تاريحتى بىلەسىڭدەر مە؟
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى،
ءۇسىترت ورتا مەكتەبىنىڭ تاريح ءپانى ءمۇعالىمى
تولەگەنوۆا مونچاك
تاقىرىبى: 5 سىنىپتاردا "تاريحتى بىلەسىڭدەر مە؟" اتتى سايىس.
تاريحتى بىلەسىڭدەر مە؟
ماقساتى: بىلىمدىلىك – قازاقستان تابيعاتى، تابيعي بايلىقتارى، رامىزدەرى، قوعام قايراتكەرلەرى تۋرالى بىلىمدەرىن جيناقتاپ كورسەتە ءبىلۋ؛
تاربيەلىك - وقۋشىلاردى ۇلتتىق قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ، ەلىن، جەرىن، وتانىن، حالقىن، تۋعان حالقىنىڭ ءتىلى مەن ءداستۇرىن قاستەرلەيتىن سانالى دا پاراساتتى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ؛
دامىتۋشىلىق – وقۋشىنىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، تانىمدىق دەڭگەيىن كوتەرۋ، پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: قازاقستاننىڭ ساياسي كارتاسى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ.
سايىسقا 5 - سىنىپتىڭ وقۋشىلارى قاتىسادى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ ءۇشىن قازىلار سايلانادى. ويىنشىلار سايىستىڭ شارتتارىمەن
تانىستىرىلادى.
سايىس انۇرانمەن باستالادى.
سايىس 7 كەزەڭنەن تۇرادى
ءى.“قازاق ەلى – مەنىڭ وتانىم”(20 سۇراقتان قۇرالعان تەست جۇمىسى، ىرىكتەۋ كەزەڭى)
ءىى. “سانداردى سويلەت”
ءىىى. كارتامەن جۇمىس
IV. “قىزىقتى سوزدەر”
V. “ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى”
VI. “ەرلىك – ەلگە مۇرا، ۇرپاققا ۇران”
VII. قورىتىندى.
“قازاق ەلى – مەنىڭ وتانىم”
بىرنەشە ءجۇز جىلداي الەمدىك كارتادا قازاقستان دەگەن مەملەكەت بارى مەن جوعى بىلىنبەدى. سەبەبى ءبىز ول كەزدە رەسەي يمپەرياسىنىڭ ودان كەيىن كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا بولدىق. 1991 ج 16 - جەلتوقسانىندا ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى الىپ، ەگەمەن ەل بولدىق.
كەڭ بايتاق كوز جەتپەيتىن جەرىم مەنىڭ،
تاۋلى ورمان، جاسىل جايلاۋ، كولىم مەنىڭ.
بۇگىندە ءار الەمگە داڭقىڭ جەتتى،
تاۋەلسىز قازاقستان – ەلىم مەنىڭ.
ينتەراكتيۆتى تاقتادان 20 تەست سۇراقتارى بەرىلدى.
1. قازاقستان ەگەمەن تۋرالى دەكلاراسيا قاي جىلى قابىلداندى؟
2. تاۋەلسىزدىكتى قاي جىلى الدىق؟
3. قازاقستان – «ەۋرازيانىڭ كىندىگى» دەپ نەلىكتەن اتالدى؟
4. جەر كولەمى جاعىنان قازاقستان الەمدە نەشىنشى ورىندا؟
5. ەلىمىزدىڭ جەر كولەمى نەشە شارشى شاقىرىمدى الىپ جاتىر؟
6. قازاقستان شەكاراسىنىڭ جالپى ۇزىندىعى نەشە شاقىرىم؟
7. سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە دەيىنگى شەكاراسى قانشا شاقىرىم؟
8. قازاقستاندا قانشا وبلىس بار؟
9. قازاقستاندا قانشا ۇلت وكىلدەرى تۇرادى؟
10. قازاقستاننىڭ «ءىنجۋ - مارجانىن» اتاڭىز؟
11. قازاقستان نەشە مەملەكەتپەن شەكتەسەدى؟
12. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كىم؟
13. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا استاناسىن اتاڭىز.
14. ۇلتتىق ۆاليۋتا – تەڭگە قاشان اينالىمعا ەنگىزىلدى؟
15. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قازىرگى كونستيتۋسياسى قاشان قابىلداندى؟
16. قازاقستان رامىزدەرىن اتاڭىز.
17. حالقىنىڭ سانى بويىنشا قازاقستان الەمدە نەشىنشى ورىندى الادى؟
18. قازاقستان بۇۇ - عا قاي جىلى مۇشەلىككە قابىلداندى؟
19. قازاق ۇلى توقتار اۋباكىروۆ عارىشقا قاي جىلى ۇشتى؟
20. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق سانى قانشا؟
تەست سۇراقتارىنىڭ جاۋاپتارى “activ bod” ارقىلى تەكسەرىلەدى.
«ساندار سويلەيدى»
سلايدتا كورسەتىلگەن ساندار مەن جىلدارعا تۇسىنىكتەمە بەرۋ. بەرىلگەن ۇپايلارىڭا بايلانىستى سۇراقتار كۇردەلەنە تۇسەدى.
10 ۇپاي:
9 مامىر – جەڭىس كۇنى؛
1941 – سسرو - گەرمانيا سوعىسىنىڭ باستالۋى؛
1939 – ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ باستالۋى.
20 ۇپاي:
1466 – قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى؛
1954 – تىڭ يگەرۋ جىلى؛
1961 – ادام بالاسىنىڭ عارىشقا العاش ۇشۋى.
30 ۇپاي:
22 – ناۋرىز مەرەكەسى؛
3000 - الەمدەگى ەتنوس سانى؛
98 – كونستيتۋسياداعى باپ سانى.
كارتامەن جۇمىس
ينتەراكتيۆتى تاقتادا بەرىلگەن تاريحي وقيعادان ءۇزىندى بەرىلەدى. سول ءۇزىندى بويىنشا وقيعانىڭ بولعان جەرىن كارتادان كورسەتەدى.
1 - وقيعا. ءحۇ عاسىردىڭ ورتاسىندا كەرەي مەن جانىبەك سۇلتاندار ءابىلقايىر حاندىعىنان ءبولىنىپ، قازاق اتالعان حالىقتى ەرتىپ،... جەرىنە كەلدى. سول جەردى كورسەت.(جەتىسۋ)
2 - وقيعا. 1836 - 1838 جىلدارى ورىس ۇكىمەتىنە ارقا سۇيەگەن بوكەي ورداسىنىڭ حانى جاڭگىردىڭ ءوز قاراماعىنداعى حالىققا كورسەتكەن قىسىمشىلىعىنا قارسى كوتەرىلىس بولدى. اتالعان وردا قاي جەردى الىپ جاتتى؟ (ەدىل مەن جايىقتىڭ ارالىعى)
3 - وقيعا. 1841 جىلى كەنەسارىنى ءۇش ءجۇزدىڭ وكىلدەرىنىڭ جيىنىندا اق كيىزگە وتىرعىزىپ حان ەتىپ سايلادى. كەنەسارىنى قاي جەردە تاققا وتىرعىزدى؟ (ۇلىتاۋدا)
«قىزىقتى سوزدەر»
1. كارتا...(جەر كولەمىنىڭ كىشىرەيتىلگەن نۇسقاسى)
2. نۋميزماتيكا...(اقشا اينالىمىنىڭ تاريحىن زەرتتەيتىن عىلىم)
3. كونستيتۋسيا...(اتا زاڭ)
4. گەرودوت...(باتىستىڭ «تاريح اتاسى»)
5. توميريس...(ساقتاردىڭ پاتشايىمى)
6. شاڭىراق....(كيىز ءۇيدىڭ كۇمبەزدى توبەسىن قۇرايتىن ەڭ جوعارعى بولىگى)
7. شەكپەن...(قوي نەمەسە تۇيە جۇنىنەن توقىلاتىن سىرتقى كيىم)
8. تىماق...(تۇلكى تەرىسىنەن تىگىلگەن ەر ادامنىڭ باس كيىمى)
9. ەتنوس...(بەلگىلى ءبىر اۋماقتا تۇراتىن ءتىلى مەن ءدىلى، شىعۋ تەگى ورتاق ۇلت)
10. سابا، تورسىق، كەلى، كۇبى...(قازاقتىڭ ۇلتتىق ىدىس – اياقتارى)
11. كەبەجە، ابدىرا، جاستىق اعاش...(ءۇيدىڭ نەگىزگى جيھازدارى)
«پوليگلوت»
(قازاقشا - ورىسشا)
1. زاڭ – زاكون
2. مەملەكەت – گوسۋداستۆو
3. ەلتاڭبا – گەرب
4. ابىزدار – جرەسى
5. ولكەتانۋ – كرايەۆەدەنيا
6. ەگەمەن – سۋۆەرەننىي
7. تاۋەلسىز – نەزاۆيسيمىي
8. قوناقجاي – گوستەپرييمنىي
9. اتامەكەن – زەمليا پرەدكوۆ.
«ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى»
ماقالداردى جالعاستىرۋ
1. تۋعان جەردەي جەر بولماس، (تۋعان ەلدەي ەل بولماس)
2. تۋعان جەر – (التىن بەسىك)
3. باتىر ەل ءۇشىن تۋادى، (ەل ءۇشىن ولەدى)
4. وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس، (كۇيمەيسىڭ)
5. وتان وتتان دا (ىستىق)
6. وتانسىز ادام – (ورمانسىز بۇلبۇل)
7. بەيبىت ەلدە (بەرەكە بار).
«ەرلىك – ەلگە مۇرا، ۇرپاققا – ۇران»
بليس سۇراقتار
تۋعان جەر دەگەنىمىز نە؟ (تۋعان جەر – ادامنىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى)
ءسىزدىڭ تۋعان جەرىڭىز قاي ەل؟ (قازاقستان رەسپۋبليكاسى)
ءسىزدىڭ ءوز ەلىڭىز الدىندا قانداي مىندەتتەرىڭىز بار؟ (تۋعان جەردى قورعاۋ، قادىرلەۋ)
ەرلىك دەگەن نە؟ (تۋعان جەردى قورعاپ، قادىرلەۋ – ەرلىك. جاقسى وقىپ، ەڭبەك ەتسەڭ – بۇل دا ەرلىك)
قورىتىندى.
قىمباتتى، وقۋشىلار! بۇگىنگى «تاريحتى بىلەسىڭدەر مە؟» اتتى سايىس ساباعىمىز اياقتالدى.
سايىسىمىزدى جىل بويى العان بىلىمدەرىڭىزدى جۇيەلەپ، بەكىتىپ، تەكسەرىپ، قورىتىندىلاپ كەتۋ ماقساتىندا وتكىزىلگەن بولاتىن. ساباق بارىسىندا ءوز بىلىمدەرىڭىزدى ساراپقا سالدىڭىزدار، بىلىكتىلىكتەرىڭىزدى كورسەتتىڭىزدەر. سىزدەردى ءوز ەلىن شىن سۇيەتىن، ونىڭ دامۋى مەن كوركەيۋى جولىندا قىزمەت ەتەتىن ناعىز پاتريوتتار بولادى دەپ سەنەمىن.
ناتيجەلەردى شىعارۋ، باعالاۋ، قورىتىندىلاۋ.
ءۇسىترت ورتا مەكتەبىنىڭ تاريح ءپانى ءمۇعالىمى
تولەگەنوۆا مونچاك
تاقىرىبى: 5 سىنىپتاردا "تاريحتى بىلەسىڭدەر مە؟" اتتى سايىس.
تاريحتى بىلەسىڭدەر مە؟
ماقساتى: بىلىمدىلىك – قازاقستان تابيعاتى، تابيعي بايلىقتارى، رامىزدەرى، قوعام قايراتكەرلەرى تۋرالى بىلىمدەرىن جيناقتاپ كورسەتە ءبىلۋ؛
تاربيەلىك - وقۋشىلاردى ۇلتتىق قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ، ەلىن، جەرىن، وتانىن، حالقىن، تۋعان حالقىنىڭ ءتىلى مەن ءداستۇرىن قاستەرلەيتىن سانالى دا پاراساتتى ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ؛
دامىتۋشىلىق – وقۋشىنىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، تانىمدىق دەڭگەيىن كوتەرۋ، پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: قازاقستاننىڭ ساياسي كارتاسى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ.
سايىسقا 5 - سىنىپتىڭ وقۋشىلارى قاتىسادى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ ءۇشىن قازىلار سايلانادى. ويىنشىلار سايىستىڭ شارتتارىمەن
تانىستىرىلادى.
سايىس انۇرانمەن باستالادى.
سايىس 7 كەزەڭنەن تۇرادى
ءى.“قازاق ەلى – مەنىڭ وتانىم”(20 سۇراقتان قۇرالعان تەست جۇمىسى، ىرىكتەۋ كەزەڭى)
ءىى. “سانداردى سويلەت”
ءىىى. كارتامەن جۇمىس
IV. “قىزىقتى سوزدەر”
V. “ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى”
VI. “ەرلىك – ەلگە مۇرا، ۇرپاققا ۇران”
VII. قورىتىندى.
“قازاق ەلى – مەنىڭ وتانىم”
بىرنەشە ءجۇز جىلداي الەمدىك كارتادا قازاقستان دەگەن مەملەكەت بارى مەن جوعى بىلىنبەدى. سەبەبى ءبىز ول كەزدە رەسەي يمپەرياسىنىڭ ودان كەيىن كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا بولدىق. 1991 ج 16 - جەلتوقسانىندا ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى الىپ، ەگەمەن ەل بولدىق.
كەڭ بايتاق كوز جەتپەيتىن جەرىم مەنىڭ،
تاۋلى ورمان، جاسىل جايلاۋ، كولىم مەنىڭ.
بۇگىندە ءار الەمگە داڭقىڭ جەتتى،
تاۋەلسىز قازاقستان – ەلىم مەنىڭ.
ينتەراكتيۆتى تاقتادان 20 تەست سۇراقتارى بەرىلدى.
1. قازاقستان ەگەمەن تۋرالى دەكلاراسيا قاي جىلى قابىلداندى؟
2. تاۋەلسىزدىكتى قاي جىلى الدىق؟
3. قازاقستان – «ەۋرازيانىڭ كىندىگى» دەپ نەلىكتەن اتالدى؟
4. جەر كولەمى جاعىنان قازاقستان الەمدە نەشىنشى ورىندا؟
5. ەلىمىزدىڭ جەر كولەمى نەشە شارشى شاقىرىمدى الىپ جاتىر؟
6. قازاقستان شەكاراسىنىڭ جالپى ۇزىندىعى نەشە شاقىرىم؟
7. سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە دەيىنگى شەكاراسى قانشا شاقىرىم؟
8. قازاقستاندا قانشا وبلىس بار؟
9. قازاقستاندا قانشا ۇلت وكىلدەرى تۇرادى؟
10. قازاقستاننىڭ «ءىنجۋ - مارجانىن» اتاڭىز؟
11. قازاقستان نەشە مەملەكەتپەن شەكتەسەدى؟
12. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كىم؟
13. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا استاناسىن اتاڭىز.
14. ۇلتتىق ۆاليۋتا – تەڭگە قاشان اينالىمعا ەنگىزىلدى؟
15. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قازىرگى كونستيتۋسياسى قاشان قابىلداندى؟
16. قازاقستان رامىزدەرىن اتاڭىز.
17. حالقىنىڭ سانى بويىنشا قازاقستان الەمدە نەشىنشى ورىندى الادى؟
18. قازاقستان بۇۇ - عا قاي جىلى مۇشەلىككە قابىلداندى؟
19. قازاق ۇلى توقتار اۋباكىروۆ عارىشقا قاي جىلى ۇشتى؟
20. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق سانى قانشا؟
تەست سۇراقتارىنىڭ جاۋاپتارى “activ bod” ارقىلى تەكسەرىلەدى.
«ساندار سويلەيدى»
سلايدتا كورسەتىلگەن ساندار مەن جىلدارعا تۇسىنىكتەمە بەرۋ. بەرىلگەن ۇپايلارىڭا بايلانىستى سۇراقتار كۇردەلەنە تۇسەدى.
10 ۇپاي:
9 مامىر – جەڭىس كۇنى؛
1941 – سسرو - گەرمانيا سوعىسىنىڭ باستالۋى؛
1939 – ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ باستالۋى.
20 ۇپاي:
1466 – قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى؛
1954 – تىڭ يگەرۋ جىلى؛
1961 – ادام بالاسىنىڭ عارىشقا العاش ۇشۋى.
30 ۇپاي:
22 – ناۋرىز مەرەكەسى؛
3000 - الەمدەگى ەتنوس سانى؛
98 – كونستيتۋسياداعى باپ سانى.
كارتامەن جۇمىس
ينتەراكتيۆتى تاقتادا بەرىلگەن تاريحي وقيعادان ءۇزىندى بەرىلەدى. سول ءۇزىندى بويىنشا وقيعانىڭ بولعان جەرىن كارتادان كورسەتەدى.
1 - وقيعا. ءحۇ عاسىردىڭ ورتاسىندا كەرەي مەن جانىبەك سۇلتاندار ءابىلقايىر حاندىعىنان ءبولىنىپ، قازاق اتالعان حالىقتى ەرتىپ،... جەرىنە كەلدى. سول جەردى كورسەت.(جەتىسۋ)
2 - وقيعا. 1836 - 1838 جىلدارى ورىس ۇكىمەتىنە ارقا سۇيەگەن بوكەي ورداسىنىڭ حانى جاڭگىردىڭ ءوز قاراماعىنداعى حالىققا كورسەتكەن قىسىمشىلىعىنا قارسى كوتەرىلىس بولدى. اتالعان وردا قاي جەردى الىپ جاتتى؟ (ەدىل مەن جايىقتىڭ ارالىعى)
3 - وقيعا. 1841 جىلى كەنەسارىنى ءۇش ءجۇزدىڭ وكىلدەرىنىڭ جيىنىندا اق كيىزگە وتىرعىزىپ حان ەتىپ سايلادى. كەنەسارىنى قاي جەردە تاققا وتىرعىزدى؟ (ۇلىتاۋدا)
«قىزىقتى سوزدەر»
1. كارتا...(جەر كولەمىنىڭ كىشىرەيتىلگەن نۇسقاسى)
2. نۋميزماتيكا...(اقشا اينالىمىنىڭ تاريحىن زەرتتەيتىن عىلىم)
3. كونستيتۋسيا...(اتا زاڭ)
4. گەرودوت...(باتىستىڭ «تاريح اتاسى»)
5. توميريس...(ساقتاردىڭ پاتشايىمى)
6. شاڭىراق....(كيىز ءۇيدىڭ كۇمبەزدى توبەسىن قۇرايتىن ەڭ جوعارعى بولىگى)
7. شەكپەن...(قوي نەمەسە تۇيە جۇنىنەن توقىلاتىن سىرتقى كيىم)
8. تىماق...(تۇلكى تەرىسىنەن تىگىلگەن ەر ادامنىڭ باس كيىمى)
9. ەتنوس...(بەلگىلى ءبىر اۋماقتا تۇراتىن ءتىلى مەن ءدىلى، شىعۋ تەگى ورتاق ۇلت)
10. سابا، تورسىق، كەلى، كۇبى...(قازاقتىڭ ۇلتتىق ىدىس – اياقتارى)
11. كەبەجە، ابدىرا، جاستىق اعاش...(ءۇيدىڭ نەگىزگى جيھازدارى)
«پوليگلوت»
(قازاقشا - ورىسشا)
1. زاڭ – زاكون
2. مەملەكەت – گوسۋداستۆو
3. ەلتاڭبا – گەرب
4. ابىزدار – جرەسى
5. ولكەتانۋ – كرايەۆەدەنيا
6. ەگەمەن – سۋۆەرەننىي
7. تاۋەلسىز – نەزاۆيسيمىي
8. قوناقجاي – گوستەپرييمنىي
9. اتامەكەن – زەمليا پرەدكوۆ.
«ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى»
ماقالداردى جالعاستىرۋ
1. تۋعان جەردەي جەر بولماس، (تۋعان ەلدەي ەل بولماس)
2. تۋعان جەر – (التىن بەسىك)
3. باتىر ەل ءۇشىن تۋادى، (ەل ءۇشىن ولەدى)
4. وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس، (كۇيمەيسىڭ)
5. وتان وتتان دا (ىستىق)
6. وتانسىز ادام – (ورمانسىز بۇلبۇل)
7. بەيبىت ەلدە (بەرەكە بار).
«ەرلىك – ەلگە مۇرا، ۇرپاققا – ۇران»
بليس سۇراقتار
تۋعان جەر دەگەنىمىز نە؟ (تۋعان جەر – ادامنىڭ تۋىپ - وسكەن جەرى)
ءسىزدىڭ تۋعان جەرىڭىز قاي ەل؟ (قازاقستان رەسپۋبليكاسى)
ءسىزدىڭ ءوز ەلىڭىز الدىندا قانداي مىندەتتەرىڭىز بار؟ (تۋعان جەردى قورعاۋ، قادىرلەۋ)
ەرلىك دەگەن نە؟ (تۋعان جەردى قورعاپ، قادىرلەۋ – ەرلىك. جاقسى وقىپ، ەڭبەك ەتسەڭ – بۇل دا ەرلىك)
قورىتىندى.
قىمباتتى، وقۋشىلار! بۇگىنگى «تاريحتى بىلەسىڭدەر مە؟» اتتى سايىس ساباعىمىز اياقتالدى.
سايىسىمىزدى جىل بويى العان بىلىمدەرىڭىزدى جۇيەلەپ، بەكىتىپ، تەكسەرىپ، قورىتىندىلاپ كەتۋ ماقساتىندا وتكىزىلگەن بولاتىن. ساباق بارىسىندا ءوز بىلىمدەرىڭىزدى ساراپقا سالدىڭىزدار، بىلىكتىلىكتەرىڭىزدى كورسەتتىڭىزدەر. سىزدەردى ءوز ەلىن شىن سۇيەتىن، ونىڭ دامۋى مەن كوركەيۋى جولىندا قىزمەت ەتەتىن ناعىز پاتريوتتار بولادى دەپ سەنەمىن.
ناتيجەلەردى شىعارۋ، باعالاۋ، قورىتىندىلاۋ.
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلارعا قۇستاردىڭ قۇرىلىسى مەن ەرەكشەلىكتەرىن ءتۇسىندىرۋ، قۇس جۇمىرتقاسىمەن تانىسۋ، بيولوگيا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، تابيعاتتى سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
