تۇراقتى ەلەكتر توگى
فيزيكا 8 كلاسس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «تۇراقتى ەلەكتر توگى» تاراۋىنا قايتالاۋ.
ساباقتىڭ بىلىمدىك ماقساتى: پيزا باعدارلاماسى بويىنشا بەرىلگەن ءماتىن ارقىلى كەزدەسەتىن تاقىرىپقا بايلانىستى سيتۋاسيالاردى شەشۋگە قاتىستى پاندىك ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن، داعدىسىن جيناقتاپ كورسەتۋ. نارىقتىق زامانىمىزعا سايكەس ۇنەمدىلىككە ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن جانە ءبىلىم مازمۇنىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن ونى يگەرۋدەگى ىسكەرلىك پەن داعدىنى باقىلاۋ
• وقۋشى ماقسات قويۋعا ۇيرەنەدى؛
• ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرى داميدى؛
• باسقالارمەن بىرىگىپ جۇمىس جاسايدى؛
• كىتاپپەن جۇمىس جاساۋعا ۇيرەنەدى؛
• قاتارىنان قالماۋعا تىرىسادى؛
.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، العىرلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، تابيعاتتى ايالاۋعا، سىيلاستىق پەن ادەپتىلىككە باۋلۋ. وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمى كەڭەيتۋ، زەرتتەۋشىلىك، ىزدەنۋشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ، جالپىلاۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ديسكۋسسيا، ماتىنمەن جۇمىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: مۋلتيمەديالىق تاقتا، سلايد - شوۋ، تاقىرىپتىق تەست.
قولدانىلاتىن تەحنولوگيالار: اقپاراتتىق تەحنولوگيا.
ءپانارالىق بايلانىس:
ادەبيەت، بيولوگيا، حيميا، ماتەماتيكا، گەوگرافيا، ماتەماتيكا، ومىرمەن بايلانىس.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. دك. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: (2/ )
1. سالەمدەسۋ؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3. سىنىپ بولمەسىنىڭ تازالىعىن تەكسەرۋ؛
4. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ (جۇمىس ورنى، وتىرىستارى، سىرتقى تۇرلەرى)؛
5. وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
نەگىزگى ءبولىم:
ساباقتىڭ جوسپارىمەن تانىستىرۋ
ءبىلىمدى تياناقتا. دەڭگەيلىك تاپسىرما ورىنداۋ
تىزبەكتە. لوگيكالىق جانە سيتۋاسيالىق سۇراقتار
نە؟ قايدا؟ قاشان؟ ماتىنمەن جۇمىس
1. ءماتىن (ومىردەن الىنعان قانداي دا ءبىر سيتۋاسيانىڭ جازباسى؛)
2 ءماتىندى تالداۋ (بلۋم جۇيەسى بويىنشا تالداۋ، قاراپايىمنان كۇردەلىگە قاراي) جانە باعالاۋ ءتۇسىندىرىپ كەتۋ
ءماتىن
تۇرعىن ۇيگە بەرىلەتىن كەرنەۋ U=220 ۆ بولعاندا، وندا تۇتىناتىن توك كۇشى I=10 ا - دەن اسپاۋى ءتيىس. ۇيدەگى تۇتىنۋشىلاردىڭ ءبىر مەزگىلدە پايدالانۋ قۋاتىنىڭ شەكتى ءمانى: P=10 A * 220 B= 2200 Bت=2، 2 كۆت. 1 كۆت *ساع ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ قۇنى تاريف (ۆ) دەپ اتالادى. مىسالى، اياگوز تۇرعىندارى ءۇشىن 2015 جىلعى كۇندىزگى تاريف 1كۆت*ساع =8، 36 تەڭگە، ياعني ۆ=تەنگە/كۆت ساعات
وتكىزگىش بويمەن توك وتكەندە، وتكىزگىش قىزادى، ياعني ەلەكتر ەنەرگياسى ىشكى ەنەرگياعا اينالادى. بۇل مەتالدارداعى ەركىن ەلەكتروندار ەلەكتر ءورىسى ارەكەتىنەن ورىن اۋىستىرعاندا، كريستالدىق تور تۇيىندەرىندە ورنالاسقان يوندارمەن سوقتىعىسىپ جانە ولارعا ءوز ەنەرگياسىنىڭ ءبىر بولىگىن بەرۋىمەن تۇسىندىرىلەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە يوندار ۇلكەن جىلدامدىقپەن تەربەلە باستايدى، وتكىزگىشتىڭ ىشكى ەنەرگياسى ارتادى جانە ونىڭ تەمپەراتۋراسى كوتەرىلەدى.
وتكىزگىشتەردىڭ قىزۋى تەك توك كۇشىنە عانا بايلانىستى ما؟ مىناداي تاجىربيە جاسايىق. كەدەرگىلەردى ءار ءتۇرلى مىس، بولات جانە نيكەليننەن جاسالعان ءۇش وتكىزگىشتى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن تىزبەكتەي جالعايىق. تىزبەكتى تۇيىقتاپ، ونداعى توك كۇشىن بىرتىندەپ ارتتىرامىز. تىزبەكتەي جالعانعان وتكىزگىشتەردەگى توك بىردەي بولادى. وتكىزگىشتەردە بولىنەتىن جىلۋ مولشەرى ءار ءتۇرلى: العاشىندا نيكەلين وتكىزگىش سونداي - اق توكتى ارتتىرعاندا نيكەلين جانە تەمىر وتكىزگىشتەر قىزا باستايدى، ال مىس سىم بىلىنەر - بىلىنبەس قانا جىلىنادى.
قازىرگى كەزدەگى تەحنيكادا ەلەكتر توگىنىڭ جىلۋلىق ارەكەتى ۇلكەن ءرول اتقارادى. ءار ءتۇرلى تيپتەگى ەلەكترقىزدىرعىش قۇرالدار پراكتيكادا ءجيى پايدالانىلادى. ءۇي تۇرمىسىندا ەلەكتر پەشى، ەلەكتر ۇتىگى، ەلەكتر شاۋگىم، شاش كەپتىرۋگە ارنالعان فەندەر جانە ت. ب. قىزدىرعىش قۇرالدار كەڭىنەن قولدانىلادى. وندىرىستە نيكەل، تانتال، موليبدەن ءتارىزدى مەنشىكتى كەدەرگىسى جوعارى مەتالداردى دانەكەرلەۋ ءۇشىن كونتاكتىلى ەلەكتر دانەكەرلەۋشى تەتىكتەردىڭ ەلەكترقىزدىرعىشتارى قولدانىلادى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءارتۋرلى سالالارىندا جوعارعى تەمپەراتۋرا الۋ ءۇشىن قۋاتتى ەلەكتر پەشتەرى پايدالىنادى.
تابيعاتتا ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ تىرشىلىك ارەكەتىندەگى ەلەكتروليليزدىڭ رولىنە باعا جەتپەيدى. قان پلازماسى، بارلىق ءتىرى كلەتكالاردىڭ پلازماسى كۇردەلى ەلەكتروليتتەر بولىپ تابىلادى. ورگانيزمىنىڭ بارلىق ۇلپارلارى وسى ەلەكتروليتتەرمەن ءوزارا بەلسەندى ارەكەتتەسەدى. سونىمەن قوسا، ولارمەن اس قورىتۋ، تىنىس الۋ، سۇيەك ءتۇزىلۋ، جۇيكە تىتىركەنىستەرىن بەرۋ، كلەتكاىشىلىك قىسىمدى رەتتەۋ پروسەستەرى دە بايلانىستى. مەديسينادا قازىرگى زامانعا ساي فيزيكالىق اپپاراتتار كەڭىنەن قولدانىلۋدا.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «تۇراقتى ەلەكتر توگى» تاراۋىنا قايتالاۋ.
ساباقتىڭ بىلىمدىك ماقساتى: پيزا باعدارلاماسى بويىنشا بەرىلگەن ءماتىن ارقىلى كەزدەسەتىن تاقىرىپقا بايلانىستى سيتۋاسيالاردى شەشۋگە قاتىستى پاندىك ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن، داعدىسىن جيناقتاپ كورسەتۋ. نارىقتىق زامانىمىزعا سايكەس ۇنەمدىلىككە ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن جانە ءبىلىم مازمۇنىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن ونى يگەرۋدەگى ىسكەرلىك پەن داعدىنى باقىلاۋ
• وقۋشى ماقسات قويۋعا ۇيرەنەدى؛
• ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرى داميدى؛
• باسقالارمەن بىرىگىپ جۇمىس جاسايدى؛
• كىتاپپەن جۇمىس جاساۋعا ۇيرەنەدى؛
• قاتارىنان قالماۋعا تىرىسادى؛
.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، العىرلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، تابيعاتتى ايالاۋعا، سىيلاستىق پەن ادەپتىلىككە باۋلۋ. وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمى كەڭەيتۋ، زەرتتەۋشىلىك، ىزدەنۋشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ، جالپىلاۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ديسكۋسسيا، ماتىنمەن جۇمىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: مۋلتيمەديالىق تاقتا، سلايد - شوۋ، تاقىرىپتىق تەست.
قولدانىلاتىن تەحنولوگيالار: اقپاراتتىق تەحنولوگيا.
ءپانارالىق بايلانىس:
ادەبيەت، بيولوگيا، حيميا، ماتەماتيكا، گەوگرافيا، ماتەماتيكا، ومىرمەن بايلانىس.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. دك. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: (2/ )
1. سالەمدەسۋ؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3. سىنىپ بولمەسىنىڭ تازالىعىن تەكسەرۋ؛
4. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ (جۇمىس ورنى، وتىرىستارى، سىرتقى تۇرلەرى)؛
5. وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
نەگىزگى ءبولىم:
ساباقتىڭ جوسپارىمەن تانىستىرۋ
ءبىلىمدى تياناقتا. دەڭگەيلىك تاپسىرما ورىنداۋ
تىزبەكتە. لوگيكالىق جانە سيتۋاسيالىق سۇراقتار
نە؟ قايدا؟ قاشان؟ ماتىنمەن جۇمىس
1. ءماتىن (ومىردەن الىنعان قانداي دا ءبىر سيتۋاسيانىڭ جازباسى؛)
2 ءماتىندى تالداۋ (بلۋم جۇيەسى بويىنشا تالداۋ، قاراپايىمنان كۇردەلىگە قاراي) جانە باعالاۋ ءتۇسىندىرىپ كەتۋ
ءماتىن
تۇرعىن ۇيگە بەرىلەتىن كەرنەۋ U=220 ۆ بولعاندا، وندا تۇتىناتىن توك كۇشى I=10 ا - دەن اسپاۋى ءتيىس. ۇيدەگى تۇتىنۋشىلاردىڭ ءبىر مەزگىلدە پايدالانۋ قۋاتىنىڭ شەكتى ءمانى: P=10 A * 220 B= 2200 Bت=2، 2 كۆت. 1 كۆت *ساع ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ قۇنى تاريف (ۆ) دەپ اتالادى. مىسالى، اياگوز تۇرعىندارى ءۇشىن 2015 جىلعى كۇندىزگى تاريف 1كۆت*ساع =8، 36 تەڭگە، ياعني ۆ=تەنگە/كۆت ساعات
وتكىزگىش بويمەن توك وتكەندە، وتكىزگىش قىزادى، ياعني ەلەكتر ەنەرگياسى ىشكى ەنەرگياعا اينالادى. بۇل مەتالدارداعى ەركىن ەلەكتروندار ەلەكتر ءورىسى ارەكەتىنەن ورىن اۋىستىرعاندا، كريستالدىق تور تۇيىندەرىندە ورنالاسقان يوندارمەن سوقتىعىسىپ جانە ولارعا ءوز ەنەرگياسىنىڭ ءبىر بولىگىن بەرۋىمەن تۇسىندىرىلەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە يوندار ۇلكەن جىلدامدىقپەن تەربەلە باستايدى، وتكىزگىشتىڭ ىشكى ەنەرگياسى ارتادى جانە ونىڭ تەمپەراتۋراسى كوتەرىلەدى.
وتكىزگىشتەردىڭ قىزۋى تەك توك كۇشىنە عانا بايلانىستى ما؟ مىناداي تاجىربيە جاسايىق. كەدەرگىلەردى ءار ءتۇرلى مىس، بولات جانە نيكەليننەن جاسالعان ءۇش وتكىزگىشتى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن تىزبەكتەي جالعايىق. تىزبەكتى تۇيىقتاپ، ونداعى توك كۇشىن بىرتىندەپ ارتتىرامىز. تىزبەكتەي جالعانعان وتكىزگىشتەردەگى توك بىردەي بولادى. وتكىزگىشتەردە بولىنەتىن جىلۋ مولشەرى ءار ءتۇرلى: العاشىندا نيكەلين وتكىزگىش سونداي - اق توكتى ارتتىرعاندا نيكەلين جانە تەمىر وتكىزگىشتەر قىزا باستايدى، ال مىس سىم بىلىنەر - بىلىنبەس قانا جىلىنادى.
قازىرگى كەزدەگى تەحنيكادا ەلەكتر توگىنىڭ جىلۋلىق ارەكەتى ۇلكەن ءرول اتقارادى. ءار ءتۇرلى تيپتەگى ەلەكترقىزدىرعىش قۇرالدار پراكتيكادا ءجيى پايدالانىلادى. ءۇي تۇرمىسىندا ەلەكتر پەشى، ەلەكتر ۇتىگى، ەلەكتر شاۋگىم، شاش كەپتىرۋگە ارنالعان فەندەر جانە ت. ب. قىزدىرعىش قۇرالدار كەڭىنەن قولدانىلادى. وندىرىستە نيكەل، تانتال، موليبدەن ءتارىزدى مەنشىكتى كەدەرگىسى جوعارى مەتالداردى دانەكەرلەۋ ءۇشىن كونتاكتىلى ەلەكتر دانەكەرلەۋشى تەتىكتەردىڭ ەلەكترقىزدىرعىشتارى قولدانىلادى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءارتۋرلى سالالارىندا جوعارعى تەمپەراتۋرا الۋ ءۇشىن قۋاتتى ەلەكتر پەشتەرى پايدالىنادى.
تابيعاتتا ءتىرى ورگانيزمدەردىڭ تىرشىلىك ارەكەتىندەگى ەلەكتروليليزدىڭ رولىنە باعا جەتپەيدى. قان پلازماسى، بارلىق ءتىرى كلەتكالاردىڭ پلازماسى كۇردەلى ەلەكتروليتتەر بولىپ تابىلادى. ورگانيزمىنىڭ بارلىق ۇلپارلارى وسى ەلەكتروليتتەرمەن ءوزارا بەلسەندى ارەكەتتەسەدى. سونىمەن قوسا، ولارمەن اس قورىتۋ، تىنىس الۋ، سۇيەك ءتۇزىلۋ، جۇيكە تىتىركەنىستەرىن بەرۋ، كلەتكاىشىلىك قىسىمدى رەتتەۋ پروسەستەرى دە بايلانىستى. مەديسينادا قازىرگى زامانعا ساي فيزيكالىق اپپاراتتار كەڭىنەن قولدانىلۋدا.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ماقساتى: بالالارعا حالقىمىزدىڭ اتى اڭىز بولعان داڭقتى قاhارمانى، گۆارديا پولكوۆنيگى باۋىرجان مومىش ۇلى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، باتىردىڭ ازاماتتىق، ەرلىك ىستەرىن ايتۋ، قاناتتى سوزدەرىمەن تانىس...
