وسىمدىكتىڭ تىنىس الۋى جانە اۋامەن قورەكتەنۋى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وسىمدىكتىڭ تىنىس الۋى جانە اۋامەن قورەكتەنۋى. (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى وسىمدىكتىڭ جاسىل جاپىراعىندا جۇرەتىن
ۇدەرىستەرىمەن تانىستىرۋ؛ وسىمدىكتەر ءبولىمى جونىندەگى تەوريالىق بىلىمدەرىن مەڭگەرتىپ، ونى ءىc - جۇزىندە قولدانۋعا ۇيرەتۋ. فوتوسينتەز بەن تىنىس الۋ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى جەكە، جۇپپەن، توپپەن جۇمىس ىستەۋ، باسقالاردى تىڭداۋ، ءوز كوز - قاراستارىن دالەلدەپ قورعاي ءبىلۋ، بىلىكتىلىكتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وسىمدىكتەر بولىمىندەگى بىلىمدەرىن جۇيەلەپ ءبىرتۇتاستىققا قاراستىرۋ، وقۋشىلاردىڭ اقىل - ويىن، عىلىمي دۇنيە تانىمدىلىعىن قالىپتاستىرىپ، ءتىرى تابيعاتپەن ىزگىلىكتى قارىم - قاتىناستا بولۋعا، ەكولوگيالىق مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباعى.
كورنەكىلىكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەپپەشوپتەر، بولمە وسىمدىكتەرى،
تىرەك - سىزبا، ۇلەستىرمەلى قيما قاعازدار، سۋرەتتەر، سلايدتار، پلاكات، قوسىمشا ادەبيەت، ەلەكتروندىق وقۋلىقتار.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى – ۇيىمداستىرۋ
ءىى – ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. «بايگە» سۇراقتار.
“ۋاقىتىندى ءتيىمدى پايدالانا بىلسەڭ، ونىڭ باعاسى دا ارتا تۇسەدى” (ج. ج. رۋسسو)
1. قوسارلانىپ ۇرىقتانۋدى تاپقان عالىم. (س. گ. ناۆاشين، 1898ج.)
2. جەمىستەر مەن تۇقىمدار نە ارقىلى تارالادى؟(جەل، جانۋار، ادام، سۋ، وزدىگىنەن.)
3. تىڭايتقىشتاردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟(ورگانيكالىق جانە بەيورگانيكالىق)
4. توزاڭ داندەرى. (توزاڭدىقتار)
5. توزاڭدانۋ دەگەنىمىز نە؟(توزاڭنىڭ اتالىقتىڭ اۋزىنان انالى اۋزىنا كەلىپ ءتۇسۋى)
6. كوبەيۋ مۇشەلەرى. (گۇل، تۇقىم، جەمىس)
7. گۇلدىڭ نەگىزگى بولىكتەرى.(اتالىق، انالىق)
8. تامىرجەمىسكە قانداي وسىمدىكتەر جاتادى؟(قىزىلشا، ءسابىز، شالقان)
9. گۇل شىعاراتىن وركەندە بەلگىلى رەتپەن ورنالاسقان ۇساق گۇلدەر توبى.(گۇلشوعىر)
10. شيە، الحورى، الما اعاشتارى قالاي توزاڭدانادى؟(جاندىكتەر ارقىلى توزاڭدانادى).
ءىىى – جاڭا تاقىرىپ.
400 جىل بۇرىن يان ۆان گەلمونت - بەلگيالىق زەرتتەۋشى تاجىريبە جاسادى ىدىسقا 80 كگ توپىراق سالىپ، وعان كۇرەڭ اعاشىن الدىن الا ولشەپ الىپ وتىرعىزدى.
5 جىل بويى وسىمدىككە ەشقانداي تىڭايتقىش قوسپاي، تەك جاڭبىر سۋىمەن قورەكتەندىرىپ وتىردى. 5جىلدان كەيىن ولشەپ قاراسا، كۇرەڭ اعاشىنىڭ سالماعى 65كگ ارتقان ەكەن، ال توپىراق 50گر كەمىگەنىن بايقاعان. وسىمدىكتىڭ 64كگ 950گ ورگانيكالىق زاتتاردى قايدان العانى
ۆان گەلمونتقا قۇپيا بولىپ قالدى.
1. تامىردىڭ تىنىس الۋىن وقۋلىقتا سيپاتتالعان تاجىريبە ارقىلى دالەلدەۋگە بولادى. تامىر اتموسفەرالىق وتتەكپەن تىنىس الادى.
2. جاپىراقتىڭ تىنىس الۋىن سۋرەت ارقىلى ءتۇسىندىرۋ. جاپىراق اتموسفەرالىق وتتەكپەن ساڭىلاۋلار ارقىلى تىنىس الادى.
3. ساباقتىڭ تىنىس الۋىن سۋرەت ارقىلى ءتۇسىندىرۋ. ساباق قابىعىنداعى جاسۋشالار اراسىنداعى ارنايى ساڭىلاۋلار (جاسىمىقشا) ارقىلى تىنىس الادى.
4. وسىمدىكتەرگە تىنىس الۋىنا سىرتقى ورتا فاكتورلارى اسەر ەتەدى. (تەمپەراتۋرانىڭ اسەرى، ۋلى زاتتاردىڭ اسەرى، سۋ اسەرى، توپىراقتىڭ قۇرىلىمى،
تىعىزدىلىعى، تۇزدىلىعى، شامادان تىس ىلعالدىعى)
5. اۋامەن قورەكتەنۋ فوتوسينتەز ارقىلى جۇزەگە اسادى. قورەكتەنۋ – ورگانيزمنىڭ زاتتار مەن ەنەرگيا الماسۋ پروسەسى. جاسىل جاپىراقتار - اۋامەن قورەكتەنۋ مۇشەلەرى. ولاردا لەپتەستىك ارقىلى فوتوسينتەز ءۇشىن كومىرقىشقىل گازى تۇسەدى. فوتوسينتەز بارىسىندا كۇن ەنەرگياسى حيميالىق حيميالىق ەنەرگياعا تۇرلەنەدى – ورگانيكالىق زاتتار وسىمدىكتىڭ باسقا بولىكتەرىنە بارادى دا، ولاردىڭ تىرشىلىك ارەكەتتەرىنىڭ پروسەستەرىنە قاجەت ورگانيكالىق زاتتارمەن قامتاماسىز ەتەدى نەمەسە قورعا جينايدى.
6. ءتۇيىن:
- تامىر وتتەكپەن تىنىس الادى.
- جاپىراقتار لەپتەستىك ارقىلى وتتەكپەن تىنىس الادى.
- جاسىمىقشا ساباقتاردى لەپتەستىك ءرولىن اتقارادى.
- وسىمدىكتەردىڭ تىنىس الۋىنا سىرتقى ورتا فاكتورلار اسەر ەتەدى
- وسىمدىكتەردىڭ قورەكتەنۋى اۋا ارقىلى جۇزەگە اسادى.
- جاسىل جاپىراقتار – اۋا ارقىلى قورەكتەنۋدىڭ نەگىزگى مۇشەسى.
- جاسىل وسىمدىكتەر كۇن ەنەرگياسىن “قور” رەتىندە جينايدى.
- تىنىس الۋ كۇندىز دە، تۇندە دە، ال فوتوسينتەز تەك كۇندىز جارىقتا جۇزەگە اسىرىلادى.
- بارلىق ءتىرى ورگانيزمدەر اتموسفەرالىق وتتەكپەن تىنىس الادى، ال فوتوسينتەز پروسەسىندە فوتوسينتەزدىڭ قوسىمشا ءونىمى رەتىندە وتتەك بولەدى.
ءىV – بەكىتۋ. وقۋلىقپەن جۇمىس. قانداي پىكىر دۇرىس؟
1. وسىمدىك اتموسفەرالىق وتتەكپەن تىنىس الادى.
2. وسىمدىك كومىرقىشقىل گازىمەن تىنىس الادى، ناتيجەسىندە وتتەك بولىنەدى.
3. وسىمدىك تىنىس العاندا كومىرقىشقىل گازىن بولەدى.
4. لەپتەستىك وسىمدىكتە قولايلى جاعداي بولسا اشىلادى، ال قولايسىز جاعداي بولسا جابىلادى.
5. فوتوسينتەز پروسەسى ءۇشىن وتتەك كەرەك.
6. بەلگىلى ءبىر جاعدايدا وسىمدىكسىز ءومىر سۇرۋگە بولادى.
سۇراقتار. سۋرەتتەرمەن جۇمىس.
مىنا تاجىريبە ارقىلى نەنى دالەلدەۋگە بولادى (سۋرەت كورسەتىلەدى)
سۋرەتتە نە بەينەلەنگەن.
سايكەستەندىرۋ تەستى.
V – قورىتىندىلاۋ. «ءبىلىم ساتىسى»
3 - دەڭگەي.
1. فوتوسينتەز دەگەنىمىز نە؟(كۇن ساۋلەسى قاتىسىندا سۋ، بەيورگانيكالىق زاتتار مەن كومىرقىشقىل گازىنان ورگانيكالىق زاتتاردىڭ ءتۇزىلۋ پروسەسى.)
2. لەپتەستىك ءتىڭ وسىمدىك تىرشىلىگىندەگى ءرولى قانداي؟(لەپتەستىك ساڭىلاۋلارى ارقىلى گاز الماسۋ جانە جاپىراقتىڭ بۋلاندىرۋى – ترانسپيراسيا جۇزەگە اسادى.)
2 - دەڭگەي.
1. قانداي جاعدايدا تامىردىڭ تىنىس الۋى بۇزىلادى؟(توپىراقتا اۋا از بولسا)
2. وسىمدىكتەردىڭ تىنىس الۋىنا ورتا فاكتورلار اسەر ەتە مە؟(جىلۋ، سۋ، توپىراقتىڭ قۇرىلىمى)
3 - دەڭگەي
1. ەگىنىڭ يەسى ءۇي قوياندارىنا قىرىققاباتتىڭ جاسىل جاپىراقتارىن جۇلىپ بەرەدى.
ول دۇرىس جاسادى ما؟(سەبەبى جاسىل جاپىراقتا تۇزىلگەن ورگانيكالىق زاتتار، فوتوسينتەزدىڭ ناتيجەسىندە ورتاڭعى بولىگى قاۋدانعا «قور» زات بولىپ جينالادى.)
2. قانداي بايلانىس بار: كوكونىستىك جاپىراقتاردى جيناۋ مەن تاۋلىك مەزگىلىندە؟ قانداي ۋاقىتتا اسكوك، ۋكروپ، شپينات، سالات جانە ت. ب. جيناۋعا بولادى؟ (كەشكە، سەبەبى ورگانيكالىق زاتتار كۇندىز فوتوسينتەز ناتيجەسىندە تۇزىلەدى، تۇندە باسقا مۇشەلەرگە تارايدى.)
«كىم جىلدام؟»
1. جاسۋشانىڭ قاي ورگانويدىندە فوتوسينتەز ءۇردىسى جۇرەدى؟ ا) سيتوپلازمادا؛ ءا) يادرودا؛ ب) حلوروپلاستا؛ ۆ) ۆاكۋولدە
2. كۇن ساۋلەسى كەرەك ا) تىنىس الۋ؛ ءا) فوتوسينتەزگە؛ ب) سۋ مەن قورەكتەنۋگە؛ ۆ) مينەرالدار مەن قورەكتەنۋگە؛
3. ادامدار نەمەن تىنىس الادى؟ ا) وكپەمەن؛ ءا) جەلبەزەكپەن؛ ب) تەرىمەن؛
4. تىنىس الۋ – ول: ا) وتتەكتى ءسىڭىرىپ، كومىرقىشقىل گازىن شىعارۋ؛ ءا) كومىرقىشقىل گازى مەن سۋدى ىدىراتۋ؛ ب) ورگانيكالىق زاتتاردىڭ ءتۇزىلۋى؛
5. تىنىس الۋ جۇرەدى: ا) قاراڭعىدا؛ ءا) جارىقتا؛ ب) قىستا، جازدا ۆ) ۇنەمى
«ويلان، تاپ»
ەر ەلدىڭ كوركى، ورمان – توعاي جەردىڭ كوركى.
دانا كوپتەن شىعادى، ءدارى شوپتەن شىعادى.
ءبىلىمى جوق ۇل - جاپىراعى جوق گۇل.
باعىم ءوسسىن دەسەڭ ب ا ق ءوسىر، باعىڭ وسسە تاعى ءوسىر
تاۋ - تاۋ ۇيىلگەن اق التىن، تابادى ونىڭ اتىن كىم؟ (ماقتا)
ۇستىنە تىگىپ كوك شاتىر، استىندا قىزىل ءداۋ جاتىر. (قىزىلشا)
قالىڭ كيىمدى ۇناتادى، شەشىندىرسەڭ جىلاتادى. (پياز)
«وي، تولعانىس» 5 - مين. ەسسە جازۋ. «تابيعات ساعان انا ما، الدە انشەيىن پانا ما؟»
ءاي، تابيعات! شەبەرسىڭ - اۋ، شەبەرسىڭ،
كورمەگەندى كورسەتەسىڭ، بەرەرسىڭ
ۇلان - عايىر بايلىعىڭدى مىسە ەتپەي
اشكوزدەنگەن ادامدارعا نە دەرسىڭ!
ايىڭ اناۋ، كۇنىڭ اناۋ، جەر مىناۋ
اۋ، ادامدار جەتپەي جاتىر ەندى نە!
تابيعاتقا تالاسپاڭدار اعايىن
اسىرايدى ول سەنى، مەنى، ەلدى دە.
م. ماقاتايەۆ
Vءى – ۇيگە تاپسىرما. §26. وقىپ ءبىلۋ. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
Vءىى – باعالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى وسىمدىكتىڭ جاسىل جاپىراعىندا جۇرەتىن
ۇدەرىستەرىمەن تانىستىرۋ؛ وسىمدىكتەر ءبولىمى جونىندەگى تەوريالىق بىلىمدەرىن مەڭگەرتىپ، ونى ءىc - جۇزىندە قولدانۋعا ۇيرەتۋ. فوتوسينتەز بەن تىنىس الۋ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى جەكە، جۇپپەن، توپپەن جۇمىس ىستەۋ، باسقالاردى تىڭداۋ، ءوز كوز - قاراستارىن دالەلدەپ قورعاي ءبىلۋ، بىلىكتىلىكتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وسىمدىكتەر بولىمىندەگى بىلىمدەرىن جۇيەلەپ ءبىرتۇتاستىققا قاراستىرۋ، وقۋشىلاردىڭ اقىل - ويىن، عىلىمي دۇنيە تانىمدىلىعىن قالىپتاستىرىپ، ءتىرى تابيعاتپەن ىزگىلىكتى قارىم - قاتىناستا بولۋعا، ەكولوگيالىق مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباعى.
كورنەكىلىكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەپپەشوپتەر، بولمە وسىمدىكتەرى،
تىرەك - سىزبا، ۇلەستىرمەلى قيما قاعازدار، سۋرەتتەر، سلايدتار، پلاكات، قوسىمشا ادەبيەت، ەلەكتروندىق وقۋلىقتار.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى – ۇيىمداستىرۋ
ءىى – ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. «بايگە» سۇراقتار.
“ۋاقىتىندى ءتيىمدى پايدالانا بىلسەڭ، ونىڭ باعاسى دا ارتا تۇسەدى” (ج. ج. رۋسسو)
1. قوسارلانىپ ۇرىقتانۋدى تاپقان عالىم. (س. گ. ناۆاشين، 1898ج.)
2. جەمىستەر مەن تۇقىمدار نە ارقىلى تارالادى؟(جەل، جانۋار، ادام، سۋ، وزدىگىنەن.)
3. تىڭايتقىشتاردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟(ورگانيكالىق جانە بەيورگانيكالىق)
4. توزاڭ داندەرى. (توزاڭدىقتار)
5. توزاڭدانۋ دەگەنىمىز نە؟(توزاڭنىڭ اتالىقتىڭ اۋزىنان انالى اۋزىنا كەلىپ ءتۇسۋى)
6. كوبەيۋ مۇشەلەرى. (گۇل، تۇقىم، جەمىس)
7. گۇلدىڭ نەگىزگى بولىكتەرى.(اتالىق، انالىق)
8. تامىرجەمىسكە قانداي وسىمدىكتەر جاتادى؟(قىزىلشا، ءسابىز، شالقان)
9. گۇل شىعاراتىن وركەندە بەلگىلى رەتپەن ورنالاسقان ۇساق گۇلدەر توبى.(گۇلشوعىر)
10. شيە، الحورى، الما اعاشتارى قالاي توزاڭدانادى؟(جاندىكتەر ارقىلى توزاڭدانادى).
ءىىى – جاڭا تاقىرىپ.
400 جىل بۇرىن يان ۆان گەلمونت - بەلگيالىق زەرتتەۋشى تاجىريبە جاسادى ىدىسقا 80 كگ توپىراق سالىپ، وعان كۇرەڭ اعاشىن الدىن الا ولشەپ الىپ وتىرعىزدى.
5 جىل بويى وسىمدىككە ەشقانداي تىڭايتقىش قوسپاي، تەك جاڭبىر سۋىمەن قورەكتەندىرىپ وتىردى. 5جىلدان كەيىن ولشەپ قاراسا، كۇرەڭ اعاشىنىڭ سالماعى 65كگ ارتقان ەكەن، ال توپىراق 50گر كەمىگەنىن بايقاعان. وسىمدىكتىڭ 64كگ 950گ ورگانيكالىق زاتتاردى قايدان العانى
ۆان گەلمونتقا قۇپيا بولىپ قالدى.
1. تامىردىڭ تىنىس الۋىن وقۋلىقتا سيپاتتالعان تاجىريبە ارقىلى دالەلدەۋگە بولادى. تامىر اتموسفەرالىق وتتەكپەن تىنىس الادى.
2. جاپىراقتىڭ تىنىس الۋىن سۋرەت ارقىلى ءتۇسىندىرۋ. جاپىراق اتموسفەرالىق وتتەكپەن ساڭىلاۋلار ارقىلى تىنىس الادى.
3. ساباقتىڭ تىنىس الۋىن سۋرەت ارقىلى ءتۇسىندىرۋ. ساباق قابىعىنداعى جاسۋشالار اراسىنداعى ارنايى ساڭىلاۋلار (جاسىمىقشا) ارقىلى تىنىس الادى.
4. وسىمدىكتەرگە تىنىس الۋىنا سىرتقى ورتا فاكتورلارى اسەر ەتەدى. (تەمپەراتۋرانىڭ اسەرى، ۋلى زاتتاردىڭ اسەرى، سۋ اسەرى، توپىراقتىڭ قۇرىلىمى،
تىعىزدىلىعى، تۇزدىلىعى، شامادان تىس ىلعالدىعى)
5. اۋامەن قورەكتەنۋ فوتوسينتەز ارقىلى جۇزەگە اسادى. قورەكتەنۋ – ورگانيزمنىڭ زاتتار مەن ەنەرگيا الماسۋ پروسەسى. جاسىل جاپىراقتار - اۋامەن قورەكتەنۋ مۇشەلەرى. ولاردا لەپتەستىك ارقىلى فوتوسينتەز ءۇشىن كومىرقىشقىل گازى تۇسەدى. فوتوسينتەز بارىسىندا كۇن ەنەرگياسى حيميالىق حيميالىق ەنەرگياعا تۇرلەنەدى – ورگانيكالىق زاتتار وسىمدىكتىڭ باسقا بولىكتەرىنە بارادى دا، ولاردىڭ تىرشىلىك ارەكەتتەرىنىڭ پروسەستەرىنە قاجەت ورگانيكالىق زاتتارمەن قامتاماسىز ەتەدى نەمەسە قورعا جينايدى.
6. ءتۇيىن:
- تامىر وتتەكپەن تىنىس الادى.
- جاپىراقتار لەپتەستىك ارقىلى وتتەكپەن تىنىس الادى.
- جاسىمىقشا ساباقتاردى لەپتەستىك ءرولىن اتقارادى.
- وسىمدىكتەردىڭ تىنىس الۋىنا سىرتقى ورتا فاكتورلار اسەر ەتەدى
- وسىمدىكتەردىڭ قورەكتەنۋى اۋا ارقىلى جۇزەگە اسادى.
- جاسىل جاپىراقتار – اۋا ارقىلى قورەكتەنۋدىڭ نەگىزگى مۇشەسى.
- جاسىل وسىمدىكتەر كۇن ەنەرگياسىن “قور” رەتىندە جينايدى.
- تىنىس الۋ كۇندىز دە، تۇندە دە، ال فوتوسينتەز تەك كۇندىز جارىقتا جۇزەگە اسىرىلادى.
- بارلىق ءتىرى ورگانيزمدەر اتموسفەرالىق وتتەكپەن تىنىس الادى، ال فوتوسينتەز پروسەسىندە فوتوسينتەزدىڭ قوسىمشا ءونىمى رەتىندە وتتەك بولەدى.
ءىV – بەكىتۋ. وقۋلىقپەن جۇمىس. قانداي پىكىر دۇرىس؟
1. وسىمدىك اتموسفەرالىق وتتەكپەن تىنىس الادى.
2. وسىمدىك كومىرقىشقىل گازىمەن تىنىس الادى، ناتيجەسىندە وتتەك بولىنەدى.
3. وسىمدىك تىنىس العاندا كومىرقىشقىل گازىن بولەدى.
4. لەپتەستىك وسىمدىكتە قولايلى جاعداي بولسا اشىلادى، ال قولايسىز جاعداي بولسا جابىلادى.
5. فوتوسينتەز پروسەسى ءۇشىن وتتەك كەرەك.
6. بەلگىلى ءبىر جاعدايدا وسىمدىكسىز ءومىر سۇرۋگە بولادى.
سۇراقتار. سۋرەتتەرمەن جۇمىس.
مىنا تاجىريبە ارقىلى نەنى دالەلدەۋگە بولادى (سۋرەت كورسەتىلەدى)
سۋرەتتە نە بەينەلەنگەن.
سايكەستەندىرۋ تەستى.
V – قورىتىندىلاۋ. «ءبىلىم ساتىسى»
3 - دەڭگەي.
1. فوتوسينتەز دەگەنىمىز نە؟(كۇن ساۋلەسى قاتىسىندا سۋ، بەيورگانيكالىق زاتتار مەن كومىرقىشقىل گازىنان ورگانيكالىق زاتتاردىڭ ءتۇزىلۋ پروسەسى.)
2. لەپتەستىك ءتىڭ وسىمدىك تىرشىلىگىندەگى ءرولى قانداي؟(لەپتەستىك ساڭىلاۋلارى ارقىلى گاز الماسۋ جانە جاپىراقتىڭ بۋلاندىرۋى – ترانسپيراسيا جۇزەگە اسادى.)
2 - دەڭگەي.
1. قانداي جاعدايدا تامىردىڭ تىنىس الۋى بۇزىلادى؟(توپىراقتا اۋا از بولسا)
2. وسىمدىكتەردىڭ تىنىس الۋىنا ورتا فاكتورلار اسەر ەتە مە؟(جىلۋ، سۋ، توپىراقتىڭ قۇرىلىمى)
3 - دەڭگەي
1. ەگىنىڭ يەسى ءۇي قوياندارىنا قىرىققاباتتىڭ جاسىل جاپىراقتارىن جۇلىپ بەرەدى.
ول دۇرىس جاسادى ما؟(سەبەبى جاسىل جاپىراقتا تۇزىلگەن ورگانيكالىق زاتتار، فوتوسينتەزدىڭ ناتيجەسىندە ورتاڭعى بولىگى قاۋدانعا «قور» زات بولىپ جينالادى.)
2. قانداي بايلانىس بار: كوكونىستىك جاپىراقتاردى جيناۋ مەن تاۋلىك مەزگىلىندە؟ قانداي ۋاقىتتا اسكوك، ۋكروپ، شپينات، سالات جانە ت. ب. جيناۋعا بولادى؟ (كەشكە، سەبەبى ورگانيكالىق زاتتار كۇندىز فوتوسينتەز ناتيجەسىندە تۇزىلەدى، تۇندە باسقا مۇشەلەرگە تارايدى.)
«كىم جىلدام؟»
1. جاسۋشانىڭ قاي ورگانويدىندە فوتوسينتەز ءۇردىسى جۇرەدى؟ ا) سيتوپلازمادا؛ ءا) يادرودا؛ ب) حلوروپلاستا؛ ۆ) ۆاكۋولدە
2. كۇن ساۋلەسى كەرەك ا) تىنىس الۋ؛ ءا) فوتوسينتەزگە؛ ب) سۋ مەن قورەكتەنۋگە؛ ۆ) مينەرالدار مەن قورەكتەنۋگە؛
3. ادامدار نەمەن تىنىس الادى؟ ا) وكپەمەن؛ ءا) جەلبەزەكپەن؛ ب) تەرىمەن؛
4. تىنىس الۋ – ول: ا) وتتەكتى ءسىڭىرىپ، كومىرقىشقىل گازىن شىعارۋ؛ ءا) كومىرقىشقىل گازى مەن سۋدى ىدىراتۋ؛ ب) ورگانيكالىق زاتتاردىڭ ءتۇزىلۋى؛
5. تىنىس الۋ جۇرەدى: ا) قاراڭعىدا؛ ءا) جارىقتا؛ ب) قىستا، جازدا ۆ) ۇنەمى
«ويلان، تاپ»
ەر ەلدىڭ كوركى، ورمان – توعاي جەردىڭ كوركى.
دانا كوپتەن شىعادى، ءدارى شوپتەن شىعادى.
ءبىلىمى جوق ۇل - جاپىراعى جوق گۇل.
باعىم ءوسسىن دەسەڭ ب ا ق ءوسىر، باعىڭ وسسە تاعى ءوسىر
تاۋ - تاۋ ۇيىلگەن اق التىن، تابادى ونىڭ اتىن كىم؟ (ماقتا)
ۇستىنە تىگىپ كوك شاتىر، استىندا قىزىل ءداۋ جاتىر. (قىزىلشا)
قالىڭ كيىمدى ۇناتادى، شەشىندىرسەڭ جىلاتادى. (پياز)
«وي، تولعانىس» 5 - مين. ەسسە جازۋ. «تابيعات ساعان انا ما، الدە انشەيىن پانا ما؟»
ءاي، تابيعات! شەبەرسىڭ - اۋ، شەبەرسىڭ،
كورمەگەندى كورسەتەسىڭ، بەرەرسىڭ
ۇلان - عايىر بايلىعىڭدى مىسە ەتپەي
اشكوزدەنگەن ادامدارعا نە دەرسىڭ!
ايىڭ اناۋ، كۇنىڭ اناۋ، جەر مىناۋ
اۋ، ادامدار جەتپەي جاتىر ەندى نە!
تابيعاتقا تالاسپاڭدار اعايىن
اسىرايدى ول سەنى، مەنى، ەلدى دە.
م. ماقاتايەۆ
Vءى – ۇيگە تاپسىرما. §26. وقىپ ءبىلۋ. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
Vءىى – باعالاۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
