InfoHub Logo

تاۋەلسىزدىك كەزەڭنىڭ العاشقى جىلدارىنداعى  بەلگىلى سەبەپتەردەن تۋىنداعان  قيىنشىلىقتارعا قاراماستان ارحەولوگ – عالىمدارىمىز وزدەرىنىڭ سۇيىكتى ءىسى – عىلىمي ەكسپەديسيالار ۇيىمداستىرۋ مەن ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى ءبىر ساتكە دە توقتاتقان ەمەس. ناتيجەسىندە ارحەولوگيانىڭ جەتىستىكتەرى  وتان تاريحىن  دامىتىپ، حالقىمىزدىڭ رۋحاني بايلىعى ارتتىردى، ەڭ باستىسى، ۇلتتىق سانامىزدىڭ ودان ءارى نىعايا تۇسۋىنە سەپتىگىن تيگىزدى. وسى ورايدا، ارحەولوگ – عالىمدارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرى ۇشان – تەڭىز ەكەنىن ايتا كەتۋ ورىندى دەپ سانايمىز. ارحەولوگيا – عىلىم سالاسى بولسا، ونى دامىتاتىن ارحەولوگتار. قازىرگى تاڭدا ەل ارحەولوگياسىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسىپ، ونىڭ الدىڭعى ساپىندا جۇرگەن،  ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگىن تەك عىلىمعا  ارناپ جۇرگەن  تۇلعالارىمىزدىڭ ءبىرى –  ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، ارحەولوگيا، ەتنولوگيا جانە مۋزەولوگيا كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، ەلىمىزگە بەلگىلى ءارى تانىمال ارحەولوگ  – عالىم  – ماديار ەلەۋ ۇلى بولىپ سانالادى..

تابيعاتىنان قاراپايىم، مىنەزى وتە سالماقتى جانە سابىرلى، كۇندەلىكتى ءومىر مەن عىلىم جولىندا  ادامي قاسيەتتەردى بەرىك ۇستانىم ەتكەن ماديار ەلەۋ ۇلى بۇگىنگى كۇنى جەتپىس بەس جاسقا تولىپ وتىر. وسى ماقالا ارقىلى ەلىمىزگە بەلگىلى عالىمدى مەرەيتويىمەن قۇتتىقتاي وتىرا، وقىرماندارعا ونىڭ ءومىر بەلەستەرى مەن عىلىمداعى جەتىستىكتەرى تۋرالى، ۇستازدىق جولى مەن جەكە ادامي قاسيەتتەرى جونىندە ايتا كەتۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز.

«ۇستاز» دەگەن اتاۋدىڭ ءوزى ءار ادامنىڭ جۇرەگىنە ەرەكشە جىلۋلىق نۇرىن سەبەتىن اياۋلى تۇلعامەن وزەكتەس ۇعىم. ادام بالاسىنىڭ جۇرەگىندە ءقادىر تۇتىپ، قۇرمەتتەيتىن ۇعىمنىڭ ءبىرى ۇستاز. قازاقتا «ۇستازدان تاربيە العان» نەمەسە «ۇستاز الدىن كورگەن» دەگەن سوزدەر قۇلاققا «انا تاربيەسىن العان» دەگەن سوزدەرمەن ۇشتاسىپ جاتاتىنداي كورىنەدى. سونداي ۇستازدارىمىزدىڭ ءبىرى ماديار ەلەۋ ۇلى ەلەۋوۆ اعامىزدا بۇگىندە 75 - جاسقا تولىپ وتىر.

ىزگىلىكتى ىزدەنىس پەن ەرەن ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا م.ەلەۋ ۇلى 1976–2016 جىلدار ارالىعىندا (ارادا استانا جانە تۇركىستان قالالارىنداعى جوو قىزمەت ەتكەن جىلدار بار) قازىرگى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا كافەدراسىندا لابورانت، اعا ينجەنەر، اسسيستەنت، اعا وقىتۋشى، دوسەنت، پروفەسسور قىزمەتىن اتقارىپ، ۇلگىلى ۇستاز، بىلىكتى مامان رەتىندە سىي-قۇرمەتكە بولەنىپ وتىرعان جايى بار.

ماديار ەلەۋوۆ تاريح فاكۋلتەتىنىڭ ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا كافەدراسىندا جۇمىس اتقارعان جىلداردىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە ارحەولوگيالىق ەكسپەديسياسىنىڭ قۇرامىندا، نە جەتەكشىلىك ەتىپ دالالىق زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى. ماسەلەن، 2008–2015 جىلدار ارالىعىندا ول ق ر بعم گرانتتىق «سارىارقا مەن شۋ-تالاس، كەلەس وڭىرلەرىنىڭ ورتاعاسىرلىق قالالارى، مەكەندەرى جانە كەرۋەن جولدارى» ، «قاراتاۋدىڭ ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرى»، «ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى قاراتاۋدىڭ ورتاعاسىرلىق قالالارى مەن كەرۋەن جولدارى»، «شۋ– تالاس وڭىرلەرى مەن قاراتاۋدىڭ سولتۇستىك بەتكەيىندەگى ورتاعاسىرلىق قالالارىنىڭ، ەلدى مەكەندەرىنىڭ قورعانىس جۇيەسى»، «شۋ-تالاس وڭىرلەرىنىڭ ورتاعاسىرلىق ۇزىن قورعاندى قالالارى» (2015 ج. باستاپ) تاقىرىپتارى بويىنشا شۋ، تالاس وڭىرلەرىندە، قاراتاۋدا، سىرداريانىڭ ورتا اعىسىندا عىلىمي جوبالارمەن زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، زەرتتەۋ ناتيجەسىندە كوپتەگەن عىلىمي ماقالالار، مونوگرافيالار جانە وقۋ قۇرالدارىن جاريالادى. عالىم جۇرگىزگەن دالالىق زەرتتەۋلەردىڭ بارىسىندا جامبىل وبلىسىنىڭ قورداي، شۋ، مەركە، ت. رىسقۇلوۆ، بايزاق، تالاس، سارىسۋ، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ سوزاق، تۇركىستان جانە قىزىلوردا وبلىسىنىڭ جاڭاقورعان، شيەلى اۋداندارىندا وسى ۋاقىتقا دەيىن عىلىمعا بەلگىسىز بولىپ كەلگەن، ەسەپكە الىنباعان ورتاعاسىرلىق قالالار مەن ەلدى مەكەندەردى اشىپ، ەسەپكە الىپ عىلىمي اينالىمعا ەنگىزدى. سونىمەن بىرگە وسى اتالعان وبلىستار اياسىنداعى تاريحي- مادەني ەسكەرتكىشتەر مەن ورتاعاسىرلىق قالالاردىڭ ءتىزىمىن، قۇجاتىن جاساۋدىڭ ءوزى ۇلكەن ءبىر ەڭبەك.

ۇستازىمىز م.ە. ەلەۋوۆ قانشا جىل تەر توگىپ ەڭبەك ەتسە دە، «بولدىم، تولدىم، مەن ءبارىن دە بىلەمىن» دەمەي، ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە جۇرەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە جامبىل، وڭتۇستىك قازاقستان جانە قىزىلوردا وبلىستارى اكىمشىلىگىنىڭ تاپسىرىسىمەن بىرنەشە گرانتتىق جوبالارعا يە بولىپ، ارحەولوگيالىق عىلىمي ىزدەنىستەرمەن زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ كەلە جاتىر.مۇنىڭ ءوزى اعامىزدىڭ ەل تانىعان، قازاقستاننىڭ ورتاعاسىرلىق ارحەولوگياسىن زەرتتەۋدە قوماقتى ۇلەسى بار، بىلىكتى مامان ەكەندىگىن كورسەتسە كەرەك.

بۇگىندە مەرەي جاستىڭ 75- نە كەلىپ وتىرعان اعامىز ماديار ەلەۋوۆ ءومىردىڭ تالاي سىناعىنان سۇرىنبەي ءوتىپ، ەلگە ۇلگىلى ۇل-قىز ءوسىرىپ وتىرعان باقىتتى وتباسى. وتباسى ماسەلەسىندە دە جەڭگەمىز جانات التىنبەكقىزىمەن بىرگە بارلىق تالىم-تاربيەسىن، ونەگەسىن ۇل-قىزىنا دارىتىپ، بۇگىندە سونىڭ زەينەتىن كورىپ وتىر دەسەك، قاتەلەسپەيمىز.

ج.ب. كوشەربايەۆا، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ 1-كۋرس ماگيسترانتى، تاريح فاكۋلتەتى

---