تۋعان جەر تۇعىرىڭ (ويىن)
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن ارتتىرىپ ءوز بەتىمەن ىزدەنە بىلۋگە ساباقتا العان بىلىمدەرىن ومىردە قولدانا ءبىلۋ، تاريحي شەجىرەلەر مادەنيەتىنىڭ ۇلتتىق رۋحاني تانىمدىق، قاسيەتى كيەلى اسىل مۇرالاردىڭ قازىناسىن جاس ۇرپاقتىڭ سانا - سەزىمىنە ءسىڭىرۋ.
كورنەكىلىگى: “اتاجۇرت ” پلاكات، وتكەل، بەلەس بەكەت، اسۋ، جەرۇيىق بەينەلەرى جازىلعان تاسپا.
- ارمىسىزدار، قادىرمەندى قوناقتار، وقۋشىلار!
«اتاجۇرت» ويىنىنا كەلىڭىزدەر،
ىقىلاس قىپ كوپپەن بىرگە ەنىڭىزدەر.
بىزدەردى جاقسى تانىپ، بىلمەك ءۇشىن،
وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن كورىڭىزدەر.
كولدە جۇرگەن قوڭىر قاز، اۋىلداعى جاماندار
قىر ءقادىرىن كىم ءبىلسىن ەل ءقادىرىن نە ءبىلسىن
قىردا جۇرگەن دۋاداق كوشىپ - قونىپ كورمەگەن
سۋ ءقادىرىن نە ءبىلسىن. جۇرت ءقادىرىن نە ءبىلسىن - دەپ اسان قايعى بابامىزدىڭ وسى ايتقان دانا ءسوزىن ءپىر تۇتا وتىرىپ، ويىنىمىزدى باستايمىز.
ويىنعا 8 - سىنىپ وقۋشىلارىنان ەكى توپ قاتىسادى
«اقمەشىت» «قورقىت».
1. الپامىسوۆا جادىرا 1. امىربەكوۆا اينۇر
2. اياپوۆا اسەل 2. جۇمابەكوۆا گۇلجاينا
3. قۇندىبەكوۆا مەرۋەرت 3. نۇرابايەۆا اسەل
I. ءبولىم “ءوزىن ءوزى تانىستىرۋ” ەكى كوماندا ورتاعا شىعىپ وزدەرىن تانىستىرادى.
II. ءبولىم 1 - تۋر: “وتكەل” توپ باسشىلارى 5 سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. 1سۇراق - 4000 ۇپاي.
I - توپ “اقمەشىت” توبى باستايدى.
1. زەڭگى بابا قاي مالدىڭ اتاسى؟ (سيىر)
2. ابايدىڭ نەشە قارا ءسوزى بار؟ (45)
3. ۇيا سالمايتىن قۇس (كوكەك)
4. جامبىلدىڭ ۇستازى كىم؟ (ءسۇيىنباي)
5. اقمەشىت قاي قالا؟ (قىزىلوردا)
II - توپ “ قورقىت” توبىنىڭ توپ باسشىسىنا سۇراق
1. جىلقى اتاسى كىم؟ (قامبار اتا)
2. اسان قايعى قانداي جەردى ىزدەدى؟ (جەرۇيىق)
3. قاشقارياعا ساياحات جاساعان كىم؟ (ش. ۋاليحانوۆ)
4. ەلىمىزدە 1986 جىلى قانداي ەلەۋلى وقيعا بولدى؟ (جەلتوقسان)
5. قازاقتىڭ ءقادىر تۇتار جەرى (تۇركىستان)
2 - تۋر بەلەس. ءاربىر دۇرىس جاۋاپ 5 مىڭ ۇپاي ويىنعا قاتىسۋشىلار سۇراققا كومەك الۋعا بولادى. ەگەر دۇرىس جاۋاپ بەرمەسە، سونداي - اق كەلەسى توپقا كەزەك بەرمەگەنى ءۇشىن ۇپايى كەميدى..
1 جەڭگەن كوماندا باستايدى.
I - توپ سۇراقتار. قازاق مەملەكەتىنە شەكسىز ۇلەس قوسقان اتاقتى قولباسشى جانە مەملەكەت قايراتكەرى 1693 - 1748ج ءومىر سۇرەدى. كىشى ءجۇزدىڭ اتىنان ورىس پاتشاسىمەن بىرىگۋگە كەلىسىم جۇرگىزەدى.
سۇراق: ول كىم.؟
كومەك: كىشى ءجۇزدىڭ حانى.
دۇرىس جاۋابى: ءابىلحايىر
2 - سۇراق؛ قازاقتاردىڭ پاتشا ۇكىمەتىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنا قارسى كۇرەسكەن كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس قانشا جىلعا سوزىلدى جانە قاي ايماقتاردى قامتىدى؟
دۇرىس جاۋاپ: (1837 - 1847) جىلدار بۇكىل قازاقستان قامتىدى
II – توپ 1. سۇراق؛ ابىلايدىڭ قازاق تاريحىنداعى الاتىن ماڭىزى قانداي؟ ونىڭ اسا كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى، ديپلومات، جاۋىنگەر جانە ەل باسقارۋشى رەتىندە سيپاتتايتىن قانداي فولكلورلىق شىعارمالاردى بىلەسىڭدەر؟
2. سۇراق؛ سىرىم دات ۇلى باستاعان ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ تاريحي ماڭىزى نەدە بولدى؟
III - ءبولىم. بەكەت. كوماندا جاناشىرلارىنا سۇراق ەكى رەت جاۋاپ بەرۋگە بولادى.
1 - توپقا. 1 - سۇراق؛ قازاقتىڭ تۇڭعىش اكادەميگى گەولوگيالىق زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن اينالىسقان عالىم. ق. ي. ساتپايەۆ قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن.
دۇرىس جاۋابى: (پاۆلودار وبلىسى باياناۋىل اۋدانى)
2 - سۇراق؛ X عاسىردان باستاپ وڭتۇستىك قازاقستاندا يسلام ءدىنى كەڭ تۇردە دامي باستايدى. سايرام، وتىرار، تۇركىستان، تاعى باسقا قالالاردا ءدىني مەدرەسەلەر سالىنىپ، عىلىم - بىلىمگە كەڭ جول اشىلادى. ادەبي جانە عىلىمي شىعارمالارعا وزدەرىنىڭ ۇلەستەرىن قوسا بىلگەن شىعىستىڭ قانداي كورنەكتى عۇلاما عالىمدارى جايلى بىلەسىڭدەر؟
2 - توپ. 1 - سۇراق؛ ارىس وزەنىنە سىرداريانىڭ قۇيار ساعاسىنا تاياۋ ورنالاسقان قالا. 19 - ع. ورتاسىنان باستاپ فاراب دەگەن اتپەن ساماني اۋلەتى مەملەكەتىنىڭ ىقپالىندا بولادى.
بۇل قانداي قالا.
دۇرىس جاۋابى: (وتىرار)
2 - سۇراق: التىن وردانى قۇرۋشى موعول حانى كىم جانە قاي جىلدار ارالىعىندا بيلىك ەتتى، جانە ونى مۇسىلمان دەرەكتەرىندە قانداي ادام بولدى دەپ جاريالادى؟
IV ءبولىم “اسۋ ” اسىق ويناعان ازار. دوپ ويناعان توزار، بارىنەن دە مال باعىپ ءبىلىم قۋعان وزار.
تاقتادا 10 تەرەزە. سىر وڭىرىنە بايلانىستى سۇراقتار؛
1 - ۇياشىق؛ قورقىت اتا تۋرالى اقپاراتتار ايتساڭىز؟
2 - ۇياشىق؛ سۋرەتتەگى ەسكەرتكىش كىمگە قويىلعان؟ ول تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟
3 - ۇياشىق؛ تاريحي تۇلعا تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز، ونىڭ سىر ەلىنە قاتىسى قانداي؟
4 - ۇياشىق؛ سۋرەتتەگى تۇلعا قاي ءوڭىردىڭ تۋماسى جانە قانداي جالعان ايىپپەن تۇتقىندالعان
ەدى؟
5 - ۇياشىق؛ سۋرەتتەگى جىلى ءجۇزدى جازۋشى شىعارماشىلىعى تۋرالى ايتساڭىز؟
6 - ۇياشىق؛ روزا باعلانوۆا قاي ءوڭىردىڭ تۋماسى جانە قانداي اندەرىن بىلەسىڭدەر؟
7 - ۇياشىق؛ سىر وڭىرىندەگى كۇرىشكە باي اۋماقتاردى اتاندار؟
8 - ۇياشىق؛ قارماقشى اۋدانىندا قانداي كۇرىش وندىرەتىن كاسىپورىن بار؟
9 - ۇياشىق؛ مادينا ەرالييەۆا قاي ەلدىڭ تۋماسى جانە ونىڭ قانداي اندەرىن بىلەسىڭدەر؟
10 - ۇياشىق؛ تاريحي تۇلعا تۋرالى ايتساڭىز؟
V. “جەرۇيىق”
سۇراق: قازاق - جوڭعار شابۋىلى كەزىندە، (1723 - 1727) جىلدارى قازاق تاريحىندا «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما» دەگەن اتپەن تاريحتا ءىرى شايقاس بولىپ ءوتتى، وسى كەزەڭدە اۋىر قايعى - قاسىرەتتىڭ سيمۆولى رەتىندە «ەلىم - اي» اتتى زارلى جىر حالىق اراسىندا تۋىندادى. ونىڭ ءماتىنى مەن اۋەنىڭ اقىن، ءارى جاۋىنگەر قانداي جىراۋ شىعارعان دەپ تە ايتىلادى؟ جانە وسى جىردان ءبىر شۋماعى جاتقا ايتىلسىن.
VI. ءسوز كەزەگى ءادىلقازىلارعا بەرىلەدى.
VII. قورىتىندى. جەڭىمپازداردى ماراپاتتاۋ
كورنەكىلىگى: “اتاجۇرت ” پلاكات، وتكەل، بەلەس بەكەت، اسۋ، جەرۇيىق بەينەلەرى جازىلعان تاسپا.
- ارمىسىزدار، قادىرمەندى قوناقتار، وقۋشىلار!
«اتاجۇرت» ويىنىنا كەلىڭىزدەر،
ىقىلاس قىپ كوپپەن بىرگە ەنىڭىزدەر.
بىزدەردى جاقسى تانىپ، بىلمەك ءۇشىن،
وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن كورىڭىزدەر.
كولدە جۇرگەن قوڭىر قاز، اۋىلداعى جاماندار
قىر ءقادىرىن كىم ءبىلسىن ەل ءقادىرىن نە ءبىلسىن
قىردا جۇرگەن دۋاداق كوشىپ - قونىپ كورمەگەن
سۋ ءقادىرىن نە ءبىلسىن. جۇرت ءقادىرىن نە ءبىلسىن - دەپ اسان قايعى بابامىزدىڭ وسى ايتقان دانا ءسوزىن ءپىر تۇتا وتىرىپ، ويىنىمىزدى باستايمىز.
ويىنعا 8 - سىنىپ وقۋشىلارىنان ەكى توپ قاتىسادى
«اقمەشىت» «قورقىت».
1. الپامىسوۆا جادىرا 1. امىربەكوۆا اينۇر
2. اياپوۆا اسەل 2. جۇمابەكوۆا گۇلجاينا
3. قۇندىبەكوۆا مەرۋەرت 3. نۇرابايەۆا اسەل
I. ءبولىم “ءوزىن ءوزى تانىستىرۋ” ەكى كوماندا ورتاعا شىعىپ وزدەرىن تانىستىرادى.
II. ءبولىم 1 - تۋر: “وتكەل” توپ باسشىلارى 5 سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. 1سۇراق - 4000 ۇپاي.
I - توپ “اقمەشىت” توبى باستايدى.
1. زەڭگى بابا قاي مالدىڭ اتاسى؟ (سيىر)
2. ابايدىڭ نەشە قارا ءسوزى بار؟ (45)
3. ۇيا سالمايتىن قۇس (كوكەك)
4. جامبىلدىڭ ۇستازى كىم؟ (ءسۇيىنباي)
5. اقمەشىت قاي قالا؟ (قىزىلوردا)
II - توپ “ قورقىت” توبىنىڭ توپ باسشىسىنا سۇراق
1. جىلقى اتاسى كىم؟ (قامبار اتا)
2. اسان قايعى قانداي جەردى ىزدەدى؟ (جەرۇيىق)
3. قاشقارياعا ساياحات جاساعان كىم؟ (ش. ۋاليحانوۆ)
4. ەلىمىزدە 1986 جىلى قانداي ەلەۋلى وقيعا بولدى؟ (جەلتوقسان)
5. قازاقتىڭ ءقادىر تۇتار جەرى (تۇركىستان)
2 - تۋر بەلەس. ءاربىر دۇرىس جاۋاپ 5 مىڭ ۇپاي ويىنعا قاتىسۋشىلار سۇراققا كومەك الۋعا بولادى. ەگەر دۇرىس جاۋاپ بەرمەسە، سونداي - اق كەلەسى توپقا كەزەك بەرمەگەنى ءۇشىن ۇپايى كەميدى..
1 جەڭگەن كوماندا باستايدى.
I - توپ سۇراقتار. قازاق مەملەكەتىنە شەكسىز ۇلەس قوسقان اتاقتى قولباسشى جانە مەملەكەت قايراتكەرى 1693 - 1748ج ءومىر سۇرەدى. كىشى ءجۇزدىڭ اتىنان ورىس پاتشاسىمەن بىرىگۋگە كەلىسىم جۇرگىزەدى.
سۇراق: ول كىم.؟
كومەك: كىشى ءجۇزدىڭ حانى.
دۇرىس جاۋابى: ءابىلحايىر
2 - سۇراق؛ قازاقتاردىڭ پاتشا ۇكىمەتىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنا قارسى كۇرەسكەن كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس قانشا جىلعا سوزىلدى جانە قاي ايماقتاردى قامتىدى؟
دۇرىس جاۋاپ: (1837 - 1847) جىلدار بۇكىل قازاقستان قامتىدى
II – توپ 1. سۇراق؛ ابىلايدىڭ قازاق تاريحىنداعى الاتىن ماڭىزى قانداي؟ ونىڭ اسا كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى، ديپلومات، جاۋىنگەر جانە ەل باسقارۋشى رەتىندە سيپاتتايتىن قانداي فولكلورلىق شىعارمالاردى بىلەسىڭدەر؟
2. سۇراق؛ سىرىم دات ۇلى باستاعان ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ تاريحي ماڭىزى نەدە بولدى؟
III - ءبولىم. بەكەت. كوماندا جاناشىرلارىنا سۇراق ەكى رەت جاۋاپ بەرۋگە بولادى.
1 - توپقا. 1 - سۇراق؛ قازاقتىڭ تۇڭعىش اكادەميگى گەولوگيالىق زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن اينالىسقان عالىم. ق. ي. ساتپايەۆ قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن.
دۇرىس جاۋابى: (پاۆلودار وبلىسى باياناۋىل اۋدانى)
2 - سۇراق؛ X عاسىردان باستاپ وڭتۇستىك قازاقستاندا يسلام ءدىنى كەڭ تۇردە دامي باستايدى. سايرام، وتىرار، تۇركىستان، تاعى باسقا قالالاردا ءدىني مەدرەسەلەر سالىنىپ، عىلىم - بىلىمگە كەڭ جول اشىلادى. ادەبي جانە عىلىمي شىعارمالارعا وزدەرىنىڭ ۇلەستەرىن قوسا بىلگەن شىعىستىڭ قانداي كورنەكتى عۇلاما عالىمدارى جايلى بىلەسىڭدەر؟
2 - توپ. 1 - سۇراق؛ ارىس وزەنىنە سىرداريانىڭ قۇيار ساعاسىنا تاياۋ ورنالاسقان قالا. 19 - ع. ورتاسىنان باستاپ فاراب دەگەن اتپەن ساماني اۋلەتى مەملەكەتىنىڭ ىقپالىندا بولادى.
بۇل قانداي قالا.
دۇرىس جاۋابى: (وتىرار)
2 - سۇراق: التىن وردانى قۇرۋشى موعول حانى كىم جانە قاي جىلدار ارالىعىندا بيلىك ەتتى، جانە ونى مۇسىلمان دەرەكتەرىندە قانداي ادام بولدى دەپ جاريالادى؟
IV ءبولىم “اسۋ ” اسىق ويناعان ازار. دوپ ويناعان توزار، بارىنەن دە مال باعىپ ءبىلىم قۋعان وزار.
تاقتادا 10 تەرەزە. سىر وڭىرىنە بايلانىستى سۇراقتار؛
1 - ۇياشىق؛ قورقىت اتا تۋرالى اقپاراتتار ايتساڭىز؟
2 - ۇياشىق؛ سۋرەتتەگى ەسكەرتكىش كىمگە قويىلعان؟ ول تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟
3 - ۇياشىق؛ تاريحي تۇلعا تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز، ونىڭ سىر ەلىنە قاتىسى قانداي؟
4 - ۇياشىق؛ سۋرەتتەگى تۇلعا قاي ءوڭىردىڭ تۋماسى جانە قانداي جالعان ايىپپەن تۇتقىندالعان
ەدى؟
5 - ۇياشىق؛ سۋرەتتەگى جىلى ءجۇزدى جازۋشى شىعارماشىلىعى تۋرالى ايتساڭىز؟
6 - ۇياشىق؛ روزا باعلانوۆا قاي ءوڭىردىڭ تۋماسى جانە قانداي اندەرىن بىلەسىڭدەر؟
7 - ۇياشىق؛ سىر وڭىرىندەگى كۇرىشكە باي اۋماقتاردى اتاندار؟
8 - ۇياشىق؛ قارماقشى اۋدانىندا قانداي كۇرىش وندىرەتىن كاسىپورىن بار؟
9 - ۇياشىق؛ مادينا ەرالييەۆا قاي ەلدىڭ تۋماسى جانە ونىڭ قانداي اندەرىن بىلەسىڭدەر؟
10 - ۇياشىق؛ تاريحي تۇلعا تۋرالى ايتساڭىز؟
V. “جەرۇيىق”
سۇراق: قازاق - جوڭعار شابۋىلى كەزىندە، (1723 - 1727) جىلدارى قازاق تاريحىندا «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما» دەگەن اتپەن تاريحتا ءىرى شايقاس بولىپ ءوتتى، وسى كەزەڭدە اۋىر قايعى - قاسىرەتتىڭ سيمۆولى رەتىندە «ەلىم - اي» اتتى زارلى جىر حالىق اراسىندا تۋىندادى. ونىڭ ءماتىنى مەن اۋەنىڭ اقىن، ءارى جاۋىنگەر قانداي جىراۋ شىعارعان دەپ تە ايتىلادى؟ جانە وسى جىردان ءبىر شۋماعى جاتقا ايتىلسىن.
VI. ءسوز كەزەگى ءادىلقازىلارعا بەرىلەدى.
VII. قورىتىندى. جەڭىمپازداردى ماراپاتتاۋ
You Might Also Like
-
ساباق سىني تۇرعىدان ويلاۋ، جازۋ جانە ايماقتىق كومپونەنت تەحنولوگياسىنىڭ ءادىس - ءتاسىلىن قولدانا وتىرىپ، وتكىزىلدى. پاۆلودار وڭىرىندەگى كەپتەرلەردىڭ تۇرلەرى ىزدەنىس جۇمىس تۇرىندە الدىن الا انىقتالدى.
-
"قازاق ءتىلى ساباعىندا قورىتىندى، بەكىتۋ كەزەڭىندە ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس"
