InfoHub Logo

9 سىنىپ (ورىس توبى)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ناتيجە ساباق
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا سوزدىك قورىن جۇيەگە كەلتىرىپ، بايلانىستىرىپ سويلەۋگە باۋلۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ
3. بەلگىلى ادامدار ءومىرىن ونەگە ەتىپ تاربيەلەۋ؛ وقۋشىلاردىڭ قازاق تىلىنە دەگەن بەلسەندىلىك، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: باقىلاۋ - پىسىقتاۋ ساباعى.

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
- وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
- وقۋشى نازارىن ساباققا اۋدارۋ
(ءبىر - بىرىنە جىلى لەبىزدەرىن ايتۋ)
- ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ
- بىلمەيمىن، بىلگىم كەلەدى، ءبىلدىم

ءىى. كىرىسپە ءسوز
حالقىمنىڭ ۇلى عالىمى،
ارتىق تۋعان دارىندى
اتقارعان ىستەر الىمدى
وزىنە تارتار ءبارىڭدى.
ءىىى “قىزىقتى ساباق - قيالعا قانات”

1. وقۋشىلار جەكە تاپسىرما ورىندايدى. پەرفوكارتامەن جۇمىس.
--------------------------------------------------- ى. التىنسارين ا. بايتۇرسىن ۇلى ش. ءۋاليحانو ۇلى
«جوڭعاريا وچەركتەرىنىڭ» اۆتورى
قىزدارعا تۇڭعىش مەكتەپ اشقان
قازاقتىڭ ەسكى ءدىنىن زەرتتەگەن
ساياحاتشى
ونى اتاسى بالقوجا تاربيەلەگەن
«ءتىل قۇرالى» اتتى ەڭبەكتى كىم جازدى؟
ونى ورىس پاتشاسى II الەكساندردىڭ ءوزى قابىلدادى.
كوكشەتاۋ ۋنيۆەرسيتەتىنە ونىڭ ەسىمى بەرىلدى
ول «قازاق حرەستوماتياسىن» جازعان
اكەسى 15 جىلعا سىبىرگە سوتتالدى
«دالا ۇستازى» دەپ كىمدى ايتادى؟
اكەسى وعان «وقى»دەپ وسيەت قالدىرعان
ورىنبور قالاسىنا جەر اۋدارىلادى
ول چەرنيايەۆتىڭ اسكەري ەكسپەديسياسىنا قاتىسقان
ول ورىس ءتىلىنىڭ ءمۇعالىمى بولادى

ءىV. «زەردەلى سۇراق، دالەلدى جاۋاپ»
رەفەراتتى قورعاۋ
“ماقساتىم ءتىل ۇستارتىپ
ونەر شاشپاق” (اباي)

تۇڭعىش عالىمدار
↓
احمەت بايتۇرسىن ۇلى (1873 - 1937)
كورنەكتى ءتىلشى - عالىم، دارىندى اۋدارماشى، اعارتۋشى، وقۋ قۇرالدارىنىڭ اۆتورى

شوقان ۋاليحانوۆ (1835 - 1865)
ايگىلى زەرتتەۋشى، تاريحشى، عالىم، ەتنوگراف

ىبىراي التىنسارين (1841 - 1889)
اعارتۋشى، پەداگوگ، قوعام قايراتكەرى، جازۋشى

(زەرتتەۋلىك جۇمىس.)
IV. «تالداۋ - تابىس كىلتى»
ساباقتاس قۇرمالاس سويلەم
باعىنىڭقى سويلەم ----- باسىڭقى سويلەم
ساباقتاس
شارتتى باعىنىڭقى (- سا، - سە: بارسا)
قارسىلىقتى باعىنىڭقى (- سا، دا، - عان - مەن؛ بارسا دا، بارعان - مەن)
مەزگىل باعىنىڭقى(- عان - دا، - عان - شا، عان - نان: بارعاندا، بارعانشا، بارعاننان)
سەبەپ باعىنىڭقى (- عاندىقتان، - عان سوڭ: بارعاندىقتان، بارعان سوڭ)
ماقسات باعىنىڭقى (- ۋ ءۇشىن، - ماق: بارۋ ءۇشىن، بارماق بولىپ)
قيمىل - سىن باعىنىڭقى (- ىپ، - ءىپ،- پ،- ا،- ە،- ي: بارىپ، بارا)

سويلەم مۇشەسىنە قاراي تالداۋ
شوقان قازاق، قىرعىز، نوعايلى ادەبيەتىنىڭ جازبا مۇرالارىن، تاريحي شەجىرەلەردى جيناپ، ءبىر جۇيەگە كەلتىرىپ، ولار جونىندە عىلىمي تالداۋلار جاسادى.
«ول مەزگىلدى ۋاقىتىندا كەلە الماي، ءبىز ءبىراز كەشىگىپ قالدىق. بۇگىن قارا جەل باسىلىسىمەن، قيىرشىقتاپ قار دا تۇسە باستادى.»
ءسويتىپ جۇرگەندە ەسكى وكپە اۋرۋى قايتا قوزىپ، شوقان 1865 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا قايتىس بولادى.

ىبىراي حالقىن مادەنيەتتى ەل قاتارىنا جەتكىزۋدى ارمانداپ، بار ونەرىن سول جولعا ارناعان.
ىبىراي مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن، اتاسى بالقوجا ءبيدىڭ حاتشىسى بولادى.
احمەت ۇزاق جىلدار بويى ۇستازدىقپەن اينالىسىپ، بالا وقىتادى.
ول گولوششەكيننىڭ ساياساتىنا قارسى بولعانى ءۇشىن، 1937 جىلدارى ەكى رەت ساياسي رەپرەسسياعا ىلىگەدى.

Vءى. «شىعارماشىلىق جۇمىس»
عالىمعا حات جولداۋ
1 - توپ: احمەت بايتۇرسىن ۇلى
2 - توپ: ىبىراي التىنسارين
3 - توپ: احمەت بايتۇرسىن ۇلى

Vءىى قورىتىندىلاۋ
● ىبىراي التىنسارين (1841 - 1889)
اعارتۋشى، اسا كورنەكتى پەداگوگ، اقىن، قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. ول ورتا ءجۇز، قىپشاق رۋىنان.
● احمەت بايتۇرسىن ۇلى (1873 - 1937 جج.)
ءتىلشى، اعارتۋشى، اقىن، وقۋ قۇرالدارىن جازعان، ورىس - قازاق مەكتەبىن بىتىرگەن، مۇعالىمدەر مەكتەبى قازاق گازەتىن شىعارادى
● ەكەۋى دە كورنەكتى عالىم، تۇڭعىش عالىم، ساۋاتتى

Vءىىى ءۇي تاپسىرماسى.
1) قازاق حالقىنىڭ باسقا دا عالىمدارى تۋرالى اڭگىمەلەۋ.
2) سالالاستىڭ دا، ساباقتاستىڭ دا ەرەجەسىن قايتالاۋ.
وقۋشىلاردى باعالاۋ.