تامىر. تامىر تۇرلەرى. تامىر جۇيەلەرى
سىنىبى: 6
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «تامىر. تامىر تۇرلەرى. تامىر جۇيەلەرى» (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وسىمدىكتەردىڭ ءوسىمدى (ۆەگەتاتيۆتى) مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى تامىردىڭ قۇرلىسىن، تۇرلەرىن، ماڭىزىن ءتۇسىندىرىپ، تامىر وسىمدىكتىڭ توپىراقتان قورەكتەنۋ مۇشەسى جايىندا بىلىمدەرىن نىعايتۋ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ناقتىلاپ، وزدىگىنشە ىزدەنۋگە جەتەلەۋ مەن جان - جاقتى وسىمدىكتەردى تانۋعا ويلاۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ.
دامىتۋشىلىق: تامىردىڭ تۇرلەرى مەن ماڭىزىن وقىتا كەلە، وسىمدىكتەر دۇنيەسىن دۇرىس باعالاۋعا جانە وزدىگىنەن تۇجىرىمداي بىلۋگە، سارالاۋعا، تالداۋعا، وي ۇشقىرلىعىنىڭ دامىتۋ.
تاربيەلىك: ساباقتاعى وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا، جازباشا جۇمىستارىن ورىنداي وتىرىپ، وقۋشىلاردى ىزدەمپازدىققا، ءوز بەتىنشە وي قورىتا بىلۋگە، ەستە ساقتاۋعا، ەڭبەكتەنۋگە، تياناقتىلىققا، قورشاعان ورتاداعى وسىمدىكتەردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: اۋىزشا، جازباشا، سۇراق – جاۋاپ، توپپەن جۇمىس.
قۇرال – جابدىقتار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، تىرەك - سىزبا، ۇلەستىرمەلى قيما قاعازدار، پەرفوكارتا، سۋرەتتەر، سلايتتار، پلاكات، قوسىمشا ادەبيەت.
ءپان ارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، حيميا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) سالەمدەسۋ.
ءا) ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتاردى تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
زىمىران سۇراقتار.
1. ميكروسكوپتى ويلاپ تاپقان عالىمدار.(اكەلى بالالى يانسەندەر 1590 - 1610ج)
2. جاسۋشانى اشقان عالىم.(1665ج روبەرت گۋك)
3. وسىمدىك جاسۋشاسىنىڭ قۇرلىسى. (جاسۋشا قابىقشاسى، سيتوپلازما، يادرو، پلاستيدتەر، ۆاكۋول)
4. ۇلپالار دەگەنىمىز نە؟
5. وسىمدىك ۇلپالارىنىڭ نەشە تۇرلەرى بار؟ (6 - ءتۇرى بار)
6. ميكروسكوپتىڭ قۇرلىسىن اتا (وكۋليار، كورۋ تۇتىگى، وبەكتيۆ، زاتتىق ۇستەلشە، اينا، تابان، تۇتقا، بۇراندا)
7. جابىن ۇلپاسىنىڭ قىزمەتى مەن تۇرلەرى.(ءوڭ، توز، قىرتىس)
8. جاسۋشا ىشىندەگى سۇيىقتىقتىڭ قىسىمىن رەتتەيتىن بولىگى.(ۆاكۋول)
9. وسىمدىكتەرگە ءتۇرلى ءتۇس بەرەتىن پلاستيدتەردى اتا؟
10. قازاقستاندا قىزىل كىتاپ تۇڭعىش رەت قاي جىلى شىقتى.؟(1978ج)
11. بىزدە نەشە قورىق بار.(9)
12. قىزىل كىتاپتىڭ ماڭىزى نەدە؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
تامىر – توپىراق ارقىلى وسىمدىكتى مينەرالدى تۇزدارمەن جانە سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن ۆەگەتاتيۆتى مۇشە.
تامىردىڭ قىزمەتى:
سۋ مەن مينەرالدى تۇزداردى توپىراقتان الادى.
وسىمدىكتى توپىراققا بەرىك ورنىقتىرادى.
قورەكتىك زاتتار قورىن جينايدى.
كوبەيۋگە قاتىسادى.
ورگانيكالىق زاتتاردى سينتەزدەيدى.
تامىردىڭ تۇرلەرى:
نەگىزگى تامىر – ۇرىق تامىرشاسىنان داميدى.
جاناما تامىر – تامىردىڭ جان - جاعىنان تارالادى.
قوسالقى تامىر – ساباق پەن جاپىراقتان ءوسىپ شىعادى.
تامىر جۇيەسى:
تامىر جۇيەسى دەپ ءبىر وسىمدىكتە بولاتىن ءارتۇرلى تامىرلاردىڭ (نەگىزگى، جاناما، قوسالقى) جيىنتىعىن ايتادى.
كىندىك تامىر جۇيەسىندە نەگىزگى تامىر جاقسى دامىعان. ولار قوسجارناقتى وسىمدىكتەرگە ءتان.
شاشاق تامىر جۇيەسىندە نەگىزگى تامىر ناشار دامىعان. جۋاندىعى بىركەلكى بولسا دا جاناما نەمەسە قوسالقى تامىرلار شاشاققا ۇقساپ توپتالىپ تۇرادى.
داراجارناقتى وسىمدىكتەرگە ءتان.
تامىردىڭ تىنىس الاتىنىن دالەلدەيتىن تاجىريبە
ءىV – بەكىتۋ.
زەرتحانالىق جۇمىس № 5:
«تامىر تيپتەرىن كىندىك جانە شاشاق تامىر جۇيەلەرىن تالداۋ.»
1. بەرىلگەن وسىمدىكتەردىڭ كەپپەشوبىنەن تامىر جۇيەسىن قاراپ، ولاردىڭ نەگىزگى، جاناما جانە قوسالقى تامىرلارىڭ تابىڭدار. سۋرەتىن سالىپ، اتتارىن جازىڭدار.
2. شاشاق تامىر جۇيەسىن – بيداي، جۇگەرى، ارپا كەپپەشوپتەرىنەن قاراپ انىقتاڭدار.
3. ءسابىزدىڭ كىندىك تامىر جۇيەسىن قاراپ نەگىزگى، جاناما تامىرلارىن اجىراتىڭدار.
4. كىندىك تامىرلار مەن شاشاق تامىرلار جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە كوڭىل اۋدارىپ، وقۋلىقتاعى سۋرەتتەرىن سالىستىرىڭدار.
5. كەستەنى تولتىرىڭدار: (بەرىلگەن وسىمدىكتەردىڭ تۇسىنداعى سانىن ءدال كەلەتىن تامىر جۇيەسىنىڭ باعانىنا جازىڭدار)
كىندىك تامىر جۇيەسى-----------
شاشاق تامىر جۇيەسى---------
ءسابىز 2. باقباق 3. كۇنباعىس 4. بۇرشاق 5 قايىن 6. پياز 7. قىزعالداق 8. قۇرتقاشاش 9. يتمۇرىن 10. بيداي 11. ارپا 12. كۇرىش
قاي پىكىر دۇرىس؟
بەيورگانيكالىق زاتتارعا ءنارۋىز، ماي، قراحمال جاتادى.
ءاشىقتارىزدى وسىمدىكتەردىڭ جاپىراعى ينە ءتارىزدى بولادى
ءسۇت ءتارىزدى سۇيىقتىققا يود قۇيسا سۋ كوگەرەدى. دەمەك، سۇيىقتىقتا ءنارۋىز بار
تامىردا كەيبىر ۆيتاميندەر تۇزىلەدى.
جوعارعى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ تامىرى بولمايدى.
اعاشتاردىڭ بارلىعى كوپجىلدىق وسىمدىكتەر.
بيولوگيالىق ديكتانت.
وسىمدىك.............. ارقىلى كوبەيەدى.
بارلىق تۇقىمدا بولادى: ءنارۋىز،.............................
تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەت:.........................................
تامىر تۇرلەرى بولادى:.....................................................
................................- نەگىزگى تامىر جۇيەسى ناشار داميدى، كوپتەگەن تامىر شوعى پايدا بولادى.
قوسالقى تامىرلار تەز ءوسۋ ءۇشىن وسىمدىكتى............... كەرەك.
V – قورىتىندىلاۋ.
ويلان، تاپ.
كوز الماي كۇنگە الىس، قارايدى........(كۇنباعىس)
تومەنگە قاراماي كوككە ورلەر.............(قاراعاي)
ۋىلجىعان البىرت، ءدامى ءتاتتى..........(المۇرت)
قارا جەرگە ەنگەلى، باتىرادى شەڭگەلىن. (تامىر)
جەزگە ۇقساس ساباعى، ءدانى – حالىق تاعامى. (بيداي)
قوس قۇلاعى قالقايىپ، سۋ ىشكەن سايىن مارقايىپ. كۇن ىسىسا تون جينايدى، دوپ بولعاندا ەل جينايدى. (ورامجاپىراق)
سەن بىلەسىڭ بە؟
…. بيدايدىڭ تامىر جۇيەسى 1، 5م - گە دەيىنگى اۋماقتى قامتيدى، تەرەڭدىگى 2 م - گە جەتەدى، ۇزىندىعى 600م - گە جەتەدى.
….. ارپانىڭ تامىر تۇكتەرى 15 ملرد. – قا دەيىن جەتەدى، ال ۇزىندىعى 10000 كم. جەتەدى
……1 مم تامىر وسكەندە 200 دەن 400 گە دەيىن تامىر تۇكتەرى تۇزىلەدى
ويلان، تاپ.
نەگىزگى تامىردىڭ ۇشىن كەسىپ تاستاسا نە بولادى؟
گۇل ىدىسىنىڭ تۇبىندە نەگە تەسىك بولادى؟
قوراپتىڭ ىشىندە وسىمدىكتىڭ ەكى ءتۇرلى مۇشەسى بار. ەكەۋى دە ءتاتتى، قىزىل، شىرىندى. بىرەۋى كۇندى جاقسى كورەدى، ەكىنشىسى ءتۇندى جاقسى كورەدى. ول نە؟
بولمە وسىمدىكتەرىنە ۇزاق سالقىن سۋ قۇيسا، ول تىرشىلىگىن جويادى. نەگە؟
تامىردىڭ وسىمدىك ومىرىندە ماڭىزى قانداي؟
كەستەنى تولتىر.
Vءى – ۇيگە تاپسىرما. § 7، 27 بەتتەگى ا، ۆ، س سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
Vءىى – باعالاۋ.
تابيعاتسىز ادامداردىڭ كۇنى جوق،
تابيعاتتىڭ مۇنى ايتۋعا ءتىلى جوق.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «تامىر. تامىر تۇرلەرى. تامىر جۇيەلەرى» (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وسىمدىكتەردىڭ ءوسىمدى (ۆەگەتاتيۆتى) مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى تامىردىڭ قۇرلىسىن، تۇرلەرىن، ماڭىزىن ءتۇسىندىرىپ، تامىر وسىمدىكتىڭ توپىراقتان قورەكتەنۋ مۇشەسى جايىندا بىلىمدەرىن نىعايتۋ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ناقتىلاپ، وزدىگىنشە ىزدەنۋگە جەتەلەۋ مەن جان - جاقتى وسىمدىكتەردى تانۋعا ويلاۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ.
دامىتۋشىلىق: تامىردىڭ تۇرلەرى مەن ماڭىزىن وقىتا كەلە، وسىمدىكتەر دۇنيەسىن دۇرىس باعالاۋعا جانە وزدىگىنەن تۇجىرىمداي بىلۋگە، سارالاۋعا، تالداۋعا، وي ۇشقىرلىعىنىڭ دامىتۋ.
تاربيەلىك: ساباقتاعى وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا، جازباشا جۇمىستارىن ورىنداي وتىرىپ، وقۋشىلاردى ىزدەمپازدىققا، ءوز بەتىنشە وي قورىتا بىلۋگە، ەستە ساقتاۋعا، ەڭبەكتەنۋگە، تياناقتىلىققا، قورشاعان ورتاداعى وسىمدىكتەردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: اۋىزشا، جازباشا، سۇراق – جاۋاپ، توپپەن جۇمىس.
قۇرال – جابدىقتار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، تىرەك - سىزبا، ۇلەستىرمەلى قيما قاعازدار، پەرفوكارتا، سۋرەتتەر، سلايتتار، پلاكات، قوسىمشا ادەبيەت.
ءپان ارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، حيميا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) سالەمدەسۋ.
ءا) ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتاردى تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
زىمىران سۇراقتار.
1. ميكروسكوپتى ويلاپ تاپقان عالىمدار.(اكەلى بالالى يانسەندەر 1590 - 1610ج)
2. جاسۋشانى اشقان عالىم.(1665ج روبەرت گۋك)
3. وسىمدىك جاسۋشاسىنىڭ قۇرلىسى. (جاسۋشا قابىقشاسى، سيتوپلازما، يادرو، پلاستيدتەر، ۆاكۋول)
4. ۇلپالار دەگەنىمىز نە؟
5. وسىمدىك ۇلپالارىنىڭ نەشە تۇرلەرى بار؟ (6 - ءتۇرى بار)
6. ميكروسكوپتىڭ قۇرلىسىن اتا (وكۋليار، كورۋ تۇتىگى، وبەكتيۆ، زاتتىق ۇستەلشە، اينا، تابان، تۇتقا، بۇراندا)
7. جابىن ۇلپاسىنىڭ قىزمەتى مەن تۇرلەرى.(ءوڭ، توز، قىرتىس)
8. جاسۋشا ىشىندەگى سۇيىقتىقتىڭ قىسىمىن رەتتەيتىن بولىگى.(ۆاكۋول)
9. وسىمدىكتەرگە ءتۇرلى ءتۇس بەرەتىن پلاستيدتەردى اتا؟
10. قازاقستاندا قىزىل كىتاپ تۇڭعىش رەت قاي جىلى شىقتى.؟(1978ج)
11. بىزدە نەشە قورىق بار.(9)
12. قىزىل كىتاپتىڭ ماڭىزى نەدە؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
تامىر – توپىراق ارقىلى وسىمدىكتى مينەرالدى تۇزدارمەن جانە سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن ۆەگەتاتيۆتى مۇشە.
تامىردىڭ قىزمەتى:
سۋ مەن مينەرالدى تۇزداردى توپىراقتان الادى.
وسىمدىكتى توپىراققا بەرىك ورنىقتىرادى.
قورەكتىك زاتتار قورىن جينايدى.
كوبەيۋگە قاتىسادى.
ورگانيكالىق زاتتاردى سينتەزدەيدى.
تامىردىڭ تۇرلەرى:
نەگىزگى تامىر – ۇرىق تامىرشاسىنان داميدى.
جاناما تامىر – تامىردىڭ جان - جاعىنان تارالادى.
قوسالقى تامىر – ساباق پەن جاپىراقتان ءوسىپ شىعادى.
تامىر جۇيەسى:
تامىر جۇيەسى دەپ ءبىر وسىمدىكتە بولاتىن ءارتۇرلى تامىرلاردىڭ (نەگىزگى، جاناما، قوسالقى) جيىنتىعىن ايتادى.
كىندىك تامىر جۇيەسىندە نەگىزگى تامىر جاقسى دامىعان. ولار قوسجارناقتى وسىمدىكتەرگە ءتان.
شاشاق تامىر جۇيەسىندە نەگىزگى تامىر ناشار دامىعان. جۋاندىعى بىركەلكى بولسا دا جاناما نەمەسە قوسالقى تامىرلار شاشاققا ۇقساپ توپتالىپ تۇرادى.
داراجارناقتى وسىمدىكتەرگە ءتان.
تامىردىڭ تىنىس الاتىنىن دالەلدەيتىن تاجىريبە
ءىV – بەكىتۋ.
زەرتحانالىق جۇمىس № 5:
«تامىر تيپتەرىن كىندىك جانە شاشاق تامىر جۇيەلەرىن تالداۋ.»
1. بەرىلگەن وسىمدىكتەردىڭ كەپپەشوبىنەن تامىر جۇيەسىن قاراپ، ولاردىڭ نەگىزگى، جاناما جانە قوسالقى تامىرلارىڭ تابىڭدار. سۋرەتىن سالىپ، اتتارىن جازىڭدار.
2. شاشاق تامىر جۇيەسىن – بيداي، جۇگەرى، ارپا كەپپەشوپتەرىنەن قاراپ انىقتاڭدار.
3. ءسابىزدىڭ كىندىك تامىر جۇيەسىن قاراپ نەگىزگى، جاناما تامىرلارىن اجىراتىڭدار.
4. كىندىك تامىرلار مەن شاشاق تامىرلار جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە كوڭىل اۋدارىپ، وقۋلىقتاعى سۋرەتتەرىن سالىستىرىڭدار.
5. كەستەنى تولتىرىڭدار: (بەرىلگەن وسىمدىكتەردىڭ تۇسىنداعى سانىن ءدال كەلەتىن تامىر جۇيەسىنىڭ باعانىنا جازىڭدار)
كىندىك تامىر جۇيەسى-----------
شاشاق تامىر جۇيەسى---------
ءسابىز 2. باقباق 3. كۇنباعىس 4. بۇرشاق 5 قايىن 6. پياز 7. قىزعالداق 8. قۇرتقاشاش 9. يتمۇرىن 10. بيداي 11. ارپا 12. كۇرىش
قاي پىكىر دۇرىس؟
بەيورگانيكالىق زاتتارعا ءنارۋىز، ماي، قراحمال جاتادى.
ءاشىقتارىزدى وسىمدىكتەردىڭ جاپىراعى ينە ءتارىزدى بولادى
ءسۇت ءتارىزدى سۇيىقتىققا يود قۇيسا سۋ كوگەرەدى. دەمەك، سۇيىقتىقتا ءنارۋىز بار
تامىردا كەيبىر ۆيتاميندەر تۇزىلەدى.
جوعارعى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ تامىرى بولمايدى.
اعاشتاردىڭ بارلىعى كوپجىلدىق وسىمدىكتەر.
بيولوگيالىق ديكتانت.
وسىمدىك.............. ارقىلى كوبەيەدى.
بارلىق تۇقىمدا بولادى: ءنارۋىز،.............................
تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەت:.........................................
تامىر تۇرلەرى بولادى:.....................................................
................................- نەگىزگى تامىر جۇيەسى ناشار داميدى، كوپتەگەن تامىر شوعى پايدا بولادى.
قوسالقى تامىرلار تەز ءوسۋ ءۇشىن وسىمدىكتى............... كەرەك.
V – قورىتىندىلاۋ.
ويلان، تاپ.
كوز الماي كۇنگە الىس، قارايدى........(كۇنباعىس)
تومەنگە قاراماي كوككە ورلەر.............(قاراعاي)
ۋىلجىعان البىرت، ءدامى ءتاتتى..........(المۇرت)
قارا جەرگە ەنگەلى، باتىرادى شەڭگەلىن. (تامىر)
جەزگە ۇقساس ساباعى، ءدانى – حالىق تاعامى. (بيداي)
قوس قۇلاعى قالقايىپ، سۋ ىشكەن سايىن مارقايىپ. كۇن ىسىسا تون جينايدى، دوپ بولعاندا ەل جينايدى. (ورامجاپىراق)
سەن بىلەسىڭ بە؟
…. بيدايدىڭ تامىر جۇيەسى 1، 5م - گە دەيىنگى اۋماقتى قامتيدى، تەرەڭدىگى 2 م - گە جەتەدى، ۇزىندىعى 600م - گە جەتەدى.
….. ارپانىڭ تامىر تۇكتەرى 15 ملرد. – قا دەيىن جەتەدى، ال ۇزىندىعى 10000 كم. جەتەدى
……1 مم تامىر وسكەندە 200 دەن 400 گە دەيىن تامىر تۇكتەرى تۇزىلەدى
ويلان، تاپ.
نەگىزگى تامىردىڭ ۇشىن كەسىپ تاستاسا نە بولادى؟
گۇل ىدىسىنىڭ تۇبىندە نەگە تەسىك بولادى؟
قوراپتىڭ ىشىندە وسىمدىكتىڭ ەكى ءتۇرلى مۇشەسى بار. ەكەۋى دە ءتاتتى، قىزىل، شىرىندى. بىرەۋى كۇندى جاقسى كورەدى، ەكىنشىسى ءتۇندى جاقسى كورەدى. ول نە؟
بولمە وسىمدىكتەرىنە ۇزاق سالقىن سۋ قۇيسا، ول تىرشىلىگىن جويادى. نەگە؟
تامىردىڭ وسىمدىك ومىرىندە ماڭىزى قانداي؟
كەستەنى تولتىر.
Vءى – ۇيگە تاپسىرما. § 7، 27 بەتتەگى ا، ۆ، س سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
Vءىى – باعالاۋ.
تابيعاتسىز ادامداردىڭ كۇنى جوق،
تابيعاتتىڭ مۇنى ايتۋعا ءتىلى جوق.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كورسەتكىشتىك تەڭدەۋلەر جانە ولاردىڭ جۇيەلەرى (ەسەپ شىعارتۋ)
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇركىستان – ەكى دۇنيە ەسىگى عوي (پرەزەنتاسياسىمەن)
