تاۋەلسىز ەلدىڭ باقىتتى ۇرپاعىمىن!
ەل ەرتەڭى –جاستار. الاش ارىستارىنىڭ ءبىرى ماعجان جۇمابايەۆتىڭ: «كوزدەرىندە وت وينار، مەن جاستارعا سەنەمىن!» دەگەن جولدارى ويىما ورالا بەردى. ءيا، بىزدەر – تاۋەلسىزدىكتىڭ ءقادىرىن تۇسىنەتىن ، اتا-بابالارىمىزدىڭ جانىمەن، قانىمەن قورعاپ كەلگەن كەڭ بايتاق قازاق جەرىن ۇلكەن اماناتى دەپ بىلەتىن ، وتانىمىز-قازاقستاندى ارىم دا، باقىتىم دەپ ەسەپتەيتىن، قاسيەتتى ءانۇراننىڭ اۋەزىندە تەربەلىپ ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاقپىز. ەل كەلەشەگى مەن تاۋەلسىزدىك تاريحىن بولە-جارا المايمىز. تاۋەلسىزدىك تاريحىن زەردەلەسەم، ونىڭ تەرەڭ تامىرى زور، سول جولدا شەيىت بولعان ەل كوسەمدەرى ەسىمە تۇسەدى. كەرەي-جانىبەك حان شاڭىراعىن كوتەرىپ، ىرگەسىن بەكىتكەن كۇننەن باستاپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ كوك تۋى قايتا جەلبىرەگەنگە دەيىنگى ارالىقتا قازاق حالقى قانشاما قيىندىقتى باسىنان وتكىزدى. ەلدى، جەردى قورعاۋ تەك اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن، كوك نايزانىڭ ۇشىمەن عانا شەشىلگەن جوق، ول بۇكىل سانانىڭ، اقىل-ويدىڭ دا ارپالىسى بولدى. ساعىنعالي سەيىتوۆتىڭ ولەڭى ويىما ورالا كەتتى:
تاۋەلسىزدىك. بابالاردىڭ ۇرانى،
بەيۋاقىتتا بويعا تاققان تۇمارى.
تاۋەلسىزدىك. تۇنەكتەردە تۇنشىعىپ،
ىزعار ۇرىپ جانباي قالعان شىراعى.
ءيا، تاۋەلسىزدىكتىڭ شىراعىن سوندىرمەۋ، قازاق حالقىنىڭ كەلەشەكتە دە بەيبىت ءومىر ءسۇرۋى ءبىزدىڭ قولىمىزدا. بيىل تاۋەلسىزدىككە 30 جىل تولدى.تاريح ءۇشىن قاس-قاعىم ءسات بولعانىمەن، بۇكىل ەلدىڭ تاعدىرى ءۇشىن بۇل عاسىرعا بەرگىسىز ۋاقىت. راسىندا، وسى جىلدار ىشىندە وتانىمىز بۇكىل الەم مويىنداعان جەتىستىكتەرگە جەتتى. بىزدەردىڭ، جاستاردىڭ ەڭ باستى ماقساتى –قازاق ەلىنىڭ ماڭگى ەل بولىپ قالۋى ءۇشىن كۇرەسۋ، ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ءوز ۇلەسىمىزدى قوسۋ ءۇشىن جانتالاسۋ.
ن.ءا. نازاربايەۆ ءوز سوزىندە: «ماڭگىلىك ەل –اتا-بابالارىمىزدىڭ سان مىڭ جىلدان بەرگى اسىل ارمانى. ول ارمان –الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ قاتىناس قۇراتىن، الەم كارتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەت اتانۋ ەدى. ەندىگى ۇرپاق –ماڭگىلىك قازاقتىڭ پەرزەنتى. ەندەشە، قازاق ەلىنىڭ ۇتتىق يدەياسى –ماڭگىلىك ەل! مەن ماڭگىلىك ەل ۇعىمىن ۇلتىمىزدىڭ ۇلى باعدارى «قازاقستان 2050» ستراتەگياسىنىڭ ءتۇپ قازىعى ەتىپ الدىم»-دەپ ۇرپاققا سەنىم ارتادى.
بىزدەر، جاستار ۇلى ابايدىڭ ۇلى سوزدەرىن جانىمىزدا جاڭعىرتىپ ءوسىپ ، كەلەشەكتىڭ قامى ءۇشىن، تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تۇعىرىن ودان ءارى جاڭعىرتىپ ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن، بىزگە ەڭ الدىمەن ءبىلىم كەرەك. وسىعان سايكەس قازاقتا: «قوياندى قامىس، باتىردى نامىس ولتىرەدى» دەيدى. نامىسشىل، قايسار تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋ ءۇشىن تاپجىلماي ءبىلىم الۋدامىز.
ءقازىردىڭ وزىندە ەلدىڭ نامىسىن قورعاپ ۇلى ەل ەكەنىمىزدى بۇكىل الەمگە مويىنداتىپ جۇرگەن قازاق جاستارى كوپ. اتاپ ايتساق، بيىلعى توكيو وليمپياداسىنىڭ قولا جۇلدەگەرى اتانعان جاپ-جاس بوكسشى ساكەن بيبوسىنوۆتىڭ ەرلىگىنە ءبارىمىز ءتانتى بولدىق. التىن ءۇشىن جانىن اياماعان بوكسشى قولا العاندا ساعى سىنىپ، جىلاپ جىبەرگەندە كوزىمنەن ەرىكسىز جاس شىقتى. ەلىمنىڭ التىن الادى دەگەن ءۇمىتىن اقتاي المادىم دەگەن سپورتشى بۇكىل ەلدەن كەشىرىم سۇراپ حابارلاما جىبەرىپتى. نەگە، ساكەن اعا؟! كەشىرىم سۇراماڭىز. ءسىز بارىڭىزدى سالدىڭىز. ءسىز سەكىلدى قايسار دا پاتريوت ازاماتى بار ەلىم باقىتتى دەپ ويلايمىن. ءسىزدى ۇلگى تۇتامىن. ءسىز سەكىلدى سپورتتى باعىندىرماسام دا، كەلەشەكتە ءتىل مامانى بولامىن دەگەن ۇلكەن ارمانىم بار. قازاقتىڭ جەرىندەي كەڭ داۋىستى ءانشى ديماش قۇدايبەرگەننىڭ الەمدى باعىندىرعانىن ءبارىمىز بىلەمىز. ءبىز ديماش اعامەن ماقتانامىز. بىزدەر –ءمىرجاقىپ، ماعجان، ءاليحانداردىڭ ۇرپاعىمىز. سوندىقتان دا ەلدىڭ نامىسىن قورعايتىن، جوعارىدا اتالعان ۇلى تۇلعالاردىڭ ءىزىن جالعاستىراتىن ۇلتتىڭ بولاشاعىن ويلايتىن جاستاردىڭ بولماۋى مۇمكىن ەمەس.
سول سەبەپتەن دە قازاق ەلىنىڭ اتىن بۇكىل الەمگە ايگىلى ەتەتىن، نامىستى قولدان بەرمەيتىن، ءاليا مەن مانشۇك اپالارىمداي قايسار تۇلعا بولۋ ءۇشىن ايانباي تەر توگۋىم كەرەك. كەلەشەكتە وسىنداي اعا-اپكەلەرىمىز سەكىلدى بولاشاق ۇرپاق تاربيەلەيتىن ۇلاعاتتى ۇستاز بولعىم كەلەدى. ءتىلىمنىڭ كوركەيۋى ءۇشىن ەڭبەك ەتكىم كەلەدى. ءدال سول كەزدە جەتىستىكتەرىم ءۇشىن بۇكىل قازاق ەلى قۋاناتىنا نىق سەنەمىن. ۇلى اباي ولەڭىندە:
«پايدانى كورسەڭ باس ۇرىپ،
ماقتاڭدى ىزدەپ، قايعى الما.
ءمىنىڭدى ۇرلاپ جاسىرىپ،
مايدانعا تۇسپەي، بايگى الما.»-دەيدى. ءيا، ارمان مەن ماقساتقا مايدانعا تۇسكەندەي الىسىپ جەتۋ كەرەك.
ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى بىزگە بەرىلگەن ۇلكەن مۇمكىندىكتەردىڭ ءبىرى بولدى. سونداي-اق ءبىزدىڭ الدىمىزدان جارقىن بولاشاققا تۇساۋلى بۇعاۋدىڭ ەسىگىندەي ايقارا اشىلعان، ۇلكەن مۇمكىندىكتەر مەن جاڭا باستامالاردىڭ باستاۋى بولدى. وسىنشاما جىلدار ىشىندە اتقارىلعان جۇمىستار، سىرتقى مەملەكەتتەرمەن جاسالعان تىعىز بايلانىستار مەن ۇلتارالىق تاتۋ قارىم-قاتىناستار وسى كۇنگى تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا. مەن سياقتى ءوسىپ كەلە جاتقان وسكەلەڭ ۇرپاق ءۇشىن تاۋەلسىزدىكتىڭ ماڭىزى ۇشان-تەڭىز ەكەندىگىنە سەنىمىم مول. مەن وسىنداي ەلدە تۋىپ-وسكەنىمدى ماقتان تۇتامىن. باسقالاردىڭ قولى جەتە بەرمەيتىن تاۋەلسىزدىكتىڭ بىزگە كەلگەنى-ۇلكەن ماقتانىش، دارەجە، باقىت. بۇگىندەرى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىز، ەڭسەسى بيىك، باسقا دامىعان مەملەكەتتەرمەن تەرەزەسى تەڭ، كەرەگەسى كەڭ ەگەمەندى مەملەكەت بولىپ قالىپتاستى. اتا-بابامىزدان قانمەن بەرىلگەن وجەتتىك، قايسارلىق سياقتى قاسيەتتەر بولاشاق ۇرپاقتى دا تەك العا، جاڭا بەلەستەرگە جەتەلەيتىنى انىق. شىعىستان التىن كۇن نۇرىن توگىپ، ەركىندىكتىڭ سامالى ەسكەن وسى كەزەڭنىڭ باياندى بولاتىنىنا كامىل سەنەمىن.
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ 1ء-شى كۋرس ستۋدەنتى بالتاباي بالنۇر
جەتەكشىسى: قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ دوسەنتى دجولدىبايەۆا.ۋ.م
You Might Also Like
-
جات جەردە قانشا تۇراقتاساڭ دا، ءوزىڭنىڭ تۋىپ وسكەن جەرىنە ەشبىر جەر جەتپەيدى عوي، شىركىن! كىندىك قانىڭ تامعان جەردىڭ ءاربىر اۋاسى، ءشوبى دە، سامال جەلى دە، تاۋلارى مەن جەمىس بەرەر اعاشى، ءبارى-بارى جان...
