سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 6 ساعات بۇرىن)
تۇلىك تولدەن وسەدى
تاربيە ساعاتى:
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇلىك تولدەن وسەدى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، قازاقتىڭ اتا كاسىبىنەن ماعلۇمات بەرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى ءتورت تۇلىك تولدەرىنىڭ اتاۋلارىمەن تانىستىرۋ، ءتورت - تۇلىككە بايلانىستى ولەڭ، تاقپاق ماقال - ماتەلدەر جاتتاۋ.
ب) تاربيەلىلىگى: حالىق پەداگوگيكاسى نەگىزىندە اسەمدىككە باۋلۋ، تاتۋلىققا تاربيەلەۋ، ءتورت تۇلىك مالدىڭ پايداسىمەن، ورىسىمەن، تىرشىلىك تابيعاتىمەن، ءقادىر – قاسيەتىمەن تانىستىرۋ. دۇكەن سورەلەرىندەگى سۋسىنداردان ارتىقشىلىعىن ءبىلدىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: «تۇلىك تولدەن وسەدى»سلايد. ءتورت - تۇلىك مالدىڭ سۋرەتتەرى: «جايلاۋدا»، مالدىڭ ءوسۋ رەتى بويىنشا بەرىلەتىن اتاۋلار سوزدىگى: «مالدىڭ تولدەرى»سلايدتار
ۇلتتىق ويىن: «قالاي ايتۋدى بىلەمىن»

ساباقتىڭ بارىسى:
1. قازاق حالقىنىڭ نەگىزگى تىرشىلىگى مال شارۋاشىلىعى تۋرالى اڭگىمەلەۋ
2. «تولدەر ايتىسى» كورىنىسى
3. «مال اتاۋلارى» «بىلگەنگە مارجان» سۋرەتتەرىمەن اڭگىمە جۇرگىزۋ
4. ءتورت - تۇلىك مال تۋرالى ولەڭدەر
5. «قالاي ايتۋدى بىلەمىن» ويىنى
6. ءتورت تۇلىك تۋرالى اندەر

1. كىرىسپە. - قازاق ەجەلدەن مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان حالىق عاسىرلار بويى قالىپتاسقان باي تاجىريبەسى بويىنشا ولار مالدىڭ ءورىسىن، تىرشىلىك – تابيعاتىن، ءقادىر قاسيەتىن ابدەن زەرتتەپ بىلگەن. ونىڭ ونىمدەرىمەن تىرشىلىك ەتىپ، وڭتايلى پايدالانۋدى يگەرگەن. مالدىڭ ەتى، ءسۇتى، تەرىسى، ءمۇيىزى، سۇيەگىنە دەيىن ءوز قاجەتىنە جاراتىپ وتىرعان. مىنسە - كولىگى، ىشسە - سۋسىنى، جەسە - تاماعى، كيسە – كيىمى، تۇتىنسا - بۇيىمى دا وسى مال بولعان.
«مالىم - جانىمنىڭ ساداقاسى،
جانىم - مالىمنىڭ ساداقاسى»دەگەن اتا - بابالارىمىز مال اتاۋلارىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن جەتىك ءبىلىپ، ساحارانى ءتورت - تۇلىككە تولتىرعان.
مال وسىرۋگە قولايلى قازاقستان جەرىن مالسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن بۇدان بىلاي دا اسا ماڭىزدى شارۋاشىلىق بولىپ قالا بەرەدى. ولاي بولسا، كەيىنگى ۇرپاق قاسيەتتى ءتورت - تۇلىككە ءتيىستى حالقىمىزدىڭ ۇعىمدارى مەن باي تاجىريبەسىن ۇمىتپاۋى ءتيىس. راس، ءبىزدىڭ ءبارىمىز بىردەي مالدى باعار - باقپاسپىز، ءبىراق اتا - بابا ءقادىر تۇتقان مۇرامىزدىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەستە ساقتاۋعا ءتيىسپىز.

2. «تولدەر ايتىسى» كورىنىسى:
اۆتور: سىلدىراپ اققان وزەننىڭ جاعاسىنداعى شالعىندا ءار تۇلىك مالدىڭ تولدەرى جايىلىپتى. ولار ءبىر بىرىنەن:- يەمىز قايسىمىزدى جاقسى كورەدى؟- دەپ سۇراستى. (ساحناعا ءتورت - تۇلىك مالدىڭ تولدەرىنىڭ كوستيۋم - ماسكاسىن كيگەن بالالار شىعادى.)
لاق: ءما - ءا، ءما - ءا ارينە مەنى جاقسى كورەدى، ادام ءبىزدىڭ ءسۇتىمىزدى ىشەدى، مامىقتاي جۇنىمىزدەن جىلى ورامال، كيىم توقيدى.
قۇلىن: (كىسىنەپ جىبەرىپ) لاق، سەن ورىنسىز ماقتاناسىڭ، مالدا بىزدەن ارتىق ەشقايسىڭ جوق، ءبىز مىنسە - كولىك، ىشسە - سۋسىن، جەسە – ازىقپىز.
بۇزاۋ ءمو - ءو، ءمو - ءو. سەندەر بوسقا ماقتاناسىڭدار. يەم مەنى جاقسى كورەدى. ادامنىڭ تىرشىلىگىنە ەڭ پايداسى مەن. شەلەك - شەلەك ءسۇت، قارىن - قارىن ماي، قاپ – قاپ قۇرت، ىرىمشىك بىزدەن شىعادى. ءبىز سويسا سوعىم، جەكسە كولىك بولامىز. مەن تۇرعاندا سەندەر نەگە ماقتاناسىڭدار.
قوزى: ءبارىڭ بوسقا ماقتاناسىڭدار، يەم بارىنەن دە مەنى جاقسى كورەدى. ماتانىڭ اسىلىن ءبىزدىڭ جۇنىمىزدەن توقيدى. ساقىلدايتىن سارى ايازدا توڭدىرمايتىن جىلى تون، كيىز، الاشا جىلى كيىمدەر مەنىڭ جۇنىمنەن جاسالادى.
بوتا: سوندا بارىڭنەن كەم ءبىز بە؟ مال ءقادىرلىسى ءبىز. ادام ءبىزدىڭ ءتاتتى شۇباتىمىز بەن مامىقتاي ءجۇنىمىزدى پايدالانادى. سۋسىز ءشول دالادا تاپتىرمايتىن كولىكپىز. ءبىزدىڭ مامىقتاي جۇنىمىزدەن جاسالعان كورپەنى كىم ماقتامايدى.
- جوق، ءبارىبىر يەم مەنى جاقسى كورەدى؟!
- جوق يەم مەنى جاقسى كورەدى.
- يەم مەنى جاقسى كورەدى.
- ادامعا ەڭ پايدالىسى مىنا مەن
- جوق، يەم مەنى جاقسى كورەدى
اۆتور. تولدەر ءارقايسىسى وزدەرىن ماقتاپ كوپ تالاسادى. ءبىرىنىڭ سوزىنە ءبىرى كونبەيدى. اقىرى ولار يەلەرىنەن بارىپ سۇرايدى.
يەسى: سەندەر بوسقا تالاسپاڭدار. بارىڭدە پايدالىسىڭدار. ءارقايسىلارىڭنىڭ ءوز ورىندارىڭىز بار. ادام ءۇشىن ءبارىڭ دە كەرەكسىڭدەر.
ويىن: «تۇلىك قالاي دىبىستايدى،»
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى. ءار مالدىڭ ءوز ورنى بار. اتا - بابالارىمىز ءقادىرىن ءبىلىپ، قاسيەتىن تانىپ ءار مالدى ءوسۋ جولىنا قاراي ءار ءتۇرلى اتاعان. مىسالى، قوي؛ ونىڭ كىشكەنتاي ءتول كەزىنەن ۇلكەيگەنشە جاسىنا قاراي اجىراتىپ وتىرعان.

3. «اداسقان تولدەر» سۋرەتى بويىنشا اڭگىمەلەسۋ.
تۇلىك تولدەن وسەدى. مالدىڭ ءقادىرىن ءبىلىپ، قاسيەتىن باعالاعان بابالارىمىزدان بەرى ادام ەسىمدەرىنە دە مال اتاۋلارىن قوسۋدى ادەتكە اينالدىرعان. مىسالى: بوتاگوز، اقبوتا، نارتاي، قوزى، قوشقارباي، ىسەك، بۋراباي ت، ب سونىمەن قاتار قازاق حالقى ءوز بالالارىن «بوتام» «قۇلىنىم» «قوشاقانىم» دەپ ەركەلەتىپ الپەشتەگەنىنەن دە وسى ءتورت تۇلىك مالعا ەرەكشە سۇيىسپەنشىلىكتىڭ بار ەكەنىن بىلدىرەدى.

«مالدار اتاۋى»
قوي اتاۋى بار ەكەن
قوشقارىنان باستالعان
ەركەك قويلار ءنان ەكەن
قۇيرىعى اۋماس استاۋدان
جۋان قويدى ساۋلىق دەپ
اتاعانىن قاراشى
اتاعان عوي ساۋدىق دەپ
ويلاعان دا شاماسى
ىسەك پەنەن تۇساق دەپ
ءبىر جاس ۇلكەن توقتىدان
قوزىدان سوڭ ۇساقتاپ
ەڭ كىشىسى جوق بۇدان

شاقىرۋ باستالار
شورە - شورە شوكەدەن
ەشكى اتاۋىن باستاڭدار
ايىر ءمۇيىز تەكەدەن
جورعا ويناعان تەكەسى
«شەك» دەگەنگە لىپىلداپ
قويدى باسار سەركەسى
تۇياقتارى سىرتىلداپ
ەكى جاستا تۋشالار
الا جولاق بورتەسى
شىبىشى مەن لاعى
تاستان تاسقا شىعادى.

جازدىكۇنى قۇلىنشاق
كەلەر قىستا جابىعا
تاي شىققان سوڭ ءمىنىپ ب ا ق
دۇبىرلەتىپ شابادى
كەلەر جىلى قۇناندى
كۇتىمگە السا جارايدى
قۇناننان كەيىن دونەنگە
جۇرت قىزىعا قارايدى
بايتال، بەستى، بيە ات
مۇنى بىلمەۋ ءتىپتى ۇيات
جىلقىشىنىڭ قورعانى
بولسا ناعىز مىقتى ات

«مالدىڭ ءتولىن ءسۇيۋى»
قوي سۇيەدى بالاسىن قوڭىرىم دەپ،
ەش نارسەنى بىلمەيتىن مومىنىم دەپ.
ەشكى سۇيەدى بالاسىن لاعىم دەپ،
تاستان تاسقا سەكىرگەن شۇناعىم دەپ.
سيىر سۇيەدى بالاسىن تورپاعىم دەپ،
قاراڭعىعا باسپايتىن قورقاعىم دەپ.
تۇيە سۇيەدى بالاسىن تايلاعىم دەپ،
جابۋ جاپسا جاراسقان جايناعىم دەپ.
جىلقى سۇيەدى بالاسىن شۇبارىم دەپ،
جۇگىرۋدەن جازباعان ءتۇلپارىم دەپ.

5. «قالاي اتاۋدى بىلەمىن ويىنى»
1. مالدىڭ تولدەرىن قالاي اتايدى؟
2. قاي مال قالاي دىبىستايدى؟
3. مالدى قالاي شاقىرادى؟

6. ءتورت - تۇلىك تۋرالى اندەر
1. قوشاقانىم قايدا ەكەن؟
2. اق تايلاق
3. قۇلىنشاق
4. بورتە لاق
5. ورتەكە

7. ا) مال ءسۇتىنىڭ پايداسى. ب) دۇكەن سورەلەرىندەگى سۋسىندار.(اتا – انالاردىڭ بايانداۋىندا)
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
«مال سۇتىنەن الىنعان ونىمدەر» كورمەسى ۇيىمداستىرىلىپ، اتا - انالار قالاي دايىندالاتىنىن اڭگىمەلەيدى

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما