InfoHub Logo

وزگە وقىعان مىرزالار شەن ىزدەپ جۇرگەندە، قازاقتىڭ ۇلت نامىسىن جىرتىپ، ۇلتتىق ارىن جوقتاعان – احمەت ەدى.

ساكەن سەيفۋللين

اقىن، زەرتتەۋشى، عالىم، پەداگوگ، تۇركىتانۋشى – احمەت بايتۇرسىن ۇلى. احمەت الاش پارتياسى باعدارلاماسىن دايارلاعانداردىڭ ءبىرى. ول حالىققا ءعىلىم-بىلىمنىڭ قاجەتتىلىگىن تۇسىندىرۋمەن عانا شەكتەلمەي، ءبىلىم بەرى ءىسىن جولعا قويۋعا كۇش سالدى. قازاقشا جازىلعان الىپپەلەردىڭ ءبىرى – احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ “وقۋ قۇرالى” ەڭبەگى بولاتىن. ونىمەن قوسا قازاق گرافيكاسىندا جاساۋمەن اينالىستى.

ءىرى قايراتكەر عۇلامانىڭ ارتىندا اسا مول ادەبي-عىلىمي ەڭبەكتەرى مۇرا بولىپ قالدى. سونداي مۇراسىنىڭ ماڭىزدى ءبىر سالاسى – ونىڭ ەل اۋزىنان جيناپ، ونى جۇيەگە كەلتىرىپ، باسپا بەتىنە ۇسىنعان اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرى. ناقتىراق ايتقاندا، احمەت بايتۇرسىن ۇلى جيناعان فولكلورلىق ۇلگىلەر نەگىزىندە ماسكەۋ قالاسىندا 1923 جىلى “ەر سايىن” جىرى، 1926 جىلى “23 جوقتاۋ” كىتاپتارى جارىق كوردى. 

سونىمەن قاتار، احمەت قازاق ءتىل عىلىمىنا ۇلكەن جاڭالىقتار اكەلگەن، قازاق ءتىلىنىڭ ۇلى تۇرلەندىرۋشى-رەفورماتورى بولدى. ول اراب ءالىپبيىنىڭ نەگىزىندە توتە جازۋىن، ياعني، قازاقتىڭ العاشقى ءتول ءالىپبيىن جاسادى. توتە جازۋدى ەنگىزۋ بارىسىندا بارلىق ايتىلاتىن دىبىستار مەن جازىلاتىن ارىپتەرگە دەيىن كەم-كەتىگىمەن قوسىپ ويلانعان. سونىڭ ناتيجەسىندە ۇزدىك جازۋدى ۇسىندى. احمەت ءوزىنىڭ كوپتەگەن كىتاپتارىندا قازاق ءتىلىنىڭ تەوريالىق، عىلىمي، سونىمەن قاتار، ادىستەمەلىك ماسەلەلەرىن دە كەڭىنەن تالداپ بەردى.

بيىل احمەت بايتۇرسىن ۇلى تۋعانىنا 150 جىل تولىپ وتىر. كەزىندە جازىقسىز اتىلعان احمەت ەسىمى جارتى عاسىر بويى اتالماي، لايىقتى ورنىن الا المادى. ونىڭ ءاربىر شىعارماسىن وقي وتىرىپ، ۇرپاعى وزىنە رۋحاني كۇش الادى. ءاربىر ولەڭىنىڭ ءسوزى تۇنىپ تۇرعان فيلوسوفيا دەسەك قاتەلەسپەيتىنىمىز انىق. ول ءار شىعارماسىن جازا وتىرىپ، بولاشاقتى بولجاي العان سەكىلدى. ءار ولەڭىنەن قازاق حالقىنىڭ مۇڭىن، جىرىن كورۋگە بولادى، ءتىپتى سول حالىقتىڭ ۇمىتىنەن سىر شەرتىپ تۇرعان سىڭايلى.

ەگەردە قازىرگى ۋاقىتتا احمەت، ماعجان، ساكەن، ءمىرجاقىپ سەكىلدى تەك ەلىم، حالقىم ءۇشىن ادال قىزمەت ەتەمىن دەيتىن ازاماتتار كوپ بولسا، ەلىمىزدە شەشىلمەس ماسەلە تۋىنداماس پا ەدى…مىنا ءبىز بولاشاعىمىزعا نىق سەنىممەن، جارقىن كوزىمىزبەن قارار ما ەدىك…

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ 4-كۋرس ستۋدەنتى ابيلوۆا نازىم

---