تۇرعىن ءۇيدىڭ ينتەرەرى. ءۇيدى جيھازداۋ. قازاق حالقىنىڭ كيىز جانە توقىلعان كىلەمدەر. جارنامالىق ۋادە. ارزان باعا.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇرعىن ءۇيدىڭ ينتەرەرى. ءۇيدى جيھازداۋ. قازاق حالقىنىڭ كيىز جانە توقىلعان كىلەمدەر. جارنامالىق ۋادە. ارزان باعا.
8 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ءۇي مادەنيەتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
وقۋشىلاردى ۇيدەگى جيھازداردى ورنالاستىرۋ ءتارتىبىن جانە ءتۇس ۇيلەسىمدىلىگىن دۇرىس سايكەستەندىرىپ تاڭداۋعا ۇيرەتۋ.
جيھازداردى ورىندى ورنالاستىرۋ، تۇستەردى دۇرىس تاڭداي ءبىلۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، بىلىمدەرىن شىڭداۋ.
وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، اسەمدىككە باۋلۋ، ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى - سۋرەتتى، بايانداۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: № 24 بەتى 76 - 82، سۋرەتتەر، البومدار، سۋرەتتەر، كيىز ۇلگىلەرى، كىلەمشە، قۇرالدار ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وي قوزعاۋ
1. اتا – بابامىزدىڭ مەكەن ەتكەن قانداي ءۇيدى بىلەمىز؟
2. ءۇيدى جيھازداۋ دەگەنىمىز نە؟
قانداي جيھاز تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
كيىز ۇيدەگى جيھازدار
قازىرگى تۇرعىن ۇيدەگى جيھازدار
1. جيھاز ۇيلەسىمدىلىگى دەگەنىمىز نە؟
2. تۇستەر ۇيلەسىمدىلىگى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
II. جاڭا ساباق
1. ءار ادامنىڭ ادەمىلىك پەن ىڭعايلىق تۋرالى تۇسىنىگى ءار ءتۇرلى. جيھازدىڭ ساپاسى تۇتىنۋشىنىڭ جەكە تالابىنا ساي بولۋى ءتيىس. جۇمساق جيھازدى ساتىپ الۋ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبىرى. جاقسى جۇمساق جيھاز ءومىرىن جايلى ءارى ادەمى ەتەدى، ءۇيىڭدى ارلەندىرىپ ايرىقشا ستيل دە كورسەتەدى. وسىنداي جيھازدار ءۇي يەسىنىڭ ەرەكشە تالعامىنا حابار بەرىپ ۇيدەگى ينتەرەرلەرگە ەرىكسىز نازار اۋدارتادى.
بۇگىنگى زامانعى جيھاز توپتامالارى الۋان تۇرلىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. كوبىنە جيھازدى جايلاپ، جىلدار بويى ساتىپ الادى. كەز كەلگەن نارسەنى ارزاندىعىنا، ەرەكشەلىگىنە قاراي قىزىعىپ الۋعا بولمايدى. الدىمەن بولمە جيھازدارىن ءبىرىن - ءبىرى قۇرىپ تولىقتىراتىنداي ەتىپ، كوز الدارىڭا كەلتىرىپ الۋ كەرەك. جيھاز ساتىپ الماستان بۇرىن بولمەدەگى باسقا جيhازدارمەن ۇيلەسىمدىلىك تابا ما الدە ءتىپتى ەرەكشەلەنىپ تۇراما، سوعان ءمان بەرۋ قاجەت.
ەلىمىزدەگى جيhاز بيزنەسىنىڭ اينالىمىندا جۇرگەن قارجى 1ملرد دوللاردى قۇراعان بولاتىن.
بۇل كۇندەرى جاتىن بولمە، اس ءۇي جيhازدارى، پارتالار، جۇمىس ۇستەلى مەن ورىندىقتار، ورىنتاقتار، كومپيۋتەرگە ارنالعان ۇستەلدە، مەكتەپتەر مەن بالاباقشا جيhازدارى اسا سۇرانىسقا يە.
پاتەردى جابدىقتاعان كەزدە بولمەنىڭ ءىشىن قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىن پاتەردى جوسپارلاۋدى بولمەلەر سانىنىڭ، كولەمىن جانە ولاردىڭ ءوزارا بايلانىس سحەماسىنىڭ ماڭىزى زور.
جيھازدى ىرىكتەپ ورنالاستىرۋ، پاتەردى جيھازبەن جابدىقتاۋ. بولمەنى كوركەيتۋدىڭ ماڭىزدى شارتى. بولمەگە جيھازدى ورنالاستىرعاندا ولاردىڭ دۇرىس ۇندەستىك تابۋىن جانە تابۋىن جانە قولدانۋعا ىڭعايلى بولۋىن ەستە ۇستاعان دۇرىس.
2. شىعارماشىلىق جۇمىس «مەنىڭ بولاشاق ءۇيىم»، «مەنىڭ بولمەم» تاقىرىبىندا سۋرەت سالۋ (ەسكيزدەردى كورسەتۋ)
3. قازاق حالقىنىڭ كيىز جانە توقىلعان كىلەمدەر. جۇننەن ءارتۇرلى كيىز باسىپ، كيىز ۇيگە تۋىرلىق، ۇزىك، تۇڭلىك، دودەگە جانە تۇرمىسقا قاجەتتى ەدەنگە توسەيتىن تەكەمەت، سىرماقتار، تۇسقا ىلىنەتىن تۇسكيىزدەر مەن قاپ تۇرلەرىن جاساعان. كيىزدەن جاساعان بۇيىمدار قازىرگى زاماندا حالىقتىڭ گەنەتيكالىق مادەني قارىم - قاتىناسىنداعى بايلانىستى كورسەتەتىن دەرەك رەتىندە قابىلدانادى. ءا. قاستەيەۆ اتىنداعى ونەر مۇراجايى قورىندا ساقتاۋلى 267 كيىزدەن جاسالىنعان بۇيىمدار – قايتالانباس ونەر تۋىندىسى عانا ەمەس، ءالى سىرى اشىلماعان، تولىعىنان زەرتتەلمەگەن اسىل مۇرا. كيىزدەن جاساعان بۇيىمدار 1970 - 1980 جىلدارى جان-جاقتى جۇرگىزىلگەن ەكسپەديسيالىق جۇمىستار كەزىندە مولىنان تولىقتىرىلدى. جالپى العاندا كيىز باسۋ بارلىق جەردە ءبىر تاسىلمەن ورىندالادى. كيىز باسۋعا ارنالعان شي بەتىنە ءبىرىڭعاي ءتۇستى ءجۇن قالىڭ ەتىپ تارتىلىپ، باسقا تۇسكە بويالعان جۇننەن ويۋ تۇسەدى. سونان سوڭ بەتىنە ىستىق سۋ سەبىلىپ، شيگە ەپپەن ورالادى دا، ارى-بەرى دومالاتىپ تەۋىپ، نىعىزدالادى. بۇدان ءارى كيىز ابدەن «پىسكەنشە» بىرنەشە ءتاسىل قولدانىلىپ، تولىق بىتكەن كەزدە تەكەمەتتى جارقىراتىپ كۇنگە جايىپ قويادى. كيىز بەتىنە ويۋ جۇرگىزەتىن شەبەر ەل اراسىندا اسا قۇرمەتكە يە. تەكەمەتتى ءبىر كۇن ىشىندە باسىپ بىتەدى. تەكەمەت باسۋ بارىسىندا اۋىل ايەلدەرىنىڭ باسى قوسىلىپ، اڭگىمە - دۇكەن قۇرادى، ءسوز الماسىپ، قازان كوتەرەدى، كوڭىل شالقىپ، سوڭى توي-دۋمانعا اينالادى. كونە زاماننان كەلە جاتقان ءار ۇلتتىڭ ءوز عۇرپىنا ءمان-ماعىنا بەرىپ، ءومىردىڭ ءار كۇنىنە ءسان بەرە بىلگەن زاڭدىلىعى وسى جەردە ايقىن كورىنىس بەرەدى. كيىز باسۋ ءتاسىلى ءبىر بولعانىمەن تەكەمەت بەتىنە ويۋ سالۋ ءار جەردە ءارتۇرلى بولادى دا، جەرگىلىكتى كوركەمدىك ەرەكشەلىكتەرى انىق كورىنىپ تۇرادى. (سۋرەتتەردى كورسەتۋ)
قازاق حالقى تۇكتى كىلەمدى جوعارى باعالاعان. ەكسپوناتتار جيناۋ ماقساتىمەن جۇرگىزىلگەن ەكسپەديسيا كەزىندەگى عىلىمي جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە مۇراجاي قىزمەتكەرلەرىنە قازاقستاننىڭ بارلىق جەرىندە تۇكتى كىلەم توقۋ حح عاسىردىڭ 30 - شى جىلدارىنا دەيىن ساقتالىپ كەلگەنى ءمالىم بولدى. قازاقتىڭ بەلگىلى عالىمى الكەي مارعۇلاننىڭ «قازاقتىڭ حالىق قولونەرى» اتتى كىتابىندا بۇرىنعى كەزدەگى تۇكتى كىلەمنىڭ بىرنەشە ءتۇرىنىڭ بولعاندىعىن ايتادى. ولار: ورتا عاسىرلاردان بەرى اقسۇيەكتەردىڭ ەنشىسى بولىپ كەلگەن – وردا كىلەم، كولەمى وتە ۇلكەن – قالى كىلەم، تىعىز توقىلعان – ماساتى كىلەم، سۇتتەي اپپاق – اق كىلەمدەر مەن قوڭىرقاي ءتۇستى نەمەسە سۇرعىلت ءتۇستى كىلەمدەردىڭ بولعانىن باياندايدى. تۇكتى كىلەمدەر تىگىنەن قويىلعان ورمەكتەردە توقىلادى. استىڭعى ارقاۋ ءجىپ ۇستىڭگى ارقاۋ جىپپەن قوسا قابات شالىنىپ وتىرىپ توقىلادى دا، ەكى رەت وتكەرمە ءجىپ جۇرگىزىلەدى. كىلەم تۇگى 4 - 7 سم بولادى. كىلەم توقيتىن ءجۇندى الدىن - الا ءارتۇرلى وسىمدىكتەردىڭ تامىرىنان، جاپىراعىنان الىپ دايىندالعان تابيعي ءتۇستى بوياۋلارمەن بوياپ، رەڭى قانىق، ءتۇسى تۇنىق تۇرلەرمەن كىلەم بەتىن قۇبىلتىپ، ۇندەستىك شەشىمىنىڭ كوركەمدىك سۇلۋلىعىن اشا بىلگەن (سۋرەتتەردى كورسەتۋ)
ءىىى. ە جانە قسن. جارنامالىق ۋادە. ارزان باعا.
ءتۇسىندىرۋ
تەرمينولوگيامەن جۇمىس
لەكسيا جازۋ
ءىۇ. ساباقتى بەكىتۋ. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: سۋرەتتەردى اياقتاپ كەلۋ، ءمانجازبا (ە جانە قسن)
اقتوبە وبلىسى، شالقار اۋدانى،
ءى. ۇرگەنىشبايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ەركەبايەۆا جانار
8 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ءۇي مادەنيەتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
وقۋشىلاردى ۇيدەگى جيھازداردى ورنالاستىرۋ ءتارتىبىن جانە ءتۇس ۇيلەسىمدىلىگىن دۇرىس سايكەستەندىرىپ تاڭداۋعا ۇيرەتۋ.
جيھازداردى ورىندى ورنالاستىرۋ، تۇستەردى دۇرىس تاڭداي ءبىلۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، بىلىمدەرىن شىڭداۋ.
وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، اسەمدىككە باۋلۋ، ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى - سۋرەتتى، بايانداۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: № 24 بەتى 76 - 82، سۋرەتتەر، البومدار، سۋرەتتەر، كيىز ۇلگىلەرى، كىلەمشە، قۇرالدار ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وي قوزعاۋ
1. اتا – بابامىزدىڭ مەكەن ەتكەن قانداي ءۇيدى بىلەمىز؟
2. ءۇيدى جيھازداۋ دەگەنىمىز نە؟
قانداي جيھاز تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
كيىز ۇيدەگى جيھازدار
قازىرگى تۇرعىن ۇيدەگى جيھازدار
1. جيھاز ۇيلەسىمدىلىگى دەگەنىمىز نە؟
2. تۇستەر ۇيلەسىمدىلىگى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
II. جاڭا ساباق
1. ءار ادامنىڭ ادەمىلىك پەن ىڭعايلىق تۋرالى تۇسىنىگى ءار ءتۇرلى. جيھازدىڭ ساپاسى تۇتىنۋشىنىڭ جەكە تالابىنا ساي بولۋى ءتيىس. جۇمساق جيھازدى ساتىپ الۋ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبىرى. جاقسى جۇمساق جيھاز ءومىرىن جايلى ءارى ادەمى ەتەدى، ءۇيىڭدى ارلەندىرىپ ايرىقشا ستيل دە كورسەتەدى. وسىنداي جيھازدار ءۇي يەسىنىڭ ەرەكشە تالعامىنا حابار بەرىپ ۇيدەگى ينتەرەرلەرگە ەرىكسىز نازار اۋدارتادى.
بۇگىنگى زامانعى جيھاز توپتامالارى الۋان تۇرلىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. كوبىنە جيھازدى جايلاپ، جىلدار بويى ساتىپ الادى. كەز كەلگەن نارسەنى ارزاندىعىنا، ەرەكشەلىگىنە قاراي قىزىعىپ الۋعا بولمايدى. الدىمەن بولمە جيھازدارىن ءبىرىن - ءبىرى قۇرىپ تولىقتىراتىنداي ەتىپ، كوز الدارىڭا كەلتىرىپ الۋ كەرەك. جيھاز ساتىپ الماستان بۇرىن بولمەدەگى باسقا جيhازدارمەن ۇيلەسىمدىلىك تابا ما الدە ءتىپتى ەرەكشەلەنىپ تۇراما، سوعان ءمان بەرۋ قاجەت.
ەلىمىزدەگى جيhاز بيزنەسىنىڭ اينالىمىندا جۇرگەن قارجى 1ملرد دوللاردى قۇراعان بولاتىن.
بۇل كۇندەرى جاتىن بولمە، اس ءۇي جيhازدارى، پارتالار، جۇمىس ۇستەلى مەن ورىندىقتار، ورىنتاقتار، كومپيۋتەرگە ارنالعان ۇستەلدە، مەكتەپتەر مەن بالاباقشا جيhازدارى اسا سۇرانىسقا يە.
پاتەردى جابدىقتاعان كەزدە بولمەنىڭ ءىشىن قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىن پاتەردى جوسپارلاۋدى بولمەلەر سانىنىڭ، كولەمىن جانە ولاردىڭ ءوزارا بايلانىس سحەماسىنىڭ ماڭىزى زور.
جيھازدى ىرىكتەپ ورنالاستىرۋ، پاتەردى جيھازبەن جابدىقتاۋ. بولمەنى كوركەيتۋدىڭ ماڭىزدى شارتى. بولمەگە جيھازدى ورنالاستىرعاندا ولاردىڭ دۇرىس ۇندەستىك تابۋىن جانە تابۋىن جانە قولدانۋعا ىڭعايلى بولۋىن ەستە ۇستاعان دۇرىس.
2. شىعارماشىلىق جۇمىس «مەنىڭ بولاشاق ءۇيىم»، «مەنىڭ بولمەم» تاقىرىبىندا سۋرەت سالۋ (ەسكيزدەردى كورسەتۋ)
3. قازاق حالقىنىڭ كيىز جانە توقىلعان كىلەمدەر. جۇننەن ءارتۇرلى كيىز باسىپ، كيىز ۇيگە تۋىرلىق، ۇزىك، تۇڭلىك، دودەگە جانە تۇرمىسقا قاجەتتى ەدەنگە توسەيتىن تەكەمەت، سىرماقتار، تۇسقا ىلىنەتىن تۇسكيىزدەر مەن قاپ تۇرلەرىن جاساعان. كيىزدەن جاساعان بۇيىمدار قازىرگى زاماندا حالىقتىڭ گەنەتيكالىق مادەني قارىم - قاتىناسىنداعى بايلانىستى كورسەتەتىن دەرەك رەتىندە قابىلدانادى. ءا. قاستەيەۆ اتىنداعى ونەر مۇراجايى قورىندا ساقتاۋلى 267 كيىزدەن جاسالىنعان بۇيىمدار – قايتالانباس ونەر تۋىندىسى عانا ەمەس، ءالى سىرى اشىلماعان، تولىعىنان زەرتتەلمەگەن اسىل مۇرا. كيىزدەن جاساعان بۇيىمدار 1970 - 1980 جىلدارى جان-جاقتى جۇرگىزىلگەن ەكسپەديسيالىق جۇمىستار كەزىندە مولىنان تولىقتىرىلدى. جالپى العاندا كيىز باسۋ بارلىق جەردە ءبىر تاسىلمەن ورىندالادى. كيىز باسۋعا ارنالعان شي بەتىنە ءبىرىڭعاي ءتۇستى ءجۇن قالىڭ ەتىپ تارتىلىپ، باسقا تۇسكە بويالعان جۇننەن ويۋ تۇسەدى. سونان سوڭ بەتىنە ىستىق سۋ سەبىلىپ، شيگە ەپپەن ورالادى دا، ارى-بەرى دومالاتىپ تەۋىپ، نىعىزدالادى. بۇدان ءارى كيىز ابدەن «پىسكەنشە» بىرنەشە ءتاسىل قولدانىلىپ، تولىق بىتكەن كەزدە تەكەمەتتى جارقىراتىپ كۇنگە جايىپ قويادى. كيىز بەتىنە ويۋ جۇرگىزەتىن شەبەر ەل اراسىندا اسا قۇرمەتكە يە. تەكەمەتتى ءبىر كۇن ىشىندە باسىپ بىتەدى. تەكەمەت باسۋ بارىسىندا اۋىل ايەلدەرىنىڭ باسى قوسىلىپ، اڭگىمە - دۇكەن قۇرادى، ءسوز الماسىپ، قازان كوتەرەدى، كوڭىل شالقىپ، سوڭى توي-دۋمانعا اينالادى. كونە زاماننان كەلە جاتقان ءار ۇلتتىڭ ءوز عۇرپىنا ءمان-ماعىنا بەرىپ، ءومىردىڭ ءار كۇنىنە ءسان بەرە بىلگەن زاڭدىلىعى وسى جەردە ايقىن كورىنىس بەرەدى. كيىز باسۋ ءتاسىلى ءبىر بولعانىمەن تەكەمەت بەتىنە ويۋ سالۋ ءار جەردە ءارتۇرلى بولادى دا، جەرگىلىكتى كوركەمدىك ەرەكشەلىكتەرى انىق كورىنىپ تۇرادى. (سۋرەتتەردى كورسەتۋ)
قازاق حالقى تۇكتى كىلەمدى جوعارى باعالاعان. ەكسپوناتتار جيناۋ ماقساتىمەن جۇرگىزىلگەن ەكسپەديسيا كەزىندەگى عىلىمي جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە مۇراجاي قىزمەتكەرلەرىنە قازاقستاننىڭ بارلىق جەرىندە تۇكتى كىلەم توقۋ حح عاسىردىڭ 30 - شى جىلدارىنا دەيىن ساقتالىپ كەلگەنى ءمالىم بولدى. قازاقتىڭ بەلگىلى عالىمى الكەي مارعۇلاننىڭ «قازاقتىڭ حالىق قولونەرى» اتتى كىتابىندا بۇرىنعى كەزدەگى تۇكتى كىلەمنىڭ بىرنەشە ءتۇرىنىڭ بولعاندىعىن ايتادى. ولار: ورتا عاسىرلاردان بەرى اقسۇيەكتەردىڭ ەنشىسى بولىپ كەلگەن – وردا كىلەم، كولەمى وتە ۇلكەن – قالى كىلەم، تىعىز توقىلعان – ماساتى كىلەم، سۇتتەي اپپاق – اق كىلەمدەر مەن قوڭىرقاي ءتۇستى نەمەسە سۇرعىلت ءتۇستى كىلەمدەردىڭ بولعانىن باياندايدى. تۇكتى كىلەمدەر تىگىنەن قويىلعان ورمەكتەردە توقىلادى. استىڭعى ارقاۋ ءجىپ ۇستىڭگى ارقاۋ جىپپەن قوسا قابات شالىنىپ وتىرىپ توقىلادى دا، ەكى رەت وتكەرمە ءجىپ جۇرگىزىلەدى. كىلەم تۇگى 4 - 7 سم بولادى. كىلەم توقيتىن ءجۇندى الدىن - الا ءارتۇرلى وسىمدىكتەردىڭ تامىرىنان، جاپىراعىنان الىپ دايىندالعان تابيعي ءتۇستى بوياۋلارمەن بوياپ، رەڭى قانىق، ءتۇسى تۇنىق تۇرلەرمەن كىلەم بەتىن قۇبىلتىپ، ۇندەستىك شەشىمىنىڭ كوركەمدىك سۇلۋلىعىن اشا بىلگەن (سۋرەتتەردى كورسەتۋ)
ءىىى. ە جانە قسن. جارنامالىق ۋادە. ارزان باعا.
ءتۇسىندىرۋ
تەرمينولوگيامەن جۇمىس
لەكسيا جازۋ
ءىۇ. ساباقتى بەكىتۋ. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: سۋرەتتەردى اياقتاپ كەلۋ، ءمانجازبا (ە جانە قسن)
اقتوبە وبلىسى، شالقار اۋدانى،
ءى. ۇرگەنىشبايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ەركەبايەۆا جانار
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ اتى: §28. 29. دەنەلەردىڭ ەلەكترلەنۋى. ەلەكتر زاريادى. ەلەكتر زاريادىنىڭ ساقتالۋ زاڭى.
