ءتولجاننىڭ دوستىعى
مىنە، ەكى كۇندەي دە بولعان جوق. ەكى جىلدىق مەكتەپتى ءبىتىرىپ شىقتىق. جۇرت جاڭا قىزمەت ورىندارىنا كەتىپ جاتىر. ال، مەن بولسام... يە، مەن قازاقستاننىڭ سولتۇستىگىندەگى ءبىر قالاعا اتتاندىم.
بەيتانىس قالا. جاڭا قىزمەت ورنى. جاڭا ادامدار كۇتىپ تۇر الدا.
ادام دەگەن قىزىق قوي. وسىندايدا ەڭ الدىمەن ەسكى تانىسىڭ، دوس-جاران ادامىڭ بولسا، سونى ىزدەمەيسىڭ بە؟
— يە، مەن بىلەتىن كىم بار ەدى وسى كەلە جاتقان قالادا؟
— ەھ، ءتولجان شە؟ كادىمگى ءوزىمىزدىڭ ءتولجان ىرسايەۆتى ايتامىن. مەنىڭ كوز الدىما بەزەۋلى تومپاق بەت، سالپى ەرىن، ورتا بويلى قارا جىگىت ەلەستەي قالدى. يە، يە، ول ەكەۋمىز ۋنيۆەرسيتەتتە بىرگە وقىپ ەدىك - اۋ. ءتولجان جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندە، ال مەن... ءجا قويشى، مەنىڭ قاي فاكۋلتەتتە وقىعانىم ءسوز بولىپ پا ەكەن! اڭگىمە ەكەۋمىزدىڭ ءبىر بولمەدە قۇشاقتاسىپ بىرگە جاتقانىمىزدا ەمەس پە! ءبىز ستۋدەنتتىك كىشكەنە داستارقانىمىزدى دا قىزعانبايتىنبىز. ەلدەن كەلگەن سالەم-ساۋقاتتار دا بولە جارىلماي ورتاعا تۇسەتىن.
ال ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەن كۇنى شە؟ بار اقشانى ورتاعا سالىپ، دوستارىمىزدىڭ باسىن قوسقاندى قايتەسىڭ؟
سودان كەيىن ءتولجاندى شىعارىپ سالامىز دەپ، ۆوكزال باسىنا كەلگەنىمىز بار ەدى-اۋ. ءتىپتى ول دا ەمەس. بارىنەن دە ءتولجان ەكەۋمىزدىڭ قۇشاقتاسىپ سۇيىسكەنىمىزدى، ۇمىتپاسقا سەرت بەرىسكەنىمىزدى ايتساڭشى!
مىنە، سول ءتولجان مىنا مەن كەلە جاتقان قالادا تۇرادى. نەسىن جاسىرايىن، ءتىپتى وسى قالاعا كەلە جاتقانىما قۋانىپ تا قالدىم. جولداعى ءبىر ستانسيادان وعان تەلەگرامما سوعىپ جىبەردىم.
يە، ءسۇيتىپ، ساعىنا كۇتكەن كۇنگە دە جەتتىم-اۋ، ايتەۋىر. پوەزد ۆوكزالعا كەلىپ توقتادى. مەن جۇگىرىپ پەررونعا شىقتىم. قىبىرلاعان قالىڭ جۇرتتىڭ اراسىنان بەزەۋ بەت تولجاندى ىزدەيمىن. «ەرنىڭ سالپايىپ، ءبىر تۇتام موينىڭدى قىلقىڭداتىپ تۇرعان شىعارسىڭ ءبىر جەردە. كوزگە تۇسە قالاتىن زور دا ەمەسسىڭ»، — دەپ كۇلىپ تە قويامىن.
الگىندەي بولماي جۇرت تا سيرەپ قالدى. ءتولجان بولسا، كورىنبەيدى. جۇگىمدى كوتەرىپ ۆوكزال الدىنا ءوتتىم. دوسىم وندا دا جوق بولىپ شىقتى. «الدە تەلەگراممانى المادى ما ەكەن؟ الدە... پوەزد كەلەتىن كۇندى تەرىس كورسەتتىم بە؟ ايتپاقشى، وسى قاي ۆاگوندا كەلە جاتقانىمدى ايتپادىم عوي دەيمىن».
وسىنداي تۇيتكىل ويلارمەن كەلىپ تاكسيگە وتىردىم. ءبارىن دە دۇرىس كورسەتكەن، ءبارىن دە ايتىپ جازعان سياقتىمىن.
«مۇمكىن كومانديروۆكاعا شىعىپ كەتكەن بولار. يە، سويتكەن عوي. ايتپەسە مۇمكىن ەمەس تولجاننىڭ قارسى الماۋى».
قوناق ۇيگە كەلىپ ورنالاسقاننان كەيىن دە ويىما ءار ءتۇرلى جورامالدار ورالا بەرەدى. قويشى، بۇل جەردە وتىرىپ الىپ بال اشا بەرگەنشە، نەگە بارىپ كەلمەيمىن!
مەن تولجاننىڭ قابىلداۋ بولمەسىنە كەلىپ كىردىم.
— ىرسايەۆ جولداس بۇگىن ەشكىمدى دە قابىلداي المايدى، — دەدى تىرناعىنىڭ كوبەسىن تازالاپ وتىرعان قىز.
— الىستان كەلگەن ادام ەدىم تولجاننىڭ ەسكى جولداسىمىن.
— ءبارىبىر قابىلدامايدى. ارناۋلى كۇن بار. سوندا كەلىڭىز.
— جوق، ايتىپ شىعىڭىز سوندا دا، تايلان دەگەن دوسىڭىز كەلىپ تۇر دەڭىز.
قىز ورنىنان زورعا تۇرىپ كابينەتكە كىردى دە، قايتا شىقتى.
— ول كىسى تەلەفونمەن سويلەسىپ جاتىر. «كۇتە تۇرسىن» دەدى.
ۇزاق كۇتتىم. سودان كەيىن ءبىر وي كەلدى: «ءاي، قوي، ءتولجاننىڭ دا ەسىگىن كۇزەتىپ وتىرماقپىن با؟»
ۇشىپ تۇرەگەلدىم دە، كابينەتكە سىپ بەرىپ كىرىپ كەتتىم.
سوناۋ توردەگى ۇلكەن ستولدىڭ ار جاعىنان بىردەمەگە ۇڭىلە قاراپ قارا جىگىت وتىر. كادىمگى سالپى ەرىن ءتولجاننىڭ ءوزى. باياعى قالپى. جوق، ويباي-اۋ، قالاي سەمىرىپ كەتكەن ءوزى. تومپاق بەتى شەلدەنىپ، كوزىنىڭ الدىن ماي باسىپ قالعان.
— ءتولجان! — دەپ داۋىستاپ ۇمتىلا بەردىم.
ول باسىن كوتەردى. «بۇل كىم؟» دەگەندەي ماي جاۋىپ كەتكەن جىلتىر كوزىن ماعان قادادى.
— اۋ، ءتولجان، تانىماي قالدىڭ با؟ مەن تايلان عوي.
— ا - ا! - دەپ ىڭىراندى ءتولجان. - يە...
مەن ءسال ابىرجىڭقىراپ قالدىم:
— ءدام ايداپ، قالاڭا كەلىپ قالدىق.
— وتە جاقسى بولعان، — دەپ ول ءسال ەزۋ تارتتى. سودان كەيىن «ايتار ەندى نەڭ بار؟» دەگەندەي ماعان قارادى. كەنەت مەن «نەگە كەلدىم وسى؟» — دەپ وكىندىم. اپتىققان كوڭىلىم باسىلىپ قالدى.
— ءجاي اماندىق بىلەيىن دەپ... — دەپ كۇمىلجىدىم اۋزىما ءسوز تۇسپەي.
— راحمەت، ۇمىتپاعانىڭ ءۇشىن، — دەپ ءتولجان سالقىن عانا جىميدى.
— ال، تايلان، ءبىر حات شارۋامەن وتىر ەدىم...
— وندا عاپۋ ەتەرسىڭ. ۋاقىتىڭدى الدىم عوي دەيمىن...
— باسقا ءبىر بوس ۋاقىتتى ءبىلىپ الىپ كەلسەڭشى، تايلان، — دەدى ول شىعىپ بارا جاتقان مەنىڭ سوڭىمنان.
ءبىراق مەن ءتولجانعا قايتىپ بارمادىم. ونىڭ بوس ۋاقىتىن اڭدىپ جۇرەرلىكتەي مەندە دە ۋاقىت بولماي قالدى. ءبىز باستاپقى كەزدە نە كوشەدە، نە ءبىر جيىندا كەزدەسە قالساق، سالقىن عانا باس شۇلعىسىپ جۇرىستىك تە، كەيىن ءتىپتى ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز بىلمەيتىن ادامدارشا ءوتىپ كەتەتىن بولىستىق. ادەپكىدە ونىڭ بۇل مىنەزى تىم اۋىر بولعان ەدى. كەلە-كەلە كوندىگىپ كەتتىم. ونىڭ ۇستىنە جۇمىسقا دا توسەلە باستادىم. دوستار دا كوبەيە بەردى. بۇل قالادا بۇرىنعى دوستىم ءتولجاننىڭ تۇراتىنىن ۇمىتايىن دەدىم.
ءبىر كۇنى كوشەدە ماعان قارسى كەلە جاتقان ءتولجاندى كوردىم. ەرنى سالپيىپ، ەزۋىن جيا الماي كۇلىپ كەلەدى. «باسقا بىرەۋگە بىلدىرگەن ىقىلاسى ما؟» دەپ كەيىن قاراسام، ەشكىم دە جوق! «بۇعان نە بولعان؟» سوندا دا كورمەگەن بولىپ وڭعا قاراي بۇرىلا بەردىم. سول كەزدە:
— تايلان! - دەگەن داۋىس شىقتى. مەن امالسىز توقتادىم.
— امانسىڭ با، تايلان. كوزىڭنىڭ ەتى ءوسىپ كەتكەن بە، نەمەنە؟ قارامايسىڭ عوي، — دەپ تولجان كۇلدى. سودان كەيىن كەلىپ ارقامنان قاقتى.
— ويىن عوي. وقاسى جوق. ال وسى ەكەۋمىزدىكى نە؟ بىرگە وقيمىز. ۇزاق جىل ءبىر بولمەدە بىرگە تۇرامىز. ەندى، مىنە، تانىمايمىز ءبىر-بىرىمىزدى. جارايدى، كىنالاسپايىق. قىزمەت بابىندا انا-مىنا جاعداي بولا بەرەدى. قارا باسىڭنىڭ مۇددەسىنەن مەملەكەت ءىسىن جوعارى قويماساڭ، قىزمەت ىستەي الاسىڭ با؟ جارايدى، ول ءبىتسىن. ال مەن ساعان كەلە جاتىرمىن، دوستىم. بۇگىن بىزدىكىندە بولامىز. سەميامىزدى تانىستىرامىز. كەشىكپەڭدەر.
«ءتولجان دەگەنمەن اقىلدى جىگىت قوي. مەنىڭ وكپەلەپ جۇرگەنىمدى ءبىلىپ كەلىپ وتىر عوي» دەگەن ويمەن، ايتۋلى ساعاتتا ونىڭ ۇيىنە باردىق. ءۇي يەسى ءبىزدى جايراڭداپ قارسى الدى. كوپ وتىردىق. كوپ توستاردى كوتەردىك. ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىندا ءبىزدى ءتولجاننىڭ ءوزى شىعارىپ سالدى.
— قىزمەت دەگەن بىردە ولاي، بىردە بىلاي بولدى. بارىنەن دە دوستىق قىمبات. سول دوستىقتى باعالاي ءبىلۋىمىز كەرەك، — دەدى ول قوشتاسىپ تۇرىپ.
مەن ۇيگە قۋانىپ قايتتىم. «انادا شىنىندا دا ءبىر قاۋىرت ىسپەن شۇعىلدانىپ وتىرعان ەكەن عوي. ايتپەسە كەيىن كەلەرسىڭ دەر مە! نەگە كەيىن بارمادىم ەكەن دەسەڭشى! اي، نامىسشىل باسىم-اي»، — دەپ وكىندىم. «جوق، رايدان قايتۋ كەرەك. ءتولجاننىڭ سەمياسىنا ءۇيدى كورسەتكەن ءجون».
وسى ويمەن ەرتەڭىنە وعان تەلەفون سوقتىم.
— اللو، اللو، مەنى ىرسايەۆپەن جالعاساڭىز.
— قايداعى ىرسايەۆ؟ — دەپ تاڭداندى تەلەفونداعى ايەل داۋسى. باياعى ءوزىم بارعانداعى تىرناعىنىڭ كوبەسىن تازالاپ وتىرعان قىز بولسا كەرەك.
— تالكەكتى قويىڭىزشى. ماعان سىزدەردىڭ باستىقتارىڭىز، ءتولجان ىرسايەۆ كەرەك.
— ىرسايەۆ بىزدە ىستەمەيدى.
— ىستەمەيدى؟! قالاي ىستەمەيدى؟
— كادىمگىدەي ىستەمەيدى. بيۋروكراتتىعى، مىنەزسىزدىگى ءۇشىن قىزمەتتەن شىعىپ قالعان.
مەن ترۋبكانى ۇستاپ ۇزاق تۇرىپ قالسام كەرەك.
— تەلەفونىمىزدى بوساتپاي تۇرسىز. ترۋبكانى سالىپ قويىڭىز، — دەدى جاڭاعى ايەل داۋسى تاعى دا...
You Might Also Like
-
اراعا ۇزاق جىل سالىپ، اۋىلعا باردىم. امانداسا كەلگەن اعايىن-تۋعان، دوس-جارانداردىڭ اياعى سەيىلە بەرگەندە ءجىتى باسىپ قىرما ساقال ءبىر جىگىت كىرىپ كەلدى.
-
كەلەسى كۇنى ەرتەمەن تىسقا شىقتىم. اۋدان ورتالىعىنان قالاعا قاراي وتەتىن داڭعىل جولدىڭ ۇستىندە، ۇزىن اققان نۇرانىڭ جاعاسىنا قونىستانعان اۋىل. بۇل بۇرىن ءوز الدىنا «قىزىل شىلىك» دەپ اتالات...
