تاۋلى جەر وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تاۋلى جەر وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارىن قورعاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تاۋلى جەر وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارى جانە ولاردى قورعاۋ جايلى ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ، تاقىرىپ مازمۇنىن مەڭگەرتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ، ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، جەكە شىعارماشىلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: تابيعاتتاعى تىرشىلىك يەلەرىنە قامقورلىق جاساۋعا، قورعاي بىلۋگە تاربيەلەۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
كورنەكىلىگى: جانۋارلار سۋرەتىنەن فوتوالبوم. وسىمدىكتەر سۋرەتى. جانۋارلار دۇنيەسى سالىنعان كەستە. تاۋلاردىڭ، قورىقتاردىڭ سۋرەتتەرى. بۋكلەتتەر. كارتا.
ساباقتا قولدانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار: ىنتىماقتاستىق، ۇجىمدىق جانە توپتىق وقىتۋ، دامىتا وقىتۋ.
ءادىس - تاسىلدەر: وي قوزعاۋ، توپتاستىرۋ، كورنەكىلىك، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، دۇنيەتانۋ، ماتەماتيكا.
وقىتۋ قۇرالدارى: وقۋلىق، كومپيۋتەر، سلايد، داپتەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
قول ۇستاسىپ ءبارىمىز،
جىلىلىقتى سەزەيىك.
شۋاق شاشقان كۇندەي بوپ،
كۇلىمسىرەپ جۇرەيىك.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. تاۋلى جەر وسىمدىكتەرى
2. تاۋلى جەردىڭ جانۋارلارى
3. رەفەراتتى قورعاۋ.
III. جاڭا ساباق.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
ءسوزجۇمباق شەشۋ.
1. جەر بەتىنىڭ ەرەكشە بيىك تۇستارى قالاي اتالادى؟
2. تۇزدى كول
3. كوزگە كورىنبەيدى،
ۇستاساڭ قولعا ىلىنبەيدى.
4. قىستا ازىعىن تابيعاتتان ىزدەيتىن اڭ.
5. مۇيىزىنەن ءدارى جاسالاتىن جانۋار.
1. ءجۇرىسى بار، ءتۇرى جوق،
ءۇنى بار دا، ءتىلى جوق.
ۇستاتپايتىن قاشاعان،
جەرمەن بىرگە جاساعان
2. شولگە شىدامدى جانۋار.
3. قىزدار تاعاتىن بۇيىم.
قازاقستاننىڭ تاۋلارى
ورتالىق ازياداعى تيان - شان تاۋىنىڭ قۇرامىندا كوپتەگەن الاتاۋ دەگەن جوتالار بار. الاتاۋدى تۇرىك، ازەربايدجان، تۇرىكمەن حالىقتارى “الاداگ”، قىرعىزدار“الاتوو”، التايلىقتار “الاتۋۋ”، وزبەكتەر “ولوتوگ” دەيدى. ول قار، مۇز بەلدەۋلەرىنىڭ ايقىن كورىنۋىنەن “الاتاۋ” دەپ اتالعان. تالعار شىڭىنىڭ اينالاسىندا الماتى قورىعى اشىلعان. قورىقتا قازاقستاننىڭ “قىزىل كىتابىنا” ەنگىزىلگەن ارقار، تاۋەشكى، ۇلار جانە ت. ب. مەكەندەيدى.
التاي تاۋى قازاقستاننىڭ شىعىسىندا جانە رەسەي، جۇڭگو، موڭعوليا ايماقتارىندا ورنالاسقان. التاي - قازاقستاننىڭ نۋ ورماندى جەرى.
ۇلىتاۋ - قاراعاندى وبلىسىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان الاسا تاۋ. ەڭ بيىك جەرى - اۋليە اقمەشىت. ەتەگىندە كوكتەرەك، اققايىڭ وسەتىن ورمان كەزدەسەدى.
قاراتاۋدىڭ تاريحتا الاتىن ورنى ەرەكشە. XVIII عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا جوڭعارلارعا قارسى بىرىگىپ سوعىسۋ ءۇشىن قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزىنىڭ بيلەرى قاراتاۋدىڭ ورداباسى توبەسىندە كەزدەسىپ، كەلىسسوز جۇرگىزگەن. سول جەردە بيلەرگە ارنالىپ ەسكەرتكىش قويىلدى.
تارباعاتاي – قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك – شىعىسى مەن جۇڭگو مەملەكەتىنىڭ اۋماعىنداعى ورتاشا تاۋ.
قازاقستانعا ورال تاۋىنىڭ وڭتۇستىك بولىگى – مۇعالجار تاۋى عانا كىرەدى. تاۋ جامانقالانىڭ تۇسىنان باستالىپ، سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە قاراي سوزىلا ورنالاسقان، ۇزىندىعى - 450 كم، ەنى – 30 كم، ورتاشا بيىكتىگى – 450 - 500م.
قازاقستان قورىقتارى
اقسۋ - جاباعىلى قورىعى. قازاقستان جەرىندە ەڭ العاش ۇيىمداستىرىلعان قورىق. ول باتىس تيان - شان تاۋ جوتالارى سالەمدەرىنىڭ، تالاس الاتاۋى مەن وگەي تاۋلارىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋ ماقساتىمەن ۇيىمداستىرىلعان. بۇل القاپتىڭ وزىنە ءتان وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارى تۇگەلدەي قورعاۋعا الىنعان. مۇندا “قىزىل كىتاپقا” تىركەلگەن سارى جىلان، ۇلار، ساقالتاي، بۇركىت، يتەلگى، ارقار، سىلەۋسىن ت. ب. جانۋارلار كەزدەسەدى.
الماتى قورىعى. ىلە الاتاۋىنىڭ ورتالىق بولىگىندەگى بيىك تاۋلى القاپتىڭ بارلىق تابيعات بايلىعىن قورعاۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرىلعان. بۇل قورىقتا دا وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ باي قورى بار. ونىڭ ىشىندە سيرەك كەزدەسەتىن جانۋارلاردان قوڭىر ايۋدى، ارقاردى، ۇلاردى اتاۋعا بولادى.
ناۋرىزىم قورىعى. قوستاناي وبلىسىنىڭ وڭتۇستىگىندە ناۋرىزىم اۋدانىنداعى قۇرعاق دالالى ايماقتىڭ تابيعات بايلىعىن قورعاۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرىلعان. قورىق جەرىندە ەرتەدەن ساقتالىپ قالعان ناۋرىزىم قاراعايلى ورمانى مەن دالالى ايماقتىڭ كوپتەگەن شاعىن كولدەرى بار. دۋاداق، يتەلگى، قىزىق جەمساۋلى قاز جانە باسقا دا “قىزىل كىتاپقا” تىركەلگەن قۇستار بار.
بارساكەلمەس قورىعى. ارال تەڭىزىندەگى ءوزى اتتاس ارالدا قۇرىلعان. وندا شولەيتتى جانە ءشولدى ايماقتىڭ تابيعاتى قورعالادى. قورىقتا قۇلاندار مەن قاراقۇيرىقتار مەكەن ەتەدى.
قورعالجىن قورىعى. اقمولا وبلىسىنىڭ كوپتەگەن كولدى القابىنىڭ تابيعات بايلىعىن قورعاۋ ماقساتىمەن قۇرىلعان. بۇل وڭىردە قوقيقاز، دۋاداق، اقباس تىرنا مەن باسقا قۇستار تىرشىلىك ەتىپ، مەكەندەيدى.
مارقاكول قورىعى. وڭتۇستىك التاي القابى مەن مارقاكول تابيعاتىن قورعاۋ ءۇشىن قۇرىلعان. سيرەك كەزدەسەتىن جانۋارلاردان قوڭىر ايۋ، قارا دەگەلەك، التاي ۇلارى، كامشات جانە باسقالارى تىرشىلىك ەتەدى.
ءۇستىرت قورىعى. ماڭعىستاۋ وڭىرىندەگى ءۇستىرتتىڭ ءشولدىڭ تابيعاتىن قورعاۋ ماقساتىندا قۇرىلعان. قورىقتا سيرەك كەزدەسەتىن جورعا دۋاداق، قاراقۇيرىق، يتەلگى تىرشىلىك ەتەدى.
IV. ماعىنانى تانۋ
وقۋلىقپەن جۇمىس.
تىزبەكتەي وقۋ.
داپتەرمەن جۇمىس
وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار قورعالاتىن تۇتاس تابيعي ايماقتى - قورىق دەپ اتايدى.
V. ساباقتى قورىتىندىلاۋ
ساۋالانامالىق تەست.
وقۋشىلاردى باعالاۋ، ماداقتاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تاۋلى جەر وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارى جانە ولاردى قورعاۋ جايلى ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ، تاقىرىپ مازمۇنىن مەڭگەرتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ، ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، جەكە شىعارماشىلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: تابيعاتتاعى تىرشىلىك يەلەرىنە قامقورلىق جاساۋعا، قورعاي بىلۋگە تاربيەلەۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
كورنەكىلىگى: جانۋارلار سۋرەتىنەن فوتوالبوم. وسىمدىكتەر سۋرەتى. جانۋارلار دۇنيەسى سالىنعان كەستە. تاۋلاردىڭ، قورىقتاردىڭ سۋرەتتەرى. بۋكلەتتەر. كارتا.
ساباقتا قولدانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار: ىنتىماقتاستىق، ۇجىمدىق جانە توپتىق وقىتۋ، دامىتا وقىتۋ.
ءادىس - تاسىلدەر: وي قوزعاۋ، توپتاستىرۋ، كورنەكىلىك، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، دۇنيەتانۋ، ماتەماتيكا.
وقىتۋ قۇرالدارى: وقۋلىق، كومپيۋتەر، سلايد، داپتەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
قول ۇستاسىپ ءبارىمىز،
جىلىلىقتى سەزەيىك.
شۋاق شاشقان كۇندەي بوپ،
كۇلىمسىرەپ جۇرەيىك.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. تاۋلى جەر وسىمدىكتەرى
2. تاۋلى جەردىڭ جانۋارلارى
3. رەفەراتتى قورعاۋ.
III. جاڭا ساباق.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
ءسوزجۇمباق شەشۋ.
1. جەر بەتىنىڭ ەرەكشە بيىك تۇستارى قالاي اتالادى؟
2. تۇزدى كول
3. كوزگە كورىنبەيدى،
ۇستاساڭ قولعا ىلىنبەيدى.
4. قىستا ازىعىن تابيعاتتان ىزدەيتىن اڭ.
5. مۇيىزىنەن ءدارى جاسالاتىن جانۋار.
1. ءجۇرىسى بار، ءتۇرى جوق،
ءۇنى بار دا، ءتىلى جوق.
ۇستاتپايتىن قاشاعان،
جەرمەن بىرگە جاساعان
2. شولگە شىدامدى جانۋار.
3. قىزدار تاعاتىن بۇيىم.
قازاقستاننىڭ تاۋلارى
ورتالىق ازياداعى تيان - شان تاۋىنىڭ قۇرامىندا كوپتەگەن الاتاۋ دەگەن جوتالار بار. الاتاۋدى تۇرىك، ازەربايدجان، تۇرىكمەن حالىقتارى “الاداگ”، قىرعىزدار“الاتوو”، التايلىقتار “الاتۋۋ”، وزبەكتەر “ولوتوگ” دەيدى. ول قار، مۇز بەلدەۋلەرىنىڭ ايقىن كورىنۋىنەن “الاتاۋ” دەپ اتالعان. تالعار شىڭىنىڭ اينالاسىندا الماتى قورىعى اشىلعان. قورىقتا قازاقستاننىڭ “قىزىل كىتابىنا” ەنگىزىلگەن ارقار، تاۋەشكى، ۇلار جانە ت. ب. مەكەندەيدى.
التاي تاۋى قازاقستاننىڭ شىعىسىندا جانە رەسەي، جۇڭگو، موڭعوليا ايماقتارىندا ورنالاسقان. التاي - قازاقستاننىڭ نۋ ورماندى جەرى.
ۇلىتاۋ - قاراعاندى وبلىسىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان الاسا تاۋ. ەڭ بيىك جەرى - اۋليە اقمەشىت. ەتەگىندە كوكتەرەك، اققايىڭ وسەتىن ورمان كەزدەسەدى.
قاراتاۋدىڭ تاريحتا الاتىن ورنى ەرەكشە. XVIII عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا جوڭعارلارعا قارسى بىرىگىپ سوعىسۋ ءۇشىن قازاقتىڭ ءۇش ءجۇزىنىڭ بيلەرى قاراتاۋدىڭ ورداباسى توبەسىندە كەزدەسىپ، كەلىسسوز جۇرگىزگەن. سول جەردە بيلەرگە ارنالىپ ەسكەرتكىش قويىلدى.
تارباعاتاي – قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك – شىعىسى مەن جۇڭگو مەملەكەتىنىڭ اۋماعىنداعى ورتاشا تاۋ.
قازاقستانعا ورال تاۋىنىڭ وڭتۇستىك بولىگى – مۇعالجار تاۋى عانا كىرەدى. تاۋ جامانقالانىڭ تۇسىنان باستالىپ، سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە قاراي سوزىلا ورنالاسقان، ۇزىندىعى - 450 كم، ەنى – 30 كم، ورتاشا بيىكتىگى – 450 - 500م.
قازاقستان قورىقتارى
اقسۋ - جاباعىلى قورىعى. قازاقستان جەرىندە ەڭ العاش ۇيىمداستىرىلعان قورىق. ول باتىس تيان - شان تاۋ جوتالارى سالەمدەرىنىڭ، تالاس الاتاۋى مەن وگەي تاۋلارىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋ ماقساتىمەن ۇيىمداستىرىلعان. بۇل القاپتىڭ وزىنە ءتان وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارى تۇگەلدەي قورعاۋعا الىنعان. مۇندا “قىزىل كىتاپقا” تىركەلگەن سارى جىلان، ۇلار، ساقالتاي، بۇركىت، يتەلگى، ارقار، سىلەۋسىن ت. ب. جانۋارلار كەزدەسەدى.
الماتى قورىعى. ىلە الاتاۋىنىڭ ورتالىق بولىگىندەگى بيىك تاۋلى القاپتىڭ بارلىق تابيعات بايلىعىن قورعاۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرىلعان. بۇل قورىقتا دا وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ باي قورى بار. ونىڭ ىشىندە سيرەك كەزدەسەتىن جانۋارلاردان قوڭىر ايۋدى، ارقاردى، ۇلاردى اتاۋعا بولادى.
ناۋرىزىم قورىعى. قوستاناي وبلىسىنىڭ وڭتۇستىگىندە ناۋرىزىم اۋدانىنداعى قۇرعاق دالالى ايماقتىڭ تابيعات بايلىعىن قورعاۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرىلعان. قورىق جەرىندە ەرتەدەن ساقتالىپ قالعان ناۋرىزىم قاراعايلى ورمانى مەن دالالى ايماقتىڭ كوپتەگەن شاعىن كولدەرى بار. دۋاداق، يتەلگى، قىزىق جەمساۋلى قاز جانە باسقا دا “قىزىل كىتاپقا” تىركەلگەن قۇستار بار.
بارساكەلمەس قورىعى. ارال تەڭىزىندەگى ءوزى اتتاس ارالدا قۇرىلعان. وندا شولەيتتى جانە ءشولدى ايماقتىڭ تابيعاتى قورعالادى. قورىقتا قۇلاندار مەن قاراقۇيرىقتار مەكەن ەتەدى.
قورعالجىن قورىعى. اقمولا وبلىسىنىڭ كوپتەگەن كولدى القابىنىڭ تابيعات بايلىعىن قورعاۋ ماقساتىمەن قۇرىلعان. بۇل وڭىردە قوقيقاز، دۋاداق، اقباس تىرنا مەن باسقا قۇستار تىرشىلىك ەتىپ، مەكەندەيدى.
مارقاكول قورىعى. وڭتۇستىك التاي القابى مەن مارقاكول تابيعاتىن قورعاۋ ءۇشىن قۇرىلعان. سيرەك كەزدەسەتىن جانۋارلاردان قوڭىر ايۋ، قارا دەگەلەك، التاي ۇلارى، كامشات جانە باسقالارى تىرشىلىك ەتەدى.
ءۇستىرت قورىعى. ماڭعىستاۋ وڭىرىندەگى ءۇستىرتتىڭ ءشولدىڭ تابيعاتىن قورعاۋ ماقساتىندا قۇرىلعان. قورىقتا سيرەك كەزدەسەتىن جورعا دۋاداق، قاراقۇيرىق، يتەلگى تىرشىلىك ەتەدى.
IV. ماعىنانى تانۋ
وقۋلىقپەن جۇمىس.
تىزبەكتەي وقۋ.
داپتەرمەن جۇمىس
وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار قورعالاتىن تۇتاس تابيعي ايماقتى - قورىق دەپ اتايدى.
V. ساباقتى قورىتىندىلاۋ
ساۋالانامالىق تەست.
وقۋشىلاردى باعالاۋ، ماداقتاۋ.
You Might Also Like
-
Cاباقتىڭ تاقىرىبى: ەسەپتەر شىعارۋ
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانبايەۆ - جازبا ادەبيەتتىڭ نەگىزىن سالۋشى
