InfoHub Logo

تاقىرىبى: تۋما تالانت - تۇعىرلى عالىم
ماقساتى: فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ورىنبەك احمەتبەك ۇلى جاۋتىكوۆتىڭ ءومىرى مەن عىلىم جولىندا ەڭبەكتەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، سيفرلىق بايانداماسى، ماتەماتيك عىلىمىنا قوسقان ۇلەسى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، بولاشاق ماتەماتيكتەردىڭ ءوز ماماندىعىنا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ءتۇرى: سۇحبات
بارىسى:
1-جۇرگىزۋشىسى: ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار، وقىتۋشىلار!
2-جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىزدەر مە، باياندى ەلدىڭ بولاشاقتارى، جاس ماتەماتيكتەر! جاڭاشىلدىققا جانى قۇمار جاستار!
عىلىم جولى بىردە جەڭىل، بىردە قاتتى.
اقىل-ويلار الەمدى ارباپ الدى.
ماتەماتيكا عىلىمدار پاتشاسى اتتى
تاڭىرقاتىپ، اڭىز قىلعان ادامزاتتى.
كەلەر ۇرپاق دانالارعا ۇقساپ تۋسا،
ومار حاييام، ءال – فارابي جولىن قۋسا،
ەلىمنىڭ بولاشاعى گۇلدەنەدى.
عىلىمنىڭ شامشىراعى جانىپ تۇرسا.

1-جۇرگىزۋشى: فارابي بىلاي دەيدى: «اريفمەتيكا ەكى عىلىمدى بىرىكتىرەدى: ءبىرىنشىسى – پراكتيكالىق اريفمەتيكا؛ ەكىنشىسى – تەوريالىق اريفمەتيكا». اريفمەتيكا ءۇش تاراۋدى قامتيدى:
1) سانداردىڭ بىر-بىرىنە قاتىسسىز جەكە-دارا قاسيەتتەرىن قاراستىراتىن تاراۋ (جۇپ جانە تاق ساندار، كەمەل، جازىق، ت.ب. ساندار تەورياسى)؛
2) سانداردىڭ بىر-بىرىنە قاتىستى قاسيەتتەرىن قاراستىراتىن تاراۋ
(تەڭدىگى، تەڭسىزدىگى، قاتىناسى، پروپورسيا، ءوزارا جاي ساندار، ەسەلى ساندار، ت.ب.)؛
3) ساندارعا امالدار قولدانۋ. گەومەتريا عىلىمنىڭ مازمۇنى مەن ءپانىن عىلىم تومەندەگىشە تۇجىرىمدايدى.

2-جۇرگىزۋشى: ال، گرەك عالىمى پيفاگور ماتەماتيكاعا نەگىزدەلەتىن قۇپيا ءىلىمنىڭ نەگىزىن قالادى. ول سانداردىڭ بارلىق نارسە ەكەنىن جانە ماتەماتيكانىڭ كومەگىمەن كەز كەلگەن قۇبىلىستى تۇسىندىرۋگە بولاتىنىن دالەلدەگەن. ەندەشە جاۋتىكوۆ جازعان وقۋلىقتارى جايىندا م-ل-10 توبىنىڭ ستۋدەنتىنە سەرالييەۆا رايحانعا بەرسەك.

1-جۇرگىزۋشى: ماتەماتيكا كىتاپ وقۋلىعى بارشامىزعا
ەسەپ-قيساپ، سان-سيفر تەرمەك ءۇشىن.
كورسەتىپ ەسەپتەردىڭ جولىن قالاپ،
كەلدىم ولاردى ايتىپ بەرمەك ءۇشىن
اركىمنىڭ ءوز باقىتى تالعامىندا
قاسيەتتى دە، بويداعى ارمانى دا
دانا حالقىم قابىل ال سالەمىمدى
ماتەماتيكا سۇيەر جاس قاۋىم الدارىڭدا!

2-جۇرگىزۋشى: گيدروستاتيكا ءپرينسيپىن اشقان ارحيمەد اسا كورنەكتى گرەك ماتەماتيگى بولعان ول پ سانىنىڭ 3 وندىق بەلگىسىن، سفەرا بەتىنىڭ كولەمى مەن اۋدانىن ەسەپتەپ شىعارىپ. وسى ماقساتتا جاس ماتەماتيكتەرگە ايتۋلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى - اشقان جاڭالىقتارىمەن الەمگە تانىمال بولعان ماتەماتيك ورىنبەك احمەتبەك ۇلى جاۋتىكوۆ تۋرالى جان-جاقتى ماعلۇمات بەرسەك دەگەن ويدامىز. ءسوز كەزەگىن م-ل-10 توبىنىڭ ستۋدەنتى بۇلدىرىقوۆا بالعىنعا بەرسەك.
1-جۇرگىزۋشى: نەگىزگى عىلىمي ەڭبەكتەرى قوزعالىستىڭ ورنىقتىلىق تەورياسىنا، ماتەماتيكا، فيزيكا تەڭدەۋلەرىنە، ديففەرەنسيالدىق تەڭدەۋلەردىڭ شەكسىز جۇيەلەرىنە، تەوريالىق جانە قولدانبالى مەحانيكاعا، ماتەماتيكا تاريحى مەن ونىڭ مەتودولوگياسىنا ارنالعان.
2-جۇرگىزۋشى: قازىرگى ۋاقىتتا، ىشىندە ءۇش فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى جانە بەس كانديداتى بار زەرتحانا قىزمەتكەرلەرى شەتتىك جانە كەرى ەسەپتەردى شەشۋگە ارنالعان ديففەرەنسيالدىق تەڭدەۋلەردى زەرتتەۋدىڭ ساپالىق ادىستەرىن تابىستى دامىتىپ جانە جاساپ جاتىر. ەندەشە العاشقى ءسوز كەزەگىن توبىنىڭ ستۋدەنتى بەرسەك.

1-جۇرگىزۋشى: تىلدەسەر تابيعاتتىڭ ءتىلى دە، ەسەپ
كوز تارتار سۇلۋلىقتىڭ سىرى دا، ەسەپ
اتتاساڭ اياعىڭدى، الدىڭدى وراپ،
الدىڭنان قالمايدى ەكەن ءتىرى دە ەسەپ.

سالعان ءان، ايتىلعان ءسوز، ىشىلگەن اس،
كوسموس كورابلى، اتىلعان تاس،
اققان سۋ، سوققان داۋىل، اينالعان جەر
ءبارىنىڭ زاڭى ەسەپ ەكەنى راس.
2-جۇرگىزۋشى: جاۋتىكوۆ ورىنبەك احمەتبەك ۇلى (1911-1989) – عالىم، فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، ونىڭ نەگىزگى عىلىمي ەڭبەكتەرى قوزعالىستىڭ ورنىقتىلىق تەورياسىنا، ماتەماتيكا، فيزيكا تەڭدەۋلەرىنە، ديففەرەنسيالدىق تەڭدەۋلەردىڭ شەكسىز جۇيەلەرىنە، تەوريالىق جانە قولدانبالى مەحانيكاعا، ماتەماتيكا تاريحى مەن ونىڭ مەتودولوگياسىنا ارنالعان. ءسوز كەزەگىن بم-ل-09 توبىنىڭ ستۋدەنتى ءجانابىلوۆا ءۇمىتايعا بەرسەك.

1-جۇرگىزۋشى: و.جاۋتىكوۆ - رەسپۋبليكالىق فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى. بۇل مەكتەپ ءقازىر ورىنبەك جاۋتىكوۆتىڭ ەسىمىمەن اتالادى. ول رەسپۋبليكامىزدا ماتەماتيك عالىمداردى دايىنداۋدا جانە ماتەماتيكانى ناسيحاتتاۋدا كوپ ەڭبەك ءسىڭىرىپ، وتاندىق ماتەماتيكتەر مەكتەبىن قالىپتاستىردى.

2-جۇرگىزۋشى: وسىنداي تاماشا كىتاپتاردىڭ اۆتورى، دارىندى ماتەماتيك ورىنبەك جاۋتىكوۆتىڭ اتىندا دارىندى بالالارعا ارنالعان فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبى بار ەكەنى بارشامىزعا ءمالىم. وسى مەكتەپتى جان-جاقتى زەرتتەگەن، ءسوز كەزەگىن توپ ستۋدەنتىنە ءسوز بەرسەك.

1-جۇرگىزۋشى: «اقىل-ويدى تارتىپكە كەلتىرەتىندىكتەن ماتەماتيكانى وقۋ كەرەك» دەپ م.ۆ.لومونوسوۆ ايتقانداي، ماتەماتيكا عىلىمىن ءسۇيىپ وقيىق.
2-جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى وقۋشىلار! سىزدەردى فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ورىنبەك احمەتبەك ۇلى جاۋتىكوۆتىڭ ءومىرى مەن عىلىم جولىنداعى ەڭبەكتەرى تۋرالى تولىق ماعلۇمات الدى دەگەن ويدامىز، ءسوز كەزەگىن توپ ستۋدەنتىنە ءسوز بەرسەك.

1-جۇرگىزۋشى: كەمەڭگەر عالىمنىڭ: «قازاق حالقى - تالانتتى حالىق. ءبىز ماتەماتيكا مەن مەحانيكادان دۇنيەجۇزى عالىمدارىنىڭ نازارىن اۋدارۋعا ءتيىسپىز»،- دەگەن اسقاق اماناتىن، ەل بولاشاعى –كەلەشەك جاس ۇرپاقتار ءوز ومىرىنە ارقاۋ ەتەرىنە سەنىمىمىز مول.

2-جۇرگىزۋشى: سوندىقتان تابيعاتتىڭ سىرىن تەرەڭ،
دەۋشىگە وقىپ، زەرتتەپ بىلەم، كورەم،
دەمەسەڭ بولسىن ەگەر ەڭبەگىم ەش،
اۋەلى ماتەماتيكانى، ۇيرەن دەر ەم!
ءمۇعالىم ءوزىنىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم، وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاماستان ىزدەنسە ونىڭ مۇعالىمدىگى دە جويىلمايدى. قوش، ساۋ بولىڭىزدار!