سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 4 اپتا بۇرىن)
ءتىل ۇستارتۋ جۇمىستارىنىڭ امال - تاسىلدەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءتىل ۇستارتۋ جۇمىستارىنىڭ امال - تاسىلدەرى

ساباقتىڭ ماقساتى: ا) ءتىل ۇستارتۋ جۇمىستارىنىڭ امال - تاسىلدەرىن، ادام ويىن جەتكىزۋ قۇرالدارى بولىپ تابىلاتىن تارماقتار جونىندە ماعلۇمات بەرۋ؛
ءا) ماقالا تاقىرىپتارى ارقىلى وقۋشىلاردى ۇلگى - ونەگەگە، جاقسى داستۇرگە ۇيرەتۋ، ەڭبەككە باۋلۋ، ەرلىك ىستەر جاساۋعا ەلىكتىرۋ، سانالىلىققا، ۇيىمشىلدىققا، ادامگەرشىلىككە، دوستىققا، وتانشىلدىققا، ءوز انا ءتىلىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ؛
ب) ىزدەنىمپازدىق پەن ماشىقتانۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ؛ ءتىل بايلىعىن مولايتۋ؛ سويلەمدى جاتىق كوركەم ەتىپ قۇراي ءبىلۋدى، ويىن تولىق جەتكىزە بىلۋگە، بايانداماقشى مازمۇندى قىزعىلىقتى قۇرىپ جازۋعا داعدىلاندىرۋ؛ سويلەم تالداۋ شەبەرلىگىن شىڭداۋ.
ادىستەرى: وزىندىك جۇمىستار، پروبلەمالىق ءادىس، سۇراق - جاۋاپ ءادىسى جانە دەڭگەيلىك تاپسىرما بەرۋ ءادىسى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ا) شىعارماشىلىق ساباق؛
ءا) العان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ؛ ىسكەرلىك پەن داعدىنى قالىپتاستىرۋ
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت.
كورنەكىلىگى: ۇلگى كەستەلەر، كەسپەلەر، ءۇنتاسپا جانە ءتىل، ءسوز، شىعارماشىلىق جايىن - داعى ناقىل سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار.

ساباق بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى ساباقتىڭ تاقىرىبى، ونىڭ ماقسات - مىندەتتەرى، ءتۇرى جانە نەگىزگى ادىستەرىمەن تانىستىرۋ.
ءا) باعدارلاۋشى سۇراقتار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وتكەن ساباقتاعى العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ.
1. ءتىل ۇستارتۋ دەگەنىمىز نە؟
2. ادەبي ءتىل ستيلدەرىنىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
3. ءىس - قاعازدارىنىڭ قانداي ءتۇرىن بىلەسىڭدەر؟
4. ءتىل ۇستارتۋ، دۇرىس سويلەپ، دۇرىس جازا ءبىلۋ ءۇشىن قانداي شارتتار كەرەك ەكەن؟
ۇيگە «قابىلان» دەگەن اتپەن شىعارما جازىپ كەلۋ تاپسىرىلعان ەدى.
تىرەك سوزدەر بەرىلىپ، ءماتىن مازمۇنىنا كىرىستىرۋ اركىلى شىعارما تاقىرىبىن قوركەم تىلمەن جەتكىزۋ ماقساتى قويىلعان بولاتىن.

جاڭا ساباق: ءتىل ۇستارتۋ جۇمىستارىنىڭ امال - تاسىلدەرى
ءبىز وتكەن ساباعىمىزدا «ءتىل ۇستارتۋ - ستيليستيكانىڭ ءبىر تارماعى» دەپ دالەلدەسەك، بۇگىن سول ءتىل ۇستارتۋدىڭ تولىپ جاتقان تارماقتارى جونىندە، ءار ءتۇرلى امال - تاسىلدەرى جونىندە اڭگىمەلەسپەكپىز.
كۇندەلىكتى ومىردە قاجەت امال - تاسىلدەر، ادام ويىن جەتكىزۋ قۇرالدارى - اڭگىمە شىعارما، ماقالا، بايانداما، رەسەنزيا، تەزيس ت. ب.
وسىنىڭ ءبارى – سويلەي ءبىلۋ، جازا ءبىلۋ تۇرلەرى مەن امال - تاسىلدەرى. سويلەي ءبىلۋدىڭ، جازا ءبىلۋدىڭ، جالپى ساۋاتتىلىقتىڭ بەلگىلى ولشەمدەرى:
- كۇردەلى دە ۇزاق مازمۇندى اڭگىمەنى ايتىپ بەرە ءبىلۋ؛
- اڭگىمە قۇراستىرا الۋ؛
- ول اڭگىمەنى دۇرىس جازۋ ارقىلى از سوزبەن تۇسىندىرە ءبىلۋ؛
- از سوزبەن كوپ ماعىنا اڭعارتۋ؛
- ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن شىڭداي ءتۇسۋ؛

كونسپەكت، تەزيس، رەسەنزيا تۋرالى ايتىپ، وقۋلىق بويىنشا انىقتاماسىن جازعىزىپ، ولار تۋرالى تەرەڭىرەك ماعلۇماتتاردى ارنايى بەرىلگەن ساعاتتاردا
ايتىلاتىنىن ەسكەرتىپ وتەمىن.
بۇگىنگى ساباقتا ماقالا تۋرالى ءسوز بولاتىنىن ايتىپ، بىرنەشە شىعارماشىلىق جۇمىستار جۇرگىزەمىن.
ماقالا جازۋ ءۇشىن جازاتىن نارسەنى، وقيعانى، ءىستى اۆتور ءوز كوزىمەن كورىپ، جەتە ءبىلۋى كەرەك. ماقالا جازۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن، تاقىرىپ جانە سول تاقىرىپقا جازىلاتىن مازمۇن كەرەك.

شىعارماشىلىق جۇمىس تۇرلەرى:
I. «شىعارماشىلىق دەگەنىمىز - ادامنىڭ بەلسەندىلىگى مەن دەربەس ءىس - ارەكەتىنىڭ ەڭ جوعارعى فورماسى» (پەداگوگيكالىق ەنسيكلوپەديا.، 1961 ج.) دەگەن انىقتامانى دالەلدەۋ ءۇشىن شىعارما - كەسپەلەرمەن جۇمىس جاسايمىز.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار رەتىندە بەرىلەتىن شىعارما - كەسپەلەردىڭ ۇلگىسى تومەندەگىشە قۇرىلدى.
ءى دەڭگەي - تاقىرىپتىڭ العاشقى سويلەمدەرى جازىلعان؛
ءىى دەڭگەي - تاقىرىپتىڭ سوڭعى سويلەمدەرى جازىلعان؛
ءىىى دەڭگەي - تاقىرىپتىڭ ورتاڭعى سويلەمدەرى جازىلعان كەسپەلەر بەرىلەدى.
وسى كەسپەلەر ارقىلى وقۋشىلار ءبىلىم دەڭگەيىنە قاراي ماقالا ءماتىنىن جازىپ شىعادى.

شىعارما - كەسپە №1.
انا ءتىلى - ارىڭ بۇل
ايالداما. جاقىپ قارت قاسىندا تۇرعان قازاق جىگىتىنە: «بالام، جاناعى وتكەن قاي اۆتوبۋس؟» دەپ سۇرادى. جىگىت: «نە زنايۋ، اتاشكا»، - دەپ بۇرىلىپ جۇرە بەردى...

شىعارما - كەسپە №2
ناۋرىز تويى
ناۋرىز تويىنا ادەيىلەپ شاقىرعاندارىڭا راحمەت، قاراقتارىم! - دەپ باتاسىن بەردى.

شىعارما - كەسپە №3
جاقسىنىڭ اتى، عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى
ياعني، جىراۋلار تەك قانا اقىن ەمەس، ۇلكەن ويشىلدار، زامانىنا باعا بەرىپ، بولاشاقتى بولجاعان جاندار.

ءىى. «جاس اباي – شەشەن بالا» اتتى ءماتىن بويىنشا شىعارماشىلىق ديكتانت جۇرگىزۋ. ءۇنتاسپادان تىڭداتۋ.
جاس اباي - شەشەن بالا
اباي ەرتەدەن – اق وزىنە بىتكەن تابيعي ەرەكشەلىك، سەرگەك وي، سەزىمدى جۇرەگىنىڭ ارقاسىندا تالاي جەردە تاپقىرلىعىمەن، شەشەندىگىمەن بايقالا باستايدى. سەمەيدە وقىپ جۇرگەندە قۇداسى ءتىنىبايدىڭ ۇيىنە كەلسە، ءتىنىبايدىڭ دوسى اقاي باي كەلىپ وتىر ەكەن. اقاي ابايدى كورىپ، «مىناۋ كوزى وتكىر بالا كىمنىڭ بالاسى؟»،- دەيدى. سوندا ءتىنىباي: «بۇل قۇنانباي مىرزانىڭ يبراھيم اتتى بالاسى»،- دەيدى. سوندا
اقاي: «قۇنەكەڭنىڭ بايگەگە قوسۋعا دايىنداپ جۇرگەن قۇنان شىعارى بار ەكەن عوي»- دەپ سوزبەن قاعىتادى. سوندا اباي: «بۇل كىسى نايمان ەلىنىڭ الاقانىنا سالىپ، الپەشتەگەن اق بۇيرەك الماسى ما؟»- دەپتى. سوندا اقاي: «ياپىراي، مىنا بالا مەنى وڭدىرماي جەڭىپ كەتتى - اۋ، مەن ونى بايگە قۇنانعا تەڭەگەندە، ول مەنى جەيتىن الما - عا تەڭەگەنى مە؟»- دەپتى. اباي وسىنداي شەشەندىگىمەن ەرتە كورىنىپ ەدى.
ا) ءبىر رەت تىڭداتىپ، سونان سوڭ ءمۇعالىم كومەگىمەن مازمۇنىن ءتۇسىنۋ؛
ءا) ەكىنشى رەت وقىعاندا ءماتىن مازمۇنىن كونسپەكتىلەپ، تەزيس جازۋ تاپسىرىلدى؛
ب) شىعارماشىلىق ديكتانت جازۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەدى؛
ۆ) سەمەيدە وقىپ جۇرگەن قۇداسى ءتىنىبايدىڭ ۇيىنە كەلسە، ءتىنىبايدىڭ دوسى اقاي باي كەلىپ وتىر ەكەن.
بۇل سويلەمگە سينتاكسيستىك تالداۋ جاساتىپ، ىشىندەگى ەتىستىك تۇلعالى سوزدەردى تەرىپ، تۇلعالىق تالداۋ جاساتۋ.

ساباقتى قورىتىندىلاۋ
ءىىى توپپەن جۇمىس
1. توپتاستىرۋ ستراتەگياسىن قولدانۋ
ءتىل ۇستارتۋ تاقىرىبىن وقي وتىرىپ، سوزدىك قورىمىزدى قانشالىقتى بايىتتىق، نەنى ۇقتىق؟
2. «ەركىن جازۋ» ستراتەگياسى بويىنشا وي - تولعانىس. قالاعان تاقىرىبى بويىنشا ماقالا جازۋ(ءۇي تاپسىرماسى)
3. «وي قورىتۋ» ستراتەگياسى
1. بۇل ساباقتان نەنى ۇيرەندىڭ؟
2. اۋىزشا ءماتىن قۇراۋ (تىرەك سوزدەردى قاتىستىرۋ)
قۇستار
تىرەك سوزدەر: تابيعات، قۇستار، قارلىعاش، اققۋ، تىرشىلىك، تارى، ءۇي، قامقورلىق، كومەكشى، تال، كوركەم، قۇرت-قۇمىرسقا، ارپا، بارەكەلدى.
ۇيگە تاپسىرما:
1. قالاعان تاقىرىبى بويىنشا ماقالا جازۋ.
2. ءوزىنىڭ قىزىعىپ وقىعان ءبىر كوركەم شىعارمادان العان اسەرلەرىن ماقالا ەتىپ جازۋ.
باعالاۋ.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما