InfoHub Logo

تاقىرىبى: ءتىل ۇستارتۋ شىعارماشىلىق جاتتىعۋ جۇمىستارى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشى بويىندا شىعارماشىلىق كوڭىل - كۇي تۋدىرۋ، جاڭانى، وزگەشە، تىڭ دۇنيەنى سەزە بىلۋدە سەزىمتالدىق، سىندارلىق، شىعارماشىلىق وي - تالداۋعا بەيىمدەۋ.
ءا) وقيعا، وبراز جاساۋعا باعىتتاي وتىرىپ، شىعارماشىلىق قيال، ادەمىلىكتى سەزىنە بىلۋگە، ءسوز ۇشقىرلىعىن ءتۇسىنىپ، شىعارماشىلىققا دەگەن ىشكى قۇشتارلىعىن وياتۋ.
ب) وزىندىك سىن ايتا بىلۋگە، باستاعان ءىسىن اياعىنا دەيىن جەتكىزۋگە، دالەلدەمە ۇسىنا بىلۋگە قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى:
توپتىق جۇمىس، شىعارماشىلىق تاپسىرما

ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ، ساباققا دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگىزۋ.
ءتىل ۇستارتۋ جۇمىستارى
ولەڭ – ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى،
قيىننان قيىستىرار ەر داناسى.
تىلگە جەڭىل، جۇرەككە جىلى ءتيىپ،
تەپ – تەگىس، جۇمىر كەلسىن اينالاسى. (اباي).

شىعارماشىلىق تاپسىرما
 1 - توپ – بەرىلگەن ءماتىندى اياقتاپ جازۋ (سۋرەتتەۋ)
 2 - توپ – مونولوگ جازۋ (جانسىز زاتتى سويلەتۋ)
 3 - توپ – مىنەزدەمە جازدىرۋ (سىنىپتاس بەينەسى)

1 - توپ – بەرىلگەن ءماتىندى اياقتاپ جازۋ (سۋرەتتەۋ)
كەشكى كورىنىس
كوشپەلى كوك بۇلتى كولەڭكەسىن كولگە ءتۇسىرىپ، ايناعا قاراپ سىلانادى. كەشكى كۇن ەكى كولگە كەزەك شومىلىپ جارق - جۇرق ەتەدى. ءبىز تازا اۋانى تويعانشا جۇتىپ، ەگىستىكتىڭ ورتاسىندا تۇرمىز...

2 - توپ – مونولوگ جازۋ (جانسىز زاتتى سويلەتۋ)
 قوجانىڭ مونولوگى:
قادىر - مەنىڭ اكەم. ەھ، شىركىن دۇنيە - اي دەسەڭشى.”اكە” دەگەن ءسوزدى ايتقاندا، جۇرەگىم قارس ايىرىلا جازدادى - اۋ. قانداي جاقىن، قانداي ىستىق. بالالار مەنىڭ اكەم ايتتى، مەنىڭ اكەم ءبۇيتتى، مەنىڭ اكەم انانى ساتىپ اپەرەتىن بولدى دەپ، ماقتانىش ەتىپ جاتادى. ال، مەن بولسام، اكەمنىڭ قانداي ادام ەكەنىن دە بىلمەيمىن. ويتكەنى، ول مايدانعا اتتانعاندا، مەن ەكى جاستامىن. ەكى جاسار اقىماق نە بىلەدى، نە تۇسىنەدى؟ سول كەتكەننەن ابزال اكەم مول كەتتى، ورالمادى...

3 - توپ – مىنەزدەمە جازدىرۋ (سىنىپتاس بەينەسى)
... مىناۋ، مىنە، مۇرنىم. اجەم كەيدە مەنىڭ اتىمدى اتاماي، “ءتامپىش نەمە”دەيدى. ونىڭ ايتقانى ىپ - راس ەكەن عوي. ەكى تاناۋىما ەكى ساۋساعىم ەركىن سىيىپ كەتەرلىك، قوس اۋىز مىلتىقتىڭ اۋزىنداي ۇڭىرەيىپ تۇر. ەكى شەكەمنىڭ شىعىڭقىلىعى بولماسا، باسىم قاربىز ءتارىزدى دوپ - دومالاق، تاپ - تاقىر...
وھ، مەنىڭ شاشىم! قاتتىلىعى، قايراتتىلىعى شوشقانىڭ قىلشىعىنان ءبىر كەم ەمەس... مىناۋ شاش ەمەس، تىكەنەك قوي. تىكەنەك. مىنەزىڭنىڭ شاتاقتىعى وسىنان - اق كورىنىپ تۇر.
1 - توپ - تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىنىڭ تۇسىنا ماعىنالىق تۇسىنىكتەمە بەرەتىن بالاماسىن جاز.

 سىركەسى سۋ كوتەرمەيتىن -
 قايماعى بۇزىلماعان –
 ارقانى كەڭگە سالۋ -
 جۇزىكتىڭ كوزىنەن وتكەندەي –
 ءسوزدىڭ مايىن تامىزۋ –
 جۇلدىزى وڭىنان تۋۋ -

2 - توپ. ماقال - ماتەلدى جالعاستىر:
• التاۋ الا بولسا،..........
تورتەۋ تۇگەل بولسا،..........
• بىلەكتى......، ءبىلىمدى.......
• ءازىل ايتساڭ دا،.......
• ەمەننىڭ يىلگەنى -...،
جىگىتتىڭ ەكى سويلەگەنى -....
• اسىل -...، اقىل -....

3 – توپ. مىنا سوزدەردىڭ تۋرا ماعىناسىن تابىڭدار:
 ءتاتتى ۇيقى، ءتاتتى قيال، ءتاتتى....
 اشىق مىنەز، اشىق اڭگىمە، اشىق....
 ينەنىڭ كوزى، بايلىقتىڭ كوزى، كوزى....
 وتكىر وي، وتكىر مىنەز،....
 الىس ارمان، الىس تۋىس،....
 قالىڭ ەل، قالىڭ اعاش،....

تالداۋ جۇمىستارى
 1 – توپ. فونەتيكالىق تالداۋ جاسا:
سارسەنبەك ونەرلى ەكەن.
 2 - توپ. ءسوز قۇرامىنا تالداۋ:
جاڭالىقتىڭ، بولاتبەكتەن.
 3 - توپ. ءسوز تىركەسىنە تالداۋ:
كىتاپتى بۇل شاقتا اباي كوزىلدىرىكپەن وقيدى.

ءبىر ساباق ءجىپ
باياعىدا ءبىر شال مەن كەمپىردىڭ قىزى بولىپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە قىزدىڭ شەشەسى دۇنيە سالادى. ايلار وتەدى، جىلدار وتەدى. بىردە ءۇستى - باسى توزىپ كەتكەن قىزىن كورگەن اكەسى:
- قىزىم، باسقا ەش نارسە ىستەمەسەڭ دە، ەتەگىڭە كۇنىنە ءبىر ساباق ءجىپ ءىل،- دەپتى
قىزى اكەسىنىڭ ايتقانىن ورىنداماق بولىپ، ەتەگىنە كۇنىنە ءبىر ساباق ءجىپ ءىلىپ، وتكىزە بەرىپتى. ءبىر كۇنى جولاۋشىلاپ كەتكەن اكەسىنىڭ الدىنان قىزى جۇگىرىپ شىقسا، قىزدىڭ ۇستىندەگى جالبىراعان جىپتەرىنەن اكەسىنىڭ اتى ۇركىپ، تۋلاپ، ءولتىرىپ كەتە جازداپتى. ءوز قىزىن ازەر تانىعان اكەسى كەتەردەگى قىزىنا ايتقان ءسوزى ەسىنە ءتۇسىپ، قاپالانعان تۇرمەن جەرگە قاراپتى.
قىزدىڭ اكەسى نە ايتپاق بولدى؟

ءتۇيىن
 بۇگىنگى ساباقتان العان اسەرىم
 «ءىشى التىن، سىرتى كۇمىس ءسوز جاقسىسى»

ۇيگە تاپسىرما بەرۋ:
 جولداستارىڭمەن بولعان ءبىر قىزىقتى ديالوگتى ەسكە ءتۇسىرىپ جازۋ
. ديالوگتى ءازىل، تاپقىر ءسوز ورالىمىن قوسۋ ارقىلى تولىقتىرۋعا بولادى.