InfoHub Logo

ءبىر كەپتەر ءۇش جۇمىرتقا تاۋىپ، ونان ءۇش بالاپان شايقاپ شىعارىپتى. بالاپاندارى بارا-بارا اق ۇرپەكتەنىپ، سۇيكىمدى بولىپ ءوسىپتى. بالاپاندارىن جانىنداي جاقسى كورەتىن كەپتەر كۇندە تاڭەرتەڭ شىبىن-شىركەي ۇستاۋعا كەتىپ، بالالارىنا تۇستىك ازىعى ەتەدى ەكەن.

كۇندەردىڭ بىرىندە كەپتەر كۇن ۇياسىنان شىعا، ۇشىپ شىعىپ شىبىن-شىركەي ۇستاۋعا كەتىپتى. بالاپاندارى انالارىنىڭ تەزىرەك ورالۋىن تەلمىرە كۇتىپ وتىرىپتى.

بۇل ارادا بەكەرشىلىكتەن قولى بوسامايتىن، بەكەر سەندەلىپ كۇندى كەش قىلاتىن وڭباعان تورعاي تۇرادى ەكەن. ول كەپتەردىڭ سۇيكىمدى بالاپاندارىنا سۇعىن قاداپ، «ۇشەۋىنىڭ سۇيەگى جاس شەمىرشەك قوي، بۇلاردىڭ ەتى قانداي ءدامدى ەكەن!» دەپ ويلاپ ءجۇرىپتى، كەپتەردىڭ ءار كۇنى جەم ىزدەپ سىرتقا كەتەتىنىن دە ءبىلىپ الىپتى.

سول كۇنى الگى تورعاي كەپتەردىڭ الىس ساپارعا كەتكەن ورايىنان پايدالانىپ، ونىڭ تۇراتىن جەرىنە كەلىپ، ۇياسىنا كىرىپ، ءۇش بىردەي بالاپانىن جەپتى. ۇياسىن بۇزىپ، اعاش بۇتاقتارىن سىندىرىپ، سول ماڭنىڭ اپتەر-تاپتەرىن شىعارىپتى.

كەپتەر ءبىرتالاي شىبىن-شىركەي ۇستاعان سوڭ ۇياسىنا قاراي ۇشىپتى، ول «بۇگىن كەشىگىپ قالدىم، تەزىرەك ۇشايىن، شاپشاڭ بارايىن، بالاپاندارىمنىڭ قارىنى اشىپ قالعان شىعار...» دەپ ويلاپ قاناتىن جىلدام قاعىپ ۇشىپ وتىرىپتى. جولدا شاشىلىپ جاتقان اعاش بۇتاقتارىن كورگەندە «راس كەش قالىپپىن-اۋ، وتىنشىلار كەلىپ كەتىپتى» دەپ ويلاپتى. ەسىگىنىڭ الدىنا كەلىپ قان داقتارىن كورگەندە «بالالارىمدى قاتتى سارىلتقان ەكەنمىن، ەت اسىم ۋاقىت ءوتىپ كەتىپتى عوي، بالاپاندارىمنىڭ ءۇنى نەگە شىقپايدى، الدە ولار مەنىڭ كەلگەنىمدى بايقامادى ما؟ »، — دەپ ويلاپتى. وسى ويمەن اۋلاسىنا كىرىپ قاراسا، ۇياسى تاس-تالقان بولىپ جاتىر ەكەن. بالاپاندارى دا كورىنبەيدى.

كەپتەر قاتتى قايعىرىپ: «بالاپاندارىمدى ءولتىرىپ، ۇيامدى تالقانداعان كىم ەكەن دەشى؟ الدە تورعاي شىعار! سول-اق سۇمپايى ەدى»، — دەپ كۇڭىرەنىپتى. سونان ول ۇشىپ وتىرىپ قۇس پاتشاسى كوكەككە كەلىپ، تورعايدىڭ ۇستىنەن مۇڭىن شاعىپ، ەڭىرەپ قويا بەرىپتى. ونان ءوشىن الىپ بەرۋدى ءوتىنىپتى.

ءمان-جايدى ۇققاننان كەيىن قۇس پاتشاسى كوكەك قاتتى اشۋلانىپ قاسىنداعى قارعاعا:

— دەرەۋ تورعايدى ۇستاپ الىپ كەل، — دەپ ءامىر بەرىپتى.

پاتشانىڭ ءامىرى بويىنشا قارعا تورعايدى بارلىق جەردەن ىزدەپتى. ءبىر ءۇيدىڭ دودەگەسىندە كۇنگە قاقتالىپ وتىرعان تورعاي ۇشىپ كەلە جاتقان قارعانى انادايدان كورىپتى دە، قۋلىق سايلاپ ۇلگەرىپتى، ول قارعانىڭ سىرىن ابدەن بىلەدى ەكەن، قارعا جالبىرلاپ كەلىپ، تورعايدىڭ قاسىنا كەلىپ قارلىققان ۇنمەن:

— مەنى ابدەن سەندەلتتىڭ! كەپتەر سەنىڭ ۇستىڭنەن شاعىم ايتتى، كوكەك مەنى سەنى ۇستاۋعا جىبەردى، ءجۇر شاپشاڭ، — دەپتى.

— تورعاي ەرتە قومدانىپ وتىر ەكەن، ول كۇلمىڭ قاعىپ اپپاق قادانى قارعانىڭ موينىنا تاعىپ شىقىلىقتاپ:

— قارەكە، ءبىز ەجەلگى دوسپىز عوي، ءسىز قايتىپ بارىپ، كوكەككە مەنى تابا المادىم دەڭىز، — دەپتى.

قارعا قاداسىن العان سوڭ وعان بەت كەلە الماي، قۇر ءوزى قايتىپ بارىپ كوكەككە:

— توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنان تۇگەل ءتىنتىپ بولدىم، سوندا دا الگى سۇمدى تابا المادىم، — دەپ مالىمدەپتى.

ول وسى وتىرىگىمەن كەتسە ءبىر ءسارى، ءبىراق موينىنداعى قادا سول بويى جابىسىپ الىنباي قويىپتى. الا قارعالاردىڭ تاماعىنىڭ استىنداعى اق سودان قالىپتى.

— ارامتاماق! — دەپ اقىرىپتى قۇس پاتشاسى كوكەك. سونان سوڭ قاسىنداعى ساۋىسقانعا:

— ساۋىسقان، اككى تورعايدىڭ قول-اياعىن بايلاپ الدىما اكەل، تەز بول! — دەپ ءامىر بەرىپتى.

ساۋىسقان ورماننان ۇشىپ شىققان بويى الگى ءۇيدىڭ دودەگەسىنە كەلىپتى.

ۇشىپ كەلگەن ساۋىسقاندى كورگەن تورعاي: «ساۋىسقان قارعاعا قاراعاندا قۋىراق، ونى ءبىر قادامەن الداپ تۇسىرۋگە بولمايدى، كوبىرەك شىعىندار بولۋعا تۋرا كەلەر»، — دەپ ىشكى ەسەبىن جاساپ تۇرىپتى.

سونىڭ اراسىندا ساۋىسقان كەلىپ قونىپتى.تورعاي ونى جالبىراقتاي قارسى الدىنان شىعىپ قارسى الىپتى، ءارى اق تۇبىتتەن توقىلعان تىزە كيىمدى وعان تارتۋ ەتىپتى:

— ساكە، جاپا تارتىپ كەلىپسىز، مىنا قاقاعان سۋىقتا تىم جالاڭ بورباي جۇرگەنىڭىز نە، وسى سۋ جاڭا تىزە كيىمدى ءسىز كيىڭىز، — دەپتى.

تىزە كيىمگە قىزىققان ساۋىسقان ونى قولىنا العان سوڭ تورعايدى ۇستاۋ جۇمىسى جونىندە اۋىز اشۋدان ىڭعايسىزدانىپ قايتىپ كەتىپتى. ول بارعان سوڭ كوكەككە:

— تورعاي شىنىندا تىم قۋ ەكەن، قاي جەرگە كىرىپ العانى بەلگىسىز. بارلىق جەردى شارلاپ تابا الماي كەلدىم، — دەپتى.

ونىڭ كيگەن تىزە كيىمى دە ەتىنە ەت بولىپ جابىسىپتى. ساۋىسقاننىڭ دەنەسىندەگى الا سول ەكەن، ول ۇرپاعىنان-ۇرپاعىنا قالىپ كەلەدى. تورعايدى ۇستاي الماي قارعا مەن ساۋىسقاننىڭ قۇر كەلگەنىنە كوكەك قاتتى ىزالانىپ، قىرعيدى شاقىرىپ، وعان:

— سەن توتەنشە زەردەلى ىسپار ەدىڭ، تورعايدى نە قىلساڭ دا الدىما اكەل، — دەپ تاپسىرىپتى. كوكەكتىڭ ءسوزى بىتە قىرعي سامعاي ۇشىپ، بۇلت اراسىنا سۇڭگىپ، لەزدە عايىپ بولىپتى. ول زەڭگىر كوكتە قالىقتاپ، شارتاراپتى شارلاپ، دودەگەنىڭ ۇستىندە كۇنگە قاقتالىپ وتىرعان تورعايدى كورىپتى. سونان ول قاناتىن قومداي سورعالاپ، تورعايدىڭ توبەسىنەن ءتۇيىلىپتى. كىم ەكەنىن ايىرىپ بولعانشا تورعايدى ءىلىپ ۇلگەرىپ، قۇس پاتشاسى كوكەكتىڭ تۇرعان جەرىنە قاراي الىپ ۇشىپتى.

سالدەن سوڭ ەسىن جيعان تورعاي، ءوزىن ۇستاپ اكەتىپ بارا جاتقان قىرعي ەكەنىن ءبىلىپ، «ماقتاۋعا جانى قۇمار، بۇل اقىماقتىڭ تابانىنا اسەم سوزدەن باسپالداق قويعاندا عانا شەڭگەلىنەن قۇتىلۋعا بولار» دەپ ويلاپ:

— كىم ەكەن دەسەم، باتىر قىرعي ەكەنسىز عوي، مەنى الىپ ۇشام دەپ قينالدىڭىز بىلەم، انتەك تىنىستاپ الساڭىزشى، — دەپتى.

تورعايدى جارىم كۇن قانات جيماي الىپ ۇشقان قىرعي نەداۋىر شارشاسا كەرەك:

— جارايدى، — دەپ كونە كەتىپتى.

— قىرعيدىڭ ءوز ءسوزىن بۇزا الماعانىن كورگەن تورعاي ىلە-شالا:

— باتىر قىرعي، ءسىز قۇس پاتشاسى كوكەكتىڭ ايگىلى باتىرىسىز، ال مەن ىلىككە العىسىز قىلمىستىمىن، سىزبەن اقىر جەردە قاتار وتىرىپ دەمالعانىممەن كەلىسپەس، ءسىز ءمانساپ يەسىسىز، سوندىقتان بيىكتەۋ وتىرۋ سىزگە لايىق، ءۇيدىڭ ۇستىنە وتىرىپ دەم الىڭىز، مەن قىلمىسكەرمىن، سوندىقتان، ءسىزدىڭ اياق جاعىڭىزدا، تومەندە وتىرىپ دەم الايىن، — دەپتى.

تورعايدىڭ ءسوزى جانىنا جاققان قىرعي كوپ-كورىم جەلپىنىپ قالىپتى، ءبىراق تورعاي قاشىپ كەتىپ جۇرە مە دەپ قاۋىپتەنىپ داعدارىپ، بىردەمە دەمەپتى. مۇنى سەزگەن تورعاي:

— كوزىڭىز مەنەن گورى وتكىر، ونىڭ ۇستىنە ۇشۋ جاعىنان دا مەنەن تەزسىز، نەسىنە الاڭدايسىز؟ — دەپتى.

«تاۋىپ ايتتى، ءبارىبىر مەنەن قۇتىلا المايدى» دەپ ويلاعان قىرعي تورعايدى قويا بەرىپ، ءوزى دودەگەنىڭ ۇستىنە كامىل سەنىممەن جان-جاعىنا قۇشىرلانا كوز تاستاپ وتىرىپتى.

قىرعيدىڭ تەگەۋىرىنىنەن بوساعان تورعاي، جان-جاعىنان بوي تاسالايتىن جەر ىزدەپتى. سونان سوڭ سيىردىڭ ءمۇيىزىن كوزى شالىپ، قىرعي سىلانا بەرگەن ارەدىكتە لىپ ەتىپ، ءمۇيىزدىڭ ىشىنە كىرىپ الىپتى.

قىرعي جەردە وتىرعان تورعايدىڭ جوقتىعىن بايقاپ، ابىرجىپ جالما-جان اسپانعا كوتەرىلىپ، تورعايدى ىزدەپتى. ءبىراق ونىڭ كولەڭكەسىن دە كورە الماپتى. جەردە جاتقان ءمۇيىزدى عانا كورىپ «داۋدە بولسا وسى ءمۇيىزدىڭ ىشىندەسىڭ عوي، قانشا اككى بولساڭ دا، مەنەن قۇتىلا المايسىڭ» دەپ ويلاپ سورعالاپ كەلىپ، ءمۇيىزدى جەردەن ءىلىپ الىپ، قۇس پاتشاسى تۇرعان ورمانعا قاراي ۇشىپتى. ءمۇيىز زىلدەي اۋىر ەكەن، ونىڭ ىشىندە ءبىر تورعاي بار، سوندىقتان قىرعي ءبىر اۋىق ۇشقاننان كەيىن ابدەن بولدىرىپ، الدىعا قاراي ۇشۋى مۇڭ بولىپتى، سوندا تورعاي قاشىپ كەتەر دەپ شەڭگەلىن جازباي تىسىن-تىسىنە باسىپ ۇشا بەرىپتى.

ۇشا-ۇشا ءالى قۇرىپ، كوزى قاراۋىتىپتى، اسپاننان جەرگە قۇلاپ ءتۇسىپتى. جەرگە قاتتى تۇسكەندىكتەن ەسەڭگىرەپ بىرنەشە دومالاپ تا كەتىپتى. سيىردىڭ ءمۇيىزى دە تاسقا ءتۇسىپ، بىت-شىت بولىپتى. ءبىراق ونىڭ ىشىندەگى تورعاي ەشتەڭە بولماپتى. ول بىرەر سىلكىنىپ، ءبىر ءۇيدىڭ دودەگەسىنە شىعىپ الىپ، قىبى قانعانداي ءماز بولىپ:

— قىرعي دا ماسقارا بولدى! جەردە دومالاپ جاتقان ءتۇرىن-اۋ، شوق، شوق بالەم! — دەپ شيقىلداي بەرىپتى.

جەردە ءبىر قانشا رەت دومالاعان سوڭ، ەسىن جيعان قىرعي ۇشىپ بارىپ، دودەگەدە وتىرعان تورعايدى ۇستاپ الىپ، كوكەككە اپارىپ بەرىپتى.

كوكەك تورعايدى سۇراققا تارتىپتى. تورعاي سايقالدىقپەن قۇتىلا المايتىن بولعان سوڭ، شىنىن ايتىپتى. كەپتەردىڭ ءۇش بالاپانىن جەپ، ۇياسىن بۇزعاندىعىن مويىنداپتى.

قۇس پاتشاسى كوكەك قىرعيعا: «ول مۇنان بىلاي ادىمداپ ەمەس، ەكى اياعىمەن سەكىرىپ سەكەكتەيتىن بولسىن، اياعىنا كىسەن سال»، — دەپ بۇيىرىپتى. سوندىقتان تورعايدىڭ بۇگىنگە دەيىن ادىمىن اشىپ جۇرە المايتىنى وسىدان ەكەن.

---