سۇيىكتى ەرتەگى
بەينەلەۋ ونەرى 4 كلاسس
تاقىرىبى: سۇيىكتى ەرتەگى
ساباقتىڭ ماقساتى. وقۋشىلاردى ەرتەگى الەمىمەن تانىستىرۋ، ەرتەگىلەردىڭ مازمۇنىنا بايلانىستى يلليۋستراسيالى سۋرەت سالۋعا باۋلۋ، وزىندىك كوزقاراس قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى.
بىلىمدىلىك. ەرتەگىلەر تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، جاقسى جانە جامان جاعىن تالداۋ، ءبىلىمىن قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىلىك. بالالاردى ەڭبەكسۇيگىشتىككە، ادامگەرشىلىككە، سەزىمتالدىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق. بالالاردىڭ بويىنداعى ەرتەگىگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا وتىرىپ، ولاردىڭ دۇنيەتانىمدىق كوزقاراستارىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى. ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى. ءسوزجۇمباق، تاسپا، بەينەتاسپا، ينتەراكتيۆتى تاقتا ت. ب.
ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار. سۋرەت البومى، قارىنداشتار، بوياۋلار، قىلقالام تۇرلەرى ت. ب.
ءپانارالىق بايلانىس. دۇنيەتانۋ، انا ءتىلى.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. كىرىسپە ءبولىم
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. بىلىمدەرىن تەكسەرۋ.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
2. ماشىقتىق جۇمىس.
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم
1. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن باعالاۋ.
3. ۇيگە تاپسىرما.
ءى. كىرىسپە ءبولىم
1. ۇيىمداستىرۋ.
- سالەمەتسىزدەر مە، بالالار؟
- سالەمەتسىز بە، اعاي؟
وقۋشىلار شەڭبەرگە تۇرىپ ءبىر - بىرىنە تىلەك ايتادى، ترەنينگ ارقىلى توپقا ءبولىنىپ وتىرادى.
- وتىرا قويىڭدار. كىتاپ، البوم داپتەرلەرىڭدى، قالامدارىڭدى الدارىڭا شىعارىپ، ساباققا دايىندالىپ وتىرامىز.
ماقسات قويۋ. ساباق كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ.
2. بىلىمدەرىن تەكسەرۋ. ءسوزجۇمباق
1. قازاقستاننىڭ حالىق سۋرەتشىسى. (قاستەيەۆ)
2. ءتۇر تاپقىش تاقتايشا. (پاليترا)
3. بەينەلەۋ ونەرىنىڭ ءبىر ءتۇرى. (گرافيكا)
4. سۋ بوياۋى. (اكۆارەل)
5. ادامنىڭ بەت الپەتىن بەينەلەيتىن كوركەم شىعارما. (پورترەت)
وتكەن ساباققا شولۋ جاساۋ. (سۇراق - جاۋاپ ارقىلى)
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ. ەرتەگى جانرىنىڭ پايدا بولىپ، قالىپتاسۋ تاريحى وتە ۇزاق. ول حالىقتىڭ اۋىزشا ايتاتىن كوركەم اڭگىمەسى. وسى اۋىزشا اڭگىمەلەرى، ەرتەگىلەرى ارقىلى حالىق باقىت تۋرالى، ەركىن ءومىر، جايلى مەكەن تۋرالى ءۇمىت، ارماندارىن باياندايدى. ەرتەگىدە باياندالاتىن سان الۋان قىزىق ۋاقيعالار شىندىقتان گورى، كوبىنە قيال دۇنيەسى تۋدىرعان. عاجايىپ قيال اڭگىمەلەرى، وراسان ۋاقيعالى قازاق اڭگىمەلەرى، سالتپەن، تاريحپەن بايلانىستى وقشاۋ اڭگىمەلەر - ءبارى دە ەرتەگىنىڭ تۇرلەرى. ەرتەگىنىڭ تاعى ءبىر تامىرى - العاشقى رۋلىق قاۋىم ادامدارىنىڭ اڭشىلىق اڭگىمەلەرى مەن حيكايالارى. العاشىندا شىن بولعان وقيعالار نەگىزىندە ايتىلعان اڭگىمەلەر بىرتە - بىرتە ەل اراسىنا تاراعان سايىن قوسپالارمەن تولىقتىرىلىپ، حيكاياعا، ودان ەرتەگىگە اينالىپ كەتكەن.
قازاق حالقى پروزاسىندا وسى پروسەسس تۇگەل دەرلىك ءىز قالدىرعان. جالپى ەرتەگىلەردىڭ پايدا بولىپ، قالىپتاسۋىنىڭ العاشقى كەزدەرىندە ەل ونى قيال دەپ ويلاماعان، وندا باياندالاتىن وقيعاعا سەنگەن، سەبەبى ول شاقتا ەرتەگى ءوز توركىنىنەن الشاق كەتە قويماعان، سوندىقتان كوركەمدىك قىزمەت تە اتقارماعان.
ەرتەگىلەردىڭ كوبىرەك جينالىپ، جارىق كورگەن تۇسى - 19 ع - دىڭ 2 - جارتىسى. بۇل كەزەڭدە قازاق ەرتەگىلەرىن عىلىمي ماقساتتا جاريالاعان جيناقتار دا بولدى. اسىرەسە، ۆ. ۆ. رادلوۆ، ي. ن. بەرەزين، ى. التىنسارين، گ. ن. پوتانين، ا. ۆ. ۆاسيليەۆ، ا. ە. الەكتوروۆ، ءا. ديۆايەۆ جيناقتارىندا ەرتەگىلەردىڭ كوپتەگەن ماتىندەرى جارىق كورىپ، ولار تۋرالى ازدى - كوپتى پىكىر ايتىلدى.
ەرتەگىلەرى جانرلىق ءارى سيۋجەتتىك قۇرامى جاعىنان ءار الۋان. ول ىشتەي بىرنەشە جانرعا بولىنەدى:
1) جانۋارلار تۋرالى ەرتەگىلەر؛
2) قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەر، باتىرلىق ەرتەگىلەر؛
3) حيكايالىق ەرتەگىلەر، ساتيرالىق ەرتەگىلەر؛
ەندەشە وقۋشىلار تاقتاعا نازار اۋدارايىق.
بەينەتاسپا ارقىلى وقۋشىلارعا ەرتەگىلەردەن ۇزىندىلەر كورسەتىلەدى.
كورگەن ەرتەگىلەرگە بايلانىستى وقۋشىلارمەن تالداۋ جۇرگىزىلەدى. وقۋشىلارعا جەكە كەيىپكەرلەردى، ەرتەگى ىشىندەگى تۇرمىس تىرشىلىكتەرىن، جەكەلەگەن بەينەلەرگە كومەك رەتىندە تاقتا بەتىنە سالۋ جولدارىن كورسەتەمىن.
ەرتەگىدەگى باستى كەيىپكەرلەردى انىقتاپ، ەرتەگى ىشىندەگى ەڭ قىزىقتى ۋاقيعادان سيۋجەتتىك كورىنىستەرىن، ەرتەگىلەردىڭ ءار ءتۇرلى مازمۇندا كورىنىستەرىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرىپ، كومپوزيسيالىق قۇرىلىمىن ايقىنداپ بارىپ ءار توپ تاڭداعان ەرتەگىسى بويىنشا قاعاز بەتىنە تۇسىرەدى.
ەرتەگىگە ارنالىپ سالىنعان يلليۋستراسيا ەرتەگىنىڭ مازمۇنىنا سايكەس ءمانىن اشۋعا ءتيىس. ونىڭ ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋلارى اسەرلى بولۋىنا كوبىرەك ءمان بەرەمىز. ەندى وسى تالاپتاردى ساقتاي وتىرا جۇمىس جاساۋعا كىرىسەدى.
تاپسىرما. ەرتەگىلەردەن سيۋجەتتىك كورىنىس بەينەلە.
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم
ءار توپ ءبىر - ءبىرىنىڭ سالعان سۋرەتتەرىنىڭ مازمۇنىنا، بەينەلەۋدەگى ءمانىن اشۋدا،
كومپوزيسيالىق قۇرىلىمىنا، ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋلارىنا تالداۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەدى جانە باعالايدى.
ۇيگە تاپسىرما: ەرتەگى قۇراستىرىپ، يلليۋستراسيا جاساۋ.
اقتوبە وبلىسى، ايتەكە بي اۋدانى،
قارابۇتاق ورتا مەكتەبىنىڭ
بەينەلەۋ ونەرى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
تۋرەبەكوۆ ەرلانگالي تۋرەگالييەۆيچ
قوسىمشاسىن جۇكتەۋ
قوسىمشاسىن جۇكتەۋ
تاقىرىبى: سۇيىكتى ەرتەگى
ساباقتىڭ ماقساتى. وقۋشىلاردى ەرتەگى الەمىمەن تانىستىرۋ، ەرتەگىلەردىڭ مازمۇنىنا بايلانىستى يلليۋستراسيالى سۋرەت سالۋعا باۋلۋ، وزىندىك كوزقاراس قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى.
بىلىمدىلىك. ەرتەگىلەر تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، جاقسى جانە جامان جاعىن تالداۋ، ءبىلىمىن قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىلىك. بالالاردى ەڭبەكسۇيگىشتىككە، ادامگەرشىلىككە، سەزىمتالدىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق. بالالاردىڭ بويىنداعى ەرتەگىگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا وتىرىپ، ولاردىڭ دۇنيەتانىمدىق كوزقاراستارىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى. ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى. ءسوزجۇمباق، تاسپا، بەينەتاسپا، ينتەراكتيۆتى تاقتا ت. ب.
ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار. سۋرەت البومى، قارىنداشتار، بوياۋلار، قىلقالام تۇرلەرى ت. ب.
ءپانارالىق بايلانىس. دۇنيەتانۋ، انا ءتىلى.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. كىرىسپە ءبولىم
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. بىلىمدەرىن تەكسەرۋ.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
2. ماشىقتىق جۇمىس.
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم
1. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن باعالاۋ.
3. ۇيگە تاپسىرما.
ءى. كىرىسپە ءبولىم
1. ۇيىمداستىرۋ.
- سالەمەتسىزدەر مە، بالالار؟
- سالەمەتسىز بە، اعاي؟
وقۋشىلار شەڭبەرگە تۇرىپ ءبىر - بىرىنە تىلەك ايتادى، ترەنينگ ارقىلى توپقا ءبولىنىپ وتىرادى.
- وتىرا قويىڭدار. كىتاپ، البوم داپتەرلەرىڭدى، قالامدارىڭدى الدارىڭا شىعارىپ، ساباققا دايىندالىپ وتىرامىز.
ماقسات قويۋ. ساباق كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ.
2. بىلىمدەرىن تەكسەرۋ. ءسوزجۇمباق
1. قازاقستاننىڭ حالىق سۋرەتشىسى. (قاستەيەۆ)
2. ءتۇر تاپقىش تاقتايشا. (پاليترا)
3. بەينەلەۋ ونەرىنىڭ ءبىر ءتۇرى. (گرافيكا)
4. سۋ بوياۋى. (اكۆارەل)
5. ادامنىڭ بەت الپەتىن بەينەلەيتىن كوركەم شىعارما. (پورترەت)
وتكەن ساباققا شولۋ جاساۋ. (سۇراق - جاۋاپ ارقىلى)
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ. ەرتەگى جانرىنىڭ پايدا بولىپ، قالىپتاسۋ تاريحى وتە ۇزاق. ول حالىقتىڭ اۋىزشا ايتاتىن كوركەم اڭگىمەسى. وسى اۋىزشا اڭگىمەلەرى، ەرتەگىلەرى ارقىلى حالىق باقىت تۋرالى، ەركىن ءومىر، جايلى مەكەن تۋرالى ءۇمىت، ارماندارىن باياندايدى. ەرتەگىدە باياندالاتىن سان الۋان قىزىق ۋاقيعالار شىندىقتان گورى، كوبىنە قيال دۇنيەسى تۋدىرعان. عاجايىپ قيال اڭگىمەلەرى، وراسان ۋاقيعالى قازاق اڭگىمەلەرى، سالتپەن، تاريحپەن بايلانىستى وقشاۋ اڭگىمەلەر - ءبارى دە ەرتەگىنىڭ تۇرلەرى. ەرتەگىنىڭ تاعى ءبىر تامىرى - العاشقى رۋلىق قاۋىم ادامدارىنىڭ اڭشىلىق اڭگىمەلەرى مەن حيكايالارى. العاشىندا شىن بولعان وقيعالار نەگىزىندە ايتىلعان اڭگىمەلەر بىرتە - بىرتە ەل اراسىنا تاراعان سايىن قوسپالارمەن تولىقتىرىلىپ، حيكاياعا، ودان ەرتەگىگە اينالىپ كەتكەن.
قازاق حالقى پروزاسىندا وسى پروسەسس تۇگەل دەرلىك ءىز قالدىرعان. جالپى ەرتەگىلەردىڭ پايدا بولىپ، قالىپتاسۋىنىڭ العاشقى كەزدەرىندە ەل ونى قيال دەپ ويلاماعان، وندا باياندالاتىن وقيعاعا سەنگەن، سەبەبى ول شاقتا ەرتەگى ءوز توركىنىنەن الشاق كەتە قويماعان، سوندىقتان كوركەمدىك قىزمەت تە اتقارماعان.
ەرتەگىلەردىڭ كوبىرەك جينالىپ، جارىق كورگەن تۇسى - 19 ع - دىڭ 2 - جارتىسى. بۇل كەزەڭدە قازاق ەرتەگىلەرىن عىلىمي ماقساتتا جاريالاعان جيناقتار دا بولدى. اسىرەسە، ۆ. ۆ. رادلوۆ، ي. ن. بەرەزين، ى. التىنسارين، گ. ن. پوتانين، ا. ۆ. ۆاسيليەۆ، ا. ە. الەكتوروۆ، ءا. ديۆايەۆ جيناقتارىندا ەرتەگىلەردىڭ كوپتەگەن ماتىندەرى جارىق كورىپ، ولار تۋرالى ازدى - كوپتى پىكىر ايتىلدى.
ەرتەگىلەرى جانرلىق ءارى سيۋجەتتىك قۇرامى جاعىنان ءار الۋان. ول ىشتەي بىرنەشە جانرعا بولىنەدى:
1) جانۋارلار تۋرالى ەرتەگىلەر؛
2) قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەر، باتىرلىق ەرتەگىلەر؛
3) حيكايالىق ەرتەگىلەر، ساتيرالىق ەرتەگىلەر؛
ەندەشە وقۋشىلار تاقتاعا نازار اۋدارايىق.
بەينەتاسپا ارقىلى وقۋشىلارعا ەرتەگىلەردەن ۇزىندىلەر كورسەتىلەدى.
كورگەن ەرتەگىلەرگە بايلانىستى وقۋشىلارمەن تالداۋ جۇرگىزىلەدى. وقۋشىلارعا جەكە كەيىپكەرلەردى، ەرتەگى ىشىندەگى تۇرمىس تىرشىلىكتەرىن، جەكەلەگەن بەينەلەرگە كومەك رەتىندە تاقتا بەتىنە سالۋ جولدارىن كورسەتەمىن.
ەرتەگىدەگى باستى كەيىپكەرلەردى انىقتاپ، ەرتەگى ىشىندەگى ەڭ قىزىقتى ۋاقيعادان سيۋجەتتىك كورىنىستەرىن، ەرتەگىلەردىڭ ءار ءتۇرلى مازمۇندا كورىنىستەرىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرىپ، كومپوزيسيالىق قۇرىلىمىن ايقىنداپ بارىپ ءار توپ تاڭداعان ەرتەگىسى بويىنشا قاعاز بەتىنە تۇسىرەدى.
ەرتەگىگە ارنالىپ سالىنعان يلليۋستراسيا ەرتەگىنىڭ مازمۇنىنا سايكەس ءمانىن اشۋعا ءتيىس. ونىڭ ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋلارى اسەرلى بولۋىنا كوبىرەك ءمان بەرەمىز. ەندى وسى تالاپتاردى ساقتاي وتىرا جۇمىس جاساۋعا كىرىسەدى.
تاپسىرما. ەرتەگىلەردەن سيۋجەتتىك كورىنىس بەينەلە.
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم
ءار توپ ءبىر - ءبىرىنىڭ سالعان سۋرەتتەرىنىڭ مازمۇنىنا، بەينەلەۋدەگى ءمانىن اشۋدا،
كومپوزيسيالىق قۇرىلىمىنا، ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋلارىنا تالداۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەدى جانە باعالايدى.
ۇيگە تاپسىرما: ەرتەگى قۇراستىرىپ، يلليۋستراسيا جاساۋ.
اقتوبە وبلىسى، ايتەكە بي اۋدانى،
قارابۇتاق ورتا مەكتەبىنىڭ
بەينەلەۋ ونەرى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
تۋرەبەكوۆ ەرلانگالي تۋرەگالييەۆيچ
قوسىمشاسىن جۇكتەۋ
قوسىمشاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ماگنيت ءورىسىن جۇيەلى تۇردە زەرتتەۋ 1820 ج. ەرستەدتىڭ تاجىريبەلەرىنەن باستالادى.
