارناپ جايىموۆتىڭ «شاتتانامىن» كۇيىن ورىندايتىن 5 - كلاسس وقۋشىسى كەجدەنبەك پەريزات. قوشەمەتتەپ قارسى الايىق!
2 - جۇرگىزۋشى:
مۋزىكا – ادامنىڭ تىكەلەي جان دۇنيەسىنىڭ ءتىلى.
مۋزىكا ءوزىنىڭ وتە نازىك، سىرلى اۋەنىمەن سەزىمتال ادام جانىنىڭ بار بايلىعىن اشىپ بەرە الادى.
قازاقستاننىڭ قازىرگى دامۋ بارىسىندا مۋزىكا مادەنيەتىنىڭ كوپ تارماقتى قۇرىلىمى قالىپتاستى. رەسپۋبليكادا ەۆروپالىق جانرداعى ورىنداۋشىلىق جانە كومپوزيتورلىق شىعارماشىلىقپەن قوسا، اۋەندى شىعارۋدىڭ جاڭا ءداستۇرلى، الەمدىك كوپشىلىك مۋزىكا (روك، ەسترادا، دجاز) جانە الەمدىك كونسەسسيالاردىڭ ءدىني مۋزىكاسى، قازاقستاندى مەكەندەگەن حالىقتاردىڭ - ۇيعىرلاردىڭ، كارىستەردىڭ، نەمىستەردىڭ، دۇنعانداردىڭ ورىستاردىڭ، تاتارلاردىڭ اۋىزشا كاسىبي فولكلورى نەگىز سالدى.
بيشىلەر ەمەس، قۇس سياقتى
ەلەستەيدى ءبىر كورگەن ءتۇس سياقتى
اجەمنىڭ ۇرشىعىنداي ۇيىرىلگەن دە
جەر شارىن اينالدىرعان كۇش سياقتى - دەي كەلە « قازاق ءبيىن» نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز!! قوشەمەتتەپ ءبيشى قىزدارىڭىزدى قارسى الىڭىزدار!
1 - جۇرگىزۋشى:
قازاننىڭ 1 - ءى - حالىقارالىق قارتتار كۇنى
باس اسسامبلەيا 1990 جىلى 14 جەلتوقساندا 1 قازاندى حالىقارالىق قارتتار كۇنى ەسەپتەۋگە دەپ قاۋلى ەتتى. بۇل مەرەكە حح عاسىردا پايدا بولدى. باسىندا قارتتار كۇنىن ەۋروپادا، كەيىن امەريكادا، ال 80 - جىلداردىڭ اياعىندا بارلىق الەمدە اتاپ وتەتىن بولدى.
قارتتار كۇنىنىڭ ماڭىزى از قامتاماسىز ەتىلگەن قارت ادامداردىڭ، جالعىزىلىكتى قارت زەينەتكەرلەر مەن قارت مۇگەدەكتەردىڭ مۇددەلەرىنە، ولارعا ماتەريالدىق، الەۋمەتتىك - تۇرمىستىق جانە باسقا دا كومەك تۇرلەرىن كورسەتۋگە نازار اۋدارۋ ماسەلەلەرى بولىپ وتىر.
2 - جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قارت ادامداردى الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋدىڭ ارالاس جۇيەسى قالىپتاستى، ول زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ جۇيەسىن (مەملەكەتتىك ءبولىپ تاراتۋ جانە جيناقتاۋشى)، مۇگەدەكتىگى، اسىراۋشىسىنان ايرىلۋ جاعدايىنا بويىنشا جانە جاسىنا بايلانىستى بەرىلەتىن مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك جاردەماقىلاردى؛ ارناۋلى مەملەكەتتىك جاردەماقىلاردى، الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋدى جانە الەۋمەتتىك كومەك بەرۋدى قامتيدى.
بۇگىنگى كەشىمىزدىڭ قوناقتارى ارداگەر ۇستازدارىمىز اناتوليي اعايدى جانە دە قۇرمانكۇل اپايىمىزدى ورتاعا شاقىرامىز! قوشەمەتتەپ قارسى الايىق!
2 - جۇرگىزۋشى:
ءقادىرلى ارداگەر - ۇستازدار!
بۇل مەرەكە اعا ۇرپاقتىڭ قوعام ومىرىنە قوسقان ۇلەسىنە شىنايى ريزاشىلىق بىلدىرەتىن جانە ارداگەرلەرگە قامقورلىق كورسەتەتىن كۇن بولىپ تابىلادى.
قارتتارعا قامقورلىق – ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ ساناسىنا تەرەڭ سىڭگەن قاسيەت. ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ سارابدال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا قازاقستاندا ارداگەرلەرگە قامقورلىق جاساۋدا اۋقىمدى شارالار ىسكە اسىرىلۋدا. ءبىز، سىزدەردىڭ بالالارىڭىز بەن نەمەرەلەرىڭىز، ءتالىمدى تاربيە، ساپالى ءبىلىم بەرىپ وسىرگەندىكتەرىڭىز ءۇشىن، ءومىردىڭ نەبىر قيىندىقتارىن قايىسپاي جەڭە بىلۋگە جانە جەڭىستەرگە شاتتانا بىلۋگە ۇيرەتكەندەرىڭىز ءۇشىن تەرەڭ العىسىمىزدى بىلدىرەمىز.
1 - جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن جاساعان بار جاقسىلىقتارىڭىز ءۇشىن شىنايى العىسىمىزدى بىلدىرەمىز. سىزدەرگە زور دەنساۋلىق، كوتەرىڭكى كوڭىل - كۇي، وتباسىلارىڭىز بەن زامانداستارىڭىز اراسىندا اتاپ وتەتىن مەرەكە كۇندەرى كوپ بولسىن دەپ تىلەيمىز. ەگدە تارتقان جاستارىڭىز ەڭسەلەرىڭىزدى تۇسىرمەي، ومىرلىك كۇش - قۋاتتارىڭىز ۇزاعىنان بولعاي!
جۇرەكتەن شىققان ىزگى تىلەكتەرىمىزدى قابىل الىڭىزدار.
بارشاڭىزعا مىقتى دەنساۋلىق، كوتەرىڭكى كوڭىل كۇي، ۇزاق عۇمىر تىلەي وتىرىپ كەلەسى ءاندى وزدەرىڭىزگە ارنالادى.
«ۇستازىم» ءانى ورىندايتىن ماقسات ۇلى نۇرزات.
2 - جۇرگىزۋشى:
ادامنىڭ تىرشىلىگى ءۇشىن تاماق قانداي قاجەت بولسا، مۋزىكا ءان - كۇيدىڭ دە سونداي فيزيولوگيالىق قاجەتتىگى بار.
ءان — حالىق ءۇنى، ونىڭ شىندىعى، ونىڭ ويى مەن سەزىمى.
قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءان ايتۋ ونەرى بۇگىندە ءبىرىڭعاي ستاندارتتى نۇسقالار شەڭبەرىندە قالىپ قويماي، ءداستۇرلى ۇلگىلەر تۇرىندە جاندانا، جالعاسىن تاۋىپ ءارى قاراي دامي تۇسەدى. قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءان ايتۋ ونەرىنىڭ قازاقستاننىڭ ءار ولكەلەرىندە ءوز ەرەكشەلىكتەرىمەن ءار ءتۇرلى بولىپ كەلەدى.
كەلەسى كەزەكتە نۇرماعامبەتتىڭ تەرمەسى «اسىل ەر ءوزىن بيىك سانامايدى» ورىن. ءساندىباي ايدىن.
1 - جۇرگىزۋشى:
مۋزىكا — جۇرەك ءتىلى، ول — سەزىمدەر مەن كوڭىل - كۇي الەمى. ول دىبىستار ارقىلى بەينەلەنگەن جان سارايى.
ەگەر سەن مۋزىكانى ءتۇسىنىپ سۇيگىڭ كەلسە — ونى ىجداعاتتىقپەن تىڭداي ءبىل! كەيىن سەن ونى مىندەتتى تۇردە ۇناتاتىن بولاسىڭ، بىرتە - بىرتە ءوزىڭ بەلگىسىز مەزەتتە قالاي ۇيرەنگەنىڭدى دە سەزبەي قالاسىڭ، جاقسىنى جاماننان ايىرا الاتىن بولاسىڭ. وسىلاي ەتسەڭ سەندە تاماشا تالعام پايدا بولادى.
قۇرمەتتى قوناقتار! سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا «ماحامبەتتىڭ تەرمەسى» ورىندايتىن ماقسات ۇلى نۇرزات.
1 - جۇرگىزۋشى:
قازاق حالقى ءۇشىن دومبىرا اسپابىنىڭ ورنى ەرەكشە. دومبىرا اسپابى قازاقتى ناعىز قازاق ەكەنىنە كوز جەتكىزەدى.
دومبىرا كۇيلەرىن بىزگە جەتكىزگەن كوپتەگەن كۇيشىلەر بارشىلىق، ولار كۇي اتاسى قۇرمانعازى، دينا، داۋلەتكەرەي جانە تاعى باسقالارى.
2 - جۇرگىزۋشى:
كۇي — مۋزىكالىق جانر، قازاق حالقىنىڭ اسپاپتىق پەساسى. دومبىرا، قوبىز، سىبىزعىدا شىعارىلىپ، تارتىلىپ كەلگەن. مۋزىكا ونەرىنىڭ دامۋىنا بايلانىستى، كۇيلەر حالىق اسپاپتارى وركەسترلەرىنىڭ رەپەرتۋارلارىندا كوپ ورىندالادى. كۇي - قازاق، قىرعىز، وزبەك حالىقتارىنىڭ اسپاپتىق مۋزىكاسىنا ءتان اتاۋ. م. قاشقاريعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ، كۇي ءسوزىنىڭ توركىنى "كوك" دەگەن تۇركى سوزىنەن شىعۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار بار..
كەلەسى كەزەكتە الدارىڭىزدا ورەن كورسەتەتىن مەكتەبىمىزدىڭ جاس ۇستازدارى ابيشيەۆا سايا جانە جۇماحان جادىرا
1 - جۇرگىزۋشى:
ۇلكەندى سىيلاۋ، ولارعا قۇرمەت كورسەتۋ – اتا - بابادان كەلە جاتقان سالتىمىز. سىزدەردىڭ ومىرلىك تاجىريبەلەرىڭىز بەن اقىل - كەڭەستەرىڭىز، ءتالىم - تاعىلىمدارىڭىزدىڭ ءبىز ءۇشىن ورنى بولەك. تالاي جاستى تاربيەلەپ، ءىزباسارلارىڭىزدى وسىردىڭىزدەر.
قازالى اۋداندىق بالالار اۋەز مەكتەبى
«فورتەپيانو» كلاسىنىڭ وقىتۋشىسى
ءىزماحانوۆا قۇرالاي ەلامان قىزى
1 - جۇرگىزۋشى:
ارمىسىزدار قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار!!! «جاستار ۇيىمىنىڭ» ۇيىمداستىرۋمەن وتەتىن
1 - قازان بۇكىلالەمدىك مۋزىكا كۇنىنە جانە قارتتار كۇنىنە ارنالعان مەرەكەلىك كەشىمىزگە قوش كەلىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى:
- ءومىر ىرعاق، نازىك اۋەن، اسقاق ءۇن، ايدىن، دالا اسپان - ءۇن!
- عۇمىرى جوق ىرعاقتاردان باسقانىڭ!
- ەي، ادامزات، باس اۋەنگە، قوس انگە،
- شىرقات بيىك تىرشىلىكتىڭ داستانىن!!
1 - جۇرگىزۋشى:
حالىقارالىق مۋزىكا كۇنى 1975 جىلى 1 قازاندا يۋنەسكو شەشىمىمەن بەكىتىلدى.
حالىقارالىق مۋزىكا كۇنىن بەكىتۋ باستاماشىلارىنىڭ ءبىرى كومپوزيتور دميتريي شوستاكوۆيچ بولىپ تابىلادى. مەرەكە بۇكىل الەمدە جىل سايىن ۇزدىك ارتيستەر مەن كوركەم ۇجىمنىڭ قاتىسۋىمەن ۇيىمداستىرىلعان كونسەرتتىك باعدارلامالارمەن مەرەكەلەنەدى. بۇل كۇنى الەم مادەنيەتىنىڭ قۇندىلىعىنا ەنگەن تۋىندىلار شىرقالادى.
2 - جۇرگىزۋشى:
زىمىراعان ساعات ءتىلىنىڭ شەكسىز تىقىلداپ سوعۋىنا ءمان بەرمەگەن ءبىز ۋاقىتتىڭ قالاي جىلدام ءوتىپ كەتكەنىن سەزبەي قالىپپىز. ەندى مىنە، الدىمىزدا 1 - قازان قارتتار كۇنى مەرەكەسى دە كەلىپ قالدى. نەتكەن شىركىن ۋاقىت دەسەڭشى، وسىلايشا ورتامىزدا جۇرگەن قاريالارىمىزدىڭ ءبىر كەزدە ەلى، حالقى، كەلەشەك ۇرپاعى ءۇشىن جاساعان يگى ىستەرى ەرەكشە ورىن الادى. قازىرگى كەزدە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە قارتتارعا ۇلكەن ءمان بەرىپ، كوڭىل اۋدارىپ، جان - جاقتى ۇكىمەت تاراپىنان قامقورلىق جاسالۋدا. قازاقستاننىڭ ءوسىپ - وركەندەۋىنە، ەلىمىزدىڭ بەيبىتشىلىك تىنىش ءومىر كەشۋىنە ءوز ۇلەستەرىن قوسقان وسى ارداقتى دا اياۋلى قارتتارىمىزدىڭ ارقاسى دەپ ەسەپتەيمىز. مىنە، ەندى قارتتار كۇنى سانالى عۇمىرلارىن وتان دەپ، تىنىمسىز ەڭبەكتەرىمەن مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزىن سالۋعا جول اشقان الدىڭعى بۋىن اعا - اپالارىمىزدىڭ ءتول مەرەكەسى. ولاردىڭ ءومىر جولدارى بۇگىنگى ۇرپاققا تابىلماس قازىنا.
1 - جۇرگىزۋشى:
قارتتار – ءبىزدىڭ اسىل قازىنامىز. ولاي بولسا وسىندا وتىرعان اتالارىمىز بەن اپالارىمىزدىڭ مەيرامى قۇتتى بولسىن! كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ءسوز كەزەگىن مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورى ءالىش ساۋكەن اعايعا بەرەمىز.
كوپ جاساعان قاريا -
اقىلى تەڭىز داريا.
كوپ ونەگە ءسوزى بار،
ءسوزى – سوقپاق، ءسوزى – ءنار.
2 - جۇرگىزۋشى:
اتا سالتى ارداقتى،
ءاربىر ءسوزى سالماقتى.
سول سوزدەردى ۇقپاساڭ،
تىستەرسىڭ ءبىر كۇن بارماقتى.
1 - جۇرگىزۋشى:
جانارىن جالىندى ەگىلگەن
جانىڭدى جادىراتار تىلەگىمەن
ىزگىلىك يمانىمەن ءنار بەرەتىن
ءلاززات ال انشىلەردىڭ جۇرەگىنەن.
ءان. ءالىش بەيبارىس
2 - جۇرگىزۋشى:
مۋزىكا الەمى - ادامزات مادەنيەتىنىڭ بايلىعى ىشىندەگى مۇحيتتاي شەكسىز، عاجاپ دۇنيە.
مۋزىكادا ادامنىڭ اسقاق ويلارى مەن ءار ءتۇرلى سەزىم يىرىمدەرى بەينەلەنەدى.
مۋزىكانىڭ ادام جان دۇنيەسىنە تيگىزەتىن اسەرى وراسان زور،
سوندىقتان ونى شىنايى ىقىلاسپەن قابىلداۋ ارقىلى عانا تۇسىنۋگە بولادى.
1 - جۇرگىزۋشى:
مۋزىكانىڭ جانرلارى، تۇرلەرى وتە كوپ:
ولار: وپەرالىق، بالەتتىك، سيمفونيالىق، كامەرالىق، حالىقتىق مۋزىكالار، اسكەري جانە
اسپاپتىق، ۆوكالدىق، ەسترادالىق، بيگە ارنالعان، بالالارعا ارنالعان، جانە ت. ب. مۋزىكا تۇرلەرى بار.
الەمدىك مۋزىكا قورىنا ءار حالىق، ءار ۇلت وزىنە ءتان ورنەكپەن ولشەۋسىز ۇلەس قوسىپ كەلەدى.
ولاردىڭ مۋزىكالارى ءار ءتۇرلى جانردى قامتيدى. ءار حالىقتىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى بولادى.
ول ەرەكشەلىك ادام مىنەز - قۇلقى، ءىس - ارەكەتى، ومىردەگى تۇرمىس تىرشىلىگى، ادەت – عۇرپى،
تۇسىنىك - تۇيسىگى مەن ويلاۋ، سەزىنۋ قاسيەتتەرى سياقتى دارا سيپاتتارعا بايلانىستى.
2 - جۇرگىزۋشى:
سوندىقتان مۋزىكانىڭ ەرەكشەلىگى ەسكەرمەي، ءبىر ولشەممەن ولشەۋگە بولمايدى.
مۋزىكانىڭ شىنايىلىعى مەن ومىرشەڭدىگى دە سول حالىقتىعىندا.
مۋزىكانىڭ حالىقتىق، كلاسسيكالىق، جالىندى، جىگەرلى، ءتىپتى جەڭىل تۇرلەرىنىڭ ءبارى دە - ومىرىمىزگە قاجەت دۇنيەلەر. ءبىراق مۋزىكانى تىڭداپ، ءتۇسىنۋ ءۇشىن دۇرىس تانىم، تالعام بولۋى ءتيىس.
قازاق حالقىنىڭ مۋزىكاسى – حالىقپەن بىرگە جاساسىپ، تاريحي الەۋمەتتىك ءومىرى مەن تولعانىس تەبىرەنىستەرىن ۇزدىكسىز بايان ەتىپ كەلە جاتقان سالاسى.
«قازاقتىڭ قارا بالاسى» ءانى ورىندايتىندار مەكتەپ وقۋشىلارى
2 - جۇرگىزۋشى:
ادامدار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستا ادامگەرشىلىك، ادەپ، ينابات ۇردىستەرىنىڭ قانشالىقتى كەڭ جايىلىپ، تەرەڭ تامىرلانۋى، ەڭ الدىمەن، ولاردىڭ جەكەلەگەن وتباسىندا وركەن جايۋىنا، ياعني بالانىڭ اتا - اناسىن جان - جۇرەك قالاۋىمەن، سانالى تۇردە ارداقتاپ، ينابات تاعىلىمىمەن ۇلكەندەرگە دەگەن قارىم - قاتىناستارىندا ونى مۇلتىكسىز جۇزەگە اسىرىلۋىنا بايلانىستى.
1 - جۇرگىزۋشى:
قارتتاردى قۇرمەتتەمەيتىن، ولاردىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن ۇلكەن ىنتامەن ورىندامايتىن، ادەپتىلىك، كىشىپەيىلدىلىك، سەرگەك سەزىمتالدىق كورسەتپەيتىن، بۇل قاسيەتتەر قانىنا ءسىڭىپ، جۇرەگىنە ۇيالاماعان ۇرپاقتان نە وپا، نە قايىر؟! ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ءمانى مەن سۇلۋلىعى، ادامنىڭ كەلەشەگىنە سەنىمدىلىگى – بالانىڭ اتا - اناسىن ارداق تۇتىپ، ءوزىنىڭ پەرزەنتتىك قارىزىن ءبىر ساتكە دە ەسىنەن شىعارماۋىندا. ءوز وتباسىنان جىلۋ تاپپاعان قانشاما قارتتارىمىز قارتتار ۇيلەرىندە ومىرلەرىن جالعاستىرۋدا.
قارتتار ءۇيى – جاسى ۇلعايىپ، قاراۋسىز قالعان قارتتارىمىزدى قامقورلىققا الاتىن، الەۋمەتتىك قورعاۋ نىساندارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى جانە ول مەملەكەتتىك مەكەمە.
2 - جۇرگىزۋشى:
قارتايۋ – بيولوگيالىق پروسەسس، بەلگىلى ءبىر جاسقا جەتكەننەن كەيىن ورگانيزمنىڭ مۇمكىنشىلىكتەرىنىڭ ۇدەمەلى تومەندەۋى.
قاي جەردە دە اتا - اناعا قىزمەت كورسەتۋگە تيىستىلىگىڭدى ۇمىتۋ استە جارامايدى. قارت ادامداردىڭ ۇيرەتۋگە دە، اقىل ايتۋعا دا مورالدىك قۇقى بار.
بۇل مورالدىك قۇقىنى قۇرمەتتەي ءبىلۋ كەرەك.
1 - جۇرگىزۋشى:
كىم دە كىمنىڭ ۇيىندە قارتايىپ وتىرعان اكە - شەشەسى نەمەسە اتاسى مەن اجەسى سەكىلدى قىمباتتى «قوناعى» بولسا، ول - ۇيىنە ولاردان ارتىق قۇدايدىڭ قۇرمەتتى وكىلى كەلەدى دەپ ويلاماسىن، ەگەر ءۇيدىڭ يەسى ولارعا دۇرىس قاراپ، قامقورلىق جاساسا، قارتايعان اتا - اناسى ونىڭ وتباسىنىڭ قۇتى بولىپ تابىلادى.
سىزدەرگە ارناپ جايىموۆتىڭ «شاتتانامىن» كۇيىن ورىندايتىن 5 - كلاسس وقۋشىسى كەجدەنبەك پەريزات. قوشەمەتتەپ قارسى الايىق!
2 - جۇرگىزۋشى:
مۋزىكا – ادامنىڭ تىكەلەي جان دۇنيەسىنىڭ ءتىلى.
مۋزىكا ءوزىنىڭ وتە نازىك، سىرلى اۋەنىمەن سەزىمتال ادام جانىنىڭ بار بايلىعىن اشىپ بەرە الادى.
قازاقستاننىڭ قازىرگى دامۋ بارىسىندا مۋزىكا مادەنيەتىنىڭ كوپ تارماقتى قۇرىلىمى قالىپتاستى. رەسپۋبليكادا ەۆروپالىق جانرداعى ورىنداۋشىلىق جانە كومپوزيتورلىق شىعارماشىلىقپەن قوسا، اۋەندى شىعارۋدىڭ جاڭا ءداستۇرلى، الەمدىك كوپشىلىك مۋزىكا (روك، ەسترادا، دجاز) جانە الەمدىك كونسەسسيالاردىڭ ءدىني مۋزىكاسى، قازاقستاندى مەكەندەگەن حالىقتاردىڭ - ۇيعىرلاردىڭ، كارىستەردىڭ، نەمىستەردىڭ، دۇنعانداردىڭ ورىستاردىڭ، تاتارلاردىڭ اۋىزشا كاسىبي فولكلورى نەگىز سالدى.
بيشىلەر ەمەس، قۇس سياقتى
ەلەستەيدى ءبىر كورگەن ءتۇس سياقتى
اجەمنىڭ ۇرشىعىنداي ۇيىرىلگەن دە
جەر شارىن اينالدىرعان كۇش سياقتى - دەي كەلە « قازاق ءبيىن» نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز!! قوشەمەتتەپ ءبيشى قىزدارىڭىزدى قارسى الىڭىزدار!
1 - جۇرگىزۋشى:
قازاننىڭ 1 - ءى - حالىقارالىق قارتتار كۇنى
باس اسسامبلەيا 1990 جىلى 14 جەلتوقساندا 1 قازاندى حالىقارالىق قارتتار كۇنى ەسەپتەۋگە دەپ قاۋلى ەتتى. بۇل مەرەكە حح عاسىردا پايدا بولدى. باسىندا قارتتار كۇنىن ەۋروپادا، كەيىن امەريكادا، ال 80 - جىلداردىڭ اياعىندا بارلىق الەمدە اتاپ وتەتىن بولدى.
قارتتار كۇنىنىڭ ماڭىزى از قامتاماسىز ەتىلگەن قارت ادامداردىڭ، جالعىزىلىكتى قارت زەينەتكەرلەر مەن قارت مۇگەدەكتەردىڭ مۇددەلەرىنە، ولارعا ماتەريالدىق، الەۋمەتتىك - تۇرمىستىق جانە باسقا دا كومەك تۇرلەرىن كورسەتۋگە نازار اۋدارۋ ماسەلەلەرى بولىپ وتىر.
2 - جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قارت ادامداردى الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋدىڭ ارالاس جۇيەسى قالىپتاستى، ول زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ جۇيەسىن (مەملەكەتتىك ءبولىپ تاراتۋ جانە جيناقتاۋشى)، مۇگەدەكتىگى، اسىراۋشىسىنان ايرىلۋ جاعدايىنا بويىنشا جانە جاسىنا بايلانىستى بەرىلەتىن مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك جاردەماقىلاردى؛ ارناۋلى مەملەكەتتىك جاردەماقىلاردى، الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋدى جانە الەۋمەتتىك كومەك بەرۋدى قامتيدى.
بۇگىنگى كەشىمىزدىڭ قوناقتارى ارداگەر ۇستازدارىمىز اناتوليي اعايدى جانە دە قۇرمانكۇل اپايىمىزدى ورتاعا شاقىرامىز! قوشەمەتتەپ قارسى الايىق!
2 - جۇرگىزۋشى:
ءقادىرلى ارداگەر - ۇستازدار!
بۇل مەرەكە اعا ۇرپاقتىڭ قوعام ومىرىنە قوسقان ۇلەسىنە شىنايى ريزاشىلىق بىلدىرەتىن جانە ارداگەرلەرگە قامقورلىق كورسەتەتىن كۇن بولىپ تابىلادى.
قارتتارعا قامقورلىق – ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ ساناسىنا تەرەڭ سىڭگەن قاسيەت. ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ سارابدال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا قازاقستاندا ارداگەرلەرگە قامقورلىق جاساۋدا اۋقىمدى شارالار ىسكە اسىرىلۋدا. ءبىز، سىزدەردىڭ بالالارىڭىز بەن نەمەرەلەرىڭىز، ءتالىمدى تاربيە، ساپالى ءبىلىم بەرىپ وسىرگەندىكتەرىڭىز ءۇشىن، ءومىردىڭ نەبىر قيىندىقتارىن قايىسپاي جەڭە بىلۋگە جانە جەڭىستەرگە شاتتانا بىلۋگە ۇيرەتكەندەرىڭىز ءۇشىن تەرەڭ العىسىمىزدى بىلدىرەمىز.
1 - جۇرگىزۋشى:
بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن جاساعان بار جاقسىلىقتارىڭىز ءۇشىن شىنايى العىسىمىزدى بىلدىرەمىز. سىزدەرگە زور دەنساۋلىق، كوتەرىڭكى كوڭىل - كۇي، وتباسىلارىڭىز بەن زامانداستارىڭىز اراسىندا اتاپ وتەتىن مەرەكە كۇندەرى كوپ بولسىن دەپ تىلەيمىز. ەگدە تارتقان جاستارىڭىز ەڭسەلەرىڭىزدى تۇسىرمەي، ومىرلىك كۇش - قۋاتتارىڭىز ۇزاعىنان بولعاي!
جۇرەكتەن شىققان ىزگى تىلەكتەرىمىزدى قابىل الىڭىزدار.
بارشاڭىزعا مىقتى دەنساۋلىق، كوتەرىڭكى كوڭىل كۇي، ۇزاق عۇمىر تىلەي وتىرىپ كەلەسى ءاندى وزدەرىڭىزگە ارنالادى.
«ۇستازىم» ءانى ورىندايتىن ماقسات ۇلى نۇرزات.
2 - جۇرگىزۋشى:
ادامنىڭ تىرشىلىگى ءۇشىن تاماق قانداي قاجەت بولسا، مۋزىكا ءان - كۇيدىڭ دە سونداي فيزيولوگيالىق قاجەتتىگى بار.
ءان — حالىق ءۇنى، ونىڭ شىندىعى، ونىڭ ويى مەن سەزىمى.
قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءان ايتۋ ونەرى بۇگىندە ءبىرىڭعاي ستاندارتتى نۇسقالار شەڭبەرىندە قالىپ قويماي، ءداستۇرلى ۇلگىلەر تۇرىندە جاندانا، جالعاسىن تاۋىپ ءارى قاراي دامي تۇسەدى. قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءان ايتۋ ونەرىنىڭ قازاقستاننىڭ ءار ولكەلەرىندە ءوز ەرەكشەلىكتەرىمەن ءار ءتۇرلى بولىپ كەلەدى.
كەلەسى كەزەكتە نۇرماعامبەتتىڭ تەرمەسى «اسىل ەر ءوزىن بيىك سانامايدى» ورىن. ءساندىباي ايدىن.
1 - جۇرگىزۋشى:
مۋزىكا — جۇرەك ءتىلى، ول — سەزىمدەر مەن كوڭىل - كۇي الەمى. ول دىبىستار ارقىلى بەينەلەنگەن جان سارايى.
ەگەر سەن مۋزىكانى ءتۇسىنىپ سۇيگىڭ كەلسە — ونى ىجداعاتتىقپەن تىڭداي ءبىل! كەيىن سەن ونى مىندەتتى تۇردە ۇناتاتىن بولاسىڭ، بىرتە - بىرتە ءوزىڭ بەلگىسىز مەزەتتە قالاي ۇيرەنگەنىڭدى دە سەزبەي قالاسىڭ، جاقسىنى جاماننان ايىرا الاتىن بولاسىڭ. وسىلاي ەتسەڭ سەندە تاماشا تالعام پايدا بولادى.
قۇرمەتتى قوناقتار! سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا «ماحامبەتتىڭ تەرمەسى» ورىندايتىن ماقسات ۇلى نۇرزات.
1 - جۇرگىزۋشى:
قازاق حالقى ءۇشىن دومبىرا اسپابىنىڭ ورنى ەرەكشە. دومبىرا اسپابى قازاقتى ناعىز قازاق ەكەنىنە كوز جەتكىزەدى.
دومبىرا كۇيلەرىن بىزگە جەتكىزگەن كوپتەگەن كۇيشىلەر بارشىلىق، ولار كۇي اتاسى قۇرمانعازى، دينا، داۋلەتكەرەي جانە تاعى باسقالارى.
2 - جۇرگىزۋشى:
كۇي — مۋزىكالىق جانر، قازاق حالقىنىڭ اسپاپتىق پەساسى. دومبىرا، قوبىز، سىبىزعىدا شىعارىلىپ، تارتىلىپ كەلگەن. مۋزىكا ونەرىنىڭ دامۋىنا بايلانىستى، كۇيلەر حالىق اسپاپتارى وركەسترلەرىنىڭ رەپەرتۋارلارىندا كوپ ورىندالادى. كۇي - قازاق، قىرعىز، وزبەك حالىقتارىنىڭ اسپاپتىق مۋزىكاسىنا ءتان اتاۋ. م. قاشقاريعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ، كۇي ءسوزىنىڭ توركىنى "كوك" دەگەن تۇركى سوزىنەن شىعۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار بار..
كەلەسى كەزەكتە الدارىڭىزدا ورەن كورسەتەتىن مەكتەبىمىزدىڭ جاس ۇستازدارى ابيشيەۆا سايا جانە جۇماحان جادىرا
1 - جۇرگىزۋشى:
ۇلكەندى سىيلاۋ، ولارعا قۇرمەت كورسەتۋ – اتا - بابادان كەلە جاتقان سالتىمىز. سىزدەردىڭ ومىرلىك تاجىريبەلەرىڭىز بەن اقىل - كەڭەستەرىڭىز، ءتالىم - تاعىلىمدارىڭىزدىڭ ءبىز ءۇشىن ورنى بولەك. تالاي جاستى تاربيەلەپ، ءىزباسارلارىڭىزدى وسىردىڭىزدەر.
You Might Also Like
