تاريح – عاسىرلار كۋاسى
تاقىرىپ: تاريح – عاسىرلار كۋاسى
ماقساتى: قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋ تاريحىمەن تانىستىرۋ.
وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتىپ، ساحنا مادەنيەتىن ۇيرەتۋ.
وقۋشىلاردى وتانشىلدىققا، بىرلىككە، ىنتىماققا تاربيەلەۋ.
بارىسى:
ءتۇرى: عىلىمي – پراكتيكالىق كونفەرەنسيا.
كورنەكىلىگى: كىتاپ كورمەسى، سلايد شوۋ، بەزەندىرىلگەن ساحنا.
بي: قازاق ءبيى.
1 - جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، بۇگىنگى «تاريح – عاسىرلار كۋاسى» اتتى عىلىمي - پراكتيكالىق كونفەرەنسيانى تاماشالاۋعا كەلگەن قوناقتار جانە وقۋشىلار! 1465 - 1466 جىلدارى كەرەي مەن جانىبەك ءابىلحايىر حاندىعىنان ءبولىنىپ شىعىپ، شۋ مەن تالاس وزەندەرىنىڭ اراسىنداعى ايماققا ورنالاسىپ، قازاقتىڭ تۋىن كوككە كوتەرگەنى تاريحتان ايان. «قازاق» دەپ ۇران تاستاعاندا رۋحى كوتەرىلىپ، نامىسى ويانعان بارلىق قازاق تايپالارى تۇگەل جينالىپ، قازاق حاندىعىنىڭ ىرگەسىن قالاعانىن بارشامىز بىلەمىز. البەتتە، ودان كەيىن تاعدىر سان ءتۇرلى سىناققا سالدى ءبىزدى. ءۇش عاسىر تاريحىمىزبەن ار – وجدانىمىز تابانعا تاپتالدى. ءتۇرلى ناۋبەتتى باستان وتكەردىك. ءبىراق، مىڭ ءولىپ مىڭ تىرىلگەن قازاق اقىرى ازاتتىعىن الدى. ال، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ – سول ازاتتىق سىيلاعان بابالارعا دەگەن قۇرمەتىمىز دەپ قابىل الىڭىزدار!
1 - جۇرگىزۋشى: بيىلعى جىلدىڭ ەلىمىزدىڭ تاريحىنداعى، حالقىمىزدىڭ تاعدىرىنداعى الاتىن ورنى ەرەكشە. بيىل ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ، ياعني قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 550 جىل.
2 - جۇرگىزۋشى: قازاق حالقىنىڭ ءتۇرلى مەملەكەتتىك بىرلەستىكتەرگە بىتىراپ، ساياسي بولشەكتەنۋىن جويۋعا ارەكەت جاساۋ جوشى ۇرپاقتارى - كەرەي مەن جانىبەكتىڭ ۇلەسىنە ءتيدى.
1 - جۇرگىزۋشى:
تۇرىكتىڭ ءبىر بۇتاعى قازاق ەدى،
قايسار مىنەز، ءور ەدى، عاجاپ ەدى.
جانىبەك، كەرەي حاندار باسىن قوسىپ،
ومىرگە كەلگەن ەدى قازاق ەلى.
التاي مەن اتىراۋدىڭ اراسىندا
جەتىسۋ، جەتى وزەننىڭ ساعاسىندا.
بىرىگىپ ۇلى، ورتا، كىشى ءجۇز بوپ،
حاندىق قۇردى قازاق ءوز دالاسىندا.
كورىنىس: «قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى»
ساحناعا ەسەن - بۇعا، اقساقالدار مەن بيلەرى شىعىپ وتىرادى.
ءۋازىر: الديار تاقسىر، سىزگە ءابىلقايىر حاندىعىنان كەرەي مەن جانىبەك سۇلتاندار كەلىپ تۇر.
ەسەن - بۇعا: كىرسىن!
كەرەي مەن جانىبەك: اسسالاۋماعالەيكۋم! – دەپ باستارىن ءيىپ امانداسادى.
ەسەن - بۇعا: كەلگەن شارۋالارىڭدى ايتىڭدار!
كەرەي: ويراتتاردان جەڭىلگەن ءابىلقايىر حان اشۋ - ىزاسىن قولاستىنداعى حالىقتاردان الىپ، جازالاي باستادى.
جانىبەك: سالىقتى كوبەيتىپ، تايپامىزدىڭ بەرەكەسىن الۋدا.
كەرەي: سوندىقتان دا ءبىز، باۋىرىمىز جانىبەك ەكەۋىمىز، سىزگە بۇيىمتايمەن كەلىپ وتىرمىز.
ەسەن - بۇعا: بۇيىمتايىڭ بولسا ايت!
كەرەي: ءبىر ايماعىڭىزدان بىزگە جەر ءبولىپ بەرسەڭىز، سول جەردە ءوزىمىزدىڭ تايپامىزبەن قونىستانىپ، ءوسىپ - ونسەك دەگەن ويدامىز.
ەسەن - بۇعا: كەرەي، جانىبەك، مەن ءوزىمنىڭ اقساقال، سۇلتاندارىممەن اقىلداسايىن. سەندەر بارىپ دەمالىڭدار!
(كەرەي مەن جانىبەك شىعىپ كەتەدى)
ەسەن - بۇعا: قانداي ويدا بولىپ وتىرسىڭدار؟
1. اقساقال: جەر حالىقتىڭ بايلىعى، ونى ەشكىمگە بەرۋگە بولمايدى.
2. اقساقال: وسى جولى ىعىسىپ كەرەي مەن جانىبەككە ورىن بەرسەك، ەرتەلى - كەش سول جاقسىلىعىمىز وزىمىزگە قايتىپ كەلەر.
3. اقساقال: ءابىلقايىردان ءوش الار كەز كەلدى! شەكارامىزدىڭ باتىس اۋماعىن قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك، مۇنداي ۇسىنىستى ءبىز ءوز پايدامىزعا پايدالانۋعا بولادى. ەسەن - بۇعا: ءابىلقايىر مەنىڭ جاۋىم. ياعني مەنىڭ جاۋىمنىڭ جاۋى – مەنىڭ دوسىم. شۋ مەن تالاس وزەنىنىڭ بويىنداعى قوزىباسى جەرى سولاردىڭ قونىستارى بولسىن دەپ ۇيعاردىم.
شاقىرىڭدار، كەرەي مەن جانىبەكتى!
ءۋازىر: كەرەي، جانىبەك سۇلتاندار، كىرىڭىزدەر!
ەسەن - بۇعا: ويلانا، اقىلداسا كەلە بىلاي شەشتىك: شۋ مەن تالاس وزەنىنىڭ بويىنداعى قوزىباس اۋماعى سەندەردىڭ مەكەندەرىڭ بولسىن!
كەرەي: الديار، ءبىز بۇل جەردى قۇت مەكەنگە اينالدىرامىز.
(ەسەن - بۇعا، اقساقالدار مەن نوكەرلەرى شىعىپ كەتەدى)
جانىبەك: ۋا، ءسۇيىنشى، حالقىم! كوپتەن كۇتكەنا ارمانىمىز ورىندالدى. ءبىر تۋ استىنا جينالار كۇن تۋدى!
(ساحنادا حالىق مارە - سارە بولىپ ءبىرىن - ءبىرىن قۇتتىقتاپ جاتادى).
كەرەي: «جاڭبىرمەنەن جەر كوگەرەر،
باتامەنەن ەل كوگەرەر» دەمەكشى، اقساقال، باتا بەرىڭىز.
اقساقال: تۇندەرىمىز تىنىش بولسىن،
ۇيلەرىمىزگە ىرىس تولسىن!
ۇلدارىمىز سەستى بولسىن.
قىزدارىمىز ەستى بولسىن،
بالالارىمىز قۋانىش اكەلسىن،
نەمەرەلەرىمىز جۇبانىش اكەلسىن.
ورىندارىمىز ءتور بولسىن،
داستارحاندارىمىز مول بولسىن.
قاتارلارىمىز كوپ بولسىن،
ۋايىم - قايعىمىز جوق بولسىن.
جاستاردىڭ قازاسىن كورمەيىك،
زۇلىمداردىڭ جالاسىن كورمەيىك!
ەلىمىزدە بىرلىك بولسىن،
جاراستى تىرلىك بولسىن!
ءاۋمين.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ماقساتى: قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋ تاريحىمەن تانىستىرۋ.
وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتىپ، ساحنا مادەنيەتىن ۇيرەتۋ.
وقۋشىلاردى وتانشىلدىققا، بىرلىككە، ىنتىماققا تاربيەلەۋ.
بارىسى:
ءتۇرى: عىلىمي – پراكتيكالىق كونفەرەنسيا.
كورنەكىلىگى: كىتاپ كورمەسى، سلايد شوۋ، بەزەندىرىلگەن ساحنا.
بي: قازاق ءبيى.
1 - جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، بۇگىنگى «تاريح – عاسىرلار كۋاسى» اتتى عىلىمي - پراكتيكالىق كونفەرەنسيانى تاماشالاۋعا كەلگەن قوناقتار جانە وقۋشىلار! 1465 - 1466 جىلدارى كەرەي مەن جانىبەك ءابىلحايىر حاندىعىنان ءبولىنىپ شىعىپ، شۋ مەن تالاس وزەندەرىنىڭ اراسىنداعى ايماققا ورنالاسىپ، قازاقتىڭ تۋىن كوككە كوتەرگەنى تاريحتان ايان. «قازاق» دەپ ۇران تاستاعاندا رۋحى كوتەرىلىپ، نامىسى ويانعان بارلىق قازاق تايپالارى تۇگەل جينالىپ، قازاق حاندىعىنىڭ ىرگەسىن قالاعانىن بارشامىز بىلەمىز. البەتتە، ودان كەيىن تاعدىر سان ءتۇرلى سىناققا سالدى ءبىزدى. ءۇش عاسىر تاريحىمىزبەن ار – وجدانىمىز تابانعا تاپتالدى. ءتۇرلى ناۋبەتتى باستان وتكەردىك. ءبىراق، مىڭ ءولىپ مىڭ تىرىلگەن قازاق اقىرى ازاتتىعىن الدى. ال، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ – سول ازاتتىق سىيلاعان بابالارعا دەگەن قۇرمەتىمىز دەپ قابىل الىڭىزدار!
1 - جۇرگىزۋشى: بيىلعى جىلدىڭ ەلىمىزدىڭ تاريحىنداعى، حالقىمىزدىڭ تاعدىرىنداعى الاتىن ورنى ەرەكشە. بيىل ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ، ياعني قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 550 جىل.
2 - جۇرگىزۋشى: قازاق حالقىنىڭ ءتۇرلى مەملەكەتتىك بىرلەستىكتەرگە بىتىراپ، ساياسي بولشەكتەنۋىن جويۋعا ارەكەت جاساۋ جوشى ۇرپاقتارى - كەرەي مەن جانىبەكتىڭ ۇلەسىنە ءتيدى.
1 - جۇرگىزۋشى:
تۇرىكتىڭ ءبىر بۇتاعى قازاق ەدى،
قايسار مىنەز، ءور ەدى، عاجاپ ەدى.
جانىبەك، كەرەي حاندار باسىن قوسىپ،
ومىرگە كەلگەن ەدى قازاق ەلى.
التاي مەن اتىراۋدىڭ اراسىندا
جەتىسۋ، جەتى وزەننىڭ ساعاسىندا.
بىرىگىپ ۇلى، ورتا، كىشى ءجۇز بوپ،
حاندىق قۇردى قازاق ءوز دالاسىندا.
كورىنىس: «قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى»
ساحناعا ەسەن - بۇعا، اقساقالدار مەن بيلەرى شىعىپ وتىرادى.
ءۋازىر: الديار تاقسىر، سىزگە ءابىلقايىر حاندىعىنان كەرەي مەن جانىبەك سۇلتاندار كەلىپ تۇر.
ەسەن - بۇعا: كىرسىن!
كەرەي مەن جانىبەك: اسسالاۋماعالەيكۋم! – دەپ باستارىن ءيىپ امانداسادى.
ەسەن - بۇعا: كەلگەن شارۋالارىڭدى ايتىڭدار!
كەرەي: ويراتتاردان جەڭىلگەن ءابىلقايىر حان اشۋ - ىزاسىن قولاستىنداعى حالىقتاردان الىپ، جازالاي باستادى.
جانىبەك: سالىقتى كوبەيتىپ، تايپامىزدىڭ بەرەكەسىن الۋدا.
كەرەي: سوندىقتان دا ءبىز، باۋىرىمىز جانىبەك ەكەۋىمىز، سىزگە بۇيىمتايمەن كەلىپ وتىرمىز.
ەسەن - بۇعا: بۇيىمتايىڭ بولسا ايت!
كەرەي: ءبىر ايماعىڭىزدان بىزگە جەر ءبولىپ بەرسەڭىز، سول جەردە ءوزىمىزدىڭ تايپامىزبەن قونىستانىپ، ءوسىپ - ونسەك دەگەن ويدامىز.
ەسەن - بۇعا: كەرەي، جانىبەك، مەن ءوزىمنىڭ اقساقال، سۇلتاندارىممەن اقىلداسايىن. سەندەر بارىپ دەمالىڭدار!
(كەرەي مەن جانىبەك شىعىپ كەتەدى)
ەسەن - بۇعا: قانداي ويدا بولىپ وتىرسىڭدار؟
1. اقساقال: جەر حالىقتىڭ بايلىعى، ونى ەشكىمگە بەرۋگە بولمايدى.
2. اقساقال: وسى جولى ىعىسىپ كەرەي مەن جانىبەككە ورىن بەرسەك، ەرتەلى - كەش سول جاقسىلىعىمىز وزىمىزگە قايتىپ كەلەر.
3. اقساقال: ءابىلقايىردان ءوش الار كەز كەلدى! شەكارامىزدىڭ باتىس اۋماعىن قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك، مۇنداي ۇسىنىستى ءبىز ءوز پايدامىزعا پايدالانۋعا بولادى. ەسەن - بۇعا: ءابىلقايىر مەنىڭ جاۋىم. ياعني مەنىڭ جاۋىمنىڭ جاۋى – مەنىڭ دوسىم. شۋ مەن تالاس وزەنىنىڭ بويىنداعى قوزىباسى جەرى سولاردىڭ قونىستارى بولسىن دەپ ۇيعاردىم.
شاقىرىڭدار، كەرەي مەن جانىبەكتى!
ءۋازىر: كەرەي، جانىبەك سۇلتاندار، كىرىڭىزدەر!
ەسەن - بۇعا: ويلانا، اقىلداسا كەلە بىلاي شەشتىك: شۋ مەن تالاس وزەنىنىڭ بويىنداعى قوزىباس اۋماعى سەندەردىڭ مەكەندەرىڭ بولسىن!
كەرەي: الديار، ءبىز بۇل جەردى قۇت مەكەنگە اينالدىرامىز.
(ەسەن - بۇعا، اقساقالدار مەن نوكەرلەرى شىعىپ كەتەدى)
جانىبەك: ۋا، ءسۇيىنشى، حالقىم! كوپتەن كۇتكەنا ارمانىمىز ورىندالدى. ءبىر تۋ استىنا جينالار كۇن تۋدى!
(ساحنادا حالىق مارە - سارە بولىپ ءبىرىن - ءبىرىن قۇتتىقتاپ جاتادى).
كەرەي: «جاڭبىرمەنەن جەر كوگەرەر،
باتامەنەن ەل كوگەرەر» دەمەكشى، اقساقال، باتا بەرىڭىز.
اقساقال: تۇندەرىمىز تىنىش بولسىن،
ۇيلەرىمىزگە ىرىس تولسىن!
ۇلدارىمىز سەستى بولسىن.
قىزدارىمىز ەستى بولسىن،
بالالارىمىز قۋانىش اكەلسىن،
نەمەرەلەرىمىز جۇبانىش اكەلسىن.
ورىندارىمىز ءتور بولسىن،
داستارحاندارىمىز مول بولسىن.
قاتارلارىمىز كوپ بولسىن،
ۋايىم - قايعىمىز جوق بولسىن.
جاستاردىڭ قازاسىن كورمەيىك،
زۇلىمداردىڭ جالاسىن كورمەيىك!
ەلىمىزدە بىرلىك بولسىن،
جاراستى تىرلىك بولسىن!
ءاۋمين.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
