قوسمەكەندىلەر كلاسى
تاقىرىبى: قوسمەكەندىلەر كلاسى
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
سىزىقتىق ديكتانت
دۇرىس جاۋاپ – ●
قاتە جاۋاپ – ○
1. بالىقتاردىڭ تىنىس الۋ مۇشەسى – وكپە.
2. جۇزبەقانات – دارا جانە جۇپ.
3. ميى 5 بولىكتەن تۇرادى.
4. بالىقتاردىڭ جۇرەگى – 3 بولىكتى.
5. شارتسىز رەفلەكس – تۋا پايدا بولادى، تۇقىم قۋالايدى.
6. بالىقتار – قوس جىنىستى ومىرتقالى.
7. اتالىقبەز – شوعال.
8. بالىقتىڭ دامۋ ساتىسى – ۋىلدىرىق، دەرناسىل، شاباق، بالىق.
9. بالىقتاردا سەزىم مۇشەسى دامىماعان.
10. بالىقتاردىڭ ارنايى سەزىم مۇشەسى – ءبۇيىر سىزىعى.
قوس مەكەندىلەر تىرشىلىگى
قوس مەكەندىلەر ءار ءتۇرلى تىرشىلىك جاعدايىنا قالىپتاسقان. كەيبىر تۇرلەرى ءومىرىن ۇنەمى سۋدا وتكىزسە (پروتەيلەر، سيرەندەر، افريكالىق وكشە تۇياقتى باقالار ت. ب.) ەندى ءبىر ءومىرىنىڭ جارتىسىن سۋدا، جارتىسىن قۇرلىقتا (قۇرباقا، كول باقا ءشوپ باقاسى جانە كاۆكازدىق سالاماندرالار) وتكىزەدى. باقالاردىڭ كەي تۇرلەرى ءوز ومىرلەرىن تروپيكتىك ورمانداردا اعاشتارعا ورمەلەپ وتكىزسە (افريكالىق ورمەلەگىش باقا، ياۆالىق ۇشقىش باقالار)، ەندى ءبىرى جەردى قازىپ (ۋ سارىمساق باقاسى، اياقسىز قوس مەكەندىلەر ءتۇرى) تىرشىلىك ەتەدى)
قوس مەكەندىلەر ءار ءتۇرلى جاعدايدا تىرشىلىك ەتۋىنە قاراماستان، ەرىكسىز تىرشىلىگىنە قولايلى جاعداي تالعايدى. ونداي جاعدايدا: اقپايتىن جىلى سۋدىڭ بولۋى، اۋا ىلعالدىلىعى، سۋدىڭ جانە توپىراقتىڭ ءبىر قالىپتىلىعى جاتادى. ەگەر جىلۋ +70، +80 س تەمپەراتۋراعا دەيىن تومەندەسە، وندا قوس مەكەندىلەردىڭ ءبارى توڭازىپ، قيمىلدان قالادى. سول سياقتى كۇننىڭ وتە ىستىق بولۋى دا قوس مەكەندىلەر ءۇشىن قولايلى ەمەس، وندا قوس مەكەندىلەردىڭ تەرىلەرى قۇرعاپ ولە باستايدى. سول سياقتى تۇزدى سۋ مەن سورتاڭ جەرلەردە تىرشىلىك ەتە المايدى. سوندىقتان ولار مۇحيت ارالدارىندا كەزدەسپەيدى.
قوس مەكەندىلەر جاۋىنان قورعانۋى.
قوس مەكەندىلەردىڭ قورعانىستىق قابىلەتى ونشا جەتىلمەگەن. ەڭ اسەرلى قورعانىسى – تەرى بەزدەرى ءبولىپ شىعاراتىن ۋلى سۇيىقتىڭ. ۋلى سۇيىقتىق قۇرباقالاردا، جايىن اۋىز باقالاردا، ۋ سارىمساق باقالاردا بولادى. سوندىقتان بۇلارعا اڭ، قۇستار جولامايدى. قوس مەكەندىلەر قورعانىتارىندا ءتۇر - تۇستەرىنىڭ ماڭىزى زور. ولار تەرىسىنىڭ تۇستەرىن تىرشىلىك ەتەتىن مەكەنىنە قاراي وزگەرتەدى دە جاۋلارىنىڭ نازارىنان تىس قالادى. قوس مەكەندىلەر ىشىندە رەگەنراسياعا قابىلەتتىلەر دە كەزدەسەدى. ماسەلەن، كەيبىر سالاماندرلار قۇيرىقتارىن ءۇزىپ تاستاي الادى جانە ول كەيىن جەتىلىپ كەتەدى. سول سياقتى سالاماندرلار دەنەسىنىڭ باسقا بولىكتەرىن دە جاۋىنا «سىيعا» تارتا الادى ەكەن. ءقاۋىپ تونگەندە اياعىن ءۇزىپ تاستاعان سالاماندرلاردىڭ اياعى قايتا جەتىلە الاتىندىعى دالەلدەنگەن.
بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. باقاعا نە سەبەپتى ەسكەرتكىش ورناتتى؟
2. قوسمەكەندىلەر دەپ نەگە اتاعان؟
3. قوسمەكەندىلەردىڭ دامۋ ساتىسىن رەتىمەن اتاپ بەر.
4. باقالاردىڭ قانداي پايداسى بار؟
5. دەرناسىلدەرى نە ارقىلى تىنىس الادى؟
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
سىزىقتىق ديكتانت
دۇرىس جاۋاپ – ●
قاتە جاۋاپ – ○
1. بالىقتاردىڭ تىنىس الۋ مۇشەسى – وكپە.
2. جۇزبەقانات – دارا جانە جۇپ.
3. ميى 5 بولىكتەن تۇرادى.
4. بالىقتاردىڭ جۇرەگى – 3 بولىكتى.
5. شارتسىز رەفلەكس – تۋا پايدا بولادى، تۇقىم قۋالايدى.
6. بالىقتار – قوس جىنىستى ومىرتقالى.
7. اتالىقبەز – شوعال.
8. بالىقتىڭ دامۋ ساتىسى – ۋىلدىرىق، دەرناسىل، شاباق، بالىق.
9. بالىقتاردا سەزىم مۇشەسى دامىماعان.
10. بالىقتاردىڭ ارنايى سەزىم مۇشەسى – ءبۇيىر سىزىعى.
قوس مەكەندىلەر تىرشىلىگى
قوس مەكەندىلەر ءار ءتۇرلى تىرشىلىك جاعدايىنا قالىپتاسقان. كەيبىر تۇرلەرى ءومىرىن ۇنەمى سۋدا وتكىزسە (پروتەيلەر، سيرەندەر، افريكالىق وكشە تۇياقتى باقالار ت. ب.) ەندى ءبىر ءومىرىنىڭ جارتىسىن سۋدا، جارتىسىن قۇرلىقتا (قۇرباقا، كول باقا ءشوپ باقاسى جانە كاۆكازدىق سالاماندرالار) وتكىزەدى. باقالاردىڭ كەي تۇرلەرى ءوز ومىرلەرىن تروپيكتىك ورمانداردا اعاشتارعا ورمەلەپ وتكىزسە (افريكالىق ورمەلەگىش باقا، ياۆالىق ۇشقىش باقالار)، ەندى ءبىرى جەردى قازىپ (ۋ سارىمساق باقاسى، اياقسىز قوس مەكەندىلەر ءتۇرى) تىرشىلىك ەتەدى)
قوس مەكەندىلەر ءار ءتۇرلى جاعدايدا تىرشىلىك ەتۋىنە قاراماستان، ەرىكسىز تىرشىلىگىنە قولايلى جاعداي تالعايدى. ونداي جاعدايدا: اقپايتىن جىلى سۋدىڭ بولۋى، اۋا ىلعالدىلىعى، سۋدىڭ جانە توپىراقتىڭ ءبىر قالىپتىلىعى جاتادى. ەگەر جىلۋ +70، +80 س تەمپەراتۋراعا دەيىن تومەندەسە، وندا قوس مەكەندىلەردىڭ ءبارى توڭازىپ، قيمىلدان قالادى. سول سياقتى كۇننىڭ وتە ىستىق بولۋى دا قوس مەكەندىلەر ءۇشىن قولايلى ەمەس، وندا قوس مەكەندىلەردىڭ تەرىلەرى قۇرعاپ ولە باستايدى. سول سياقتى تۇزدى سۋ مەن سورتاڭ جەرلەردە تىرشىلىك ەتە المايدى. سوندىقتان ولار مۇحيت ارالدارىندا كەزدەسپەيدى.
قوس مەكەندىلەر جاۋىنان قورعانۋى.
قوس مەكەندىلەردىڭ قورعانىستىق قابىلەتى ونشا جەتىلمەگەن. ەڭ اسەرلى قورعانىسى – تەرى بەزدەرى ءبولىپ شىعاراتىن ۋلى سۇيىقتىڭ. ۋلى سۇيىقتىق قۇرباقالاردا، جايىن اۋىز باقالاردا، ۋ سارىمساق باقالاردا بولادى. سوندىقتان بۇلارعا اڭ، قۇستار جولامايدى. قوس مەكەندىلەر قورعانىتارىندا ءتۇر - تۇستەرىنىڭ ماڭىزى زور. ولار تەرىسىنىڭ تۇستەرىن تىرشىلىك ەتەتىن مەكەنىنە قاراي وزگەرتەدى دە جاۋلارىنىڭ نازارىنان تىس قالادى. قوس مەكەندىلەر ىشىندە رەگەنراسياعا قابىلەتتىلەر دە كەزدەسەدى. ماسەلەن، كەيبىر سالاماندرلار قۇيرىقتارىن ءۇزىپ تاستاي الادى جانە ول كەيىن جەتىلىپ كەتەدى. سول سياقتى سالاماندرلار دەنەسىنىڭ باسقا بولىكتەرىن دە جاۋىنا «سىيعا» تارتا الادى ەكەن. ءقاۋىپ تونگەندە اياعىن ءۇزىپ تاستاعان سالاماندرلاردىڭ اياعى قايتا جەتىلە الاتىندىعى دالەلدەنگەن.
بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. باقاعا نە سەبەپتى ەسكەرتكىش ورناتتى؟
2. قوسمەكەندىلەر دەپ نەگە اتاعان؟
3. قوسمەكەندىلەردىڭ دامۋ ساتىسىن رەتىمەن اتاپ بەر.
4. باقالاردىڭ قانداي پايداسى بار؟
5. دەرناسىلدەرى نە ارقىلى تىنىس الادى؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: باۋىرىمەن جورعالاۋشىلار كلاسى (پرەزەنتاسياسىمەن)
