ءتوزىم وزەنى
ءبىز سينو ەكەۋمىز فۋكاگاۆاعا تانىسقان سوڭ-اق اتتانىپ كەتتىك. قىزىق ەمەس پە: مەن توكيوعا تۇكپىردەگى توحوكۋ پروۆينسياسىنان وتكەن كوكتەمدە عانا كەلگەم، ال ەندى مىنە، وسى جەردىڭ تۋماسىنا ءجون سىلتەپ، جول كورسەتىپ ءجۇرمىن. ال سينو فۋكاگاۆادا تۋىپ، ون ەكى جاسىنا دەيىن سوندا تۇرعان. راس، سوعىستىڭ سوڭىنا تامان ولاردىڭ ءۇي ءىشى توتيگيعا ەۆاكۋاسيالاندى دا، سينو تۋعان جەرىن سودان قايتىپ كورگەن ەمەس. دەمەك توكيونىڭ تۇگى قالماي ورتەنىپ كەتكەن ول اۋدانىن مۇنىڭ تاپ ءقازىر تانىمايتىن دا ءجونى بار.
مەن ءۇشىن فۋكاگاۆا — وتە جاقسى بىلەتىن جەرلەرىمنىڭ ءبىرى (ءوزىم كۇن سايىن تاڭەرتەڭ-كەشكە ۋنيۆەرسيتەتكە قاتىنايتىن جولداردى ايتپاعاننىڭ وزىندە)، مەن ول جاققا ايىنا ەكى-ۇش رەت باراتىنمىن، كەيدە سەمبى سايىن.
كينسيبوري كانالىنان توكيوعا قاتىنايتىن ترامۆاي سۋدزاكي كانالىن اينالىپ ءوتىپ، فۋكاگاۆا-توو ساياباعىنىڭ جانىنا توقتادى. سينو ۆاگوننان ءتۇسىپ، ءۇستى-باسىن جوندەدى دە، جاڭا جەرگە بوي ۇيرەتكىسى كەلگەندەي جان-جاعىنا كوز جۇگىرتكەن. شىلدەنىڭ شىلىڭگىرى ەدى. قاز-قاتار تاپال قۇجىرالاردىڭ ماڭىنداعى شىجىعان كۇننىڭ ساۋلەسى قارىعان اق شاڭداق اسپانعا شىعىپ جاتتى.
— ەشتەڭەنى دە تاني الماي تۇرمىن! مۇلدەم بوتەن قالا. تەك مىنا مەكتەپ قانا ەسىمدە، — دەپ مۇڭايا ءتىل قاتقان سينو، كوشەنىڭ قارسى بەتىندەگى ءورت شالىپ، كۇن مۇجىگەن ءۇش قاباتتى مەكتەپ ءۇيىن كورسەتتى. سينو مۇندا بەس جىل وقىعان بولاتىن.
— جابىرقاما! ارالايمىز، تاني جاتارسىڭ. سەنىڭ جەرىڭ ەمەس پە.
سينو جىميدى.
— قالايدا بۇلىنبەگەن بىردەڭە بار شىعار، — دەپ كۇيەلەش-كۇيەلەش مەكتەپكە جانە ءبىر رەت كوز سالدى، — اۋدان تۇگى قالماي ورتەنىپ كەتتى دەپ ەستىپ ەدىم، ءبىراق تەمىربەتون عيماراتتان جالعىز تىرەۋ عانا قالدى دەگەنگە كىم سەنەدى.
ول ءسال قىسىقتاۋ كوزدەرىمەن ومارتانىڭ ءورت شالعان ۇياشىقتارىنان اينىعىسىز ۇڭىرەيگەن مەكتەپ تەرەزەلەرىنە سۇزىلە قارادى. سينونى باقىلاپ تۇرىپ مەن دە ەرىكسىز جىميدىم.
— ەگەر ءار عيماراتقا تاپ وسىلاي ۇزاق تەسىلەر بولساڭ، ءبىز ەشقايدا ۇلگەرمەيمىز.
سينو يىعىن قيقاڭ ەتكىزدى:
— جۇردىك وندا. قايدا بارامىز؟
— مۇمكىن كيباعا؟
— ال، مۇمكىن سۋدزاكيگە؟
سۋدزاكي كانالدىڭ باسقا جاعىندا، سوندىقتان ءبىز الدىمەن كيباعا باراتىن بولىپ شەشتىك. كۇنگە شاعىلىسىپ جالتىراپ جاتقان رەلستەردەن اتتاپ ءوتىپ، مەكتەپ ءۇيىنىڭ كولەڭكەسىن ساعالاپ، كيۆا سۋ قويماسىن بەتكە الدىق.
سينو مەن اعاممەن سوڭعى رەت جۇزدەسكەن جەردى كورگىسى كەلگەن، سودان كەيىن ءوزىنىڭ تۋىپ-وسكەن جەرىنە اپارماقشى.
كيبا — اعاش كەسەتىندەر اۋدانى، سۋ ارنالارى تۇيىسكەن جەر، جەلدىڭ ءوتى. سۋداعى كەز كەلگەن نارسە قاشان كورسەڭ تەربەلىپ تۇرادى. مۇرنىڭا بورسىعان ارىق پەن اعاش ءيسى كەلەدى، وسىننان جەل كوتەرگەن ميلليون مۇك قالا كەزىپ كەتەر ەدى دە، بىلمەيتىن ادام كوزىن ۋقالاپ بارا جاتاتىنى سودان. ەگەر كيبا كوشەسىنەن كوزى جاساۋراعان بىرەۋدى كورسەڭىز، دەمەك ول بۇل جەردىڭ كىسىسى ەمەس دەگەن ءسوز.
مەن دە اعاما ەرىپ كيبانى العاش رەت ارالاعاندا، ول مەنى مازاقتاپ كۇلۋمەن بولعان. شىنىمەن دە ول ءبىر كۇلكىلى كورىنىس ەدى: ۇلكەن اعاممەن يىق تىرەسە ادىمداپ كەلە جاتىرمىن دەگەن قۋانىشتان جۇرەگىم اتقاقتاپ، ەكى كوزىمنەن جاس پارلاي بەرگەن. جەلدىڭ كەسىرىنەن. ارادا ءۇش جىل ءوتىپ، وتكەن كوكتەمدە، مەن كيبونىڭ كوشەسىن تاعى كەزدىم، ءبىراق قاسىمدا اعام جوق ەدى. قايعىدان جۇرەگىم قاڭسىپ، ەگىلىپ كەلەمىن. تاعى سول جەلدىڭ كەسىرى. اعاش توزاڭى تاپ مەنىڭ جولىمدا عانا ءۇيىرىلىپ ءجۇردى مە بىلمەيمىن، ايتەۋىر وسى اۋدانعا بوي ۇيرەتسەم دەگەن ۇمىتتەن ءبىرجولا قول ءۇزدىم.
سول كۇنگى كيبا سينو ەكەۋىمىزدى جايسىز قارسى الدى. تاۋ، ورمان، سۋ قويماسى — ءبارى شاقىرايعان كۇن استىندا جاتتى. ارانىڭ شىڭىلداعان اششى ۇنىنەن قۇلاق تۇنادى. بۇرىن فۋكاگاۆادا كوشە كەزگەندى جاقسى كورەتىن ەدىم، سونىڭ ارقاسىندا مۇنداعىلاردىڭ كوبىن تانيتىنمىن: تەمەكى لاكپەسىنىڭ قوجايىنى، سوبا1 تاسۋشى، اعاش شەبەرحاناسىنىڭ كۇزەتشىسى، جۇك كولىگىن جۇرگىزۋشىلەر دەگەن سەكىلدى. اعام جوعالعان كەزدە مەن سولاردىڭ بىرىنەن كەيىن بىرىمەن كەزدەسىپ، اعام تۋرالى سۇراپ، ايتقاندارىن تۇگەل داپتەرگە جازىپ وتىردىم. مىنا اڭقاۋ جاندار العاشىندا مەنى دەتەكتيۆ دەپ ويلاپ قالىپ، ارتىنان وزدەرىنىڭ سول ارەكەتتەرىنە كۇلگەن دە. قىسقاسى، مەن بۇلاردى جاقسى ادامدار قاتارىنا قوسقام، ءبىراق بۇل جولى ءبارى جاقتىرماي قاراپ، قۇلىقسىز جاۋاپتاسقانداي كورىندى. ءتىپتى جەلدىڭ ءوزى جالت بەرگەندەي، كوزىمنەن ءبىر تامشى دا جاس اقساشى. ءيا، باۋىر باسقان فۋكاگاۆام ءسويتىپ مەنى قابىلدامادى.
ءبىز سينو ەكەۋمىز سۋ قويماسىنىڭ جاعاسىندا تۇردىق. جەلدىڭ ەكپىنىنەن كۇن سۋ بەتىندە قالتىراپ، سالدار ادەتتەگىسىنەن قاتتى تەربەلىپ جاتتى. ارعى بەتتەگى سارعىش القاپتان قۇددى سونانىڭ ىزىڭى سەكىلدى الدەبىر ماشينانىڭ شۋى ەستىلىپ تۇردى.
— مىنە ساعان كيبا! كورىپ تۇرسىڭ، ەرەكشە ەشتەڭەسى جوق، — دەدىم دە سۋعا تۇكىرە سالدىم.
— جەلى قانداي! فۋكاگاۆادا تۇرعانىمدى ەندى سەزىنگەندەيمىن.
مەنى سوڭىنان ەرتكەن سينو ىستىقتى ەلەمەي، جەلگە بەتىن توسەپ، ەسكى سۇرلەۋمەن ەلپىلدەي جونەلگەن، ەندى مىنە شاشتارى دۋدىراپ، ماڭدايى مەن بەتىن تەر تامشىلارى جاۋىپ كەتىپتى.
— كورەتىن تۇك تە جوق، مۇندا. مۇمكىن قايتارمىز؟ — دەدىم يمەنە ءتىل قاتىپ، وسى ساپارعا كەلىسكەنىمە ىشتەي وكىنىپ تۇرمىن. ءبىراق سينونىڭ سوزىمە قۇلاق اسقىسى جوق:
— ءبارىن كورۋ ءۇشىن ارنايى كەلگەن جوق پا ەدىك؟ ءبىراز ارالايىق تا.
قولدارىن كەۋدە تۇسىنا ايقاستىرا ۇستاپ، جۇرەلەپ وتىرعان ول مۇڭايا ءتىل قاتتى:
— وسى ارادا بولىپ پا ەدى؟
يا، تاپ وسى ارادا اعام ەكەۋمىز سوڭعى رەت جۇزدەسكەن ەدىك. اعام جوعارى تەحنيكالىق ۋچيليششەنى بىتىرگەن. سوعىس كەزىندە جارىلعىش زاتتار زەرتحاناسىندا جۇمىس ىستەدى. ال سوعىستان كەيىن بولماشى ءبىر شيەلەنىستىڭ كەسىرىنەن ونى وسى سۋ قويماسىنا يەلىك ەتەتىن اعاش جابدىقتارى كومپانياسىنا اۋىستىرىپ جىبەردى. وسىندا بەس جىل ديرەكتور قىزمەتىن اتقاردى. ول ءتورتىنشى جىلى قىزمەت ەتىپ جۇرگەندە مەن مەكتەپ ءبىتىرىپ توكيوعا كەلدىم دە، ۋنيۆەرسيتەتكە ءتۇستىم. مەن ۇيدەگى التىنشى بالا ەدىم دە، اۋىلدا قالعان اكەم ماعان كومەكتەسە المادى. ءحالى ناشار ەدى. ال اعاما، قالاي بولعاندا، بۇل كومەك اۋىرتپالىق ەتكەن جوق.
مەن كەلگەن سايىن ول ياناگاۆامەن2، تاعى باسقا تاتتى-پاتتىمەن جارىلقاپ، شىن پەيىلىمەن اقشا ۇستاتاتىن. بىردە، ەرتە كوكتەمدە، ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەن، كەڭسەسىنە باس سۇققان ەدىم، ونى ورنىنان تاپپادىم. ءحيباتيدىڭ3 جانىندا مۇلگىپ وتىرعان كۇزەتشى ديرەكتور سۋ قويماسىندا بولۋى كەرەك دەدى. مەن بىردەن سوندا تارتتىم. كوكتەم تۋسا دا سۋىق جەل قىستى كۇنگىدەي قۋالاي سوعىپ، تۇنىق سۋ بەتىن قاتپار-قاتپار ءاجىم تورلاپ جاتقان. اعام جالعىز ەكەن. قولىندا ىلگەكتى سىرىعى بار جانە سونىڭ كومەگىمەن، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، سالدان سالعا سەكىرىپ ءجۇردى. ۇستىندە كۋرتكاسى دا جوق، ءاپپاق جەيدە كيىپ الىپتى.
سول ءسات بويىمدى ءبىر جايسىزدىق بيلەپ الدى. ونى ايعايلاپ شاقىرعام. سەلك ەتە ءتۇسىپ، ىڭعايسىز كەيىپتە قالت-قۇلت ەتىپ تۇرا قالدى، سوسىن مەنى تانىپ، ەپپەن اتتاپ، جاعاعا تاياۋ قالقىعان سالعا قاراي وتە بەردى. مەن سۋ قويماسىنىڭ بەتوندالعان ەرنەۋىمەن قارسى جۇگىردىم. ءبىراق سال جاعادان اۋدەم جەردە-تىن، ارامىزدى ون مەتردەي سۋ ءبولىپ جاتتى. قالت-قۇلت ەتىپ ارەڭ تۇرعان ول قاتتى داۋىستاپ، مەنەن نە بولعانىن سۇرادى. مەن اقشا عانا كەرەگىن ايتاپ ايعاي سالدىم. اعام باس يزەدى دە، چەك كىتاپشاسى مەن ءمور كەڭسەدە، ۇستەل ۇستىندەگى جاشىكتە ەكەنىن، قانشا كەرەك بولسا سونشا الۋىما بولاتىنىن، ءبىراق بۇگىن ءوزىنىڭ بوس ەمەسىن ايتىپ، ەرتەڭ كەزدەسەيىك دەدى. ءبىز بىرەر ءسات ءبىر بىرىمىزگە ءۇنسىز قاراپ تۇردىق. باتىپ بارا جاتقان كۇن ونىڭ قاپتالىنان ءتۇسىپ تۇرعاسىن با، بويى سورايىپ كورىندى. شۇڭىرەيگەن كوزدەرىنە كولەڭكە ۇيالاپ، انادايدان باسى قۋ سۇيەكتى ەلەستەتكەن. ال كەتىپ بارا جاتىپ العىس ايتقانىمدا، اعامنىڭ جۇزىنە قان جۇگىردى. سوسىن بىردەڭە دەپ ايعايلاپ، قوشتاسقان كەيىپپەن سىرىعىن جوعارى كوتەرگەن. ءبىز سودان قايتىپ كورىسپەدىك.
سودان بەرى ءۇش جىل ءوتىپتى، مىنە ەندى سينو ەكەۋمىز تاپ سول سۋ قويماسىندا تۇرمىز، تەك مۇنداعى ديرەكتور عانا باسقا.
— سودان كەيىن ونى كورمەدىڭىز بە؟
— جوق، كورگەم جوق.
— ال ارى قاراي نە بولدى، وعان؟
— ءولدى، — دەدىم ويلانباستان.
بۇل سوزگە بالا جاستان اۋىزىم قالىپ العان. ۇلكەن اپكەم بە؟ قايتىس بولدى. ۇلكەن اعام؟ ول دا ءولدى. ىڭعايلى ءسوزدىڭ ءوزى، وسى — «ءولدى»، باسقاشا بىردەڭە دەپ اۋرە بولمايسىڭ.
— مۇمكىن قايتارمىز؟ مۇندا كورەتىن ەشتەڭە جوق. سۋ قويماسى سول باياعى قويما. قانشا تەسىلسەڭ دە ەشتەڭەسىن وزگەرتە المايسىڭ.
ءبىراق كەتەر الدىندا سينو جۇرەلەپ وتىرىپ، قول قۋسىرىپ سۋعا تاعزىم ەتتى. تىك جاعاسىنىڭ ىشىنەن اپپاق مويىنى جالتىرايدى. ادىمداعان سايىن اياعىمىزدىڭ دىبىسى سۋ بەتىندە اعاش بالعانىڭ توقىلىنداي جاڭعىرىپ كەلەدى. ءبىز سۋدزاكيگە بەت الدىق.
سۋدزاكي وسى اۋدانداعى مەن بارماعان جالعىز جەر-اۋ، شاماسى. اعام ول جاققا مەنى ەرتكەن ەمەس. ەسىمدە، بىردە ول ءوزى قىزمەت ەتەتىن كومپانيا ديرەكتورىنىڭ ۇيىنە قوناققا باردى. ديرەكتور ءۇي ىشىمەن الگى سينو وقىعان مەكتەپكە ۋاقىتشا كوشىپ-قونعان ەكەن، مەن ەرە باردىم. سۋدزاكيدى سوندا مەكتەپتىڭ شاتىرىنا شىعىپ كورگەم.
ول ءبىر ەرەكشە كورىنىس ەدى. اشىق تۇسكە بويالعان ۇيلەر بىرىمەن ءبىرى جاپسارلاسا بوي تۇزەپ، تار كوشەنىڭ ەكى جاعىنا تىزىلە قالعان. شاتىرلار مەن تەرەزەلەردەگى اق، قىزىل ءتۇستى ماتالار جەلمەن جەلبىرەپ تۇردى. ماعان، اۋىل بالاسىنا، سونىڭ ءبارى قىزىق كورىنگەن، ءسويتىپ اعامنان سوندا ەرتىپ بارۋىن ءوتىنىپ ەدىم، ول بولسا ۇياتتان قىزاراقتاپ تۇرىپ ءوزىمدى اقىماققا بالاعان. سۋدزاكي — جەزوكشەلەر تۇراتىن اۋدان.
ءبىز ترامۆاي جەلىسىنە شىققاندا، سينونىڭ ساناسىنداعى ەستەلىكتەر ەسىپ جۇرە بەردى. سيرۋكوداعى4 نورەنگە5 كوزى تۇسكەن ول ءتىپتى داۋىستاپ ايعاي سالدى:
— و، تانىدىم. قۇدايعا شۇكىر!
ءسويتتى دە الاقانىن شاپالاقتاپ، مەنى كۇتپەستەن جولعا قاراي تۇرا جۇگىردى. جول سۋدزاكيگە باستايتىن تاس كوپىرمەن جوعارى ورلەيتىن. كوپىردە شاعىن لاكپە بار ەدى. قامىس قالقا استىنداعى ۇزىنشا ورىندىقتا ورتا جاستاعى جۇزىنەن ءارى تايعان ءبىر ايەل وتىردى. ۇستىندە جىرىعىنان سانى جالتىراعان كويلەگى بار. ارى-بەرى وتكەن-كەتكەندەرگە سىعىرايا قارايدى.
— مىنە، سۋدزاكي كوپىرى! — دەپ سينو ءورتتىڭ قارايىپ ءىزى قالعان تاس پليتانى ايالاي سيپادى دا، باسىن بۇرىپ، سونداي ءبىر سۇيىسپەنشىلىكپەن كوپىر اۋزىنداعى قاپاعا قارادى. سىبىرلاپ شاعىن نەون شامىنداعى جازۋدى وقىدى: «جۇ-ماق سۋ-ۋ-دزا-كي». مەن «جۇماق» سوزىنە تىكسىنىپ قالدىم.
شاتتىقتان ءجۇزى بالبۇل جانىپ، ەكپىندەي ادامداعان سينونعا ازەر ىلەسىپ كەلەمىن. جۇرەگىم اتقاقتاپ بارادى. بۇل اۋدانعا العاش اياق باسقاننان ەمەس، ارينە. بۇرىندا دا ءبىر رەت قىزارا بورتكەن دوساتىرمەن بىرگە بۇل جەرگە كەلىپ كەتكەنىم بار، ءبىراق تاپايدىڭ تال تۇسىندە ءوزىم جاقسى كورگەن اداممەن تاپ وسى جەردە، ءبىر قولشاتىر استىندا عاشىقتار سەكىلدى سەرۋەندەيمىن دەپ ەشقاشان ويلاماپپىن.
كوپىردەن وتە بەرە سينو سول قاپتالداعى جولعا ءتۇستى دە، ءبىز «كوڭىلدى كۆارتالدان» ءبىر-اق شىقتىق. مۇنداعى ۇيلەر سۇزەكتەن تۇرعان ايەلدىڭ وزىندەي سۇرەپەتسىز ەدى. انا جەردە دە، مىنا جەردە دە كەشەدەن قالعان قوقىس ءۇيىلىپ جاتىر. اينالا جىم-جىرت. تەك ءبىزدىڭ اياعىمىزدىڭ دىبىسى عانا ەستىلەدى. الدەبىر تار كوشەنىڭ بۇرىشىنا كەلگەندە سينو كىلت توقتاپ، بۇرىشتاعى قۇلاعالى تۇرعان ەسكى ءۇيدى نۇسقاپ، تۇك بولماعانداي:
— مەن وسىندا تۋعام! — دەگەن ساتتە بالكىم ءجۇزىن ۇياتتىڭ كولەڭكەسى شارپىپ وتكەن شىعار، ءبىراق داۋىسىنان ەشتەڭە اڭعارىلماس ەدى. — شەشەم وسىندا تير ۇستايتىن. سوندىقتان ءبىلىپ قوي، مەن «كوڭىلدى كۆارتالداعى» تيردەن شىققان قىزبىن.
سينو كوزىمە كوزىن قاداپ، كۇلىمسىرەۋگە تىرىسقان، ءبىراق ءوزىن تەككە قيناپ تۇرعانىن اڭعاردىم. ماڭدايى تەرشىپ كەتتى. ونىڭ سول ساتتەگى تولقىنىسى مەنى دە بيلەپ ۇلگەردى. قۇددى كەۋدەسىنەن كوتەرىلگەن اساۋ تولقىن مەنى دە شايىپ وتكەندەي. مەن وعان باسۋ ايتقىم كەلدى:
— وندا تۇرعان نە بار؟
دىرىلدەپ تۇرعانىن بايقاتقىسى كەلمەدى، بىلەم، قولشاتىردى قاتتى قىسىپ العان ساۋساقتارى بوزارىپ كەتىپتى. جۇزىنەن اششى مىسقىلدىڭ تابى اڭعارىلادى.
— جاقسىلاپ قاراپ الىڭىز، ۇمىتىپ قالارسىز! — دەدى.
مەن بارلاي قارادىم. ءۇيدىڭ قابىرعاسىن بوياعان كۇلگىن سىر قابىرشىقتانا قوپسىپ جاتىر. ەۋروپالىق ستيلدەگى بالكوننىڭ قىش تاقتاشالارمەن قاپتاعان تەمىربەتون تىرەۋىنە جارىقشاق تۇسكەن. كەنەرەدەگى نەون شامدى گيرلياندتار قۇددى ورمەكشى سەكىلدى سالبىراپ تۇر. تەرەزەگە دە الاباجاق شامدار ىلىنگەن ەكەن. سينو وسىناۋ توزىعى جەتكەن «جەڭىل ءجۇرىستى ايەلدەر مەكەمەسىندە» دۇنيەگە كەلدى دەگەنگە ەش سەنە الار ەمەسپىن.
قولشاتىرىمىزعا جاڭبىر تامشىسى تيگەندەي بولدى. باسىمىزدى كوتەرىپ ەدىك، ەكىنشى قاباتتاعى تەرەزەنىڭ الدىندا يىعى مەن ومىراۋى جارقىراعان ايەل وتىر ەكەن. ءبارى ءبىر ادامداي قولدارىمەن يەگىن سۇيەپ، جەل قاقسىن دەپ تەرەزەدەن شىعارىپ قويعان فۋتوندى6 شىنتاقتاپ جاتىر. دومبىققان كوزدەرىمەن بىزگە تەسىلە قارايدى. اراسىنداعى بىرەۋى اۋزىنداعى ساعىزىن الىپ، سينونىڭ قولشاتىرىنا لاقتىرىپ كەپ جىبەرىپ ەدى، قالعاندارى جارىسا كۇلدى.
سينو كوزىن تومەن سالعان كۇيى ءبىراز جەرگە دەيىن ءۇنسىز ءجۇرىپ بارىپ ىركىلە توقتادى:
— سىزگە بۇل توسىن كورىنگەن شىعار؟ كەشىرىڭىز! — دەدى ول كىنالى ادامداي ءسوزىن كوڭىلسىز ساباقتاپ، — مەن بۇل ايەلدەردى سوكپەيمىن، ءبىراق بۇرىن ولار باسقا بولاتىن. بۇرىن ءتىپتى ادامدار ءوز ىسىنە تياناقتى ەدى، ءقازىر ءجۇردىم-باردىم قارايدى. تۇسىنەم، ۋاقىت وزگەردى، ءبىراق تاپ وسىنشا قۇلدىراعان دزëرو7 ارى قاراي ەشتەڭەگە جاراماسى انىق. ەگەر اكەم بىلسە، قاتتى رەنجۋشى ەدى.
— اكەم؟ ول نەمەن اينالىسادى؟
— اكەم؟ — دەدى ول جىميا باس ءيىپ. — اكەم ءبىر جولى بولماعان ادام. ءقازىر سىرقات. سونداي ءبىر دارمەنسىز جان، وكپەلەي دە المايسىڭ. انىق-قانىعىن بىلمەيمىن، بار بىلەرىم ول توتيگيدەگى بوۋيا ورتالىعى قوجايىنىنىڭ ۇلكەن ۇلى ەكەن، وقۋ وقىپ جىرعاتپاعان سوڭ، اتا-اناسى مۇرادان قاعىپتى. سوعان ەرەگەسكەندەي جاتتىعۋدى ءبىرجولا قويىپ، ءوزىنىڭ ەشتەڭەگە زارامسىز، توزاقى ادام ەكەنىن دالەلدەي تۇسەدى. سوڭىندا مۇلدەم ىشكىلىككە سالىنىپ كەتكەن. بەنتەن8 مەرەكەسىندە ادەمى جىبەك ءحاوريىن9 كيىپ «كوڭىلدى كۆارتالعا» كەلگەن ول ءوزىن «ساداق تارتقان اتاريا» دەپ اتايدى. شەشەمنىڭ ءتيرى سولاي اتالاتىن ەدى. سوسىن ءدزورونىڭ ءومىرى قانشالىقتى قيىن ەكەنىن ءبىلىپ، اياۋشىلىعى ويانىپ، تىرشىلىكتەرىنە ءسال دە بولسا رەڭ كىرگىزۋ ءۇشىن، ولاردىڭ اقىلشىسىنا اينالادى. ارالارىندا جاقسى ايەلدەر دە كەزدەسەتىن. تونەرو ۇيىندەگى و-ناكا سونداي ەدى، ول مەنى ۇنەمى ايايتىن. مىنا كاسىپپەن اينالىسۋى قيىنداپ بارا جاتقان سوڭ — وكپەسى اۋىراتىن ەدى، ءارى قىزمەتكە جالدانعان ۋاقىتىنىڭ اياقتالۋىنا دا ءبىراز بار-تىن — ول اكەمە اقىل سۇراپ ءجيى كەلىپ ءجۇردى. الايدا جاعدايى كۇننەن كۇنگە قيىنداي بەردى. ءسويتىپ ءفۋدو-موو10 مەرەكەسىندە ول اگار-اگارمەن ۋ ارالاستىرىپ ءىشىپ ءولدى. تونەروداعى مىنا ايەلدەر وتە قاتىگەز. و-ناكاعا ەشقايسىسىنىڭ جانى اشىعان ەمەس، جەرلەۋ ناۋقانىن دا باستان-اياق اكەم وتكەردى. كەشكە تابىتتى ارتقى ەسىكتەن شىعارىپ، ارباعا سالدىق. ءسويتىپ اكەم سۇيرەپ، مەن يتەرىپ وتىردىم. ەسىمدە، ناكانوتو كوشەسىنەن ءوتىپ بارا جاتقانىمىزدا كوشە سىپىرۋشىلار ۇلكەن شومىشپەن بوشكەدەن سۋالىپ كوپىرگە شاشىپ جۇرگەن ەدى. تابىتتى كورگەن ولار ءبىر بىرلەپ بىزگە قوسىلا باستادى. ءسويتىپ سوناۋ قاقپاعا دەيىن شىعارىپ سالعان. مىنە، ەسىمدە قالعانى وسى عانا. ول كەزدە مەن ءالى كىشكەنتاي ەدىم.
بۇل ۋاقىتتا سينو ەكەۋمىز سول ناكانوتو كوشەسىنە شىعىپ، الگىندە عانا ءوزى ايتقان قاقپانى بەتكە العان ەدىك. كوشە كەڭ ەكەن، تروتۋارلى ءارى جيناقى قومالارى قازداي تىزىلگەن. ءبىز بىر-بىرىمىزگە قاراپ ءاي-شايسىز كۇلىپ جىبەردىك.
— ءجۇرىس دەپ وسىنى ايت!
— ەسەسىنە ءبىر جەڭىلدەپ قالدىم. ءسىز ءبارىن ءوز كوزىڭىزبەن كورگەنىڭىزدى قالاپ ەدىم.
سينو الدا كەلە جاتقان. سۋدزاكي كوپىرىندە كىلت توقتاپ، قولىمنان ۇستادى:
— ەندى اساكۋساعا بارايىقشى.
— اساكۋساعا؟ توتيگيدى ايتىپ تۇرعان شىعارسىڭ؟
توتيگيگە باراتىن ەلەكتريچكا اساكۋسادان جۇرەتىن.
— جوق. ءسال ەركىنسىگىم كەلەدى. سۋدزاكيدى ءبىراز ارالادىم، ەندى كوڭىلىم اساكۋساعا تارتىپ تۇر. اكەمنىڭ جاقسى كورەتىن جەرى. ءجيى باراتىن ەدى، مەنى دە ۇنەمى ەرتىپ الاتىن. اۋەلى كينوعا كىرەتىنبىز، سوسىن مەن ساياباقتا التىباقان تەبەتىنمىن. قايتار جولدا مىندەتتى تۇردە «كاميا» بارىنا كىرەمىز. اكەم ماعان ءجۇزىم شارابىن، وزىنە — كونياك تاپسىرادى.
— ءيا، ءبىراق ەرەكشە ءبىر ساپار ۇيىمداستىرامىز دەگەنىمىز قايدا؟ مۇمكىن بىردەن توتيگيگە تارتارمىز؟
توتيگيدە سينونىڭ اكەسى، سىڭىلىلەرى مەن باۋىرى تۇراتىن.
— دۇرىس ايتاسىز، ءوزىم دە وسىنىڭ ەرەكشە ساپار بولعانىن قالاپ تۇرمىن.
مەن سينو ومىردە كوپ قۋانىش كورمەگەنىن، بۇگىنگى كۇننىڭ دە ول ءۇشىن اۋىر بولعانىن ويلاپ ۇلگەردىم. كوڭىلىن دەمەگىم كەلىپ كەلىسە سالعام؛ ول قولىمنان ۇستاي الدى دا، ارتىنشا ۇيالىپ جىبەرە سالدى.
— قالاي ويلايسىڭ، «كاميا» بارى ورنىندا ما ەكەن؟
— ءيا. تۇنەۋ كۇنى توتيگيگە بارعاندا كورگەم. الدىمەن كينوعا كىرەمىز، سوسىن بارعا. ءسىز ماعان شاراپقا تاپسىرىس بەرىپ، ءوزىڭىز كونياك الاسىز. بۇگىنگى كۇن ءۇشىن ىشپەۋ مۇمكىن ەمەس.
— قۇددى مەن — سەنىڭ اكەڭ، سەن — مەنىڭ قىزىمسىڭ.
— اقىماعىم-اۋ! وي، كەشىرىڭىز!
سينو اۋەلى باسىن ءيىپ، ارتىنشا قولشاتىرىن يىعىنا استى دا سۋدزاكي كوپىرىمەن تىپىڭداپ جۇگىرە جونەلدى.
مەن سينومەن ناۋرىزدا «سينوبۋگاۆا» مەيرامحاناسىندا تانىسقان ەدىم. توكيونىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى جەكە مەنشىك ۋنيۆەرسيتەتتە وقىپ، الگى مەيرامحاناعا جاقىن جەردەگى ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسىندا تۇرىپ جاتقام. بىردە، ناۋرىزدىڭ ءبىر كەشىندە بىتىرۋشىلەر «سينوبۋراگاۆاعا» بارا قالدىق. سينو سول جەردە ىستەيدى.
«سينوبۋگاۆانى» مەيرامحانا دەگەنىڭمەن، ءساندى قاقپاسى مەن بۇتالى قورشاۋىنا قاراماي، قاسىنا كولىك كوپ توقتاي بەرمەيتىن قاتارداعى كافەلەردەن ەش ايىرماشىلىعى جوق. مۇندا باردا وتىرىپ-اق دوڭىز كوتلەتىن جەپ، ىشە بەرۋگە بولادى. بۇرىشتا — تەمەكى تارتاتىن ناۋا تۇر. مەيرامحاناعا تاقاۋ توڭىرەكتەگى ستانسيالاردان مەكتەپ مۇعالىمدەرى، كومپانيا قىزمەتكەرلەرى، ساۋداگەرلەر مەن كاسىپكەرلەر باس سۇعادى. كەيدە وسى ارانى مەكەندەگەن ايەلدەرگە ەت پەن بالىق دۇكەنىنىڭ جاس جۇمىسكەرلەرى كەلەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا «سينوبۋگاۆا» — قالاشىقتاعى قاراپايىم عانا مەيرامحانا. سويتە تۇرا ءقادىرلى جەر، ءتاۋىر مەيرامحانانىڭ كەز كەلگەنىندەگىدەي، مۇندا دا ساكەنىڭ وزىندىك قۇنى بار.
جاتاقحانادا — توحوكۋدىڭ ءار جەرىنەن جينالعان جيىرما شاقتى ستۋدەنت — ىشىمدىكتىڭ ءتۇبىن تۇسىرەدى. كوبى بالاقشىنىڭ بالاسى، دەنساۋلىقتارى مىقتى، سودان كەيىن كەسەلەپ ساكە ءىشۋ — ولاردىڭ قانىندا بار. سەبەپ تابىلسا بولدى، مەيلى قايعى، مەيلى قۋانىش، ولار الدىمەن ءبىر كەسە ساكەنى قاعىپ سالۋعا اسىعادى. الدىمەن، ارينە، جاتاقحانادا باستايدى، ارتىنان ادەتتەگىدەي كوپىر استىنداعى ودەن'يا11 نەمەسە تەمىرجول بويىنداعى كاباكقا تارتادى. ول جەردىڭ ساكەسى كۇشتى. كەيدە اقشانىڭ كوزىنە قاراماي توپ بولىپ شاراپ الساڭ، سۋسيا12 قوسىپ بەرەتىن جەرگە تارتادى. جانە ونداي دىردۋ وتىرىس از بولمايتىن.
«سينوبۋگاۆاعا» بارمايتىن ەدىك. مەيرامحانانى سۋحانىمىز سۇيمەيدى. ءبىز ءوزىمىزدى ول جەردىڭ ساكەسى ءالسىز دەپ الدارقاتاتىنبىز. شىن مانىندە قالتامىز كوتەرمەيتىن. مەيرامحانا ايەلدەرى دە بىزگە ۇنامايدى. مىنانداي ءبىر اڭگىمە ەستىگەنبىز. اۋقاتتى بالىقشىنىڭ بالاسى، ءوزى دە سىمباتتى، قىز-قىرقىنعا ءۇيىر سيوتو بىردە ەلدەن تىعىلىپ «سينوبۋگاۆاعا» بارىپتى. ءبىراق ءمۇتتايىم بولىپ قايتقان. الدەبىر جيىرما جاسار سۇلۋ ونىڭ ەكى بەتىن شيدەي قىلسا كەرەك. سودان بەرى ءبىزدىڭ بوزوكپەلەر «سينوبۋگاۆاداعى» ايەلدەردەن تايساقتايتىن.
ءبىراق قوشتاسۋ كەشىندە ءبارىمىز سول جەرگە توپ ەتە قالدىق. تۇلەكتەردىڭ ءبىرى، سوزگە دە، ىشىمدىككە دە جاقسى دوسىمىز جاتاقحانادا وتكىزگەن جىلدارىمىز تۋرالى تولعانا سويلەپ كەلىپ، توڭىرەكتى تۇگەل شارلاعاندا تەك «سينوبۋگاۆاعا» عانا بارماعانىمىزدى قاداپ ايتقان. ءسوزى وتە اسەرلى شىقتى. راسىندا «سينوبۋگاۆاعا» ءبىر رەت تە باس سۇقپاي ۇيدى-ۇيىمىزگە تاراۋدىڭ نە ءمانىسى بار؟ شاماسى، سول جەردىڭ تاككاپپار تۇرعىنىنا دەگەن وپە-رەنىش تە ءسوز بولعان بولۋى كەرەك، دەرەۋ اتتانۋعا بەل بايلادىق.
سونىمەن، ەكى كەشتىڭ اراسىندا باتىلدىق ءۇشىن دەپ سىلتەپ العان ونشاقتى ءبىلىمپاز گۇر-گۇر ەتىپ «سينوبۋگاۆانىڭ» ۆەستيبيۋلىندە وتىردىق. كۇن سۋىق ەدى، ءبىرىنشى قاباتتاعى باردا ەشكىم جوق ەكەن. انادايدان جۇرە سويلەپ، ىستىق ساكە سۇراپ دۋىلداعان توپ تاياپ باردىق. قاز-قاتار ءتىزىلىپ وتىرا بەرىپ ءۇنسىز ساكەگە قول سوزدىق. ۋاقىت كەشكىرىپ كەتكەندىكتەن زالدا ءولى تىنىشتىق ورناعان، تەك ەكىنشى قاباتتان سياميسەننىڭ13 ءۇنى ەستىلەدى.
— و، سياميسەن! — دەپ شىن تاڭ قالعان بىرەۋىمىزگە جاس اسپاز ەرىكسىز ەزۋ تارتتى. ءبىز ساسقالاقتاعان كۇيى اپىل-عۇپىل ساكەمىزدى توڭكەرىپ جاتىرمىز. ءبىزدى اياق استىنان پايدا بولعان كيمونولى ءۇش ايەل قۇتقاردى. ولار جانىمىزعا كەلىپ ەدى، جاعداي وزگەرىپ سالا بەردى. سىرتتان جىلى جەرگە كىرىسىمەن-اق تارتىپ-تارتىپ جىبەرگەن ىستىق ساكە بىردەن باسقا شىققان. ال بارقىراعان داۋسىمىزبەن ايعايلاپ ءان سالعانىمىز ايەلدەردىڭ كۇلكىسىن كەلتىردى. ارامىزداعى بىرەۋ اسپازبەن بالىق تۋرالى اڭگىمە باستاپ ەدى، ءبارى قوسىلا كەتتى. باسقا باسقا، ءبىراق ءبىزدىڭ جىگىتتەر تاپ سول اڭگىمەنىڭ ءتۇبىن تۇسىرەدى.
مەن ابدەن ماسايدىم. بالىقشىنىڭ بالاسى بولماعان سوڭ دوستارىمنىڭ ىشىسىنە دە، بالىق تۋرالى اڭگىمەگە دە ىلەسە الماس ەدىم. بارعا سۇيەنگەن قالپى كوزىم جۇمىلىپ مۇلگىپ وتىرمىن.
— انانى قارا! — دەدى قاسىمداعى دوسىم قۇلاعىما سىبىرلاپ. — الگى سيوتانىڭ بەتىن قايتارعان سۇلۋ!
كوزىم بۇلدىراپ دوسىم نۇسقاعان جاققا قاراعام. ەكىنشى قاباتتان ساتىنى باياۋ باسىپ اق شۇلىق پەن اشىق كوك ءتۇستى كيمونونىڭ ەتەگى ءتۇسىپ كەلە جاتتى. مىنە، كولەگەي نورەندى سەرپىپ تاستاپ ورتا بويلى ادەمى ايەلدىڭ ءوزى دە كورىندى. شاشى جەلكەسىنەن تۇيىلگەن. قولىندا ساكە بوتەلكەسى سالىنعان تاباعى بار، قاسىمىزدان باس يزەپ وتە بەرگەن. مەن ءاي-شايسىز ايعاي سالدىم:
— ءاي! سۋىق سۋ اكەل!
— حاي14، — دەدى ول باسىن ءيىپ. ءسويتتى دە ءدالىزدىڭ تۇكپىرىنە ءسىڭىپ جوق بولدى. ال «حاي» دەگەن ءۇنى قۇلاعىمان كەتپەي تۇرىپ الدى.
— ءماسساعان! سوندا مىنا مەن سيوتانىڭ وركوكىرەگىن ورنىنا قويدىم با؟ ادامدى كەلبەتىنە قاراپ تاڭدامايتىنى راس بولدى عوي. بۇنى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
زىلدەي باسىمدى ۇستەلگە سۇيەپ، كۇبىرلەپ وزىممەن ءوزىم سويلەسىپ وتىرعام. كەنەت تۋ سىرتىمنان ايەل داۋىسى شىقتى:
— كەشىرىڭىز! كوپ كۇتىپ قالدىڭىز!
بۇرىلسام، قايدان قاشان كەلىپ قالعانى بەلگىسىز، قولىندا كەسەسى بار الگى ايەل تۇر. تاڭدانىسىمدى جاسى الماعان كۇيى سۋدى تۇبىنە دەيىن سىمىرە سالدىم، ءبىراق نەگە ەكەنى، كەسەنى قايتارعىم كەلمەدى.
— مەنى باعانادان تىڭداپ تۇردىڭىز با؟
ول ەزۋ تارتتى دا — استىڭعى ەرنى ۇستىڭگىسىنەن ءسال ەتتىلەۋ ەكەن — شىنىن ايتتى:
— تەك ادامدى كەلبەتىنە قاراپ تاڭدامايدى دەگەن ءسوزىڭىزدى عانا ەستىدىم.
— مەن ءسىز تۋرالى ايتىپ ەدىم.
ول قاسىن كەردى.
— ءسىز سيوتونى ورنىنا قويدىڭىز عوي.
— ااا، سونى ايتىپ وتىر ەكەنسىز عوي. ءيا. ءوزى ءبىر سۇيكىمسىز. كورگەن ساتتە-اق تىرىكەنىپ كەتتىم!
— ال ەگەر سۇيكىمدى بولسا، قولىن قاقپايتىن با ەدىڭىز؟
ول قۋلانا جىميدى:
— كىسىسىنە بايلانىستى دا!
— مىسالى مەنى؟
بۇل ءسوز اۋزىمان قالاي شىعىپ كەتكەنىن بىلمەيمىن، ءبىراق سول ساتتە-اق ايىعىپ الدىم. ول كۇلدى دە، ءسال باسىن ءيىپ:
— بىلمەيمىن عوي. مەن ءسىزدى ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن، — دەدى.
— وندا ەرتەڭ دە كەلەم.
— شاقىرساڭىز بولدى، تومەنگە تۇسەمىن.
— كىم دەپ شاقىرام؟
— سينو.
ەرتەڭىندە تاڭەرتەڭ ارەڭ ويانىپ ەدىم، كوز الدىما ونىڭ ءجۇزى كەلە قالدى. سۋىق سۋمەن جۋىنىپ جاتىپ ءوزىمنىڭ كەشەگى قىلىعىم ەسىمە ءتۇسىپ مىرس ەتتىم. ال كەشكە، شام جانعان ۋاقىتتا، كۇلكىمدى تيا الماي قالدىم. مەيرامحانانى تورۋىلداپ ءجۇرىپ ءوزىمدى ءوزىم ۇگىتتەۋمەن بولدىم: «ۋادە بەرگەن ەكەنسىڭ، بىرەر مينۋتقا كىرىپ شىعۋىڭ كەرەك. «حاي» دەگەن جالعىز اۋىز ءسوزىن ەستيمىن دە قايتام. وندا تۇرعان نە بار! ال ەرتەڭنەن باستاپ — بۇل اراعا اتتاپ باسپايمىن».
اقىر سوڭىندا «سينوبۋگاعا» قالاي كىرىپ كەتكەنىمدى ءوزىم دە اڭداماي قالدىم. بارداعى ورىندىققا جايعاسىپ، ساكە سۇرادىم دا، سينو-سانعا قوڭىراۋ شالۋىن ءوتىندىم. ول كوپ كۇتتىرگەن جوق. مەن كەشەگى قىلىعىم ءۇشىن كەشىرىم سۇرادىم، ءبىراق ارى قاراي نە تۋرالى سويلەسەرىمدى بىلمەي، كوزىمدى جەردەن الماعان كۇيى ءۇنسىز ساكەگە قول سوزدىم.
سينو بولسا ەش قىسىلعان جوق. ماعان قاراپ جىميىپ قويادى. جوعارىدان بىر-ەكى رەت كەلىپ شاقىرىپ ەدى، بوس ەمەسپىن دەدى.
بۇدان ارى ءۇنسىز وتىرا بەرۋ ابەستىك بولار ەدى. مەن ونى ءوز اتىمەن اتادىم:
— سينو-سان!
— حاي؟
قازىناداي بولعان «حايدى» ەستي سالا، بەزىپ بەرگەم. ءسويتىپ ون كۇن بويى تاعات تاپپادىم. كۇماندى ويدىڭ ازابىن شەكتىم. كۇندىز سينونىڭ وزىمە جىلى شىراي تانىتۋى — بار بولعانى كاسىپتىك تالاپ-تىلەك دەگەن وي قاجايدى. ال ءتۇن بالاسى ونىڭ ماعان دەگەن شىن سەزىمىن ويلاپ الاسۇرام. سەنبەسكە شارام جوق. تۇندە جانىم جاي تاۋىپ، كۇندىزگى كۇدىك-كۇمان ءۇشىن ءوزىمدى ءوزىم جازعىرعانىممەن، تاڭ اتا قايتا باس كوتەرگەن قوبالجۋ تۇندەگى ارماندى اۋلاققا قۋىپ تاستايدى. وسىلايشا ءبىر باسىم ەكى سەزىمگە شىرمالىپ، ماحابباتتىڭ ازابىن تارتىپ جاتتىم.
ماۋسىم ايىنىڭ ءبىر كەشىندە سينومەن سويلەسىپ وتىرىپ، فۋكاگاۆادا اعامدى جوعالتىپ العانىمدى ايتىپ قالعان ەدىم. فۋكاگاۆانى ەستىگەندە سينونىڭ كوزى جايناپ كەتتى، تۋعان جەرى ەكەن، ءبىراق ات ءىزىن سالماعالى سەگىز جىلداي بولىپتى، بارعىسى كەلەتىنىن ايتتى. كوپ ويلانباي-اق بىرگە بارايىق دەپ ۇسىنىس ءبىلدىردىم. سينونى ءبىر رەت بولسا دا كۇندىز كورگىم كەلگەن.
ءبىراق سينونىڭ تۇراقتى كەلگىنشىلەرى كوپ بولدى دا، جولعا شىعار بوس ۋاقىت تاپپاي ءجۇردى. ءسويتىپ فۋكاگاۆاعا بارىپ-كەلەمىز دەگەنشە ءبىر اي وتە شىققان. سول كەزدە مەن سينوعا العاش رەت يلاندىم.
فۋكاگاۆادان كەلگەن كۇنى كەش بويى سينونىڭ الدىندا ءوزىمدى كىنالى سەزىنۋمەن بولدىم. كۇندىز ول ءوزىن اسا قاراپايىم ۇستايتىن، ال مەن ونىڭ سول شىنايىلىعىنا ءالى دە كۇمانداناتىن ەدىم. وسى كەشتە سينوعا العاش رەت حات جازدىم. كەشىرىم سۇراۋ ءۇشىن ەمەس، شىنايىلىققا شىنايىلىقپەن جاۋاپ قاتقىم كەلدى.
«وسى حاتتان ءسىز فۋكاگاۆادا اعام جايلى ايتقاندا نەنى جاسىرىپ قالعانىمدى بىلەسىز. مەن — ۇيدەگى التىنشى بالامىن، ەكى اعام، ءۇش اپكەم بار ەدى. التى جاسىمدا ورتانشى اپكەم وزىنە قول سالدى. ول ءبىر ادامدى جاقسى كورگەن بولاتىن، ءبىراق اناۋ قايىرىلماعان سوڭ، ازاپقا توزە الماي سۋگارۋدا تەڭىزگە باتىپ ءولدى. سول جىلى جازدا ءسىڭىلىسىنىڭ ولىمىنە ءوزىن كىنالاعان ۇلكەن اپكەم ۋ ءىشىپ كوز جۇمدى. ال كۇزدە ۇلكەن اعام ءىز-تۇسسىز جوعالىپ كەتتى. جۇيكەسى توزعان، كۇيرەۋىك ادام ەدى، قارىنداستارىنىڭ قازاسىن كوتەرە المادى، بىلەم. ارى قاراي قالاي تىرشىلىك كەشەرىن بىلمەي، ومىرمەن قوش ايتىستى. كىشى اعام قايراتتى، ىسكەر جىگىت ەدى، سوندىقتان ءبارىمىز سوعان ارقا سۇيەيتىنبىز. الگى سىزگە ايتقان اعام عوي. فۋكاگاۆادا تۇردى، سونىڭ كومەگىمەن ۋنيۆەرسيتەتتە وقىدىم. ءۇش جىل بۇرىن ول بىزگە جەكە كاسىپپەن اينالىسقىسى كەلەتىنىن، ورمان ەگۋ كەڭسەسىن اشپاق ويىن ايتتى، ءبىراق ول ءۇشىن قاراجات كەرەك. ءسويتىپ ءبىزدىڭ كەلىسىمىمىزبەن اۋىلعا بارىپ، از عانا دۇنيە-مۇلكىمىزدى ساتىپ، تۋىس-تۋعانداردان دا قارىز العان سوڭ جوق بولدى. قايدا كەتكەنى بەلگىسىز. (كيبادا سىزگە وتىرىك ايتقام، كەشىرىڭىز).
اعامنىڭ ساتقىندىعى باسقامىزدىڭ تۇبىمىزگە جەتە جازدادى. اكەم ينسۋلت الدى. ءۇمىتىمىز ءبىرجولا ءۇزىلدى. مىنا سوققىدان ەندى قايتىپ وڭالا الماسپىز دەپ ويلادىق. ءبىراق اقىرىنداپ ەس جيا باستادىق. اعامنىڭ ورنىن ەندى ءوزىم باسىپ، ۇيدەگىلەردىڭ كەۋدەسىنە ءۇمىت ۇيالاتقانداي بولدىم.
مەن ەشقاشان تۋعان كۇنىمدى تويلاعان ەمەسپىن. اعام مەن اپكەلەرىمنىڭ ولىمىنە قاتىسى بار سەكىلدى بولادى دا تۇرادى. وتكەن جىلى تاپ وسى كۇنى جانىمنىڭ جابىرقاعانى سونشا، فۋكاگاۆاعا تارتىپ كەتتىم. سوندا سەندەلىپ جۇرگىم كەلدى. كوڭىلىم قۇلازىعاندا سويتەتىن ادەتىم. سونداي سەرۋەن كەزىندە عانا اعام جايلى ەستەلىكتەن ارىلىپ، جەڭىلدەپ قالام.
مىنە، وسىمەن بولدى-اۋ دەيمىن».
«سينوبۋگاۆاعا» بارىسىمەن حاتتى سينوعا تابىستا دەپ تەمەكى ستاتىن ەلگەزەك توكيگە ۇستاتقام. ەرتەڭىندە جاۋاپتى دا سول ارقىلى الدىم. سينو ءبىر-اق اۋىز ءسوز جازىپتى: «كەلەر جىلى ءسىزدىڭ تۋعان كۇنىڭىزدە بولعىم كەلەدى!»
مەن سينوعا ەسسىز عاشىق ەدىم.
ماۋسىمنىڭ سوڭعى كۇندەرىنىڭ بىرىندە اۋىر سوققى الدىم. سينونىڭ ايتتىرىلىپ قويعان ادامى بار ەكەن. مەن ونى سيوتادان ەستىدىم. اكە-شەشەسى بانكروتقا ۇشىراعان سوڭ، وقۋىن اياقتاماي ۇيگە قايتۋىنا تۋرا كەلگەن. اتتانار الدىندا سيوتا ماعان الگى قۇپيا جاڭالىقتى ەستىرتتى.
ءوز قۇلاعىما ءوزىم سەنبەدىم. سينونىڭ جىگىتى بار! بالكىم سيوتا مەنەن ءوش العىسى كەلگەن شىعار دەپ تە ويلادىم. ءبىراق ول بۇل ءسوزدىڭ شىن ەكەنىن، ءتىپتى جىگىتتىڭ ءاتى-جونى موتومۋرا يۋكيفۋسا ەكەنىن دە ايتتى. ەكەۋىن اساكۋسادا بىرگە جۇرگەن جەرىنەن كورىپتى.
مەن بۇعان سەنگىم كەلمەگەن، ءبىراق جۇرەگىم بىردەڭە سەزگەندەي مازاسىزدانا باستادىم. ول شىنىمەن مەنى اقىماق قىلىپ جۇرگەن بولسا شە؟ بۇدان ارى كۇماندى ويدىڭ شىرماۋىندا قالا الماسىم انىق ەدى، ءمان-جايدى انىقتاۋ ءۇشىن «سينوبۋگاۆاعا» اسىقتىم. تالتۇستەگى شاقىرايعان كۇن كوزدى قارىقتىرىپ، اينالامداعىنىڭ ءبارى تۇنەك تۇبىنەن قاراۋىتىنداي. قالعىپ وتىرعان توكيدى جۇلقىپ-جۇلقىپ يتەرىپ جىبەرگەم. مىنا تۇرىمنەن شوشىعان ول سينوعا قاراي تۇرا جۇگىردى.
سينو قارا-كوك ءتۇستى جەڭىل كيمونومەن شىقتى، جىڭىشكە بەلبەۋمەن بەلىن بۋعان. بوس قويعان شاشتارى يىعىنا توگىلەدى. بۇرىن بۇلاي جۇرگەنىن ەشقاشان كورمەگەن ەدىم. ونىڭ وسى بەينەسى كۇدىگىمدى اسقىنتا ءتۇستى.
— نە بولدى؟ — دەپ قاسىن كەردى، تاڭىرقاي قاراپ.
— سەن موتومۋرانى تانيتىن با ەدىڭ؟ موتومۋرا يۋكيفۋسانى؟
سينو ساسىپ قالدى:
— ونى سىزگە كىم ايتتى؟
— ءبارى ءبىر ەمەس پە! شىن با؟ ول ادام، ول جىگىت سەنىڭ ايتتىرىلعان ادامىڭ با؟
سينو جىپىلىقتاي بەردى، سوسىن جەرگە قاراعان.
— شىن با؟ — دەدىم مەن دە تىقاقتاپ.
— ايتام. ءبارىن ايتام. تەك باسقا جەرگە بارايىق. بۇگىن جەتىدە ءسىزدى كوپىردە كۇتەم. قوجايىننان ءبىر ساعاتقا سۇرانىپ شىعارمىن. ءبارىن ايتام. تەك اپتىعىڭىزدى باسىڭىز.
— سۋدزاكيدە سەنەن جاسىرار ەش قۇپيام جوق دەپ ەڭ. دەمەك، وتىرىك ايتقانسىڭ.
— و نە دەگەنىڭىز! — دەدى سينو قالش-قالش ەتىپ. — ۇندەمەي-اق قويعانىم دۇرىس، بىلمەي قالار دەپ ويلاپ ەم. «وتىرىك ايتتىڭ»! بۇدان دا ولگەنىم ارتىق!
قوبالجىعان ءتۇرىن كورىپ، سەنبەسكە امالىم قالمادى. ءبىز بىرىمىزگە-بىرىم ءۇنىز قاراپ تۇردىق، كەنەت تىنىسىم تارىلىپ بارا جاتقانىن سەزدىم.
— ەرتەرەك كەل. التىدا. ۇزاق كۇتە المايمىن.
— جاقسى. التىدا بارام.
سينو تاڭدانىسىن جاسىرا الماعان كۇيى قالا بەردى، مەن «سينوبۋگاۆادان» اتىپ شىقتىم. كوشە كەزىپ كەلە جاتىپ سوڭعى كۇندەردەگى وقيعالاردى ويشا تىزبەكتەۋمەن بولدىم: سينو، مەن، موتومۋرا، سۋدزاكي، حات. نەتكەن اقىماق ەدىم! ەرىكتەن تىس جولاي كەزدەسكەن مونشاعا كىرىپ، بىرنەشە رەت ىستىق سۋ قۇيىندىم. سودان كەيىن بادياعا ءتۇستىم. تەك سوندا عانا سانامنىڭ الىس تۇكپىرىنەن ءبىر وي قىلاڭ بەرگەن. مەن ءتىپتى داۋىستاپ ايعاي سالدىم: «تارتىپ الۋ كەرەك!» قان-قىسىمىم ورنىنا تۇسكەندەي بولدى. بۇرىن قالايشا ويىما كەلمەگەن؟
سينونى تارتىپ الۋ كەرەك! ەگەر ۋادەلەسكەن جىگىتى بار بولسا، بۇنى ودان تارتىپ الۋ كەرەك. مىنە، كەڭ باديادا «تارتىپ الۋ كەرەك، تارتىپ الۋ كەرەك» دەپ كۇبىرلەپ وتىرمىن. مەن نە بولسا و بولسىن، سينونى تارتىپ الام دەگەن شەشىمگە كەلدىم.
ساعات التىدا ۋادەلەسكەن جەرگە بارىپ ەدىم، سينو كۇتىپ تۇر ەكەن. ءبىز تاس قورشاۋدى جاعالاپ ءۇنسىز ءجۇرىپ وتىردىق تا، ءبىرازدان سوڭ بۇيىردەگى شولاق كوشەگە بۇرىلدىق.
— بۇل بىلتىر كوكتەمدە بولىپ ەدى، — دەدى ول العا كوز تاستاعان كۇيى باياۋ ءتىل قاتىپ. — بىزگە ماشينا ساتۋ ءبولىمىنىڭ ديرەكتورى باس سۇعىپ، مەنەن سول كومپانيانىڭ اگەنتى موتومۋرا دەگەن بىرەۋگە تۇرمىسقا شىقپاس پا ەكەنسىڭ دەپ سۇرادى. ول ماشيناعا تاپسىرىس قابىلداۋ ىسىمەن اينالىسادى ەكەن. موتومۋرا مەنى جاڭا جىل كەشىندە كورىپ، بىردەن ۇيلەنگىسى كەلگەن. ءسويتىپ، مىنە، قوجايىنىمىزعا كىسى سالىپ وتىر. ديرەكتور موتومۋرانىڭ باي، ىسكەر، مىنەزى دە جىبەكتەي ەكەنىن ايتتى. قىسقاسى ودان ارتىق كۇيەۋ تاپپايسىڭ دەدى.
مەن وندا ون توعىزدا ەدىم. مەيرامحانادا قىزمەت كورسەتىپ جۇرگەم، كۇيەۋ تۋرالى ويلاعان دا ەمەسپىن. نە ىستەرىمدى، نەندەي شەشىم قابىلدارىمدى بىلمەي قاتتى ساستىم. ءبىر جاعىنان ۇيدەگىلەرگە كومەكتەسۋىم كەرەك. ءبىراق ءبارى ءبىر باس تارتام دەپ شەشتىم. ءسويتىپ ەدىم، قوجايىن مەن ديرەكتور ەكەۋى ەكى جاقتاپ ۇگىتتەۋگە كوشتى، باياندى نەكە تۋرالى ايتتى، توتيگيدە تۇراتىن اكەڭدى، باۋىرىڭ مەن سىڭىلىلەرىڭدى ويلا دەدى. قىسقاسى، شىداي الماي كەلىسىم بەردىم دە، ارتىنان قاتتى وكىندىم. ءسويتىپ اياق استىنان ايتتىرىلعان ادامىم پايدا بولدى. ول مەنى كينوعا، ءشاي سالتاناتىنا اپاراتىن، ءبىراق سولاردىڭ ءبىر دە بىرەۋى مەنىڭ كوڭىلىمدى كوتەرگەن ەمەس. مەن وعان تۇك ۇيرەنىسە المادىم، ال ول ۇيلەنۋ تويىن جاساۋعا اسىقتى. ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى: تويدى قايدا وتكىزەمىز، بال ايىندا قاي جاققا بارامىز، تەك قانا سامولوتپەن ساپارلايمىز... مەزى بولعانىم سونشا، مەندە ءتىپتى كۇيەۋگە شىعۋعا دەگەن ىنتا قالمادى. ول مەنى اسىقتىرعان سايىن، ءتۇرلى سىلتاۋمەن توي كۇنىن كەيىنگە شەگەرە بەردىم. سودان موتومۋرا-سان...
سينو ءسوزىن كىلت ءۇزىپ، تومەن قارادى.
— نە موتومۋرا-سان؟ ول نە ىستەدى؟
— ويىنداعىسىن ىسكە اسىرماقشى بولدى...
— سودان؟ ىسكە اسىردى ما؟ — دەدىم مەن ءوزىمدى ۇستاي الماي.
— اسىردى! — دەدى جارقىلداي كۇلىپ. — جوق، كىسىنى شارشاتىپ جىبەردى. شارشاپ كەتتىم. اكەمنەن اقىل سۇرايىن دەپ توتيگيگە كەتكەنىمدە، ول قاتتى اشۋلاندى. ارتىمنان بارا قالماقشى بولعان. قارسىلىق ءبىلدىردىم. الا اكەم ءوزىڭ قالاماعان ادامعا تۇرمىسقا شىعار بولساڭ، ءومىر بويى وكىنىپ وتەسىڭ. كۇيەۋ جىگىت، ارينە، اياققا تۇرعان ادام، ءبىراق ءىس ونىمەن بىتپەك ەمەس. شىن سۇيگەن، كورمەسەڭ تۇرا المايتىن ادامىڭا تۇرمىسقا شىعۋ كەرەك دەدى.
مەن توقتاپ قالدىم. ول بۇرىلىپ ماعان قارادى.
— باس تارت ودان!
— حاي.
— ۇمىت ونى! ءتىپتى ومىرىڭدە كەزدەسپەگەن ادامعا اينالسىن.
— حاي!
— اكەڭە سۇيگەن ادامىما تۇرمىسقا شىعاتىن بولدىم دە.
سينو ماعان ءسۇزىلىپ قارادى. ءبىزدىڭ ىستىق دەمەمىز ارالاسىپ، ءجۇزىمىزدى شارپىپ بارا جاتتى. سينو قولىن ايقاستىرىپ ءوزىنىڭ يىقتارىن ۇستادى. مەنىڭ قوبالجىعاننان تاماعىم كەۋىپ قالدى.
— مەنەن تىتىركەنبەيسىڭ بە؟
— و جوق!
ول جىلى جىميدى.
كۇزدىڭ سوڭىنا قاراي سينونىڭ اكەسى كۇرت تومەندەپ كەتتى. جاستايىنان شاراپقا ءۇيىر بولعان ەكەن دە، توتيگيعا قونىس اۋدارعالى باۋىرى اۋىرا باستاعان. شەشەلەرى قايتقان سوڭ دەنساۋلىعى تىپتەن ناشارلاپ كەتسە كەرەك. ايتەۋىر بالالارىنىڭ ارقاسىندا ىلدەبايلاپ كۇن كەشكەنىمەن، ءبارى ءبىر جازىلىپ كەتەم دەگەن ءۇمىت جوق ەدى.
باۋىرىنان اكەسىنىڭ جاعدايى جايلى حات العان سينو مۇڭايىپ وتىرىپ بىلاي دەدى: «ەندى قىلار قايران جوق. ىستىق تاسقا سۋ تۇرمايدى». بىردە تاڭەرتەڭ وعان «اكەڭ ءال ۇستىندە جاتىر» دەگەن تەلەگرامما كەلدى. ماعان حابار ايتقان سينو اپىل-عۇپىل جولعا جينالعان. مەن جۇگىرىپ «سينوبۋگاۆاعا» جەتكەندە، ول جۇگىن جيناپ، مەنى عانا توسىپ وتىر ەكەن. ءوڭى بوپ-بوز بولىپ ماعان قاراي ءجۇردى.
— اكەم ناشار جاتىر. مەن كەتىپ بارام، — دەدى ول تەلەگراممانى ماعان ۇسىنىپ جاتىپ. جۇرەگىم اۋىرىپ كەتتى.
— شىعارىپ سالايىن.
— راحمەت، ءبىراق...
— ءجۇر ەندى!
— وسىلاي ما؟
راسىندا، ۇيگە كيەتىن كيمونومەن شاۋىپ جەتكەن ەدىم، ساقال-مۇرتىم دا الىنباعان.
— ۇيالاسىڭ با؟
— جوق، ەگەر وزىڭىزگە...
— وندا كەتتىك. تەزدەتەيىك.
مەن ونى ستانسياعا دەيىن شىعارىپ سالدىم. سول جەردەن توبۋعا ەلەكتريچكا ەكى ساعاتتا بارادى.
ءبىز پلاتفورمادا پويىز كۇتىپ تۇرعاندا، سينو اكەسى تۋرالى ايتۋمەن بولدى.
— اكەم نەمەن اۋراتىنىن بىلەسىز بە: ۇنەمى باۋىرى قىسىلادى، سوسىن كىشىرەيە بەردى، كىشىرەيە بەردى، تاس سەكىلدى. ەندى ەشتەڭەمەن كومەكتەسە المايسىڭ.
مەن ونىڭ جابىرقاعان كوڭىلىن سەرپىلتكىم كەلگەن، ءبىراق اۋزىما ءجوندى ءسوز تۇسپەدى. مەن ارنەنى ويلاپ كوپ ۋايىمداي بەرمە دەگەن سەكىلدى بىردەڭەنى مىڭگىرلەپ تۇرعاندا ەلەكتريچكا دا كەلىپ قالدى. سينو بەلدىگىنىڭ استىنان الدەنەشە رەت بۇكتەلگەن حاتتى الىپ، قولىما ۇستاتىپ:
— وتىنەم، پويىز ۇزاعان كەزدە وقىڭىز، — دەدى.
— ەگەر قاجەتىم بولسا، تەلەگرامما جىبەر.
— جارايدى. كەشىرىڭىز.
ول جەڭىل قيىلمەن مەنىڭ قولىمنان ۇستادى دا ۆاگونعا كىرىپ جوق بولدى.
پويىز ۇزاپ بارادى. مەن شارشاڭقى كەيىپپەن پلاتفورماداعى ورىندىققا سىلق ەتىپ وتىرا كەتتىم دە، حاتتىڭ بۇكتەۋىن جازدىم. حات قارىنداشپەن جازىلىپتى، اسىققاندىق بەلگىسى بايقالادى.
«وتىنەم، اكەمە ءبىر كورىنىڭىزشى. ءسىزدى كورمەي ومىردەن ءوتىپ كەتسە، وكىنىشتىڭ ءوزى سول بولماق. ويتەر بولسا، مەنىڭ تۋىستارىمنىڭ بىردە بىرەۋى ءسىزدى تانىماي وتەدى. ەگەر اكەم ءسىزدى كورسە، ءوزىنىڭ سينوسىنا ەش الاڭداماي، رازى-حوش كۇيدە ومىردەن وتەر ەدى.
اۋىرتپالىعىم ءۇشىن كەشىرىم وتىنەم، ءبىراق ەرتەڭ ءبىردىڭ پويىزىمەن شىعار بولساڭىز، ءسىڭىلىم تامي ءسىزدى ستانسيادان كۇتىپ الار ەدى.
ءيا، مەن سىزگە سينتويستىك حرامدا تۇراتىنىمىزدى ايتقام جوق. فۋكاگاۆاداعى ءۇيىمىز ورتەنىپ كەتىپ، توتيگيدە دە تۇك جوق قالعانىمىزدا، بىزگە ەنگاۆا15 تۇبىندەگى حرامدى پانالاۋعا رۇحسات بەرگەن. ءقازىر سوندا تۇرىپ جاتىرمىز. تاڭدانا كورمەڭىز.
وتىنەم، كەلىڭىزشى. كورىسكەنشە! ۇلگەرسەڭىز ەكەن! ەگەر اكەمدى تىرىدەي كورە الماساڭىز، بولماعاندا ءولى جۇزىنە ۇڭىلەرسىز.
سينو».
ەرتەڭىندە اساكۋسادان ءبىردىڭ پويىزىنا ءمىنىپ، ءۇش ساعاتتان كەيىن توتيگيگە جەتتىم. پويىزدان ءتۇسىپ ۇلگەرگەنىم سول ەدى، شاشىن قىسقا قىلىپ قىرىققان قىز بالا ماعان قاراي كۇلىمسىرەپ جۇگىرىپ كەلە جاتتى. قىر مۇرىنى مەن ءسال قىسىڭقى كوزدەرىنەن سينونىڭ ءسىڭىلىسىن جازباي تانىدىم.
— تامي-تيان؟
ول تاپ ەمتيحانداعىداي باسىن ءيىپ، ايعايلاپ اتىمدى اتادى.
— اكەڭ ءتىرى مە؟
— دارىگەر انە-مىنە كوز جۇمادى دەگەندى باياعىدا ايتقان، ءبىراق ول ءالى ءتىرى ءجۇر.
قىز جەرگىلىكتى ديالەكتىمەن ءار سوزگە ەكپىن بەرە سويلەيدى ەكەن.
— جاقسى بولدى، — دەدىم سينونىڭ ءوتىنىشىن ەسىمە الىپ.
— اپكەم اكەم ءسىزدى ءبىر كورمەيىنشە ولمەيدى دەدى.
سينو، بالكىم، اكەسى مەن تۋىسقاندارىنىڭ كوڭىلىن دەمەگىسى كەلگەن شىعار، ءبىراق دارىگەردىڭ ءوزى باس تارتقان ادامعا مەن قانداي كومەك بەرە الام؟ جالعىز-جاقىن ادامنىڭ ءومىرىن بولماعاندا بىرەر ساعاتقا ۇزارتا الام با؟ تابيعاتتىڭ زاڭىنا ءبارى ءبىر قارسى تۇرا المايسىڭ!
ۇلكەن جولمەن جيەكتەس تار سوقپاقپەن ءبىراز جۇرگەن سوڭ، ءبىز الاڭعا بۇرىلدىق. سيرەك بۇلتتى كوك اسپاندا قىزىل ينەلىكتەر ۇشىپ ءجۇر.
— تەمىر جولدان سونشاما الىس تۇراسىڭدار ما؟ — دەپ سۇرادىم جولسەرىگىمنەن.
— جوق، ءبىز تۋرا بارا جاتقان جوقپىز؟
— نەگە تۋرا بارا جاتقان جوقپىز؟
— ءسىز بارمايىنشا اكەم ولمەيدى. ال جەتىپ بارساڭىز، ءولىپ قالۋى مۇمكىن.
تاميدىڭ ۇنىندە سەنىم بار ەدى، مەن ەرىكسىز ءجۇرىسىمدى باياۋلاتتىم.
الدىڭعى جاقتان قارا قارعا قاپتاعان قاراعايلى شاعىن توعاي كورىنگەن.
— مىنە، تاعى قاپتاپ الدى! — دەدى تامي قاتقىل ۇنمەن.
الايدا، جاقىن بارعاندا عانا بايقادىم، توعاي دەگەنىم وتالعان ورماننان قالعان تار جولاق قانا ەكەن. ءبىز قيسايىپ، جارتىلاي ءشىري باستاعان تورييدەن16 وتتىك. ورماننىڭ جۇرتىنداعى سەرەيىپ-سەرەيىپ قالىپ قويعان اعاشتاردىڭ ورتاسىندا ەسكى حرام تۇردى. سينونىڭ وتباسى سوندا تۇرىپ جاتقان.
تامي جۇگىرە جونەلدى، ارتىنشا ۇستىندە جۇمىس كاستيۋمى بار سينو الدىمنان شىقتى. ءتاميدىڭ قاسىنان وتە شىققان ول، تۋرا ماعان قاراي جۇرگەن.
— مىنە، كەلىپ قالدىم!
— ءجۇرىڭىز! ءبىز ءسىزدى تاعاتسىزدانا كۇتتىك.
سينو باسىنداعى شىتىن شەشىپ، قولىمەن ماعىناسىز مىجعىلاي بەردى. ءبىر تۇندە قاتتى وزگەرىپتى — كوزى كىرتيىپ، ەرىنى بوزارا توبارسىپ كەتكەن.
— ۇلگەرگەنىڭىز قانداي جاقسى بولدى!
مەن حرامدى بەتكە العام. سينو نە ىستەرىن بىلمەي ەرنىن تىستەپ كىدىرىپ قالدى. حرام، شاماسى، كوپتەن بەرى قاراۋسىز قالعاندىقتان، دۇنيە-مۇلكىنەن ەشتەڭە ساقتالماسا كەرەك. تەك كىرەبەرىسكە ىلىنگەن جالعىز قوڭىراۋ جەتىمسىرەپ تۇردى. مەن جاڭا عانا سينو شىققان ەڭسەلى ەنگاۆاعا باس سۇقپاقشى ەدىم، ول مەنى تەجەپ:
— ول جاق باۋىرىمنىڭ شەبەرحاناسى. مىنا جاققا ءوتىڭىز، — دەدى.
ەڭكەيىپ، ساتىمەن جوعارى ورلەدىم. اعاش ەسىكتىڭ ار جاعىنداعى كۇڭگىرت بولمەدە قىزارىپ جالعىز شام تۇردى. بولمەنى ەكىگە ءبولىپ، ورتاسىن قالقالاپ قويىپتى. بەرگىسىنە قاراعاندا ءتۇپ ءجاعىنداعىسىنىڭ ەدەنى ءبىر ساتى بيىك ەكەن. ۇلكەندى-كىشىلى جاشىكتەر شاشىلىپ جاتىر، شاماسى، ءبىر كەزدە حرامنىڭ جادىگەرلەرىن ساقتاعان جەر بولسا كەرەك. بەرگى بولىگىنە توزىعى جەتكەن تاتامي توسەلگەن. ەسكىلىكتى قارا شكافتىڭ قاسىنداعى جۇقا فۋتوندا سينونىڭ اكەسى جاتىر. باسىندا باۋىرى، ءۇشىنشى كلاستا وقيتىن ءسىڭىلىسى مەن تامي جۇرەلەپ وتىر.
سينو اكەسىن مازالاۋعا كوشتى:
— اكە! ول كەلدى! كەلدى!
باقىتسىز بايعۇستىڭ بەت-جۇزى ابدەن سولىپ قالعان، ءتىپتى ۇلكەن ادامدىكى دەگەنگە سەنۋ قيىن. سينو ونى يىعىنان ۇستاپ جۇلقىلاعاندا كوزى جۇمۋلى باس ارى-بەرى بىلق-سىلق ەتەدى. سينو مەنىڭ اتىمدى اتاپ، بار كۇشىمەن جۇلقىلاي باستاعان. ول ىڭىرسىدى. شاماسى، نە ءتىل قاتارلىق، نە كوزىن اشارلىق ءال جوق.
— اكە، ول كەلدى! ءبىر كورە الماي كەتەيىن دەدىڭ بە؟ — دەپ جىلامسىراعان سينو جالىنىشتى كوزبەن باۋرى مەن سىڭىلىلەرىنە قاراعان. سول ساتتە تامي ەڭكەيىپ، اكەسىنىڭ قۇلاعىنا ايعاي سالدى:
— سينونىڭ ۇيلەنەتىن جىگىتى كەلدى! سينونىڭ جىگىتى!
سول-اق ەكەن اكەسى كوزىن اشتى. تامي تاعى ايقايلادى:
— سينونىڭ ۇيلەنەتىن جىگىتى كەلدى! ءبىز ءبارىمىز جينالىپ سەنىڭ قاسىڭدا وتىرمىز.
اكە ءالسىز قيمىلداپ مەن جاققا مويىن بۇرعان، شام جارىعىنا شاعىلىسقان كوزدەرى ۇياسىنان شىعىپ كەتەردەي. مەن قولىمدى ەدەنگە قويعان كۇيى ءيىلىپ اقىرىن ءتىل قاتتىم: «اكە!»
— مەن سينونىڭ اكەسىمىن، — دەدى ەرنى قىبىرلاپ، ءبىراق داۋىسى اپ-انىق ەستىلگەن. ول باسىن كوتەرمەكشى بولىپ ەدى، مەن كەپكەن اعاشتاي يىعىنان ۇستاپ توقتاتتىم.
— بۇنىڭىز نە؟ قوزعالماڭىز.
— مەن اقىماقپىن. بالانى ءوستىپ تاربيەلەي مە ەكەن! وتىنەم، سىزدەن، سينوعا قامقور بولىڭىزشى، — دەگەندى اتىپ ۇلگەردى دە قايتادان تالىقسىپ كەتتى.
— اكە، سەن ونى كوردىڭ بە؟ كوردىڭ بە؟ — دەدى سينو ۇرەيلى ۇنمەن. ونى اكەم مەنى كورە الماي كەتەدى-اۋ دەگەن وي ابدەن مەڭدەپ السا كەرەك.
— كوردىم، — دەدى باسقا ءبىر ءالسىز قارلىعىڭقى ۇنمەن. سينو سوندا دا قويار ەمەس:
— قالاي؟ كوڭىلىڭنەن شىقتى ما؟
— جاقسى ادام!
اكەنىڭ كىرپىكتەرى ايقاستى. سوندا دا ەرنىن جىبىرلاتۋمەن بولعان، ءبىراق ءۇنى شىقپاي قالدى.
— اكەم ءسىزدى كوردى! جاقسى ادام دەدى.
سينو تومەن قاراعان. اكەسىنىڭ شوشايعان بوبەجىگىنە جاس تامىپ جاتتى. ءبىر كۇننەن كەيىن ول قايتىس بولدى. ول ولگەن سوڭ حرام باسقا ادامنىڭ قولىنا كوشكەن. ءبارى جان-جاققا تاراپ كەتتى. باۋىرى ششەتكا جاسايتىن كومپانياعا جۇمىسقا تۇردى. سىڭىلىلەرى الىس تۋىستارىنىڭ قولىنا كوشتى. ال سينونى مەن وزىممەن ەرتىپ كەتتىم.
اكەي قايتقان سوڭ ەلۋ جەتى كۇننەن كەيىن ءبىز ونىڭ وسيەتى بويىنشا — «ماحابباتپەن قوسىلدىق».
جاڭا جىل قارساڭىندا سينو ەكەۋمىز تۇنگى پويىزبەن ۋەنو باعىتىنا جولعان شىققان ەدىك. ستانسياعا كەلگەنىمىزدە قىلاۋلاپ قار جاۋىپ تۇرعان. پلاتفورمانىڭ توبەسى اشىق بولاتىن، كۇمىس توزاڭ سينونىڭ ماقپال شاشىنا كەلىپ قونىپ جاتتى.
شەشەمنىڭ قۋانىشىندا شەك جوق ەدى. ءبىزدى كورگەن ساتتە-اق ءاجىمدى جۇزىنە كۇلكى ويناپ شىعا كەلدى. الىستان قۇشاعىن جايىپ قاسى ءجۇردى. سينو دا ەش قىسىلماي تۋرا ءجۇرىپ، قارسى الدىنا بارىپ باسىن ءيدى. شەشەم بولسا ودان دا تومەن ءيىلدى دە، اماندىق-ساۋلىق سۇراپ اندەتە جونەلدى.
— و، قۋانىش نەتكەن بۇل! سوناۋ ءبىر الىس شالعايدان، ءبىزدىڭ قارلى ولكەگە، امان-ەسەن جەتكەن ءبىر، — دەپ شىرقاعان كۇيى سينونىڭ پالتەسىندەگى قاردى قاعىپ جاتتى. بۇل ازداپ قىسىلسا دا، قارسىلىق بىلدىرگەن جوق.
— مىنا سۋىقتا بەكەر شىققانسىڭ، الدىمىزدان! — دەپ ەم شەشەم قولىن سەرمەپ:
— نە ايتىپ تۇرسىڭ! بالام قالىڭدىق اكەلگەندە، نەگە الدىنان شىقپاۋىم كەرەك! ماشينا دا تاۋىپ قويعام.
ماشينا قار باسقان جولمەن ارەڭ ءىلبىپ كەلەدى. ىلدەبايلاپ مۇز قاتقان وزەننەن وتىسىمەن، شوپىر وڭعا بۇرىلىپ، ەگەر قارسى كەلىپ قالسا، ەكى ماشينا قاتار سيمايتىن ناۋا جولعا ءتۇستى. ءوزى تاعى كۇماندانىپ وتىر:
— مىنا قاردا وتە الار ما ەكەنبىز؟
شەشەم دە قايتار ەمەس:
— سەن بارىڭدى سال. قالىڭدىق اكەلە جاتىرسىڭ.
— قالىڭدىق؟ وندا ءسوز باسقا. ەگەر جاڭا جىلدا كەلىن تۇسىرسەڭ، باقىتقا باستايدى. جولدا قالۋعا بولمايدى — جامان ىرىم. باسا بەرگەننەن باسقا امال جوق.
ۇيگە تاياعاندا جول جيەگىندە اكەم مەن اپكەم كۇتىپ تۇر ەكەن. شوپىر بىر-ەكى رەت بيپىلداتىپ بەلگى بەرىپ ەدى، اكەم قار تازالايتىن اعاش كۇرەگىن بۇلعاڭداتتى.
— جەتتىڭدەر-اۋ ايتەۋىر! — دەپ شال ايعاي سالدى. اپكەم سينونى قۇشاقتاپ تۇرىپ قولشاتىرىن جايدى دا، ۇيگە قاراي ەرتىپ ءجۇردى.
— كەشە كەشتەن بەرى جاۋىپ تۇر، توقتايتىن ءتۇرى جوق. بۇكىل جولدى بىتەپ تاستادى، — دەدى اكەم شاعىمدانىپ.
— مۇمكىن، جاقسىلىقتىڭ نىشانى شىعار، — دەدىم قالجىڭداپ.
مەن اكەمە بارلاي قاراعام. بيىل ءتىپتى شوگىپ، شاۋ تارتىپ قالىپتى. مەنىڭ قوبالجىعان ءتۇرىمدى كورىپ، ول ءوزىنىڭ تىڭ ەكەنىنە سەندىرگىسى كەلگەن كىسىشە كۇلە بەردى.
— ۇنەمى وسى، — دەدى ەندى شەشەم شاعىم ايتىپ جاتىر. — ءوزىن ءبىر ايامايدى عوي.
قاس قارايعان كەز، ءبىز ءشاي ىشەتىن بولمەدەگى كوتاسۋدا17 تاتتى-تاپسەك جەپ وتىرمىز. اكەم ءبىر سۇراعان نارسەسىن بىرنەشە قايتارا سۇراپ، العاش ەستىگەندەي ەمىنە تىڭداپ وتىر.
شەشەم مەن اپكەم كەشكى اس قامىنا كىرىسكەن. سينو دا چەمودانىنان اشىپ، ءوزىنىڭ الجاپقىشىن الىپ شىقتى.
— ونىڭىز نە، سينو-سان! — دەدى شەشەم قالبالاقتاپ. — ءسىز قالىڭدىقسىز! ال قالىڭدىق كۇتىپ وتىرۋى كەرەك.
— سىزدەرگە كىشكەنە كومەكتەسەيىن.
— اۋرە بولما. ءبىز كوو ەكەۋمىز-اق تىندىرامىز. ال ءسىز دەمالىڭىز.
اكەم ەكەۋمىز بۇلاردىڭ الجاپقىشقا تالاسقانىن كورىپ ىشگىمىز قاتقانشا كۇلدىك.
— شەشە، سينو كومەكتەسكىسى كەلىپ تۇر ەكەن، قولىن قاقپاساڭشى.
شەشەم اڭتارىلىپ از تۇردى دا، ەندى ماعان دۇرسە قويا بەردى:
— نە ايتىپ وتىرسىڭ! وسىنى دا كۇيەۋ دەيدى عوي! قالىڭدىعىن كەلمەي جاتىپ جۇمىسقا سالماقشى. ەستىگەن جۇرت نە دەيدى؟
— باسقالارعا ۇقسامايدى ەكەن دەيدى دە. قالىڭدىق نەگە جۇمىس ىستەۋگە بولمايتىنىن سينو دا تۇسىنبەي تۇر. ەلدىڭ سوزىنە قارايسىڭ با؟ بولاشاق كەلىنىڭ شارۋاعا قولعابىس قىلعىسى كەلگەن ەكەن — وندا تۇرعان نە بار.
— جارايدى، وزدەرىڭ ءبىل!
كۇلكىسى جىلاعان ادامعا ۇقساپ كەتكەن شەشەم سينونىڭ الجاپقىشىن ادەمىلەپ بايلاپ بەردى.
سينوعا ەرتەرەك توسەك سالىپ بەردىك: پويىزدا كوز ىلمەگەن ەدى، ال ءوزىمىز ءشاي ىشەتىن بولمەگە جينالىپ، ۇيلەنۋ تويىن اقىلداسىپ وتىرمىز. ەرتەڭ كەشكە ءوزىمىز عانا اتاپ وتەتىن بولدىق. ويتكەنى بۇل قالادا تۋىس-تۋعان، دوس-جاراننان ەشكىمىمىز جوق ەدى. مەن ءتىپتى ۇلان-اسىر توي تۋرالى ولاعان دا ەمەسپىن. تەك كەمپىر-شالدى قۋانتسام بولدى دەيتىنمىن. بۇلار ومىرگە التى ءسابي اكەلگەنىمەن، مىنە، جاستارى الپىستان اسقاندا بارىپ بىرەۋىن عانا ۇيلەندىرىپ جاتىر. بۇلار نە ايتسا، سول بولادى دەۋىمنىڭ سىرى سول.
اكەم مەن اپكەم جاتىپ قالدى دا، ءشاي ىشەتىن بولمەدە شەشەم ەكەۋمىز قالعان ەدىك. كاتەلدە قايناپ جاتقان سۋدىڭ بۇلكىلىنە قۇلاق ءتۇرىپ، ءبىراز ۋاقىت ءۇنسىز وتىردىق.
— ال، بالام، سەنى قۇتتىقتاۋعا بولاتىن شىعار! —دەدى شەشەم بيازى ۇنمەن.
مەن قارسى بولمادىم.
— ۇنەمى ۋايىمداپ ءجۇرۋشى ەم. مەيرامحانادان شىققان ايەل، قانشا دەگەنمەن. بىردە ءتىپتى تۇسىمە دە كىردى. كوزىممەن كورگەنشە ۋايىمداۋمەن بولدىم. باسىنان تالاي قيىنشىلىق وتكەن ەكەن، بايعۇس بالا سونىسىمەن دە باسقالارعا ۇقسامايدى. قانداي ادام ەكەنى كورىنىپ تۇر. سەن ونى ايالا.
مەن باس يزەدىم.
— ال كوو-سان نە دەپ وتىر؟ — دەپ سۇرادىم شەشەمنەن.
— ول قاتتى قۋاندى.
جۇرەگىم دۇرسىلدەپ كەتتى.
ۇيلەنەتىنىمە اپكەم قالاي قارار ەكەن دەپ قىسىلىپ ءجۇرۋشى ەدىم. اۋرۋشاڭ ادام. كوزىنەن قورىنىپ، ۇنەمى كوك كوزاينەك كيىپ جۇرەدى. بيىل وتىز بەسكە تولدى، كۇيۋدەن ءبىرجولا ءۇمىت ۇزگەن. التاۋمىزدان وسى ەكەۋمىز عانا قالدىق. مەنىڭ پارىزىم — اپكەمە قامقور بولۋ، سوندىقتان دا ويلانباي جاساعان قادامىممەن ونىڭ جالعىسسىراعان جانىن ونان سايىن اۋىرتىپ الام با دەپ قورقاتىنمىن. ەگەر قالىڭدىعىم ونىڭ كوڭىلىنەن شىقپاسا، ونسىز دا بۇيىعى ادام، ونان سايىن تۇيىقتالىپ الار ەدى.
بۇل ءتۇنى اپكەم ەكەۋمىز ەكىنشى قاباتقا جاتتىق. شەشەم مەن سينو ءبىرىنشى قاباتتا. اس ۇيدەن ءوتىپ بارا جاتىپ، اپكەمنىڭ سۋدى قاتتى سارىلداتىپ جۋىنىپ جاتقانىن اڭداعانداي بولدىم. ۇنەمى جاتار الدىندا جۋىناتىن ادەتى بار، ال بۇل جولى ءوزنىڭ جىلاپ تۇرعانىن باسقالاردان جاسىرعىسى كەلگەندەي. سينو وعان ۇنادى ما، جوق پا؟ اپكەم سونداي سەزىمتال جان، مەنىڭ ۇيلەنەتىنىمدى جۇرەگىنە جاقىن الماۋى مۇمكىن ەمەس.
مەن ساتىمەن كوتەرىلىپ كەلە جاتىپ، ەگەر اعالارىم مەن اپكەلەرىم ءتىرى بولعاندا، قالاي بولار ەدى دەگەندى ويلاپ ۇلگەردىم. اپكەم مەنىڭ سىبدىرىمدى ەستۋمەۋى مۇمكىن ەمەس ەدى. ول ماعان جالت قاراعان، ءوڭى قىزارىپ كەتىپتى. ال مەن تۇك بولماعانداي:
— ال، كەلىنىڭ قالاي؟ — دەدىم.
اپكەم ۇشىنا تامشى بايلانعان كىرپىكتەرىن جىپىلىقتاتىپ، جىميدى:
— مەنىڭشە، جامان ەمەس!
— ەندى سەنىڭ ءسىڭىلىڭ بار. جاقسى ەمەس پە، ءا؟
ەشتەڭە دەمەگەن ول كۇلىپ تۇرىپ مىسىق سەكىلدى كەۋدەمنەن قاقتى. ءويتىپ تەك جاقىن ادامدارىڭ عانا ىستەيدى.
— راحمەت.
مەن وعان كۇدىگىمدى سەيىلتكەنى ءۇشىن العىس ايتتىم.
ەرتەڭىندە جاۋعان قار توقتادى. كەشكە ون ءۇشىنشى اي18 تولعان.
مەن كوستيۋم كيدىم. اكەم مەن شەشەم اۋلەتتىك تاڭبامىز بار كيمونولارىن قامدادى. سىرتقا شىعۋدى كوپ جاقتىرا بەرمەيتىن، وعان ءتىپتى دەنساۋلىعى دا جوق اكەم سۋىرمادا ون جىلداي جاتىپ قالعان مەرەكەلىك كيمونوسىن شىعاردى. ءحاوريدىڭ جاعاسى مىجىلىپ قالعان ەكەن، ۇتىكتەتىپ الدى. سينونىڭ توي كويلەگى جوق ەدى، دەمالىسقا ارنالعان جالعىز كيمونوسىن كيدى. اپكەم التىن جىپپەن اق ماتادان تىككە مەرەكەلىك وبي19 تاقتى.
قوناق بولمەنىڭ اينەك ەسىگىنەن قار باسقان القاپ كورىنەدى. ءبىز سينو ەكەۋمىز ورتادا وتىرمىز، ەكى جاعىمىزعا — اكەم مەن شەشەم جايعاسقان، شەشەمنىڭ جانىدا — اپكەم. شاعىن داستارحاندا بۇقتىرىلعان الابۇعالار جارقىراپ جاتىر. بوتەن ادام شاقىرىلماعان قاراپايىم ۇيلەنۋ تويى. ەسەسىنە سينو ەكەۋمىزدىڭ باقىتىمىزعا جايىلعان، مەيىرىمگە تولى ەرەكشە وتىرىس بولدى.
ءبىز ءۇش رەتتەن ساكە كەسەسىن الماستىق20. ءبىزدىڭ ۇيدە باعزى ءبىر زاماننان قالعان، قوناق كەلگەندە شىعاراتىن ءساندى ىدىس بولاتىن ەدى، ءبىراق بۇرىن ۇيلەنۋ تويىن وتكىزبەگەندىكتەن، ءۇش رەت الماسۋ سالتاناتىن ءجاي كەسەمەن-اق اتقارا بەرەتىنبىز. اپكەم ساكە قۇيىپ ءجۇر. ءبىراق بۇل ادەتتەنبەگەن ءىسى بولعاندىقتان، ءار جولى كەسەنىڭ ەرنەۋىنەن اسىرىپ جىبەرىپ، قىسىلا جىميعانىنا باسقامىز ءماز بولىپ كۇلەمىز كەپ.
ءداستۇرلى سالتانات اياقتالىسىمەن، ساكەگە قىزارا بورتكەن اكەم توسىن ۇسىنىس جاسادى:
— تاكاساگونى21 شىرقاساق قايتەدى؟
ءبىز اكەمىزدىڭ ءان سالعانىن ەشقاشان كورگەن ەمەسپىز، سوندىقتان قالجىڭداپ وتىرعان شىعار دەپ ويلاعانبىز. ءبىراق قالجىڭ ەمەس ەكەن. اكەم ءسال پاۋزا ۇستاپ، تاماعىن كەنەدى. جۇدىرىعى ءتۇيىلىپ، تىزەنىڭ ۇستىندە جاتقان وڭ قولى قاتتى دىرىلدەگەنى سونشا، ونىمەن بىرگە ۇستەل دە تەڭسەلىپ كەتتى. قوبالجىعاندا وستەتىن ادەتى بار.
— تاا-كاا-ساا-گوو، — دەپ قالت-قۇلت ەتىپ ءانىن باستاعان. ءبىراق ءان دەۋگە كەلمەس ەدى. ءتىلى كۇرمەلىپ، ءۇنى كومەيىنە كەپتەلىپ، سيرەك تىستەرىنىڭ اراسىنان ىسقىرىققا جاقىن كومەسكى ءبىر دىبىس شىعادى.
— اكەسى، اكەسى دەيمىن، توقتا ەندى! — دەيدى كوزىنەن جاسى سورعالاعان شەشەم جالىنىپ. اكەمنىڭ توقتايتىن ءتۇرى جوق. اپكەم دىرىلدەگەن قولىن ۇستاماقشى بولعان، ال ول اندەتە بەردى، اندەتە بەردى.
مەن ءبارىن ءۇنسىز باقىلاپ وتىرمىن. بالالارىنىڭ ساتقىندىعىنا ءۇنسىز مويىنسىنعان اكەم مەن شەشەم — ەكەۋىنىڭ ءۇمىتىن ءار بالاسى وزىنشە الداعان-دى — وسى كۇنگە ولەردەي قۋاندى. زورعا دەگەندە جاقسىلىقتا باسىمىز قوسىلدى-اۋ. ەكەۋى مۇمكىن، وزدەرىن العاش رەت باقىتتى سەزىنىپ وتىرعان شىعار. وكىرىپ جىلاعىم كەلدى. ال سينو، ويىندا ەشتەڭە جوق، كوزىنەن جاس اققانشا كۇلدى.
بۇل جولى ەكىنشى قابات سينو ەكەۋمىزگە بۇيىرعان. مەن تەز-تەز فۋتوندى جايىپ جىبەرىپ، جاستىق تاستادىم.
— قارلى ولكەنىڭ ءوز سالتى بار — تىر جالاڭاش جاتۋ كەرەك. پيجامامەن ىڭعايسىز.
كيمونوم مەن ءىش كيمىمدى سىپىرىپ تاستاپ، فۋتون استىنا زىپ بەردىم.
سينو كيمونوسىن ادەمىلەپ بۇكتەپ قويىپ، جارىقتى ءوشىردى دە، جاستىعىما تامان كەلىپ تىزە بۇكتى:
— مەن دە ءسويتۋىم كەرەك پە؟
— سويتپەگەندە! ەندى سەن دە قارلى ولكەنىڭ تۇرعىنىسىڭ.
سينو قاراڭعىدا شەشىنە باستادى.
— كەشىرىڭىز!
قاپتالىمدا بىردەڭە اعاراڭدايدى.
سينونى العاش رەت قۇشاقتادىم. ءتانى مەن ەلەستەتكەننەن دە سۇلۋ ەكەن. جۇپ-جۇمىر انارىن سيپاپ ەدىم، ىشىمدە ءبىر ءتاتتى قيال باس كوتەردى. تەرىسىنىڭ نازىكتىگى سونشا، الاقانىم تيگەن جەردە قان تامىرلارى قالاي بۇلكىلدەپ جاتقانىن سەزەمىن. وت دەمىمىز شارپىسىپ، ەكەۋمىز دە كۇيىپ-جانىپ بارامىز.
بۇل ءتۇنى سينو ءتىلالعىش قۋىرشاق، مەن بولسام تاجىريبەسىز قۋىرشاق جاساۋشى كەيپىندە، باقىتتان باسىم اينالعان بايعۇس ءلاززاتقا باتتىم.
بىر-بىرىمىزگە تىعىلىپ جاتىرمىز، ۇيقى كەلەر ەمەس.
— ىستىق ەمەس پە؟ — دەدىم سىبىرلاپ.
— جوق. توكيودا دا ءوستىپ ۇيىقتايىقشى، — دەدى سينو.
ءبىز وتكەن كۇندەرىمىز بەن ۇيلەنۋ تويىمىزدىڭ ءار ءساتىن ەسكە تۇسىردىك.
— قولىمنان ەشتەڭە كەلمەيتىنىن مويىنداۋعا ۇيالام. ءبىراق ۇيرەنەم عوي. جيىرما جىل ءومىرىمدى بوسقا وتكىزگەنىمدى ەندى ءتۇسىنىپ جاتىرمىن. ءوزىمدى ەشقاشان ويلاعان ەمەسپىن، قالاسام دا، قالاماسام دا — باسقالاردى ويلايتىنمىن. شىداپ باقتىم...
— «سينوبۋگاۆادان22» شىققان سينو-سان!
— جوق، جوق! ول تۋرالى ۇمىت! مەن ەندى باياعى سينو ەمەسپىن. ەندى تەك ەكەۋمىزدى عانا ويلايتىن بولام. جاقسىلىققا كەنەلەمىز.
ول ءسوزىن اياقتاعاندا قارلى ولكەدە دە ءولى تىنىشتىق ورناعانداي بولعان. كەنەت تىلسىم تىنىشتىقتى قوڭىراۋ ءۇنى بۇزىپ جىبەردى. ءۇن بىرتە-بىرتە جاقىنداپ كەلەدى.
— قوڭىراۋ؟ — دەدى تاڭدانعان سينو.
— شانا عوي.
— شانا؟
— ءيا، اتشانا. شارۋالاردىڭ ءبىرى كاباكتان قايتىپ كەلە جاتقان شىعار.
— وي، كورگىم كەلىپ تۇر!
ءبىز ەكەۋارا ءبىر كيمونونى ىلە سالىپ، دالىزگە ىتقىپ شىقتىق. سوسىن مەن قىلىشتاي سۋىق ەسىكتى ءسال ىسىرىپ ەدىم، سينونىڭ جالاڭاش ءتانى جارق ەتە ءتۇستى. اق قار باسقان جولمەن قارا كولەڭكە ءىلبىپ بارادى. شانادا ودەيالمەن قىمتانىپ العان كوشىر وتىر. جالعىز ءوزى، شاماسى، ۇيىنە قايتىپ بارا جاتسا كەرەك. اتتىڭ تاعاسى ايدىڭ جارىعىنا شاعىلىسىپ جالت-جۇلت ەتەدى.
كورىنىستى تاماشالاپ ءبىراز تۇرىپ قالعانىمىزدى سينو دىرىلدەي باستاعاندا ءبىر-اق اڭعاردىم.
— ءجۇر تەز! ەرتەڭ جولعا شىعامىز. ازداپ بولسىن كوز شىرىمىن الايىق.
— قوڭىراۋدىڭ ءۇنى وشكەنشە قالعىپ تا كەتەرمىز.
فۋتوننىڭ استىنا كىرىسىمەن، سينو باۋرىما تىعىلدى. بويى جىليتىن ەمەس، ءتىسى تىسىنە تيمەي قالشىلداپ جاتىر.
ۇزاپ بارىپ جوق بولعان قوڭىراۋ ءۇنى ءالى قۇلاعىمدا تۇر.
— ەستىپ جاتىرسىڭ با؟
سينو ۇندەمەدى. ەرنىنەن وپكەم. ۇيىقتاپ قالىپتى.
ەرتەڭىنە تاڭەرتەڭ ءبىز جاس جۇبايلار ساپارىنا اتتاندىق.
وسى ءبىر مىندەتتى ساپارعا شىققىم كەلمەپ ەدى، شەشەم كۇش بەرمەدى. ىستىق بۇلاققا باراتىن بولىپ شەشتىك. ول جەر بىزدەن سولتۇستىككە قاراي جۇرگەندە، جازىقتاعى ءبىر شاعىن اۋىلدا. باياعىدا، بوزبالا كەزىمدە، دۇنيەدەن باز كەشىپ، مەكتەپتى تاستاپ، ءتورت ماۋسىم بويى سوندا جاتىپ ەدىم. سول كەزدەگى كۇيزەلىستىڭ جانىمنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىندە قالعان ەلەسىنەن ءبىرجولا ارىلۋ ءۇشىن، ەندى مىنە، سينونى اپارا جاتىرمىن.
تاڭعى پويىزعا ساۋداگەرلەر اۋزى-مۇرنىنان شىعا تيەلىپ العان ەكەن. ابىروي بولعاندا، بىر-بىرىنە قاراما-قارسى ەكى بوس ورىن تابىلا كەتتى. سينو قالعىپ-شۇلعىپ تەرەزەدەن تاڭعى پەيزاجعا قاراپ وتىرعان. الايدا قوزعالىپ ۇلگەرگەنىمىز سول ەدى، كەنەت ول تىزەمنەن ءتۇرتىپ، ايعاي سالدى:
— قارا! قارا! كوردىڭ بە؟
قار باسقان جاتاعان ۇيلەر، كوك مۇز قۇرساعان وزەن، كوپىر، كۇزەتشىنىڭ قۇجىراسى، حرام، ولاردىڭ ار جاعىندا الاسا تاۋلاردان باسقا ەشتەڭە جوق.
— قايدا قاراۋىم كەرەك؟
— قايداسى نەسى؟ انە، ءبىزدىڭ ءۇي تۇر عوي!
راسىندا وزەن جاعاسىندا تاڭعى نۇرعا مالىنىپ ءبىزدىڭ ءۇي تۇر ەكەن.
— ا، كوردىم.
— كوردىڭ عوي؟ مەنىڭ ءۇيىم!
تىزەمدى ءالى ۇستاپ وتىرعان سينو تۋعالى شىنايى ۇيدە تۇرىپ كورمەگەن. جاس جۇبايلار ساپارىنا اكەتىپ بارا جاتقان پويىزدىڭ تەرەزەسىنەن «ءوز ءۇيىن» كورگەن ونىڭ بۇل قۋانىشى قاپىسىز ەدى. كەنەت جاڭا جىلدىق كيىم كيىپ، بيىلدىققا ءبىرىنشى رەت تاۋار اكەلە جاتقان ساۋداگەرلەر ءبىزدى ءۇنسىز ءارى قىزىعا تاماشالاپ وتىرعاندارىن اڭعاردىم. ەكى بەتىم دۋىلداپ بارادى.
سوبا — قاراقۇمىق ۇنىنان جاسالعان لاپشا
ياناگا — سويا، اسكوك، جۇمىرتقا قوسىپ بۇقتىرىلعان بالىق
حيباتي — كوشپەلى اسحانا
سيرۋكو — قىزىل بۇرشاقتان جۇمىرلانعان كۇرىش قوسىپ جاساعان ءتاتتى سيرۋكو سورپاسىن بەرەتىن ءدامحانا
نورەن — فيرمانىڭ ساۋدا بەلگىسى بەينەلەنگەن بامبۋك نەمەسە ماتا پەردە. دۇكەن نە كافەنىڭ كىرە بەرىسىنە ءىلىپ قويادى
فۋتون — ءداستۇرلى جاپون ماتراسى
دزëرو — جەزوكشەلەر ۇيىندەگى ايەل
بەنتەن — باقىت پەي بايلىق اكەلەتىن ايەل قۇداي
حاوري — كيمونونىڭ سىرتىنان كيەتىن تۇيمەسىز جاكەت
ءفۋدو-موو — وت قۇدايى
ودەن'يا — ءتاتتى كارتوپ پەن سويادان جاسالعان ودەن سۇزبەسىن بەرەتىن ءدامحانا
سۋسيا — جۇمىرلانعان كۇرىش، بالىق، جۇمىرتقا، كوكونىس، ۋكسۋس جانە قانت قوسىپ سۋسي دايىندايتىن ءدامحانا
سياميسەن — ءۇش ىشەكتى ۇلتتىق اسپاپ
حاي — «تىڭداپ تۇرمىن»، «قۇپ بولادى» ماعىناسىنداعى جاۋاپ
ەنگاۆا — ءۇيدىڭ اينالاسىنداعى اشىق گالەرەيا
توريي — ءدىني عۇرىپتىق قاقپا
كوتاسۋ — ءداستۇرلى جاپون جيھازى، جەر ۇستەل
ون ءۇشىنشى اي — كۇنتىزبە بويىنشا 9-شى ايدىڭ 14-ىنە قاراعان تۇنگى تولعان اي
وبي — كيمونونىڭ بەلدىگى
ساكە كەسەسىن الماسۋ — نەكە تويىندا اتقارىلاتىن ءراسىم
تاكاساگو — نەكەسى قيىلعاندارعا ارناپ تەاتردا شىرقالاتىن ءان
«سينوبۋگاۆا» — «سينوبۋ» — ءتوزۋ، «سينوبۋگاۆا» — «ءتوزىم وزەنى» دەگەن ماعىنا بەرەدى
اۋدارعان: نۇرلان قابداي
You Might Also Like
-
XXI عاسىر دۇنيە جۇزىندەگى ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق قاتىناستاردىڭ، كوپەتنوستى قوعامداردىڭ بىرىگۋىنە جاڭا كوزقاراستار قالىپتاستىرۋدىڭ پروبلەماسىن وتكىر تۇردە العا تارتۋدا. ءداستۇرلى قۇندىلىقتا...
