InfoHub Logo

جۇزدەگەن ءناسىل، مىڭداعان ۇلت وكىلدەرى ءومىر سۇرەتىن ءۇندىستاندا ەشبىر ەلدەگى ادەت-عۇرىپتارعا  ۇقسامايتىن تاڭقالارلىق داستۇرلەر بار. بۇلار كورگەندەردى جانە ەستىگەندەردى تاڭ قالدىرارى ءسوزسىز.

ەرتەرەكتە ءۇندىستاندا ءبىر ايەلدىڭ بىردەن كوپ كۇيەۋى بولا بەرەتىن. اعا ىنىلەردىڭ بارلىعى ءبىر ايەلگە ۇيلەنەتىن. ءۇندىستاننىڭ سولتۇستىگىندەگى تيبەتتە مۇنداي جاعداي ءالى كەزدەسەدى. ۇندىلەردە ۇيلەنۋدەن ماقسات ءناسىلىن جالعاستىرۋ جانە اتا-بابالارىنا عيباداتتى باسقاراتىن ءبىر ۇل جەتىلدىرۋ. سول سەبەپتى بالاسى جوق ەركەك، بالا اسىراپ الاتىن نەمەسە ايەلىن ءوزىنىڭ تۋىستارىنان بىرىنە بالا تابۋ ءۇشىن جىبەرەتىن. قىز بالالار وتباسىعا جۇك جانە ۇيات سانالعاندىقتان ولتىرىلەتىن. بۇل جاعداي اسىرەسە جوعارى تاپتاعى ۇندىلەر اراسىندا كەڭ تاراعان بولاتىن. بۇگىننىڭ وزىندە بۇل ادەت توقتالعانىمەن ۋزي ارقىلى بالانىڭ ءناسىلىن انىقتاۋعا تىيىم سالىنعان.

ۇندىلەردە «ساتي» نەمەسە «دەۋاناگاري» دەگەن وعاش ادەت بار. تۇرمىستاعى ايەل كۇيەۋى ولگەننەن كەيىن دە ونى باقىتتى ەتۋى جانە ونىڭ كۇنالارىنان تازارۋىنا كومەكشى بولۋى كەرەكمىس. سوندىقتان جەسىر ايەلدىڭ وز-وزىنە قول جۇمساۋى كۇتىلەدى. كوبىنەسە ولگەن كۇيەۋىمەن بىرگە ورتەلەتىن. 

بابۋر يمپەرياسىنىڭ پاتشالارى «ساتي» ادەتىن جويۋمەن كۇرەسكەن. حۋمايۋن شاح بۇنى جاساۋشىلارعا سالىق تولەتكەن. اكبار شاح ايەلگە ويلانۋ ۋاقىتىن بەرگەن. شاح جيھان بالاسى بار جەسىر ايەلدەر ءۇشىن ساتيگە تىيىم سالعان. ال ەۆرەنگزيب شاح بولسا 1663 جىلى قىزمەتكەرلەرىنە ساتيگە بوگەت بولۋ ءامىرىن بەرگەن. ءبىراق ساتي ءبارىبىر جاسىرىن تۇردە جاسالاتىن. 1987 جىلى زاڭ ەنگىزىلسە دە راجاستاندا ءالى كۇنگە دەيىن كەزدەسۋدە. 

ەسكى داۋىرلەردە ءۇندى سوتتارىندا دالەل جوق بولسا وعاش تۇردەگى تاجىريبەلەرگە جۇگىنەتىن. ەڭ ايگىلى تاجىريبەلەرى مىنالار: كۇدىكتى ادامنىڭ سالماعى ولشەنەدى، ەكەۋىنىكى دە بىردەي بولسا، كىناسىز دەپ ەسەپتەلەدى. كۇدىكتىنىڭ قولىنا قىزدىرىلعان تەمىر بەرىلەدى، ۇستاپ تۇرا السا، كىناسىز بولىپ شىعادى. كۇدىكتىگە ۋلى ءشوپ جەگىزەدى، ولمەسە كىناسىز بولىپ ەسەپتەلەدى. عيباداتحاناداعى پۇتتاردى جۋعانداعى اققان لاس سۋلاردى ىشكىزەدى، ءۇش اپتانىڭ ىشىندە اۋىرماسا، كىناسىز بولىپ شىعادى.

ۇندىلەر گانگ وزەنىنىڭ جانناتقا اعاتىنىنا سەنەدى. وزەن جاعاسىنداعى بەنارەس،ولاردىڭ قاجىلىق ەتەتىن قالاسى. جان جاقتان كەلگەن ۇندىلەر، كۇن شىعاردا گانگ وزەنىنە ءتۇسىپ شومىلىپ، كۇنالارىنان تازاراتىنىنا سەنەدى. ۇندىلەر ولىلەرىن ورتەپ، كۇلدەرىن گانگ وزەنىنە تاستايدى. كەدەيلەر جەتكىلىكتى مولشەردە وتىن تابا الماعاندىقتان مايىتتەرىن جارتىلاي عانا ورتەي الادى. كەيىن سول كۇيدە وزەنگە تاستايدى. بۇل جارتىلاي جانعان ولىلەر كۇشىگەن جانە كروكوديلدەرگە جەم بولادى. قازىرگى تاڭدا ۇكىمەت ولارعا وتىن قامتاماسىز ەتۋدە. ءبىراق بارلىعى ولىلەرىن گانگ وزەنىنە الىپ كەلە المايدى. ءقازىر ولىلەر قالالارداعى كرەماتورييلەردە جاعىلادى. ءۇندىستاندا مازاردىڭ ورنىنا، قادام سايىن كۇل سالاتىن قۇمىرا جاساپ ساتاتىن دۇكەندەر كەزدەسەدى.

كريشنا ەسىمىن بەرگەن تاڭىرلەرىنىڭ جاڭا دەنەسى دەپ سەنەتىندىكتەن ۇندىلەر سيىردى قاسيەتتى دەپ بىلەدى. انت ەتەر كەزدە سيىردىڭ قۇيرىعىن ۇستايدى. سيىرلار كوشەلەردە ەركىن جۇرەدى. كەيبىرەۋلەرى سيىردىڭ زارىمەن تازالانادى، ءناجىسىن ماڭدايىنا جاعادى. سيىر ءبىر ساۋداگەردىڭ كوكونىستەرىن جەسە، اشۋلانۋ بىلاي تۇرسىن، جەگەنىنە قۋانادى.

---