جازعى دەمالىستى ۇيىمداستىرۋ باعدارلاماسى
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى
جاز ايلارى - مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن ەرەكشە ىقىلاسپەن كۇتىلەتىن ۋاقىت. جىل بويى ساباق بارىسىنداعى توقسان اراسىنداعى بەرىلەتىن كۇندەر دەمالىس بولىپ ەسەپتەلگەنىمەن، جاز كەزىندەي دەمالىستىڭ مول مۇمكىندىگىن بەرە المايدى. جازعى دەمالىس – مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جالپى فيزيولوگيالىق، سانا – سەزىمدىك، دۇنيەتانىمدىق تۇرعىدا دامۋ، جەتىلۋ كەزەڭى.
باستاۋىش جانە ورتا بۋىن سىنىپتارىنىڭ بالالارى ءۇشىن بۇل ۋاقىت ءتان – تۇرپاتتىڭ تابيعاتپەن ەرەكشە ۇندەستىك تاۋىپ، دۇنيەتانىم اياسى كەڭيتىن، كوزقاراس قالىپتاسىپ، ۇيرەنۋگە ىقىلاسى ارتاتىن جىلدىڭ تاماشا مەزگىلى.
جاز مەزگىلىندەگى بۇل ۋاقىت بالالاردىڭ نەگىزگى ساباقتان، ۇيرەنشىكتى تىرشىلىك قارەكەتىنەن بوساپ، ءوزىن قىزىعۋشىلىعىمەن اينالىسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان ۇستاز - تاربيەشىلەرگە وقۋشىنىڭ بوس ۋاقىتىن دۇرىس پايدالانۋعا باعىتتاۋدىڭ، ۇيرەتۋدىڭ ءمانى زور. بوس ۋاقىت دەنە جانە اقىل - وي قىزمەتىن تىنىقتىراتىن، قارىم - قۋاتتى جەتىلدىرەتىن ءىس - ارەكەتكە جۇمسالۋى ءجون. ايتسە دە تىنىعا ءجۇرىپ، ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ شىنىعۋ – شىڭدالۋ ماسەلەسىمەن قاتار، ءتۇرلى باعىتتاعى ءىس - شارالارعا تارتۋ ارقىلى تاربيەلەۋ ماڭىزدى.
وسىعان وراي، بالالاردىڭ جازعى دەمالىسىن ۇتىمدى پايدالانۋ ماقساتىندا، ولارمەن ءتۇرلى شارالار وتكىزۋدە تاربيەشىلەر:
- بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىن؛
- پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگىن؛
- دەنساۋلىعىن؛
- ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ايماقتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ءدىل (مەنتاليتەتتىك) ەرەكشەلىگىن؛
- جىنىستىق ەرەكشەلىگىن؛
- قابىلەت - مۇمكىندىگىن، ت. س. س. ەرەكشەلىكتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرۋى قاجەت.
سونىمەن قاتار، وتكىزىلەتىن شارالار ناتيجەسى بالالارعا:
- ءوز دەنساۋلىعى مەن ءوزىنىڭ ءوسىپ - جەتىلۋىنە ءمان بەرۋگە؛
- ويىن ارەكەتى بارىسىندا ويلاۋ ارەكەتىنىڭ دە ءتيىمدى ادىستەرىن مەڭگەرۋگە؛
- دوستىق، جولداستىق، سىيلاستىق، ءوزارا كومەك ت. ب. سياقتى ادامي قاسيەتتەردى ۇعىنۋعا؛
- تۋعان جەردىڭ تابيعاتىنىڭ جانە ەكولوگيالىق ماڭىزىنا ءمان بەرۋگە؛
- ازاماتتىق - ەلجاندىلىق سانانى قالىپتاستىرۋعا؛
- ۇلتتىق جانە مادەني، تۇرمىستىق سالت - ءداستۇر، جانە ت. ب. ۇعىمداردى مەڭگەرۋگە قالىپتاستىرۋ – تاربيەشى - ۇستازدىڭ باستى مىندەتى.
2
قويىلعان مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ۇردىسىندە ونى ورىنداۋ جانە تۇزەتۋدى باقىلاۋ – جوسپاردىڭ ناقتىلىعى.
ناقتى پەداگوگيكالىق مىندەتتەردى انىقتاۋ:
- لاگەر ورنالاسقان جەردىڭ، ەلدىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆاسى؛
- قازىرگى زامانعى بالالار قوزعالىسى مەن ۇيىمدارى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى؛
- لاگەر جۇمىسىنىڭ كۇنتىزبەلىك جانە پەرسپەكتيۆالىق جوسپارىنان؛
- لاگەردىڭ الەۋمەتتىك كەڭەسىنىڭ ۇسىنىستارى ارقىلى جولعا قويىلادى؛
لاگەردىڭ توپ جۇمىستارى دەگەنىمىز، بۇل:
- اۋىسىمدا جۇرەتىن جالپى لاگەرلىك جۇمىستاردىڭ باعىتتىلىعى، سيپاتى، اۋىسىمدارىنىڭ وزگەشەلىگى؛
- لاگەردىڭ داستۇرلىگى؛
- لاگەردىڭ پروفيلدەرى (جاس تىلشىلەر، تۋريستەر، سپورتشىلار ت. ب.)؛
- ءمۇعالىم - ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ جەكە قىزىعۋشىلىقتارى؛
- تاربيە ءۇردىسىنىڭ ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتىلۋى؛
- لاگەردىڭ بارلىق بولىمشەلەرىنىڭ ءوزارا ءىس - ارەكەتى.
جازعى مەكتەپ لاگەرىندەگى تاربيەشىلەر جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ تومەندەگىشە رەتىن ەسكەرۋگە مىندەتتى:
ا) كۇندەلىكتى جوسپاردى قۇرۋ؛
ءا) توپتىڭ كۇندەلىگىن جۇرگىزۋ؛
لاگەردە بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىس تۇرلەرى
جازعى ماۋسىمدىق لاگەرلەردە بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىس الۋان ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن. ولار:
- سپورتتىق، ۇلتتىق، تانىمدىق جانە جەرگىلىكتى ويىندار؛
- العىرلىق، زەردەلىك، تىلدىك شوۋ - سايىستارى؛
- ەر بالالار مەن قىز بالالار اراسىنداعى ادەپ، سالت - داستۇرگە بايلانىستى سىن - بايقاۋلار؛
- ۇلتتىق داستۇرلەر مەرەكەسى؛
- ونەر بايقاۋلارى؛
- ادەبي ۆيكتورينالار؛
- سۋرەت كورمەسى، پلاكاتتار بايقاۋى؛
- پىكىرتالاس، پىكىر - سايىستار، ينتەراكتيۆتى تاپسىرمالار؛
- كوڭىلدى تاپقىرلار كلۋبى (كۆن)؛
- سوزدىك سايىستار، ساياحاتتار؛
- پوەزيا كەشتەرى؛
- ءان - كۇي كەشتەرى؛
- كونسەرتتىك كەشتەر؛
- بي كەشتەرى، ت. ب.
جاز ايلارى - مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن ەرەكشە ىقىلاسپەن كۇتىلەتىن ۋاقىت. جىل بويى ساباق بارىسىنداعى توقسان اراسىنداعى بەرىلەتىن كۇندەر دەمالىس بولىپ ەسەپتەلگەنىمەن، جاز كەزىندەي دەمالىستىڭ مول مۇمكىندىگىن بەرە المايدى. جازعى دەمالىس – مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جالپى فيزيولوگيالىق، سانا – سەزىمدىك، دۇنيەتانىمدىق تۇرعىدا دامۋ، جەتىلۋ كەزەڭى.
باستاۋىش جانە ورتا بۋىن سىنىپتارىنىڭ بالالارى ءۇشىن بۇل ۋاقىت ءتان – تۇرپاتتىڭ تابيعاتپەن ەرەكشە ۇندەستىك تاۋىپ، دۇنيەتانىم اياسى كەڭيتىن، كوزقاراس قالىپتاسىپ، ۇيرەنۋگە ىقىلاسى ارتاتىن جىلدىڭ تاماشا مەزگىلى.
جاز مەزگىلىندەگى بۇل ۋاقىت بالالاردىڭ نەگىزگى ساباقتان، ۇيرەنشىكتى تىرشىلىك قارەكەتىنەن بوساپ، ءوزىن قىزىعۋشىلىعىمەن اينالىسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان ۇستاز - تاربيەشىلەرگە وقۋشىنىڭ بوس ۋاقىتىن دۇرىس پايدالانۋعا باعىتتاۋدىڭ، ۇيرەتۋدىڭ ءمانى زور. بوس ۋاقىت دەنە جانە اقىل - وي قىزمەتىن تىنىقتىراتىن، قارىم - قۋاتتى جەتىلدىرەتىن ءىس - ارەكەتكە جۇمسالۋى ءجون. ايتسە دە تىنىعا ءجۇرىپ، ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ شىنىعۋ – شىڭدالۋ ماسەلەسىمەن قاتار، ءتۇرلى باعىتتاعى ءىس - شارالارعا تارتۋ ارقىلى تاربيەلەۋ ماڭىزدى.
وسىعان وراي، بالالاردىڭ جازعى دەمالىسىن ۇتىمدى پايدالانۋ ماقساتىندا، ولارمەن ءتۇرلى شارالار وتكىزۋدە تاربيەشىلەر:
- بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىن؛
- پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگىن؛
- دەنساۋلىعىن؛
- ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ايماقتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ءدىل (مەنتاليتەتتىك) ەرەكشەلىگىن؛
- جىنىستىق ەرەكشەلىگىن؛
- قابىلەت - مۇمكىندىگىن، ت. س. س. ەرەكشەلىكتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرۋى قاجەت.
سونىمەن قاتار، وتكىزىلەتىن شارالار ناتيجەسى بالالارعا:
- ءوز دەنساۋلىعى مەن ءوزىنىڭ ءوسىپ - جەتىلۋىنە ءمان بەرۋگە؛
- ويىن ارەكەتى بارىسىندا ويلاۋ ارەكەتىنىڭ دە ءتيىمدى ادىستەرىن مەڭگەرۋگە؛
- دوستىق، جولداستىق، سىيلاستىق، ءوزارا كومەك ت. ب. سياقتى ادامي قاسيەتتەردى ۇعىنۋعا؛
- تۋعان جەردىڭ تابيعاتىنىڭ جانە ەكولوگيالىق ماڭىزىنا ءمان بەرۋگە؛
- ازاماتتىق - ەلجاندىلىق سانانى قالىپتاستىرۋعا؛
- ۇلتتىق جانە مادەني، تۇرمىستىق سالت - ءداستۇر، جانە ت. ب. ۇعىمداردى مەڭگەرۋگە قالىپتاستىرۋ – تاربيەشى - ۇستازدىڭ باستى مىندەتى.
2
قويىلعان مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ۇردىسىندە ونى ورىنداۋ جانە تۇزەتۋدى باقىلاۋ – جوسپاردىڭ ناقتىلىعى.
ناقتى پەداگوگيكالىق مىندەتتەردى انىقتاۋ:
- لاگەر ورنالاسقان جەردىڭ، ەلدىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆاسى؛
- قازىرگى زامانعى بالالار قوزعالىسى مەن ۇيىمدارى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى؛
- لاگەر جۇمىسىنىڭ كۇنتىزبەلىك جانە پەرسپەكتيۆالىق جوسپارىنان؛
- لاگەردىڭ الەۋمەتتىك كەڭەسىنىڭ ۇسىنىستارى ارقىلى جولعا قويىلادى؛
لاگەردىڭ توپ جۇمىستارى دەگەنىمىز، بۇل:
- اۋىسىمدا جۇرەتىن جالپى لاگەرلىك جۇمىستاردىڭ باعىتتىلىعى، سيپاتى، اۋىسىمدارىنىڭ وزگەشەلىگى؛
- لاگەردىڭ داستۇرلىگى؛
- لاگەردىڭ پروفيلدەرى (جاس تىلشىلەر، تۋريستەر، سپورتشىلار ت. ب.)؛
- ءمۇعالىم - ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ جەكە قىزىعۋشىلىقتارى؛
- تاربيە ءۇردىسىنىڭ ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتىلۋى؛
- لاگەردىڭ بارلىق بولىمشەلەرىنىڭ ءوزارا ءىس - ارەكەتى.
جازعى مەكتەپ لاگەرىندەگى تاربيەشىلەر جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ تومەندەگىشە رەتىن ەسكەرۋگە مىندەتتى:
ا) كۇندەلىكتى جوسپاردى قۇرۋ؛
ءا) توپتىڭ كۇندەلىگىن جۇرگىزۋ؛
لاگەردە بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىس تۇرلەرى
جازعى ماۋسىمدىق لاگەرلەردە بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىس الۋان ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن. ولار:
- سپورتتىق، ۇلتتىق، تانىمدىق جانە جەرگىلىكتى ويىندار؛
- العىرلىق، زەردەلىك، تىلدىك شوۋ - سايىستارى؛
- ەر بالالار مەن قىز بالالار اراسىنداعى ادەپ، سالت - داستۇرگە بايلانىستى سىن - بايقاۋلار؛
- ۇلتتىق داستۇرلەر مەرەكەسى؛
- ونەر بايقاۋلارى؛
- ادەبي ۆيكتورينالار؛
- سۋرەت كورمەسى، پلاكاتتار بايقاۋى؛
- پىكىرتالاس، پىكىر - سايىستار، ينتەراكتيۆتى تاپسىرمالار؛
- كوڭىلدى تاپقىرلار كلۋبى (كۆن)؛
- سوزدىك سايىستار، ساياحاتتار؛
- پوەزيا كەشتەرى؛
- ءان - كۇي كەشتەرى؛
- كونسەرتتىك كەشتەر؛
- بي كەشتەرى، ت. ب.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
