تاس داۋىرىندەگى قازاقستان تاراۋى بويىنشا قايتالاۋ
قازاقستان تاريحى
سىنىپ: 6 «ا»، «ب»، «ۆ»
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا تاس ءداۋىرى تاراۋى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جيناقتاپ قورىتىندىلاۋ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيلەرىن انىقتاۋ. لوگيكالىق ويلاۋ، وقيعالاردى وقىپ ۇيرەنۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
ءتۇرى: جارىس ساباق
ءادىس - تاسىلدەرى: توپپەن جارىس، سۇراق – جاۋاپ، تانىمدىق ويىن.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
- امانداسۋ. ساباققا دايىندىقتارىن تەكسەرۋ. تۇگەندەۋ.
ءىى. جاڭا ساباق.
- وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ. ءادىل - قازىلارىن تاعايىنداۋ.
- 1 - توپ «پالەوليت»
- 2 - توپ «مەزوليت»
- 3 - توپ «نەوليت»
1 - كەزەڭ. «سەنەمىن – سەنبەيمىن». شارتى: ءار توپقا كەزەكپەن ءتورت – تورتتەن 12 سۇراق قويىلادى. ءبىرىنشى توپ جاۋاپ بەرمەسە كەلەسى توپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى. ءار دۇرىس جاۋاپ 2 - ۇپايمەن ەسەپتەلەدى.
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
تاريح – ادامزاتتىڭ باسىنان وتكەن وقيعالاردى زەرتتەيتىن عىلىم. تاريح ءسوزى ارابشا «زەرتتەۋ، وقيعالار تۋرالى اڭگىمە» دەگەن ماعىنا بەرەدى. (سەنەمىن)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
تۇراق – تاس داۋىرىندەگى ادامدار مەكەندەگەن ورىن. تۇراقتار ۇڭگىردەگى جانە اسپان استىنداعى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. ۇڭگىر تۇراقتارىن ادامدار بىرنەشە كۇننەن مىڭداعان جىلدارعا دەيىن مەكەندەگەن. (سەنەمىن)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
ارحەولوگيا – زاتتاي دەرەكتەر بويىنشا ادامزات تاريحىنىڭ ەجەلگى كەزەڭىن زەرتتەيتىن عىلىم. ارحەولوگيا اتاۋى گرەكشە «ارحەو» - كونە، «لوگوس» - زەرتتەيمىن دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. (سەنەمىن)
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
ميكروليت – قولا قۇرالداردىڭ وندىرىسكە ەنگەن كەزەڭى. (سەنبەيمىن)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
مۇز ءداۋىرى – ب. ز. ب. 100 - 13 مىڭج. ورتا پالەوليت پەن مەزوليت ارالىعىندا جەر بەتىن ۇزاق ۋاقىت مۇز باسقان كەزەڭ. (سەنەمىن)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
سينانتروپ – اقىل – وي قابىلەتى مەن دەنە قۇرىلىسى بويىنشا العاشقى جاراتىلىسىنان الدەقايدا جەتىلگەن ادام. (سەنبەيمىن)
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
بيفاس – ەكى جاعىنان دا وڭدەلگەن قاراپايىم شاپقىش تاس قۇرال (سەنەمىن)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
تەرىمشىلىك – جيناۋ، تەرۋ. العاشقى ادامدار جەر بەتىندە اعاش، بۇتا باسىنداعى ءوسىپ تۇرعان ءار ءتۇرلى جەمىس – جيدەكتەردى تەرۋ، جەۋگە جارامدى تامىرلاردى قازىپ الۋ، قۇستاردىڭ جۇمىرتقاسىن جيناپ قورەك ەتۋ. (سەنەمىن)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
رەتۋش – اعاش ساپقا ورناتىلعان، ءۇش اشالى سۇيەكتەن جانە تەمىردەن جاسالعان ۇشتىعى بار بالىق اۋلايتىن قۇرال. (سەنبەيمىن)
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
مامونت - پالەوليت داۋىرىندە ەۋروپا، ازيا، افريكا جانە سولتۇستىك امەريكادا كەڭىنەن تارالىپ، مۇز باسۋ كەزىندە قۇرىپ بىتكەن، سالماعى 5 تونناعا دەيىن جەتەتىن الىپ ءپىل. (سەنەمىن)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
ەتنوگرافيا – ءار ءتۇرلى قاۋىمدىق توپتار نەگىزىندە جاڭا قۇرامداعى تۋىستاس تايپانىڭ نەمەسە حالىقتىڭ قالىپتاسۋى (سەنبەيمىن)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
پيتەكانتروپ – ب. ز. ب. 1 ملن. جىل بۇرىن ءومىر ءسۇرىپ، تىك ءجۇرۋ قابىلەتىن مەڭگەرگەن ەرتە پالەوليت ادامى. العاشقى پيتەكانتروپ 1891 جىلى يندونەزياداعى ياۆا ارالىنان تابىلدى. ميىنىڭ كولەمى – 950 سم. 3. (سەنەمىن)
2 - كەزەڭ. «جۇمباق جىلدار». شارتى: بەرىلگەن جىلداردا قانداي تاريحي وقيعا بولعاندىعىن ايتۋ كەرەك. دۇرىس جاۋاپ ءبىر ۇپاي.
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
1. ب. ز. ب. 2، 6 ملن.- ب. ز. ب. 40 مىڭ جىل. (ەرتە پالەوليت كەزەڭى)
2. ب. ز. ب. 140 – 132 مىڭ جىل بۇرىن (شىعىس قازاقستان جەرىندەگى قاناي قونىسىنان تابىلعان تاس قۇرالداردىڭ پايدالانعان ۋاقىتى)
3. ب. ز. ب. 3000 – 1800 جىل (ەنەوليت كەزەڭى)
4. ب. ز. ب. 3 - 2 مىڭج. (بوتاي تۇراعىنىڭ مەرزىمى)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
1. ب. ز. ب. 2، 6 ملن. – 800 مىڭج. (ولدۋۆەي كەزەڭى)
2. ب. ز. ب. 40 - 12 مىڭج. (كەيىنگى پالەوليت كەزەڭى)
3. ب. ز. ب. 30 - 25 مىڭج. (ورتالىق قازاقستانداعى باتپاق تۇراعىنىڭ ۋاقىتى)
4. ب. ز. ب. 12 - 5 مىڭج. (مەزوليت كەزەڭى)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
1. ب. ز. ب. 5 – 3 مىڭج. (نەوليت كەزەڭى)
2. ب. ز. ب. 40 – 30 مىڭج. («سانالى ادام»)
3. ب. ز. ب. 100 – 13 مىڭج. (مۇز ءداۋىرى كەزەڭى)
4. 1856 ج. ( نەاندەرتال ادامى تابىلدى)
3 - كەزەڭ. «سەن ماعان – مەن ساعان». شارتى: ءۇش توپ ءبىر – بىرىنە ءۇش سۇراق قويادى. دۇرىس جاۋاپ ءبىر ۇپاي.
4 - كەزەڭ. «ەجەلگى ادامدار ەلىندە». شارتى: توپقا تۇسكەن ادام تۋرالى تولىق ماعلۇمات ايتۋ. دۇرىس، ءارى تولىق جاۋاپ 3 ۇپاي.
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
«كرومانون» - ادامنىڭ ەۆوليۋسيالىق دامۋ ساتىسىندا نەاندەرتال ادامنان سوڭ قالىپتاسقان قازىرگىگە ۇقساس سانالى ادام. بۇل ادامنىڭ قاڭقاسىن 1868 جىلى فرانسياداعى كرو – مانون ۇڭگىرىنەن تابىلعاندىقتان، ونى «كرومانوندىق» دەپ اتايدى. ميىنىڭ كولەمى – 1500 - 1800 سم. 3، بويى – 1، 68 – 1، 94 مەتر، جاسى ب. ز. ب. 40 مىڭج.
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
نەاندەرتال – 1856 جىلى گەرمانيانىڭ نەاندەرتال جوتاسىنان قازىپ الىنعان ورتا پالەوليت كەزەڭىنىڭ ادامى. تابىلعان جەرىنىڭ اتىنا بايلانىستى «نەاندەرتال ادامى» دەگەن اتاۋ العان.
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
سينانتروپ – ەرتە پالەوليتتە ءومىر سۇرگەن «تىك جۇرەتىن ادامنىڭ» ەكىنشى ءتۇرى. العاش رەت 1927 جىلى قىتايداعى چجوۋ – كوۋ – ديان ۇڭگىرىنەن قازىپ الىنعان. ميىنىڭ كولەمى – 1075 سم. 3، جاسى ب. ز. ب. 1 ميلليون جىل. كەيدە سينانتروپتى «جۇڭگو ادامى» دەپ اتايدى.
5 – كەزەڭ. «ساندار سويلەيدى». شارتى: جىلدار ايتىلادى. دۇرىس جاۋاپ سانى 2 ۇپاي.
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
- 1 ملن. 750 مىڭ (ەپتى ادام)
- ب. ز. ب. 2، 6 ملن. – ب. ز. ب. 40 مىڭج. (ەرتە پالەوليت)
- ب. ز. ب. 140 – 40 مىڭج. (مۋستە كەزەڭى)
- ب. ز. ب. 100 – 35 مىڭج. (نەاندەرتال ادامى)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
- 1 – 2 سانتيمەتر ( ميكروليت)
- 1938 جىل (تەسىكتاس ۇڭگىرى، نەاندەرتال بالاسى)
- ب. ز. ب. 10 مىڭج. بۇرىن (ەگىنشىلىك پايدا بولدى)
- ب. ز. ب. 5 – 3 مىڭج. (نەوليت كەزەڭى)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
- ب. ز. ب. 800 - 140 مىڭج. (اشەل كەزەڭى)
- 7 مەتر – (مۋستە كەزەڭىندەگى ش. ءۋاليحانوۆ تۇراعىنىڭ قالىڭدىعى)
- 150 تۇراق ( نەوليت كەزەڭىنىڭ جەزقازعان وڭىرىنەن تابىلعان تۇراقتار سانى)
- 15 گەكتار، 158 تۇرعىن ءۇي (بوتاي تۇراعىنىڭ اۋماعى، تۇرعىن ءۇي سانى)
ءىىى. قورىتىندىلاۋ. ۇپايلار سانىن ەسەپتەپ جەڭىمپاز توپتى انىقتاۋ.
ءىV. باعالاۋ.
V. ۇيگە تاپسىرما.
- تاراۋدى تولىق قايتالاۋ؛
- كەسكىن كارتانى تولتىرۋ.
سىنىپ: 6 «ا»، «ب»، «ۆ»
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا تاس ءداۋىرى تاراۋى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جيناقتاپ قورىتىندىلاۋ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيلەرىن انىقتاۋ. لوگيكالىق ويلاۋ، وقيعالاردى وقىپ ۇيرەنۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
ءتۇرى: جارىس ساباق
ءادىس - تاسىلدەرى: توپپەن جارىس، سۇراق – جاۋاپ، تانىمدىق ويىن.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
- امانداسۋ. ساباققا دايىندىقتارىن تەكسەرۋ. تۇگەندەۋ.
ءىى. جاڭا ساباق.
- وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ. ءادىل - قازىلارىن تاعايىنداۋ.
- 1 - توپ «پالەوليت»
- 2 - توپ «مەزوليت»
- 3 - توپ «نەوليت»
1 - كەزەڭ. «سەنەمىن – سەنبەيمىن». شارتى: ءار توپقا كەزەكپەن ءتورت – تورتتەن 12 سۇراق قويىلادى. ءبىرىنشى توپ جاۋاپ بەرمەسە كەلەسى توپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى. ءار دۇرىس جاۋاپ 2 - ۇپايمەن ەسەپتەلەدى.
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
تاريح – ادامزاتتىڭ باسىنان وتكەن وقيعالاردى زەرتتەيتىن عىلىم. تاريح ءسوزى ارابشا «زەرتتەۋ، وقيعالار تۋرالى اڭگىمە» دەگەن ماعىنا بەرەدى. (سەنەمىن)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
تۇراق – تاس داۋىرىندەگى ادامدار مەكەندەگەن ورىن. تۇراقتار ۇڭگىردەگى جانە اسپان استىنداعى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. ۇڭگىر تۇراقتارىن ادامدار بىرنەشە كۇننەن مىڭداعان جىلدارعا دەيىن مەكەندەگەن. (سەنەمىن)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
ارحەولوگيا – زاتتاي دەرەكتەر بويىنشا ادامزات تاريحىنىڭ ەجەلگى كەزەڭىن زەرتتەيتىن عىلىم. ارحەولوگيا اتاۋى گرەكشە «ارحەو» - كونە، «لوگوس» - زەرتتەيمىن دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. (سەنەمىن)
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
ميكروليت – قولا قۇرالداردىڭ وندىرىسكە ەنگەن كەزەڭى. (سەنبەيمىن)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
مۇز ءداۋىرى – ب. ز. ب. 100 - 13 مىڭج. ورتا پالەوليت پەن مەزوليت ارالىعىندا جەر بەتىن ۇزاق ۋاقىت مۇز باسقان كەزەڭ. (سەنەمىن)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
سينانتروپ – اقىل – وي قابىلەتى مەن دەنە قۇرىلىسى بويىنشا العاشقى جاراتىلىسىنان الدەقايدا جەتىلگەن ادام. (سەنبەيمىن)
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
بيفاس – ەكى جاعىنان دا وڭدەلگەن قاراپايىم شاپقىش تاس قۇرال (سەنەمىن)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
تەرىمشىلىك – جيناۋ، تەرۋ. العاشقى ادامدار جەر بەتىندە اعاش، بۇتا باسىنداعى ءوسىپ تۇرعان ءار ءتۇرلى جەمىس – جيدەكتەردى تەرۋ، جەۋگە جارامدى تامىرلاردى قازىپ الۋ، قۇستاردىڭ جۇمىرتقاسىن جيناپ قورەك ەتۋ. (سەنەمىن)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
رەتۋش – اعاش ساپقا ورناتىلعان، ءۇش اشالى سۇيەكتەن جانە تەمىردەن جاسالعان ۇشتىعى بار بالىق اۋلايتىن قۇرال. (سەنبەيمىن)
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
مامونت - پالەوليت داۋىرىندە ەۋروپا، ازيا، افريكا جانە سولتۇستىك امەريكادا كەڭىنەن تارالىپ، مۇز باسۋ كەزىندە قۇرىپ بىتكەن، سالماعى 5 تونناعا دەيىن جەتەتىن الىپ ءپىل. (سەنەمىن)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
ەتنوگرافيا – ءار ءتۇرلى قاۋىمدىق توپتار نەگىزىندە جاڭا قۇرامداعى تۋىستاس تايپانىڭ نەمەسە حالىقتىڭ قالىپتاسۋى (سەنبەيمىن)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
پيتەكانتروپ – ب. ز. ب. 1 ملن. جىل بۇرىن ءومىر ءسۇرىپ، تىك ءجۇرۋ قابىلەتىن مەڭگەرگەن ەرتە پالەوليت ادامى. العاشقى پيتەكانتروپ 1891 جىلى يندونەزياداعى ياۆا ارالىنان تابىلدى. ميىنىڭ كولەمى – 950 سم. 3. (سەنەمىن)
2 - كەزەڭ. «جۇمباق جىلدار». شارتى: بەرىلگەن جىلداردا قانداي تاريحي وقيعا بولعاندىعىن ايتۋ كەرەك. دۇرىس جاۋاپ ءبىر ۇپاي.
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
1. ب. ز. ب. 2، 6 ملن.- ب. ز. ب. 40 مىڭ جىل. (ەرتە پالەوليت كەزەڭى)
2. ب. ز. ب. 140 – 132 مىڭ جىل بۇرىن (شىعىس قازاقستان جەرىندەگى قاناي قونىسىنان تابىلعان تاس قۇرالداردىڭ پايدالانعان ۋاقىتى)
3. ب. ز. ب. 3000 – 1800 جىل (ەنەوليت كەزەڭى)
4. ب. ز. ب. 3 - 2 مىڭج. (بوتاي تۇراعىنىڭ مەرزىمى)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
1. ب. ز. ب. 2، 6 ملن. – 800 مىڭج. (ولدۋۆەي كەزەڭى)
2. ب. ز. ب. 40 - 12 مىڭج. (كەيىنگى پالەوليت كەزەڭى)
3. ب. ز. ب. 30 - 25 مىڭج. (ورتالىق قازاقستانداعى باتپاق تۇراعىنىڭ ۋاقىتى)
4. ب. ز. ب. 12 - 5 مىڭج. (مەزوليت كەزەڭى)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
1. ب. ز. ب. 5 – 3 مىڭج. (نەوليت كەزەڭى)
2. ب. ز. ب. 40 – 30 مىڭج. («سانالى ادام»)
3. ب. ز. ب. 100 – 13 مىڭج. (مۇز ءداۋىرى كەزەڭى)
4. 1856 ج. ( نەاندەرتال ادامى تابىلدى)
3 - كەزەڭ. «سەن ماعان – مەن ساعان». شارتى: ءۇش توپ ءبىر – بىرىنە ءۇش سۇراق قويادى. دۇرىس جاۋاپ ءبىر ۇپاي.
4 - كەزەڭ. «ەجەلگى ادامدار ەلىندە». شارتى: توپقا تۇسكەن ادام تۋرالى تولىق ماعلۇمات ايتۋ. دۇرىس، ءارى تولىق جاۋاپ 3 ۇپاي.
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
«كرومانون» - ادامنىڭ ەۆوليۋسيالىق دامۋ ساتىسىندا نەاندەرتال ادامنان سوڭ قالىپتاسقان قازىرگىگە ۇقساس سانالى ادام. بۇل ادامنىڭ قاڭقاسىن 1868 جىلى فرانسياداعى كرو – مانون ۇڭگىرىنەن تابىلعاندىقتان، ونى «كرومانوندىق» دەپ اتايدى. ميىنىڭ كولەمى – 1500 - 1800 سم. 3، بويى – 1، 68 – 1، 94 مەتر، جاسى ب. ز. ب. 40 مىڭج.
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
نەاندەرتال – 1856 جىلى گەرمانيانىڭ نەاندەرتال جوتاسىنان قازىپ الىنعان ورتا پالەوليت كەزەڭىنىڭ ادامى. تابىلعان جەرىنىڭ اتىنا بايلانىستى «نەاندەرتال ادامى» دەگەن اتاۋ العان.
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
سينانتروپ – ەرتە پالەوليتتە ءومىر سۇرگەن «تىك جۇرەتىن ادامنىڭ» ەكىنشى ءتۇرى. العاش رەت 1927 جىلى قىتايداعى چجوۋ – كوۋ – ديان ۇڭگىرىنەن قازىپ الىنعان. ميىنىڭ كولەمى – 1075 سم. 3، جاسى ب. ز. ب. 1 ميلليون جىل. كەيدە سينانتروپتى «جۇڭگو ادامى» دەپ اتايدى.
5 – كەزەڭ. «ساندار سويلەيدى». شارتى: جىلدار ايتىلادى. دۇرىس جاۋاپ سانى 2 ۇپاي.
«پالەوليت» توبىنا سۇراق.
- 1 ملن. 750 مىڭ (ەپتى ادام)
- ب. ز. ب. 2، 6 ملن. – ب. ز. ب. 40 مىڭج. (ەرتە پالەوليت)
- ب. ز. ب. 140 – 40 مىڭج. (مۋستە كەزەڭى)
- ب. ز. ب. 100 – 35 مىڭج. (نەاندەرتال ادامى)
«مەزوليت» توبىنا سۇراق.
- 1 – 2 سانتيمەتر ( ميكروليت)
- 1938 جىل (تەسىكتاس ۇڭگىرى، نەاندەرتال بالاسى)
- ب. ز. ب. 10 مىڭج. بۇرىن (ەگىنشىلىك پايدا بولدى)
- ب. ز. ب. 5 – 3 مىڭج. (نەوليت كەزەڭى)
«نەوليت» توبىنا سۇراق.
- ب. ز. ب. 800 - 140 مىڭج. (اشەل كەزەڭى)
- 7 مەتر – (مۋستە كەزەڭىندەگى ش. ءۋاليحانوۆ تۇراعىنىڭ قالىڭدىعى)
- 150 تۇراق ( نەوليت كەزەڭىنىڭ جەزقازعان وڭىرىنەن تابىلعان تۇراقتار سانى)
- 15 گەكتار، 158 تۇرعىن ءۇي (بوتاي تۇراعىنىڭ اۋماعى، تۇرعىن ءۇي سانى)
ءىىى. قورىتىندىلاۋ. ۇپايلار سانىن ەسەپتەپ جەڭىمپاز توپتى انىقتاۋ.
ءىV. باعالاۋ.
V. ۇيگە تاپسىرما.
- تاراۋدى تولىق قايتالاۋ؛
- كەسكىن كارتانى تولتىرۋ.
You Might Also Like
-
ىبىراي التىنسارين - ناعىز حالىقشىل جازۋشى، ءومىر شىندىعىن وزىق يدەيا تۇرعىسىنان تانىتا بىلگەن كەمەڭگەر سۋرەتكەر، اسا قاجىرلى قوعام قايراتكەرى، زامانىنىڭ ەڭ ماڭىزدى ماسەلەسىن كوتەرىپ، جىر توككەن ازاما...
