تازالىقتى سۇيەمىز، ءتىس تازالاپ جۇرەمىز
«دەنساۋلىق» ءبىلىم بەرۋ سالاسى
وقۋ - ءىس ارەكەتى: ۆالەولوگيا.
تاقىرىبى: «تازالىقتى سۇيەمىز، ءتىس تازالاپ جۇرەمىز».
ماقساتى: ءتىس تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. بالالارعا كوزدى كۇتۋگە، ءتىس تازالىعى، ونىڭ قاسيەتتىلىگىن، پايداسىن ءتۇسىندىرىپ ايتۋ. سۋرەتتەر ارقىلى اڭگىمەلەۋ. بالالاردى ۇقىپتىلىققا، تازالىققا، جەكە باسىنىڭ گيگيەناسىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ءتىس پاستاسى، ششەتكاسى، اينا، ءتىس ماكەتى.
ءادىس - ءتاسىلى: كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، سەرگىتۋ، قورىتۋ.
موتيۆاسيالىق قوزعاۋشى.
«شاتتىق شەڭبەرى»
قۋانامىن مەن دە،
قۋاناسىڭ سەن دە،
قۋانامىز بارشامىز
ارايلاپ اتقان كۇنگە!
ۇيىمداستىرۋشى ىزدەنۋشىلىك.
وقۋ ءىس - ارەكەتىڭ تاقىرىبىمەن تانىستىرۋ.
بالالارعا جۇمباق جاسىرۋ
1. كورەدى ءبارىن وزگەنىڭ،
كورە المايدى وزدەرىن. (كوز)
2. ءوزى اپپاق مارجانداي
تاماق وتپەس شايناماي (ءتىس)
قورشاعان ورتانى كورۋ قابىلەتى – ادامنىڭ باعالى سەزىمدەرىنىڭ ءبىرى. ءبىز ومىرىمىزدەگى بارلىق جاڭالىقتاردى كوزدىڭ كومەگىمەن قابىلدايمىز. قاس، قاباق جانە كىرپىك كوزدى شاڭ توزاڭنان، تەر تامشىسىنان ساقتايدى.
- كوزدىڭ كورۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا «ا» دارۋمەنىنىڭ پايداسى زور، سوندىقتان تاماققا ءسابىزدى كوپ پايدالانۋ قاجەت؛
- كىتاپ وقىعاندا، سۋرەت سالعاندا كوزبەن قاعاز اراسىندا 30 سم قاشىقتىقتا ساقتاۋ كەرەك؛
- قاراڭعىدا نەمەسە جارىق جەتكىلىكسىز جەردە وقۋ كوزدىڭ كورۋ قابىلەتىن تومەندەتەدى؛
- تەلەديدار كورگەندە 2 - 3 مەتر قاشىقتىقتا وتىرۋ قاجەت؛
- جۇمىس ۇستىندە قايشى جانە باسقا ۇشكىر زاتتارمەن كوزدى جاراقاتتاپ الماس ءۇشىن وتە ۇقىپتىلىق قاجەت.
ەندى ءتىسىمىز تۋرالى ايتاتىن بولساق، ءتىس – ءبىزدىڭ دەنەمىزدەگى ەڭ قاتتى زات. ءتىستىڭ نەگىزگى قىزمەتى – تاماقتى شايناۋ. ءتىس جاق سۇيەكتەن وسەدى. ادام دۇنيەگە كەلگەننەن كەيىن، التى اي بولعاندا باستاپ شىعادى – ول «ءسۇت ءتىس» دەپ اتالادى. التى جاسقا تولعاندا ءسۇت تىستەر تۇسە باستايدى، تۇسكەن ءتىستىڭ ورنىنا «نەگىزگى تىستەر» شىعادى. ولاردىڭ كولەمى ۇلكەندەۋ، بارلىق تىستەر سىيىپ تۇرۋى ءۇشىن سونىمەن بىرگە ادامنىڭ جاقتارى دا وسەدى. ون ەكى جاسقا تولعاندا بارلىق ءتىس جاڭارىپ بولادى. ادامداردىڭ كوپشىلىگى 20 جاسقا تولعاندا 32 ءتىسى تولىق شىعىپ بولادى.
توسىن ءسات: ەسىك قاعىلىپ، ىشكە ءتىس دارىگەرى كەلەدى:
- سالەمەتسىزدەر مە بالالار، مەن ءتىس دارىگەرى بولامىن. سىزدەردى ءتىستى كۇتۋ ەرەجەسىمەن تانىستىرىپ، قالاي دۇرىس تازالاۋدى كورسەتۋگە كەلدىم.
بالالار سىزدەر ءتىس تازالايسىزدار ما؟
ءتىس قابىعىن «ەمال» جاۋىپ تۇرادى. تاماقتى شايناعان كەزدە اۋىز قۋىسىنان قىشقىل بولىنەدى، بۇل ەمالدى بۇزادى. سوندىقتان ءتىستى تاماقتان سوڭ تازالاپ، جۋىپ تۇرۋ كەرەك.
سۋرەت بويىنشا ءتىستى قالاي دۇرىس تازالاۋ رەتتىلىگىن كورسەتەدى.
- بالالار ءتىستى جاقسى ساقتاۋ ءۇشىن ءتاتتىنى كوپ جەمەۋ كەرەك، ءتاتتى ءتىس جەگىسى (كاريەس) اۋرۋىن تۋدىرادى. ونى دەر كەزىندە ەمدەۋ كەرەك. ءتىس جەگىسى ءتىستىڭ قاتتى ەمالىن جەپ تاستايدى جانە تۇبىرىندە بۇزادى. ءتىسىمىز مىقتى بولۋ ءۇشىن «س» جانە «د» دارۋمەنى بار تاعامدار جەگەن دۇرىس. ول اعزاداعى كالسييدىڭ ساقتالۋىنا كومەكتەسەدى. «س» دارۋمەنى جەمىس، كوكونىستەردە بولادى. «د» دارۋمەنى بالىق، ىرىمشىك، ءسۇت، ايران، ۋىلدىرىق تاعامدارىندا بولادى. بالالار مەن ەندى باسقا بالالارعا بارۋىم كەرەك. ساۋ بولىڭىزدار!
سەرگىتۋ ءساتى:
ساعاتتىڭ تىلىندەي،
ءيىلىپ وڭعا ءبىر.
ساعاتتىڭ تىلىندەي،
ءيىلىپ سولعا ءبىر.
وڭ اياق، سول اياق،
جاتتىعۋ وڭاي - اق.
ديداكتيكالىق ويىن:
«تازالىق كومەكشىلەرىن جۇمباق ارقىلى تاپ».
شارتى:
بالالار جاسىرىلعان جۇمباقتىڭ شەشۋىن سۋرەت ارقىلى تاۋىپ، تاقتاعا ىلەدى.
1. دىمقىلداپ كۇندە سەن
قولىڭا سۇيكەسەڭ،
كەتىپ كىر - لاسىڭ
تاپ – تازا بولاسىڭ.
بۇل نە؟ (سابىن)
2. شومىلعان بالانى،
ايمالاپ الادى.
سيپايدى قولىندا،
سيپايدى جونىندا.
بۇل نە؟ (سۇلگى)
3. يىلسەڭ ءيىلىپ،
تۇيىلسەڭ ءتۇيىلىپ.
قارايدى كىسىگە،
ۇقىپتى ىسىنە.
بۇل نە؟ (اينا)
4. اۋزى جوق، كوزى جوق،
ءتىلى جوق، ءسوزى جوق.
ءبىراقتا ءتىسى بار،
شاشىڭمەن ءىسى بار.
بۇل نە؟ (تاراق)
5. بەلىنەن قىسساڭ،
اۋزىنان اق ۋىز شىعادى.
بۇل نە؟ (ءتىس پاستاسى)
بالالار ءتىسىمىز ساۋ بولۋ ءۇشىن مىنا ەرەجەنى تاعىدا ءبىر ەستەرىڭە سالايىن:
1. ءتىستى كۇنىنە 2 رەت تازالاۋ.
2. تاماقتان سوڭ اۋىزدى شايۋ.
3. ىستىق تاماقتان سوڭ سۋىق سۋ ىشپەۋ.
4. قاتتى زاتتاردى تىسپەن شاقپاۋ.
5. ءتاتتىنى كوپ جەمەۋ.
6. ءتىس دارىگەرىنە ءجيى كورىنۋ.
7. اركىم ءوزىنىڭ جەكە ءتىس ششەتكاسىن پايدالانۋ.
وقۋ ءىس - ارەكەتىنە بەلسەنە ارالاسقان بالالاردى ماقتاپ، ماداقتاۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ءبىلۋ: ءتىس، كوز تۋرالى تولىق تۇسىنىك الدى، تازالىق ەرەجەسىمەن تانىستى.
مەڭگەرۋ: كوزدى كۇتۋدى، ءتىستى تازالاۋدى مەڭگەرەدى.
وقۋ - ءىس ارەكەتى: ۆالەولوگيا.
تاقىرىبى: «تازالىقتى سۇيەمىز، ءتىس تازالاپ جۇرەمىز».
ماقساتى: ءتىس تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. بالالارعا كوزدى كۇتۋگە، ءتىس تازالىعى، ونىڭ قاسيەتتىلىگىن، پايداسىن ءتۇسىندىرىپ ايتۋ. سۋرەتتەر ارقىلى اڭگىمەلەۋ. بالالاردى ۇقىپتىلىققا، تازالىققا، جەكە باسىنىڭ گيگيەناسىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ءتىس پاستاسى، ششەتكاسى، اينا، ءتىس ماكەتى.
ءادىس - ءتاسىلى: كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، سەرگىتۋ، قورىتۋ.
موتيۆاسيالىق قوزعاۋشى.
«شاتتىق شەڭبەرى»
قۋانامىن مەن دە،
قۋاناسىڭ سەن دە،
قۋانامىز بارشامىز
ارايلاپ اتقان كۇنگە!
ۇيىمداستىرۋشى ىزدەنۋشىلىك.
وقۋ ءىس - ارەكەتىڭ تاقىرىبىمەن تانىستىرۋ.
بالالارعا جۇمباق جاسىرۋ
1. كورەدى ءبارىن وزگەنىڭ،
كورە المايدى وزدەرىن. (كوز)
2. ءوزى اپپاق مارجانداي
تاماق وتپەس شايناماي (ءتىس)
قورشاعان ورتانى كورۋ قابىلەتى – ادامنىڭ باعالى سەزىمدەرىنىڭ ءبىرى. ءبىز ومىرىمىزدەگى بارلىق جاڭالىقتاردى كوزدىڭ كومەگىمەن قابىلدايمىز. قاس، قاباق جانە كىرپىك كوزدى شاڭ توزاڭنان، تەر تامشىسىنان ساقتايدى.
- كوزدىڭ كورۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا «ا» دارۋمەنىنىڭ پايداسى زور، سوندىقتان تاماققا ءسابىزدى كوپ پايدالانۋ قاجەت؛
- كىتاپ وقىعاندا، سۋرەت سالعاندا كوزبەن قاعاز اراسىندا 30 سم قاشىقتىقتا ساقتاۋ كەرەك؛
- قاراڭعىدا نەمەسە جارىق جەتكىلىكسىز جەردە وقۋ كوزدىڭ كورۋ قابىلەتىن تومەندەتەدى؛
- تەلەديدار كورگەندە 2 - 3 مەتر قاشىقتىقتا وتىرۋ قاجەت؛
- جۇمىس ۇستىندە قايشى جانە باسقا ۇشكىر زاتتارمەن كوزدى جاراقاتتاپ الماس ءۇشىن وتە ۇقىپتىلىق قاجەت.
ەندى ءتىسىمىز تۋرالى ايتاتىن بولساق، ءتىس – ءبىزدىڭ دەنەمىزدەگى ەڭ قاتتى زات. ءتىستىڭ نەگىزگى قىزمەتى – تاماقتى شايناۋ. ءتىس جاق سۇيەكتەن وسەدى. ادام دۇنيەگە كەلگەننەن كەيىن، التى اي بولعاندا باستاپ شىعادى – ول «ءسۇت ءتىس» دەپ اتالادى. التى جاسقا تولعاندا ءسۇت تىستەر تۇسە باستايدى، تۇسكەن ءتىستىڭ ورنىنا «نەگىزگى تىستەر» شىعادى. ولاردىڭ كولەمى ۇلكەندەۋ، بارلىق تىستەر سىيىپ تۇرۋى ءۇشىن سونىمەن بىرگە ادامنىڭ جاقتارى دا وسەدى. ون ەكى جاسقا تولعاندا بارلىق ءتىس جاڭارىپ بولادى. ادامداردىڭ كوپشىلىگى 20 جاسقا تولعاندا 32 ءتىسى تولىق شىعىپ بولادى.
توسىن ءسات: ەسىك قاعىلىپ، ىشكە ءتىس دارىگەرى كەلەدى:
- سالەمەتسىزدەر مە بالالار، مەن ءتىس دارىگەرى بولامىن. سىزدەردى ءتىستى كۇتۋ ەرەجەسىمەن تانىستىرىپ، قالاي دۇرىس تازالاۋدى كورسەتۋگە كەلدىم.
بالالار سىزدەر ءتىس تازالايسىزدار ما؟
ءتىس قابىعىن «ەمال» جاۋىپ تۇرادى. تاماقتى شايناعان كەزدە اۋىز قۋىسىنان قىشقىل بولىنەدى، بۇل ەمالدى بۇزادى. سوندىقتان ءتىستى تاماقتان سوڭ تازالاپ، جۋىپ تۇرۋ كەرەك.
سۋرەت بويىنشا ءتىستى قالاي دۇرىس تازالاۋ رەتتىلىگىن كورسەتەدى.
- بالالار ءتىستى جاقسى ساقتاۋ ءۇشىن ءتاتتىنى كوپ جەمەۋ كەرەك، ءتاتتى ءتىس جەگىسى (كاريەس) اۋرۋىن تۋدىرادى. ونى دەر كەزىندە ەمدەۋ كەرەك. ءتىس جەگىسى ءتىستىڭ قاتتى ەمالىن جەپ تاستايدى جانە تۇبىرىندە بۇزادى. ءتىسىمىز مىقتى بولۋ ءۇشىن «س» جانە «د» دارۋمەنى بار تاعامدار جەگەن دۇرىس. ول اعزاداعى كالسييدىڭ ساقتالۋىنا كومەكتەسەدى. «س» دارۋمەنى جەمىس، كوكونىستەردە بولادى. «د» دارۋمەنى بالىق، ىرىمشىك، ءسۇت، ايران، ۋىلدىرىق تاعامدارىندا بولادى. بالالار مەن ەندى باسقا بالالارعا بارۋىم كەرەك. ساۋ بولىڭىزدار!
سەرگىتۋ ءساتى:
ساعاتتىڭ تىلىندەي،
ءيىلىپ وڭعا ءبىر.
ساعاتتىڭ تىلىندەي،
ءيىلىپ سولعا ءبىر.
وڭ اياق، سول اياق،
جاتتىعۋ وڭاي - اق.
ديداكتيكالىق ويىن:
«تازالىق كومەكشىلەرىن جۇمباق ارقىلى تاپ».
شارتى:
بالالار جاسىرىلعان جۇمباقتىڭ شەشۋىن سۋرەت ارقىلى تاۋىپ، تاقتاعا ىلەدى.
1. دىمقىلداپ كۇندە سەن
قولىڭا سۇيكەسەڭ،
كەتىپ كىر - لاسىڭ
تاپ – تازا بولاسىڭ.
بۇل نە؟ (سابىن)
2. شومىلعان بالانى،
ايمالاپ الادى.
سيپايدى قولىندا،
سيپايدى جونىندا.
بۇل نە؟ (سۇلگى)
3. يىلسەڭ ءيىلىپ،
تۇيىلسەڭ ءتۇيىلىپ.
قارايدى كىسىگە،
ۇقىپتى ىسىنە.
بۇل نە؟ (اينا)
4. اۋزى جوق، كوزى جوق،
ءتىلى جوق، ءسوزى جوق.
ءبىراقتا ءتىسى بار،
شاشىڭمەن ءىسى بار.
بۇل نە؟ (تاراق)
5. بەلىنەن قىسساڭ،
اۋزىنان اق ۋىز شىعادى.
بۇل نە؟ (ءتىس پاستاسى)
بالالار ءتىسىمىز ساۋ بولۋ ءۇشىن مىنا ەرەجەنى تاعىدا ءبىر ەستەرىڭە سالايىن:
1. ءتىستى كۇنىنە 2 رەت تازالاۋ.
2. تاماقتان سوڭ اۋىزدى شايۋ.
3. ىستىق تاماقتان سوڭ سۋىق سۋ ىشپەۋ.
4. قاتتى زاتتاردى تىسپەن شاقپاۋ.
5. ءتاتتىنى كوپ جەمەۋ.
6. ءتىس دارىگەرىنە ءجيى كورىنۋ.
7. اركىم ءوزىنىڭ جەكە ءتىس ششەتكاسىن پايدالانۋ.
وقۋ ءىس - ارەكەتىنە بەلسەنە ارالاسقان بالالاردى ماقتاپ، ماداقتاۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ءبىلۋ: ءتىس، كوز تۋرالى تولىق تۇسىنىك الدى، تازالىق ەرەجەسىمەن تانىستى.
مەڭگەرۋ: كوزدى كۇتۋدى، ءتىستى تازالاۋدى مەڭگەرەدى.
You Might Also Like
-
«مىسىق پەن مىسىقايلار» كارتيناسىنا اڭگىمە قۇراستىرۋ تاقىرىبىنا اشىق ساباق كونسپەكتىسى
